Terrorisme en contraterrorisme in de schaduw van 9/11: tien jaar angst voor terrorisme
|
|
- Nora van Dongen
- 3 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Edwin Bakker Terrorisme en contraterrorisme in de schaduw van 9/11: tien jaar angst voor terrorisme Tien jaar geleden vond op een zonnige dag in september een reeks aanslagen plaats die als een schokgolf de wereld rondging. De schaduw van 9/11 was bovendien lang en liet diepe sporen na op het gebied van veiligheidsbeleid en het denken over veiligheid. Vanaf de verschrikkelijke aanslagen in New York en Washington was terrorisme zeker in de Verenigde Staten hét veiligheidsissue. Sterker nog, men sprak van een post- 9/11 tijdperk. Al Qaida werd de naam van het jihadistische kwaad dat in het afgelopen decennium overal ter wereld met regelmaat van zich liet horen van Bali tot Londen en van Marokko tot Pakistan. Vragen achteraf Dit artikel blikt terug op de angst voor terrorisme in de afgelopen tien jaar en direct na de aanslagen in de Verenigde Staten. Destijds was de angst voor een golf van terreur en een tweede 9/11 bijzonder hoog. Tegen die achtergrond werd de War on Terror uitgeroepen die in de afgelopen tien jaar een enorme impact had op allerlei terreinen. Er werd zeker door de Amerikanen grootschalig geïnvesteerd in de bestrijding van terrorisme. Achteraf rijst de vraag of overheden in het Westen goed op de dreiging hebben gereageerd. Of moeten we constateren dat sprake was van een overreactie? En was die angst achteraf gezien gerechtvaardigd of hebben we ons laten meeslepen door de terroristen en hun bestrijders? Terug naar 9/11 Op 11 september 2001 boorden twee passagiersvliegtuigen zich in de Twin Towers van het World Trade Center in New York en een ander vliegtuig in het Pentagon in Washington D.C. Een vierde vliegtuig stortte neer in Pennsylvania. De aanslagen werden volgens officiële rapporten uitgevoerd door negentien, vooral Saoedische leden van de toen bij het algemene publiek nog relatief onbekende terroristische organisatie Al Qaida. Gelet op het aantal slachtoffers is deze meervoudige aanslag de grootste uit de geschiedenis. Bij de aanslagen kwamen ongeveer drieduizend mensen om het leven. Ook was er aanzienlijke materiële schade. De Twin Towers werden geheel vernietigd en een deel van het Pentagon werd zwaar beschadigd. De totale directe schade van 9/11 wordt geschat op ruim honderd miljard dollar. 1 De indirecte economische schade lag veel hoger, maar is moeilijk vast te stellen. De beurs van New York en vliegtuigmaatschappijen hadden geweldig te lijden onder de angst en onzekerheid die de aanslagen hadden veroorzaakt. Wall Street bleef dagenlang dicht en bij heropening van de beurs daalden de koersen, in het bijzonder van de luchtvaartbranche. Veel Amerikanen keerden het vliegtuig na de aanslagen een tijdlang de rug toe met het idee geen risico te nemen stapte men massaal in de auto, met zo n extra verkeersdoden tot gevolg. 2 De maatschappelijke en politieke schade was ook bijzonder groot. De Verenigde Staten waren verbijsterd over de aanslag, die vrijwel direct vergeleken werd met de onverwachte aanval van de Japanners op Pearl Harbor. Daarnaast heerste na de aanslagen lange tijd een gevoel van nationale rouw over het verlies van zoveel mensen, onder wie ook veel hulpverleners. Ook buiten de Verenigde Staten hadden de aanslagen een enorme impact, mede omdat velen de tweede aanslag en het ineenstorten van de Twin Towers live op televisie hadden kunnen zien. De beelden van uit het gebouw springende mensen zullen velen overal ter wereld niet snel vergeten. Het meervoudige karakter van de aanslag en de onduidelijkheid over de daders en hun doelstellingen voedden de angst voor nog meer aanslagen, al dan niet met vliegtuigen. Het Amerikaanse luchtruim werd drie dagen gesloten en de Amerikaanse strijdkrachten werden in de hoogste staat van paraatheid gebracht. Amerikaanse ambassades en militaire bases in het buitenland werden na de aanslagen zeer streng beveiligd. De term oorlog viel al snel en de regering van president George W. Bush beschouwde de aanvallen als een directe oorlogsverklaring. Op 16 september 2001 gebruikte hij de term war on terrorism voor het eerst en gaf hij aan dat deze kruistocht lang zou duren. 3 De bondgenoten van de Verenigde Staten deelden die opvatting en riepen artikel 5 van het NAVO-verdrag in, volgens welke een aanval op een van de staten van 375
