Paragraaf Decentralisaties

Transcriptie

1 Paragraaf Decentralisaties Per 1 januari 2015 zijn de decentralisaties in het sociaal domein realiteit geworden. Belangrijke taken op het gebied van jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en participatie zijn ondergebracht bij gemeenten. Het jaar 2014 stond geheel in het teken van de voorbereidingen op deze grote operatie. De belangrijkste zaken waren per 1 januari 2015 geregeld. In 2015 is de implementatie in volle vaart doorgezet om de taken op een goede wijze te kunnen uitvoeren. Omdat het gaat om kwetsbare doelgroepen, veel betrokken (zorg)partijen en tal van landelijke standaarden en systemen die nog niet uitgewerkt zijn, zal de implementatie de komende jaren blijven doorgaan. De taken simpelweg overnemen en op dezelfde manier blijven uitvoeren is niet voldoende. Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen en trends maken dat er een ander gedrag en een andere houding van onze inwoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en overheid nodig is. Betaalbare en hoogwaardige zorg en sociale zekerheid krijgen het beste dicht bij de burgers vorm. Door een andere manier van werken willen we ervoor zorgen dat niemand tussen wal en schip belandt. Het ombuigen van de zorg (transformatie) is één van de belangrijkste uitdagingen voor onze gemeente voor de komende jaren. Financiering via integratie-uitkering sociaal domein Met de decentralisaties in het sociaal domein zijn grote budgetten en financiële risico s gemoeid. Het was echter onduidelijk hoeveel geld gemeenten zouden krijgen voor de uitvoering van de nieuwe taken. Medio 2014 werd voor het eerst duidelijkheid verschaft over de budgetten voor In de meicirculaire 2015 zijn ook de meerjarige budgetten bekend gemaakt, rekening houdend met nieuwe verdeelmodellen. De financiering van de decentralisaties verloopt via de algemene uitkering. Met ingang van 2015 is een zogenoemde integratie-uitkering Sociaal domein toegevoegd aan de algemene uitkering. In deze integratie-uitkering zijn de budgetten voor de taakvelden WMO (alleen nieuwe taken), Jeugdhulp en Participatiewet gebundeld 1. De gemeente heeft beleidsvrijheid bij de optimale besteding van deze nieuwe budgetten. Het risico van overbesteding voor deze taakvelden ligt bij de gemeenten. De budgetten voor de decentralisaties zullen er volgens de meicirculaire 2015 de komende jaren als volgt uit zien: Integratie-uitkering sociaal domein per inw.2016 Decentralisatie AWBZ naar WMO Decentralisatie Jeugdhulp Decentralisatie Participatiewet Totaal geoormerkt geld sociaal domein De financiering van bestaande WMO taken, zoals rolstoelen, woningaanpassingen en huishoudelijke hulp zal ongewijzigd blijven. Deze maken dus geen deel uit van de nieuwe integratie-uitkering Sociaal domein. Dit geldt eveneens voor de financiering van bijstandsuitkeringen Pagina 92 van 113 Programmabegroting

