Fietspaden: tips en tricks. Inhoudsopgave. Ontwerpuitgangspunten (1) Dries Keunen, verkeerskundige veiligheid

Transcriptie

1 Fietspaden: tips en tricks Dries Keunen, verkeerskundige veiligheid Expertise Verkeer en Telematica (EVT) Inhoudsopgave Ontwerpuitgangspunten De fiets en de fietser Maatvoering en afscherming van fietspaden Materiaal en kleurgebruik van fietspaden Toepassingsgebied Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen Ontwerpuitgangspunten (1) Samenhangend Direct Aantrekkelijk Veilig Comfortabel Deze eisen zijn niet steeds eenvoudig verzoenbaar 1

2 Ontwerpuitgangspunten (2) Samenhangend Hoe goed verbinden de fietsvoorzieningen herkomst en bestemming van fietsers Vindbaarheid Bewegwijzering Plattegrond Compleetheid Hoeveel herkomst en bestemmingspunten zijn aangesloten Ontwerpuitgangspunten (3) Direct Aanvaardbare reistijdverhouding t.o.v. andere vervoerswijzen (voornamelijk de auto) Afwikkelingssnelheid (ontwerpsnelheid) Oponthoud (wachttijden) Omrijafstand (omrijfactor) Aantrekkelijk Ruimtelijke beleving door de fietser Sociale veiligheid Zichtbaarheid voorzieningen Overzicht Verlichting Ontwerpuitgangspunten (4) Veilig Verkeersveiligheid (objectief / subjectief) Scheiden of mengen Oversteekvoorzieningen Afhankelijk van: Snelheidsverschillen Massaverschillen Potentiële conflictpunten 2

3 Ontwerpuitgangspunten (5) Comfort Vermijden van knelpunten en gebreken in de fietsinfrastructuur die leiden tot extra fysieke inspanningen Vlakheid Heuvelachtigheid Stopkans Weershinder Ontwerpuitgangspunten (6) Functioneel fietsnetwerk 1. Veiligheid 2. Directheid 3. Samenhang 4. Comfort 5. Aantrekkelijkheid Recreatief fietsnetwerk 1. Veiligheid 2. Aantrekkelijkheid 3. Samenhang 4. Comfort 5. Directheid De fiets en de fietser (1) Is Instabiel Geen kreukelzone Nauwelijks vering Maar is ook Snel Wendbaar Zuinig (ruimtebeslag, verbruik) Geruisloos Kosten-baten efficiënt 3

4 De fiets en de fietsers (2) Maatvoering profiel van de vrije ruimte De fiets en de fietser (3) Mogelijke evolutie van de fiets naar de toekomst! Maatvoering en afscherming van fietspaden (1) Uitgangspunt Voldoende ruimte om 2 fietsers comfortabel naast elkaar te laten rijden & Passeer- en inhaalbewegingen op een veilige wijze mogelijk te maken Breedte afhankelijk van kenmerken Wegcategorie, intensiteit en snelheid gemotoriseerd verkeer, mate van scheiding (aanliggend/vrijliggend) of menging, potentiële fietsintensiteit, hellingsgraad, gebruik voor één- of tweerichtingsverkeer, 4

5 Maatvoering en afscherming van fietspaden (2) Maatvoering van fietspaden Bron: Vademecum Fietsvoorzieningen Maatvoering en afscherming van fietspaden (3) Afscherming van fietspaden (1) Aanliggende fietspaden Veiligheidsmarge van minstens 25 cm Verhoogde boorstenen in verblijfsgebied bij voorkeur: afgeschuinde boordstenen (o.w.v. toegankelijkheid) Vrijliggende fietspaden Veiligheidsmarge van minstens 70 cm Bij voorkeur ondersteunen door verticale elementen (haagje, ) Opgelet met het gebruik van varkensruggen gevaar om achter te blijven hangen met de pedalen Maatvoering en afscherming van fietspaden (4) Afscherming van fietspaden (2) Parkeerstrook Bij aanwezigheid van een parkeerstrook tussen de rijbaan en het fietspad bij voorkeur een veiligheidsmarge tussen parkeerstrook en fietspad (vb. 50 cm) 5