2 het Bondgenootschap opgevat wordt als een aanval op alle lidstaten; een zet die vooral symbolisch van aard was. Concreet betekende het dat enkele lidstaten de Verenigde Staten kort na de aanslagen bijstonden met AWACS-radarvliegtuigen. President Bush probeerde in eerste instantie niet alleen vertrouwde bondgenoten, maar zoveel mogelijk landen te betrekken bij de strijd tegen het terrorisme. De twee belangrijkste doelen waren het oppakken en bestraffen van de daders en het voorkomen van een tweede 9/11. Onder Amerikaanse leiding werd met de steun van de Afghaanse Noordelijke Alliantie het Taliban-regime verdreven en werden de trainingskampen van Al Qaida vernietigd. De leiders van beide groeperingen bleven echter lange tijd uit handen van de Amerikanen, ondanks grootschalige investeringen in het Amerikaanse inlichtingen- en veiligheidsapparaat. En zelfs tien jaar later loopt er nog een aantal vrij rond. Een tweede 9/11 kwam er gelukkig niet. Wel volgden buiten Amerika veel aanslagen tegen de Verenigde Staten, het Westen en zijn bondgenoten, vooral in Irak, dat in 2003 werd aangevallen om het regime van Saddam Hoessein ten val te brengen, omdat deze de Iraakse bevolking zou onderdrukken, terrorisme zou ondersteunen en massavernietigingswapens zou hebben ontwikkeld. Aanslagen na 9/11 In de jaren na de aanslagen van 11 september liet Al Qaida herhaaldelijk van zich horen: door middel van dreigementen en daadwerkelijke aanslagen door de kern van de beweging of door een van haar regionale takken, zoals Al Qaida in Irak, of bondgenoten als de Afghaanse en Pakistaanse Taliban. Daarnaast vormde Al Qaida een bron van inspiratie voor lokale netwerken en voor individuen, ook in Europa en Amerika. De meeste en meest dodelijke aanslagen vonden plaats in Irak na de in 2003 door de Verenigde Staten geleide interventie in dat land. Daarnaast was er een aantal zeer dodelijke aanslagen in andere delen van de islamitische wereld. De eerste aanslag na 9/11 met een relatie met Al Qaida was een bomaanslag op een synagoge in Tunesië, waarbij onder meer Duitse toeristen om het leven kwamen (april 2002). Een jaar later volgde een zelfmoordaanslag op door buitenlanders bewoonde appartementencomplexen in Saoedi-Arabië (mei 2003) en vier bomaanslagen in Istanboel: twee op synagogen en een op een bank en het Britse consulaat (november 2003). Direct na 9/11 werd duidelijk dat Al Qaida ook in Europa actief was. Diverse complotten kwamen aan het licht. De aanwezigheid en aantrekkingskracht van Al Qaida werd helaas ook bevestigd met de bomaanslagen op treinen in Madrid, waarbij 191 doden en ongeveer gewonden vielen (maart 2004). Een jaar later volgden de aanslagen op een bus en de metro van Londen, waarbij 56 doden te betreuren waren (juli 2005). Deze aantallen slachtoffers zijn al erg genoeg, maar ze stonden in schril contrast met die in Irak, waar bij aanslagen door de lokale tak van Al Qaida tussen 2003 en 2011 honderden, mogelijk een paar duizend doden vielen. Ook de buurlanden Jordanië en Saoedi- Arabië kregen met dit geweld te maken. Zo werd Riaad in mei 2003 dus opgeschrokken door de ontploffing van drie autobommen in huizencomplexen waar veel Amerikanen wonen. En bij een zelfmoordaanslag in een hotel in Amman kwamen tientallen mensen om het leven (november 2005). Al deze aanslagen werden breed uitgemeten in de pers en de politieke arena. Zo ontstond bij velen het beeld van een jihadistische terreurgolf en van een organisatie, Al Qaida, die overal ter wereld cellen had waarmee het dood en verderf wist te zaaien. De vrees voor terrorisme in het algemeen en voor Al Qaida in het bijzonder nam in de Verenigde Staten spectaculair toe. Na de aanslagen was meer dan de helft van de Amerikanen zelfs bang zelf slachtoffer van terrorisme te worden. Volgens de opiniepeilingen van Gallup schoot dit cijfer omhoog van een kwart van de bevolking in 2000 naar bijna 60 procent direct na 11 september. Ook in de maanden en jaren daarna bleef een groot deel van de bevolking (rond de 40 procent) bezorgd of zeer bezorgd voor terrorisme. 4 In Europa steeg volgens Eurobarometer het percentage respondenten dat angst koestert voor terrorisme in het najaar van 2001 naar 86 procent. In het bijzonder in het Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Spanje bleef dat percentage hoog, uiteraard onder meer gevoed door de moord op Theo van Gogh en de aanslagen in Madrid en Londen. 5 Maar de groei van angst voor terrorisme was een stuk groter dan de toename van het aantal terroristische incidenten, zeker in Europa en Amerika. De cijfers voor terroristische aanslagen en de aantallen slachtoffers laten namelijk een minder spectaculaire groei zien. Sterker nog, volgens de data van het Amerikaanse Department of State nam het aantal internationale terroristische aanslagen in 2001 zelfs af. 6 Een analyse van Rik Coolsaet en Teun Van de Voorde 376 Internationale Spectator Jaargang 65 nr. 7/8 Juli/Augustus 2011