2 De afgelopen jaren waren de budgetten voor het sociaal domein steeds met grote onzekerheid omgeven. Inmiddels zijn voor alle drie de domeinen nieuwe verdeelmodellen ingevoerd en zijn actuele ontwikkelingen vertaald. Er zijn momenteel geen grote veranderingen in de budgetten of methodiek aangekondigd. Wij verwachten daarom dat bovenstaande cijfers een redelijk beeld geven van de middelen die onze gemeente de komende jaren voor de nieuwe taken zal ontvangen. Per decentralisatie zullen we hieronder toelichten hoe de financiële prognoses er op dit moment uit zien. In de begroting handhaven we de lijn dat de decentralisaties budgetneutraal in de begroting opgenomen worden. Dat betekent dat we ervan uitgaan dat we de nieuwe taken met de beschikbare budgetten kunnen uitvoeren. Eventuele overschoten of tekorten zullen worden verrekend met de nieuw gevormde Reserve Sociaal Domein. Decentralisatie AWBZ naar WMO Onder deze noemer valt een breed pallet aan nieuwe taken die overgeheveld zijn naar de gemeenten. Het gaat hier om overheveling van begeleiding, kortdurend verblijf en een klein deel van de persoonlijke verzorging van de AWBZ naar de WMO. De bestaande WMO taken, zoals rolstoelen, vervoersvoorzieningen, woningaanpassingen en huishoudelijke hulp vallen hier niet onder. Deze taken vielen al onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Financiële prognose 2015 Het budget voor de WMO 2015 was al eerder bekend gemaakt. De grote vraag was vooral hoe de kosten van de nieuwe taken zich zouden ontwikkelen. Op het moment van schrijven (medio augustus) is hierover nog veel onzekerheid. Vooral voor de nieuwe WMO taken verloopt de facturatie van zorgaanbieders en de betaling van PGB s nog niet vlekkeloos en zijn nog niet alle cliënten volledig in beeld. Ondanks de onzekerheden hebben we een eerste financiële prognose gemaakt van de WMO. De prognose is als volgt opgesteld: - Het uitgangspunt vormt de daadwerkelijk ontvangen facturen en de bevoorschotte PGB s t/m juli 2015; - Voor de periode augustus t/m december 2015 zijn de kosten voor het eerste halfjaar doorgetrokken. Daarbij is het uitgangspunt dat het cliëntenbestand en zorgvraag stabiel blijft. - Van een aanzienlijke groep cliënten is nog geen factuur ontvangen of PGB bevoorschot. Op basis van de indicatiestellingen van deze groep hebben we een inschatting gemaakt van de nog te ontvangen facturen. Bovenstaande betekent dat de te verwachten kosten voor een belangrijk deel geschat zijn. Daarmee wordt de uitkomst van de prognose minder betrouwbaar. Prognose WMO 2015 Prognose overschot / tekort (-) WMO - bestaande taken 201 WMO - nieuwe taken WMO - eigen bijdrage 31- Totaal WMO Pagina 93 van 113 Programmabegroting

3 Op basis van deze eerste prognose is fors overschot op WMO te verwachten. Het overschot op de nieuwe taken ten opzichte van het budget van integratie-uitkering bedraagt naar schatting ruim 1 mln. Dit kan als gevolg van ontwikkelingen in het tweede halfjaar nog aanzienlijk wijzigen. Financiële prognose Op basis van de eerste financiële prognose 2015 is het mogelijk om ook een doorkijk te maken naar de komende jaren. De meerjarige budgetten zijn gebaseerd op de meicirculaire Voor de kosteninschatting is uitgegaan van de financiële prognose voor Daarbij zijn de kosten op gelijk niveau gebleven met De verwachting is dat de kosten door de transformatie juist zullen afnemen, maar dat effect is in deze prognose uit voorzichtigheid niet vertaald. WMO - nieuwe taken (meerjaren perspectief) Budget WMO - nieuwe taken Schatting kosten o.b.v. financiële prognose 2015 (peildatum: 31 juli 2015) Overschot Uit dit doorkijkje blijkt dat op basis van de op dit moment bekende budgetten en inschattingen de nieuwe WMO-taken tot een overschot zullen leiden. Deze conclusie blijft vanwege de vele schattingselementen voorzichtig. Decentralisatie Jeugdhulp De Jeugdhulp is een volledig nieuwe taak voor de gemeenten. Het gaat om een kwetsbare groep inwoners. Het is een complexe en financieel omvangrijke taak. Jeugdhulp wordt voor het overgrote deel in RNV-verband ingekocht. Het Regionaal Account Jeugdhulp verzorgt voor de regio de inkoop, contractbeheer, factuurafhandeling en financiële monitoring. In 2015 en 2016 is in regionaal verband financiële solidariteit afgesproken. Op basis van het eerste halfjaar heeft het Regionaal Account Jeugdhulp (RAJ) een financiële prognose gemaakt. Het RAJ heeft het overgrote deel van de cliënten in beeld en is daarmee één van de voorlopers. Toch bevat ook deze financiële prognose een belangrijk schattingselement. Zorgaanbieders factureren nog niet allemaal goed of worden bevoorschot. Ook in PGB s zitten nog onzekerheden. De komende periode verwacht het RAJ het beeld scherper te krijgen. De uitkomsten moeten daarom met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden Pagina 94 van 113 Programmabegroting