6 Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (1) Uitgangspunten (1) Continuïteit van de fietsverbinding in het netwerk waarborgen: het aantal kwaliteitswissels op verbindingen van eenzelfde functieniveau is minimaal Verwachte verkeersbelasting kunnen dragen Vlotte afwikkeling toelaten Toestand van het wegdek werkt niet vertragend Effectieve breedte van de fietsverbinding wordt niet verminderd door randschade Inpassen van de infrastructuur in de omgeving Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (2) Uitgangspunten (2) Verkeersveiligheid verzekeren, de toestand van het wegdek Vormt geen aanleiding om op de rijbaan te fietsen Leidt de aandacht van de fietser niet af van het verkeer Is voldoende stroef om effectief te kunnen sturen en remmen Geeft geen aanleiding tot valpartijen Verduidelijkt de positie van de fietser in het verkeer Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (3) Uitgangspunten (3) Bijdragen tot comfort van de gebruiker, de toestand van het fietspad Veroorzaakt geen trillingshinder, heeft een lage rolweerstand en veroorzaakt geen schade aan de fiets Vormt geen aanleiding tot snelheid verminderen of stoppen Voorkomt het vormen van plassen 6

7 Materiaal en kleurgebruik van fiestpaden (4) Materialen (1) ASFALT (monolitisch) Voordelen Zeer lage rolweerstand Uitermate comfortabel Relatief goedkoop in onderhoud Nadelen Gevoelig voor blijvende vervormingen (vb. spoorvorming of ribbelvorming) Opdrukkende wortels van bomen kunnen vervorming veroorzaken kan vermeden worden door aanplanting van diepwortelende bomen Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (5) Materialen (2) CEMENTBETON (monolitisch) Voordelen Grote stijfheid spanningen in de grond zijn klein Mits de voegen zorgvuldig werden aangebracht, is platenbeton een uitstekend verhardingstype Uitpuilende voegmassa s vermijden door de voegen uit te voeren als krimpvoegen zonder voegvulling Weinig gevoelig voor boomwortels Minder onderhoud en duurzamer dan asfalt Gladde en eenvoudige afwerking goede aanpassing aan omgevingen Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (6) Materialen (3) CEMENTBETON (monolitisch) Nadelen Stijfheid gevoelig voor ongelijkmatige zettingen van de ondergrond Hogere rolweerstand dan asfalt minder comfortabel Hogere prijs is aanleg, in het bijzonder gekleurd beton 7

8 Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (7) Materialen (4) BETONSTRAATSTENEN (kleinschalig) Minder comfortabel dan monolitische verharding Opsluitbanden aan de randen zijn zeer belangrijk om randschade de voorkomen Voegen mogen niet de breed zijn en moeten goed gevuld zijn Belang legpatronen ties/fietsvoorzieningen.pdf Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (8) Kleurgebruik Bron: Vademecum Fietsvoorzieningen Toepassingsgebied (1) In verkeersgebieden (70 90 km/u) Vrijliggende fietspaden, aan beide zijden van de weg, afgeschermd via obstakelvrije zone Verplicht gebruik voor fietsers en bromfietsers klasse A en B Aanliggende fietspaden enkel toelaatbaar bij plaatselijke versmallingen (vb. insprong huis), maar dan wel verhoogd Dubbelrichtingsfietspaden steeds vermijden, tenzij in volledig aparte bedding of aan weerszijden van de weg om oversteekgedrag bij drukke wegen te vermijden 8

9 Toepassingsgebied (2) In verblijfsgebieden (50 km/u) Snelheidsverschillen te groot om volledige menging van verkeerssoorten toe te laten, wel conflictpresentatie om fietser zichtbaar te maken in het straatbeeld In principe aanliggend verhoogde fietspaden, met obstakelvrije zone van 50 cm t.o.v. rijbaan of parkeerstrook indien deze aanwezig is Vrijliggende fietspaden kan ook, bijvoorbeeld bij bepaalde straattypes, zoals boulevards, maar dan wel aanliggend brengen bij kruispunten voor goed conflictpresentatie Toepassingsgebied (3) In verblijfsgebieden (< 50 km/u) Streven naar menging van verkeerssoorten, maximale conflictpresentatie Maar er zijn grenzen aan menging, wanneer mengen en wanneer niet? 1. Gemengd profiel, eventueel fietsstroken of paden 2. Komt zeer weinig voor 3. Vaak is een weg zonder fietsstroken of paden nog wel aanvaardbaar 4. Fietsstrook of pad is wenselijk 5. Fietspad is wenselijk, maar gemengd profiel soms nog aanvaardbaar 6. Fietspad noodzakelijk Bron: Tekenen voor de fiets - CROW Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (1) Materiaalkeuze bepaalt fietscomfort Verkeersgebied: altijd monolithische verharding (vb. beton, asfalt) Verblijfsgebied: bij voorkeur monolithische verharding, alleen uitzonderlijk kleinschalige elementen (vb. betonstraatstenen, ) RODE ASFALT BETONSTRAATSTENEN 9