3 uit 2006 laat zien dat de wereldtrend wat betreft internationaal terrorisme in de jaren rond 9/11 dalend was. 7 De cijfers zijn echter nogal afhankelijk van de gehanteerde definities vooral de vraag of je het verzet tegen Westerse militairen in Irak en Afghanistan wel of niet tot terrorisme rekent. Volgens het databestand van de Amerikaanse denktank RAND - die een ruimere definitie hanteert - was er in de eerste jaren na 9/11 wel een stijging van het aantal aanslagen (binnenlands en internationaal) alsook van het aantal slachtoffers. 8 Maar al met al geven deze cijfers géén aanleiding te spreken van een post-9/11 terreurgolf. Dit geldt zeker voor de ontwikkeling van het jihadistisch terrorisme in de afgelopen vijf jaar. Ontwikkelingen sinds 2005 Na 2005 is er, buiten Irak, Afghanistan en Pakistan, sprake van minder en minder dodelijke terroristische aanslagen door Al Qaida en andere jihadistische organisaties. Europa en Amerika hebben vooral te maken met zogeheten jihadi-strijders van eigen bodem. Het gaat hier om niet erg professionele netwerken, zoals de Hofstadgroep. Daarnaast worden de islamitische wereld en India vooral geconfronteerd met lokale en regio nale groeperingen, waarvan sommige in de afgelopen jaren op een of andere manier verbonden waren met de kern van Al Qaida. Voorbeelden hiervan zijn de Groupe Salafiste pour la Prédication et le Combat in Algerije nu opererend onder de naam Al Qaida in de Islamitische Maghreb en Al Shabab in Somalië. Duidelijk is dat de kern van Al Qaida de afgelopen vijf jaar niet in staat was zelf vanuit Afghanistan en Pakistan grootschalige operaties in of tegen het Westen te organiseren. De meest dodelijke en spectaculaire aanslag in de afgelopen vijf jaar vond plaats in Bombay (november 2008). De organisatie achter deze aanslag, Lashkar-e-Taiba, is bevriend met Al Qaida, maar beslist geen tak van de organisatie van wijlen Osama Bin Laden. De belangrijkste acties van Al Qaida zelf beperkten zich tot de geslaagde zelfmoordaanslag op de Pakistaanse ex-premier Benazir Bhutto (december 2007), een poging tot een aanslag op een vlucht van Northwest Airlines onderweg van Amsterdam naar Detroit (december 2009) en de mislukte aanslag op vrachtvliegtuigen of een joodse instelling in Chicago met behulp van postpakketjes (oktober 2010) Al met al zijn Al Qaida en bondgenoten op gezette tijden in beeld, lukt het ze af en toe hard en gericht toe te slaan, maar is er géén sprake van een terreurgolf. Daarnaast nam terrorisme in het Westen in het algemeen de afgelopen vijf jaar af in plaats van toe. En zelfs op wereldschaal was er volgens de RAND Database of Worldwide Terrorism Incidents sinds 2005 een afname van het aantal terroristische incidenten. 9 De meeste aanslagen vinden bovendien plaats in enkele landen: Irak, Pakistan en Afghanistan. Overigens is lang niet iedereen het erover eens dat de aanslagen in deze drie landen tot terrorisme gerekend kunnen worden. Aanslagen op Westerse troepen door elementen van de voormalige regimes in Irak en Afghanistan (de Baath-partij, respectievelijk de Taliban) worden vaak niet gezien als een vorm van terrorisme, maar als een vorm van oorlogvoering. De NAVO spreekt in het geval van de Afghaanse Taliban van opposing forces en de beweging staat niet op de Amerikaanse lijst met terroristische organisaties. Benadrukt dient dat, welke definitie of meetlat men ook hanteert, terrorisme veel leed heeft veroorzaakt. Er zijn sinds 9/11 verschrikkelijk veel slachtoffers gevallen als gevolg van terroristische aanslagen, maar terrorisme heeft ons niet als een golf overspoeld en er kwam gelukkig ook geen tweede 9/11. En hoewel elk slachtoffer er een te veel is, zouden Europese en Amerikaanse beleidsmakers tien jaar geleden opgelucht adem hebben gehaald, als ze toen geweten hadden dat de schade beperkt zou blijven tot twee grote aanslagen (Madrid en London), alsmede enkele dodelijke acties van individuen (moord op Van Gogh en enkele dodelijke incidenten in de Verenigde Staten en Zweden). Daarom rijst de vraag of we in de maanden en jaren na 9/11 over-gereageerd hebben op de dreiging van jihadistisch terrorisme in het algemeen en Al Qaida in het bijzonder. Overreactie? Het is een stuk gemakkelijker om achteraf te bepalen hoe groot een dreiging was dan in te schatten hoe groot een dreiging op een bepaald moment is. Tien jaar na dato kan men stellen dat er in de maanden en jaren na 9/11 sprake was van een overreactie ten aanzien van de dreiging van Al Qaida en andere jihadistische groeperingen. Maar dan gaan we ervan uit dat de strijd tegen terrorisme er niet toe heeft gedaan of misschien zelfs contraproductief was. Het kan namelijk ook zo zijn dat die strijd al dan niet te veel geleid door overtrokken angsten en dreigingsbeelden enorm veel aanslagen heeft voorkomen. Daarover is géén zekerheid te krijgen. Een indicator is het aantal zaken waarbij mensen opgepakt zijn. Dit getal is echter niet bijzonder groot. In Europa (exclusief Rusland 377