4 De financiële prognose voor 2015 ziet er volgens de tweede kwartaalrapportage (t/m juni 2015) volgens het RAJ voor Putten als volgt uit: Prognose Jeugd 2015 Begroting 2015 Prognose totale kosten 2015 Prognose overschot / tekort (-) Lokaal Lokale kosten Lokale kosten (financiering uit reeds bestaande middelen voor jeugdigen) Totaal lokale kosten Regionaal Regionale kosten (exclusief regionale solidariteit) Regionale solidariteit Totaal regionale kosten (inclusief regionale solidariteit) Totaal Jeugd De begroting voor jeugdhulp is opgedeeld in een lokaal deel en een regionaal deel. De begroting voor Jeugdhulp is regionaal opgesteld waarbij de zes gemeenten financieel solidair zijn in 2015 en Op begrotingsbasis heeft onze gemeente voor 2015 een tekort op de Jeugdhulp van Dit tekort wordt opgevangen binnen de regionale begroting als gevolg van de solidariteitsafspraken. De totale begroting van de zes gemeenten gezamenlijk is op begrotingsbasis sluitend en daardoor kan het verwachte tekort van Putten opgevangen worden. Uit de actuele financiële prognose over het eerste halfjaar van het RAJ blijkt dat de kosten voor Putten over heel 2015 naar verwachting circa lager zullen uitvallen dan begroot was. Dit betekent dat het beroep van Putten op de regionale solidariteit niet , maar zal zijn. Volgens de prognose van het RAJ is de verwachting dat de zes gemeenten gezamenlijk financieel positief uit komen. Dit alles beweegt zich binnen de regionale begroting en leidt niet tot een aanpassing van de gemeentelijke begroting. Er zijn nog veel onzekerheden die tot een andere uitkomst kunnen leiden. Toch mag op basis hiervan de voorzichtige conclusie getrokken worden dat de werkelijkheid positiever zal uitpakken dan vooraf was geschat. Het uitgangspunt van een budget neutrale invoering in 2015 lijkt op basis van de huidige inzichten realistisch. Financiële prognose Op basis van de eerste financiële prognose 2015 is het mogelijk om ook een doorkijk te maken naar de komende jaren. De meerjarige budgetten zijn gebaseerd op de meicirculaire Voor de kosteninschatting is uitgegaan van de financiële prognose van het RAJ (peildatum 30 juni 2015) voor Daarbij is het uitgangspunt gehanteerd dat de kosten in 2016 t/m 2019 gelijk zijn aan Daarbij in de prognose dus geen rekening gehouden met verwachte verdieneffecten van investeringen in preventie en de eerste lijn. De verwachting is dat de kosten hierdoor juist zullen afnemen, maar dat effect is in deze prognose uit voorzichtigheid niet vertaald. Pagina 95 van 113 Programmabegroting

5 Jeugdhulp (Financiële prognose ) Lokaal Financiering uit integratie-uitkering Financiering uit lokale middelen Totaal lokaal budget Schatting lokale kosten Lokaal overschot / tekort (-/-) Regionaal Financiering uit integratie-uitkering Totaal regionaal budget Schatting regionale kosten (exclusief regionale solidariteit) Regionale solidariteit Schatting regionale kosten (inclusief regionale solidariteit) Regionaal overschot / tekort (-/-) Totaal overschot / tekort (-/-) Als gevolg van de regionale financiële solidariteit sluit het regionaal deel in 2016 op 0. Voor 2017 en verder zijn geen afspraken over financiële solidariteit gemaakt. Dan lijkt het tekort op te lopen naar structureel circa Deze prognoses bevatten veel schattingen in een domein dat sterk aan veranderingen onderhevig is. De uitkomsten moeten daarom voorzichtig geïnterpreteerd worden. Decentralisatie Participatiewet Met de invoering van de Participatiewet is de gemeente verantwoordelijk geworden voor een grotere doelgroep (bijstand, Wajong en Wsw), waarvan een deel een grote afstand tot de arbeidsmarkt en/of een arbeidsbeperking heeft. De taken zijn overgegaan naar gemeenten, met een bezuinigingsslag. De nieuwe Participatiewet bedient verschillende doelgroepen, grofweg in te delen in drie onderdelen: bijstandsuitkeringen, sociale werkvoorziening en re-integratie. Het onderdeel bijstandsuitkeringen laten we hier buiten beschouwing, omdat dit al een bestaande taak van de gemeente is en niet via de nieuwe integratie-uitkering Sociaal domein wordt gefinancierd. De sociale werkvoorziening blijft bestaan, maar instroom is per 1 januari 2015 niet meer mogelijk. De rechten en plichten van huidige Wsw-werknemers blijven in stand. Als gevolg van natuurlijk verloop zal de sociale werkvoorziening langzaam afnemen. De sociale werkvoorziening is in financiële omvang veruit de grootste. Het onderdeel re-integratie bestaat uit de huidige re-integratietaak aangevuld met verschillende nieuwe doelgroepen. Onderstaande tabel geeft het te verwachten budget in relatie tot de te verwachten kosten weer. Hierbij is uitgegaan van de huidige situatie zonder enige omvorming. Pagina 96 van 113 Programmabegroting