10 Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (2) Continuïteit van fietsvoorzieningen met het oog op fietscomfort (1) De continuïteit wordt bepaald door de volgende aspecten Het al dan niet doorlopen van het fietspad op dezelfde hoogte Het al dan niet onderbroken worden van het fietspad door stoepranden of regengoten Het al dan niet behouden van dezelfde breedte Het al dan niet behouden van dezelfde kleur over de zijstraten heen Het al dan niet uitvoeren van het fietspad in hetzelfde materiaal over de zijstraten heen Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (3) Continuïteit van fietsvoorzieningen met het oog op fietscomfort (2) Onderbroken fietspad = comfortverlies Integraal verhoogd aanliggend = hoger-lager effect aan privéuitritten wordt vermeden Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (4) Dubbelrichtingsfietspaden: enkel in uitzonderlijke situaties (1) Behoedzaam omspringen met dubbelrichtingsfietspaden langs één zijde van de weg Bijzonder knelpunt = beveiligen van fietspaden ter hoogte van op- en afritten van snelwegen, ringwegen, Dit probleem stelt zich nog sterker bij dubbelrichtingsfietspaden In specifieke situaties kan een dubbelrichtingsfietspad worden aangelegd: indien er bv. aan één zijde van de weg zich minder zijwegen of opritten bevinden dan aan de andere zijde van de weg (=veiliger) 10

11 Aandachtpunten bij de aanleg van fietspaden (5) Dubbelrichtingsfietspaden: enkel in uitzonderlijke situaties (2) Op- en afritten liggen aan dezelfde kant door het dubbelrichtingsfietspad aan de andere kant te voorzien, worden conflicten met het gemotoriseerd verkeer vermeden (1) Fietspad loopt comfortabel door over de zijstraten KOKSIJDE N8 Breedte fietspad: 1,60 m Materiaal: rode asfalt Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een zone met een haagje van 1,50 m (2) BRECHT Oostduinkerke N115 N330 Fietspad aangelegd achter de bushalte veiliger Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een graszone inclusief bomenrij van 2,5 meter tot 3,3 meter of meer 11

12 (3) Tussen het fietspad en het schuilhuisje is een veiligheidsstrook voorzien Het vrijliggende fietspad wordt aanliggend ter hoogte van de zijstraat, met behoud van een veiligheidszone tussen fietspad en rijbaan (4) ZOERSEL N12 Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een zone met haagje van 1,20 m (5) De afscheidingszone met haagje wordt op geregelde afstanden onderbroken om fietsers toe te laten de overkant te bereiken Aandachtspunt: de vegetatie moet op regelmatige basis verwijderd worden om te voorkomen dat de beschikbare breedte van het fietspad stelselmatig kleiner wordt 12

13 (6) ZWIJNDRECHT - HOEFIJZERSINGEL Dubbelrichtingsfietspad aan één zijde van de weg Breedte fietspad: 3 m Materiaal: rode cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: groenzone, incl. bomenrij (7) De brede afscheiding tussen rijbaan en fietspad maakt het dubbelrichtingsfietspad veilig in gebruik Aandachtspunt: de oversteekplaats had comfortabeler en veiliger kunnen aansluiten op het fietspad (8) NEERPELT N748 Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: rode cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: 1,10 m tussenruimte inclusief goot 13

14 (9) Een zicht op de infrastructuur uit het verleden (bovenaan de foto) en de veiligere infrastructuur in volle aanleg (onderaan de foto) (10) MEEUWEN-GRUITRODE N730 Breedte fietspad: 1,50 m tot 1,75 m Materiaal: rode en grijze cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: scheiding door gracht en bomenrij van 3 m en meer (11) Overgang van verhoogd aanliggend naar vrijliggend fietspad. Het vrijliggend fietspad beschermt de fietsers uiteraard beter Vrijliggende fietspaden hoeven geen extra kleuraccent te krijgen 14

15 Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (1) Rapport fietspaden, meetjaar 2007 & meetjaar 2009 Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten Rapport fietspaden, meetjaar 2011 Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten Inrichting van de fietspaden Vergelijking van de effectieve inrichting van de fietspaden en de richtlijnen bepaald in het Vademecum Fietsvoorzieningen Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (2) Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 Staat van de fietspaden Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (3) Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 Staat van de fietspaden 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Uitstekend Goed Voldoende Slecht Zeer slecht 15

16 Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (4) Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 Inrichting van de fietspaden Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (5) Rapport fietspaden, meetjaar 2013 Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten Inrichting van de fietspaden Inrichting van fietsvoorzieningen ter hoogte van rotondes en verkeerslichtengeregelde kruispunten Binnen 2 jaar zullen de resultaten van de staat van de fietspaden gebaseerd zijn op de meetfiets 16