4 en Turkije) gaat het voor de periode tussen september 2001 en januari 2010 om ongeveer 65 terroristische incidenten waarbij 336 personen als (vermeende) dader of medeplichtige betrokken waren. 10 Vergeleken met andere vormen van terrorisme en zeker vergeleken met bijvoorbeeld de jaren zestig en zeventig, zijn deze cijfers niet bijzonder hoog. Wel dient benadrukt dat er enkele mislukte aanslagen bij zaten die, indien de daders wél succesvol waren geweest, veel dodelijke slachtoffers en een enorme politieke, maatschappelijke en/of economische impact hadden gehad. Denk aan de poging in het Verenigd Koninkrijk om diverse vliegtuigen tussen Europa en Amerika op te blazen (het zogeheten liquid explosives plot, augustus 2006) en de mislukte aanslagen op openbaar vervoer in Londen (juli 2005), Duitsland (juli 2006) en New York (mei 2010), waarbij de zelfgemaakte bommen niet afgingen. Maar hoewel veiligheidsdiensten en politie verscheidene aanslagen hebben weten te voorkomen en het een paar keer maar net goed afliep, kan men stellen dat achteraf de angst voor Al Qaida en jihadistisch terrorisme overtrokken was. Velen menen thans dat ook de reactie in de vorm van de global war on terror te zwaar was aangezet. In 2007 stelde de vroegere Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski: The war on terror has created a culture of fear in America. Hij voegde daaraan toe: The damage these three words have done - a classic self-inflicted wound - is infinitely greater than any wild dreams entertained by the fanatical perpetrators of the 9/11 attacks when they were plotting against us in distant Afghan caves. 11 Helemaal overtrokken en onverstandig was het idee dat we sinds de aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon in een post- 9/11 tijdperk zouden leven. Met de al dan niet bewust dramatisch gekozen bewoordingen maakten de Amerikaanse autoriteiten en in mindere mate de Europese overheden het Al Qaida wel erg makkelijk het dreigingsbeeld in stand te houden, dit terwijl de groepering na 9/11 in het Westen amper heeft weten toe te slaan. Zelfs een mislukte aanslag waarbij iemand op een vlucht van Schiphol naar Detroit zijn kruis verbrandde, volstond om de angst voor terrorisme hoog te houden. 12 Beeldvorming en contraproductieve effecten De overdreven angst en de bewoording van de reactie op 9/11 in termen van oorlog en een nieuw tijdperk hebben Osama bin Laden en de zijnen in de kaart gespeeld. De beeldvorming was overtrokken en daarmee werd een theater van de angst gecreëerd. 13 Deze term gebruikte Brian Jenkins al in Hij constateerde dat beeldvorming voor terroristen van groot belang is. Volgens hem was terrorisme te vergelijken met een theater waarin iets wordt opgevoerd voor de toeschouwers. Veel geciteerd is zijn opmerking Terrorism is aimed at the people watching, not at the actual v ictims. Anders gezegd, terrorisme bestaat uit twee componenten waarbij het maken van slachtoffers het middel is om mensen bang te maken. Al Qaida is alleen verantwoordelijk geweest voor het eerste bestanddeel en was daarin na 9/11 niet bijzonder succesvol. Wij allemaal overheden, media, individuele burgers zijn echter medeverantwoordelijk voor de tweede en belangrijkste component: het bang maken en bang zijn. Daarmee hebben we weinig weerbaarheid aan de dag gelegd en terroristen de afgelopen tien jaar een enorme dienst bewezen. Al Qaida en jihadistisch terrorisme werden ondanks en deels ook dankzij al onze inspanningen op contraterrorisme-gebied te groot gemaakt en zo hebben ze alsnog kunnen scoren. Nu overheden zich langzaam maar zeker meer bewust worden van de rol van beeldvorming, kan het de terroristen nog een stuk moeilijker gemaakt worden toe te slaan (dus ons bang te maken). De komende jaren is het daarom zaak de weerbaarheid van samenlevingen te vergroten. Daarbij moet het denken in termen van een war on terror overboord en moet er meer ruimte komen voor een war on terrorphobia. Succes is beslist niet gegarandeerd. Al Qaida en andere jihadistische terroristen zullen ook de komende jaren diverse pogingen blijven doen ons wél bang te maken, in de vorm van aanslagen of het daarmee dreigen. En het zal ze misschien af en toe ook lukken om hard toe te slaan. Maar de ruimte om angst voor terrorisme te weerstaan, is nu groter dan die in de afgelopen tien jaar was. De schaduw van 9/11 verdwijnt langzaam en dit proces lijkt versneld na de dood van Osama bin Laden. Vooral dit laatste gegeven biedt mogelijkheden definitief uit de schaduw van de ineenstortende Twin Towers te treden die vooral de Amerikanen zo lang te bang voor terrorisme heeft gemaakt. Dr Edwin Bakker is hoogleraar terrorisme en contraterrorisme aan het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden en directeur van het Centrum voor Terrorisme & Contraterrorisme van Campus Den Haag. 378 Internationale Spectator Jaargang 65 nr. 7/8 Juli/Augustus 2011