6 Participatiewet Budget t.b.v. Sociale Werkvoorziening Budget t.b.v. re-integratie Totaal integratie-uitkering participatiewet Inschatting kosten Sociale werkvoorziening (Rapport juni 2015) Resteert voor re-integratie Uit bovenstaande financiele prognose blijkt dat de kosten voor uitvoering van de Sociale Werkvoorziening hoger uitvallen dan het beschikbare budget. Deze prognose is gebaseerd op een door externe deskundige uitgevoerde studie naar de sw-uitvoering van Noord-Veluwe gemeenten. Hieruit blijkt dat de kosten van sociale werkvoorziening zodanig zijn dat het volledige participatiebudget ontoereikend is. Er zijn in deze situatie dus geen middelen beschikbaar voor de re-integratie taken van de nieuwe doelgroepen. De Inclusief Groep beschikt echter over reserves die deze tekorten voorlopig kunnen opvangen. In begroting gaan wij in lijn met het beleid van de afgelopen jaren uit van de situatie dat onze bijdrage aan de sociale werkvoorziening is exact gelijk aan de hoogte van het budget dat wij ontvangen. Een eventueel tekort op de sociale werkvoorziening wordt dan opgevangen door de Inclusief Groep. En er blijft nog een bedrag beschikbaar voor re-integratie voor nieuwe doelgroepen. Dit uitgangspunt in onze begroting is budgetneutraal. Het moge duidelijk zijn dat doorzetting van het huidige beleid op termijn wel leidt tot grote financiele risico s. Dit stelt onze gemeente voor keuzes die de komende periode regionaal en met behulp externe deskundigen verder voorbereid worden. Financiële prognose sociaal domein Hierboven zijn de financiële prognoses van de drie decentralisatie afzonderlijke toegelicht. Onderstaande tabel geeft de huidige prognoses van de decentralisaties in hun samenhang weer. Sociaal domein (Financiële prognose ) WMO - nieuwe taken Jeugdhulp Participatie Totaal sociaal domein Voor WMO houden we rekening met een structureel overschot. Voor de Jeugdhulp bedraagt het te verwachten in vanwege de regionale solidariteit. In 2017 neemt dit tekort toe naar circa Op de participatie is het budget niet toereikend, maar op korte termijn kunnen de tekorten opgevangen worden met reserves bij de Inclusief Groep. Zodoende is de participatiewet budgetneutraal geprognotiseerd. Pagina 97 van 113 Programmabegroting

7 Deze prognoses bevatten veel schattingen in een domein dat nog strek in beweging is. De uitkomsten moeten daarom voorzichtig geïnterpreteerd worden. In de begroting hebben we tot dusver het uitgangspunt gehanteerd dat de decentralisaties in het sociaal domein budgetneutraal zouden verlopen. Op basis van bovenstaande prognoses lijkt dit uitgangspunt realistisch. In voorliggende begroting is dit uitgangspunt dan ook gehandhaafd. Pagina 98 van 113 Programmabegroting