5 Noten 1 Institute for the Analysis of Global Security, How much did the September 11 terrorist attack cost America?, te vinden op 2 New York Times, 28 augustus 2007, Through Analysis, Gut Reaction Gains Credibility, door Claudia Dreifus. 3 Kenneth R. Bazinet, A Fight Vs. Evil, Bush And Cabinet Tell U.S., te vinden op Nydailynews.com evil bush_and_c.html. 4 Lydia Saad, U.S. Fear of Terrorism Steady After Foiled Christmas Attack. Forty-two percent of Americans now worried, similar to 39% in mid-december, 13 januari 2010, poll/125051/u.s.-fear-terrorism-steady-after-foiled-christmas-attack.aspx. 5 Edwin Bakker, Differences in terrorist threat perceptions in Europe, in: Dieter Mahncke en Jörg Monar (red.), International terrorism. A European response to a global threat?, Brussel: Peter Lang, 2006, blz United States Department of State, September 11 and review of terrorism in 2001, 21 mei 2002, crt/2001/html/10235.htm. 7 Rik Coolsaet, Teun Van de Voorde, Terreurstatistieken: brug tussen perceptie en realiteit, in: Vrede & Veiligheid, 35(2): RAND Database of Worldwide Terrorism Incidents, 9 Ibid. 10 Edwin Bakker, Characteristics of jihadi terrorists in Europe ( ), in: Rik Coolsaet (red.), Jihadi Terrorism and the Radicalisation Challenge. European and American Experiences, (Second Edition), Londen: Ashgate, (najaar 2011 te verschijnen). 11 Zbigniew Brzezinski, Terrorized by War on Terror. How a Three-Word Mantra Has Undermined America, Washington Post, 25 maart Zie de Gallup poll direct na deze mislukte aanslag: Lydia Saad, a.w. noot Voor een bijzonder waardevolle nadere uitwerking van het idee van theater van de angst zie het boek van Beatrice de Graaf met dezelfde titel. Amsterdam: Boom, (Zie bespreking door Edwin Bakker in Internationale Spectator, september 2010, blz ; eindred.) 379
Voor wie er nog mocht aan twijfelen
Voor wie er nog mocht aan twijfelen Ze zijn hier en wij moeten er mee leren leven. Joepie! Intussen zetten de idioten van de EU de nationale regeringen onder druk om de visumplicht voor Turken af te schaffen!
Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding
j1 Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Postadres: Postbus 16950, 2500 BZ Den Haag Aan: de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Oranjebuitensingel
Bram Vrielink en Jim Bloemen 2de
Bram Vrielink en Jim Bloemen 2de INHOUDSOPGAVE Ontstaansgeschiedenis terrorisme.. 3 Terroristische organisaties. 4 Doel terroristische organisaties. 6 Werkwijze terroristische organisaties 7 Kaart terroristische
Internetsites Terrorisme
Internetsites Terrorisme Onderstaande internetsites hebben betrekking op het thema van dit nummer van Justitiële verkenningen. De selectie werd gemaakt door de tijdschriftredactie in samenwerking met de
Afghanistan docentenhandleiding
Afghanistan docentenhandleiding Docentenhandleiding Inhoud De situatie in Afghanistan wordt in het nieuws ondergesneeuwd door andere conflicten. Toch gaat daar de strijd voort. Bijna elke week zijn er
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Datum 5 december : de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Datum Ons kenmel'tl: 1927344101 Aan Via Van : de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties : de Secretaris-generaal : het Hoofd van
ANGST EN HET GOEDE LEVEN PE TR A BOLHUI S E N THE O M E E R E BOE R 5 J AAR DE VE R DI E PI NG 2016
ANGST EN HET GOEDE LEVEN PE TR A BOLHUI S E N THE O M E E R E BOE R 5 J AAR DE VE R DI E PI NG 2016 ANGST EN HET GOEDE LEVEN Het goede leven is onderwerp van de filosofie vanaf de Grieken en Romeinen.
Nieuwe Golfoorlog in de maak?
Taak actualiteit Nieuwe Golfoorlog in de maak? De Eerste Golfoorlog was een oorlog tussen Irak en Iran van 1980-1988 en is genoemd naar het zeegebied van de Perzische Golf, omdat zich daar een belangrijk
Op de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden!
Op de vlucht 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! 2) Waar komen de vluchtelingen vandaan? Syrië Sinds in
SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Communicatie en strategie van de Afghaanse Taliban, vanuit het perspectief van het leiderschap
, vanuit het perspectief van het leiderschap Auteurs: Godfried Wessels Seran de Leede Edwin Bakker Samenvatting Op 28 december 2014 is een einde gekomen aan de ISAF-missie (International Security and Assistance
Kamervragen sinds september 2012 over christenvervolging buiten Nederland
Kamervragen sinds september 2012 over christenvervolging buiten Nederland Kamervragen waarbij het CDA niet betrokken was: 1. Vragen van het lid De Roon (PVV) aan de minister van Buitenlandse Zaken over
SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden
De gruwel heeft geen toekomst
Home (/plus) Aanslagen Brussel (http://www.standaard.be/plus/tag/aanslagen-brussel) OPINIE De gruwel heeft geen toekomst 23 MAART 2016 Rik Coolsaet, Gewoon hoogleraar (UGent). Deze maand publiceerde hij
Radicalisering van (moslim)jongeren: Herkenning en handeling. Presentatie voor Veiligheidsnetwerk Grote Steden. Bertjan Doosje 20 november 2014
Radicalisering van (moslim)jongeren: Herkenning en handeling Presentatie voor Veiligheidsnetwerk Grote Steden Bertjan Doosje 20 november 2014 1 Overzicht 1. Wat is radicalisering? 2. Hoe ontstaat het?
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
coconcecptbbbconcept1 > Retouradres Postbus 16950 2500 BZ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden.
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 28 669 Verslag van de commissie voor de Inlichtingenen Veiligheidsdiensten over haar werkzaamheden in het jaar 2001 en in de eerste zeven maanden
Hoe riskant is de eenzame terrorist?
Page 1 of 5 Home (/plus) Terrorisme (http://www.standaard.be/plus/tag/terrorisme) EENLINGEN PLEGEN TERREURDADEN IN NAAM VAN ISLAMITISCHE STAAT, MAAR ZIJN NIET UITGESTUURD DOOR DE GROEP Hoe riskant is de
Majesteit, De stroom van vluchtelingen is de grootste sinds de
1 Toespraak tijdens de Nieuwjaarsontvangst van Zijne Majesteit de Koning in het Koninklijk Paleis te Amsterdam op 12 januari 2015 door de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. A. Broekers-Knol Majesteit,
Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Wat terrorisme met ons doet
Wat terrorisme met ons doet Prof. dr. Rik Coolsaet (UGent) UDL Kortrijk, 9 maart 2016 Wat is terrorisme? Terrorisme door de geschiedenis heen Hoe ontstaat terrorisme? en wat met de Syriëstrijders? Blik
Datum 18 maart 2011 Onderwerp Aanbieding Samenvatting Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 24
> Retouradres Postbus 16950 2500 BZ Den Haag Aan: de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG 5689555/11/NCTB Bijlagen 1 Bij beantwoording de datum en ons kenmerk
HET FENOMEEN TERRORISME
TERRORISME Sinds de 11 september 2001, is het fenomeen terrorisme nog steeds brandend actueel en geniet steeds van een permanente aandacht vanwege de overheden. Hij werd trouwens als prioriteit in het
Aanslagen op verdraagzaamheid
Editie 13 September 2001 Leerkrachten: didactische aanwijzingen vindt u op pagina 4 van de handleiding. De leerlingenpagina s zijn kopieerbaar voor gebruik in de klas Aanslagen op verdraagzaamheid Op 11
De parlementaire democratie is goed voor u, maar niet voor mij
25 e Van der Leeuw lezing Groningen, 26 oktober 2007 Kader Abdolah De parlementaire democratie is goed voor u, maar niet voor mij Ik spring meteen in het diepe. Een parlementaire democratie is niet geschikt
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 29 754 Terrorismebestrijding Nr. 127 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN JUSTITIE EN VAN BINNEN- LANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van
Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
La France est en guerre
5 La France est en guerre De oorlogstoespraak van François Hollande Ontzetting, verdriet en vooral woede waren na Parijs de overheersende emoties. Toch moeten politici juist nu het hoofd koel houden. Want
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
coconcecptbbbconcept1 > Retouradres Postbus 16950 2500 BZ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden.
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje b
Bijlage VMBO-KB 2008 2 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje 800045-2-736b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Reclame voor fietsrijlessen voor vrouwen (1896). bron 2 Op de
Voorzitter, Een aanslag op de redactie van het satirische blad Charlie Hebdo en vervolgens op een Joodse supermarkt.
Een aanslag op de redactie van het satirische blad Charlie Hebdo en vervolgens op een Joodse supermarkt. Afschuwelijke misdrijven. Aanslagen waar alleen, maar alleen, de terroristen zelf verantwoordelijkheid
Bijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke tekening (rond 1900), met als titel:
Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan
Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen
Minder asielzoekers in de Europese Unie
Han Nicolaas en Arno Sprangers Het aantal asielverzoeken in de Europese Unie lag rond de eeuwwisseling op een niveau van bijna 400 duizend per jaar. Sindsdien is dit aantal sterk afgenomen. In 2003 was
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten 1.2-2.3-3.3 Inleiding Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de burgerrechten. Hierbij staat de status van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten
Waar gebeurde het? Korte omschrijving. Lesdoel. Lesbeschrijving. Materiaal. Docentenblad
Docentenblad Waar gebeurde het? Korte omschrijving In de strip worden vaak plaatsen genoemd. Er zijn drie kaartjes (Nederland, Europa en de wereld) en een aantal stripplaatjes waarin plaatsen genoemd worden.
2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
. > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat
In het licht van het feit dat Saddam Hoessein een soennitische moslim is, is duidelijk dat het merendeel van de bevolking er andere denkbeelden op na
Irak en Samarra In dit paper wordt aandacht besteed aan de recente gebeurtenissen in Samarra, waarbij de beroemde Gouden Moskee, een heiligdom voor Shi iten, zwaar beschadigd wordt. Inleidend wordt een
Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur
Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Wat gaan we doen? De opvolging van de F-16 De kandidaten De JSF Is de JSF de beste keuze? Conclusies Ik
De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok
Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
E-VISUMS.NL. TEL. +31 (0) 50 210 02 45 WEBSITE https://e-visums.nl E-MAILADRES contact@e-visums.nl
E-VISUMS.NL TURKIJE VISUM TURKIJE Voor Turkije is het noodzakelijk een visum aan te schaffen. Dit visum dient u vooraf en online aan te schaffen. De mogelijkheid om ter plekke een visum aan te schaffen
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2637 Advies Luchtaanvallen IS(IS) Datum 24 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper
Indonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent
Indonesian Times 28-12-1949 blz.2 eindelijk onafhankelijk!! blz. 5 het dagelijks leven en advertentie Blz. 3 onafhankelijkstrijd? blz.6 eerlijke strijd? blz. 4 toch niet vrij? en spotprent blz.7 column
Datum 18 oktober 2016 Betreft Beantwoording vragen over geheime beïnvloedingsoperaties door Rusland
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 18 oktober 2016 Betreft Beantwoording
De politieke veranderingen van de sjiieten voor en na de Baathpartij
De politieke veranderingen van de sjiieten voor en na de Baathpartij De Sjiieten van Irak Irak is een land dat bestaat uit verschillende etnische en religieuze groeperingen. De Sjiieten vormen 60%, de
E-VISUMS.NL. TEL. +31 (0) WEBSITE https://e-visums.nl ADRES
E-VISUMS.NL TURKIJE VISUM TURKIJE Voor Turkije is het noodzakelijk een visum aan te schaffen. Dit visum dient u vooraf en online aan te schaffen. De mogelijkheid om ter plekke een visum aan te schaffen
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b
Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift
Instructie: Landenspel light
Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)
Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research
Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren
Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.
Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag
Macht en waarden in de wereldpolitiek
Rik Coolsaet Macht en waarden in de wereldpolitiek Actuele vraagstukken in de internationale politiek Editie 2006-2007 2 Inhoud Inleiding... Deel 1. De jaren 90: het transitiedecennium 1. Van illusie naar
Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding
j1 Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Postadres: Postbus 16950, 2500 BZ Den Haag Aan: de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Oranjebuitensingel
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs
Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2006 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. MIGRATIE EN DE MULTICULTURELE SAMENLEVING kaarten 1 en 2 Spreiding allochtonen in Den Haag kaart 1 kaart 2 uit Indonesië totaal
Voor jongeren in het praktijkonderwijs. Geen Amerikaanse aanval op Syrië
PrO -weekkrant Week 38 september 2013 Voor jongeren in het praktijkonderwijs 16-22 september 2013 Geen Amerikaanse aanval op Syrië Foto: ANP Foto: Shutterstock Amerika valt Syrië voorlopig niet aan. Want
Datum 7 april 2010 Onderwerp Aanbieding Samenvatting Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 20
> Retouradres Postbus 16950 2500 BZ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bijlagen Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt
Politiek. Beter een goede buur. Afghanistan en China in de versnelling. Tekst: Susanne Kamerling. 40 POLITIEK China Nu 2010-4
CHINA NU Politiek Tekst: Susanne Kamerling Beter een goede buur Afghanistan en China in de versnelling 40 POLITIEK China Nu 2010-4 Beter een goede buur dan een verre vriend moet Hamid Karzai, president
Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II
Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
Allochtonen in Nijmegen Gezondheid en zorggebruik
Allochtonen in Nijmegen Gezondheid en zorggebruik ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Roelof Schellingerhout 024 3653500 r.schellingerhout@its.ru.nl 5 februari 2013 Allochtonen in Nijmegen Gezondheid en
En nu jij! : leer de argumenten zelf
En nu jij! : leer de argumenten zelf [لونلدية - dutch [nederlands - revisie: Yassien Abo Abdillah bron: www.svalfurqan.nl 2014-1435 ب«الا ن أنت علم احلجج بنفسك الل اهلونلدية «مراجعة: ياس أبو عبد االله
Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015
Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De
Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië?
Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië? Korte omschrijving werkvorm: Leerlingen moeten zich inleven in een permanent lid van de Veiligheidsraad van de VN. Ze gaan aan de slag met het vraagstuk of de
Hoop op democratie in het Midden Oosten
De Toestand in de Wereld 3 Hoop op democratie in het Midden Oosten Egypte: De kater na de Arabische lente Bas Levinsohn 1 Inleiding Vraagstelling Wat wordt bedoeld met de Arabische lente? Wat is de betekenis
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg
2 maart 1945 2 maart 2016 Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg Er kwamen 4 Duitsers bij de Bark. Ze slaan piketten, voor het plaatsen van batterijen veldartillerie. Maar op die dag gingen de verzetsgroepen
Tekst en tekeningen door Colombiaanse vluchtelingenkinderen in Ecuador. UNHCR / S. Aguilar
Tekst en tekeningen door Colombiaanse vluchtelingenkinderen in Ecuador UNHCR / S. Aguilar UNHCR / S.Aguilar Tekst en tekeningen door Colombiaanse vluchtelingenkinderen in Ecuador UNHCR, Europese vertegenwoordiging,
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. KB-0125-a-16-1-b
Bijlage VMBO-KB 2016 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB KB-0125-a-16-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een Nederlandse munt (voor- en achterzijde): Op de munt links staat: Willem
Den Haag voor vrede en recht in Afghanistan
Den Haag voor vrede en recht in Afghanistan Den Haag is uniek in de wereld vanwege haar positie als internationale stad van vrede en recht. Den Haag is Legal Capital of the World. De derde VN-stad na New
EU Ontwikkelingssamenwerking en -hulp BELGIË. Speciale Eurobarometer 441. November - December 2015 SAMENVATTING LANDENANALYSE
Methodologie: Persoonlijk interview BELGIË November - December 2015 SAMENVATTING LANDENANALYSE In België zijn de houdingen ten opzichte van ontwikkelingssamenwerking en -hulp in vele opzichten gelijkaardig
Napoleon. bekendste persoon uit de geschiedenis
Napoleon bekendste persoon uit de geschiedenis Napoleon behoort tot de meest bekende personen uit de geschiedenis. Hij wist zich van eenvoudige komaf op te werken tot keizer van Frankrijk en heerser over
9/11 ALS FLITSLICHTHERINNERING
9/11 ALS FLITSLICHTHERINNERING Binnenkort is het vijf jaar geleden dat twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden. Ongeveer tegelijkertijd vloog een vliegtuig het Pentagon binnen en stortte een ander
COMMERCIËLE RESULTATEN 1 e HALFJAAR 2015
PERSBERICHT 07/07/2015 COMMERCIËLE RESULTATEN 1 e HALFJAAR 2015 Renault wint terrein in Europa en consolideert zijn positie In het eerste halfjaar was er een lichte stijging van het aantal inschrijvingen
3 september 2014. Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten
3 september 2014 Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van
35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Folder 9-11 08-08-2006 15:39 Pagina 1 DAVID RAY GRIFFIN 11 SEPTEMBER. Een onderzoek naar de feiten
Folder 9-11 08-08-2006 15:39 Pagina 1 DAVID RAY GRIFFIN 11 SEPTEMBER Een onderzoek naar de feiten Folder 9-11 08-08-2006 15:39 Pagina 2 De feiten van 11 september Wist u dat de Amerikaanse overheid talloze
Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I
Historisch overzicht vanaf 1900 2p 16 Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden veel nieuwe wapens op grote schaal toegepast. Dit werd mogelijk gemaakt door technische ontwikkelingen. Geef van deze nieuwe
uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties. Berckmoes-Duindam, Tweede Kamer.
Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, tijdens de uitreiking Herinneringsmedaille Vredesoperaties op 12 oktober 2012 te Apeldoorn. Let op. Alleen gesproken woord geldt!
Wie kan je meer vertrouwen?
Page 1 of 5 Home (/plus) ds Avond (http://www.standaard.be/plus/20160323/avond) WAAROM AANSLAGEN VAAK DOOR BROERS GEPLEEGD WORDEN Wie kan je meer vertrouwen? 23 MAART 2016 Lotte Alsteens Sinds vandaag
Onderbouwing van de keuze van de vluchtelingengemeenschappen binnen het project
Februari 2014 Onderbouwing van de keuze van de vluchtelingengemeenschappen binnen het project Vooraf In het project Ongekend bijzonder, de bijdragen van vluchtelingen aan de stad worden in het totaal 200
Tijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Inhoudsopgave hoofdstuk 1
-18- Inhoudsopgave hoofdstuk 1 Samenvatting hoofdstuk 1 Tabellen: 1.1 Bevolking in Delft naar geslacht en bevolking in Nederland op 1 januari 1.2 Doelgroepen op basis van leeftijd in de bevolking per wijk
Come home or go global, stupid
Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen
12897/15 rts/sl 1 DG C 2B
Raad van de Europese Unie Brussel, 12 oktober 2015 (OR. en) 12897/15 RESULTAAT BESPREKINGEN van: d.d.: 12 oktober 2015 aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties MAMA 161 CFSP/PESC 631 RELEX
Het 4 e kwartaal van 2014.
1 Het 4 e kwartaal van 2014. Zoals werd aangegeven aan het einde van het derde kwartaal van 2014 zou voorzichtigheid betracht worden bij het investeren in aandelen. De kansen op topvorming werden zo groot
T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6
T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje
Plenaire tussenkomst Meryame Kitir 19/11 na aanslagen Parijs
Plenaire tussenkomst Meryame Kitir 19/11 na aanslagen Parijs Voorzitter, Premier, Collega s, Eerst en vooral wil ik namens onze fractie mijn oprechte en diep medeleven uiten aan de slachtoffers en de nabestaanden
Bruto nationaal geluk: een proef op de som 19
Bruto nationaal geluk: een proef op de som Crétien van Campen De laatste jaren hebben verscheidene auteurs gepleit voor geluk als een nieuw richtsnoer voor beleid (Kahneman 1999, Veenhoven 2002, Layard
Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Meer doden onder fietsers, minder onder motorrijders. Meeste verkeersdoden onder twintigers
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-031 23 april 2007 10.00 uur Sterke stijging verkeersdoden onder fietsers In 2006 kwamen 811 mensen in het Nederlandse verkeer om. Dit zijn er 6 minder
HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913
HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken
Nummer 76/2015. zondag 10 mei 2015. Duitse wagens meest verkocht op Belgische tweedehandsmarkt
Nummer 76/2015 zondag 10 mei 2015 Duitse wagens meest verkocht op Belgische tweedehandsmarkt VW, OPEL EN BMW, Duitse wagens blijven het populairst op de Belgische tweedehandsautomarkt, met ruim vier op
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon T.H. Wouda Kuipers T 070-348 5689
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen
De economische wereldcrisis
De economische wereldcrisis (9.2) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de economische wereldcrisis van 1929 en waarom duurde die crisis zo lang? Kenmerkend aspect: De crisis van het wereldkapitalisme.
Hoofdstuk 1: De achtergrond van Bin Laden. Hoofdstuk 2: Hoe komt Bin Laden aan zijn geld, middelen en mensen
1 Blz. 1 Blz. 2 Blz. 3 Blz. 4-10 Blz. 11-16 Blz. 17-23 Blz. 24-29 Titelblad Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1: De achtergrond van Bin Laden Hoofdstuk 2: Hoe komt Bin Laden aan zijn geld, middelen en