Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g"

Transcriptie

1 Zwijsen estafette E6 h a n d l e i d i n g

2

3 Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Met niveau E6 naar functionele geletterdheid...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie verschillende aanpakken...9 Organisatie Extra leestijd voor risicolezers Materialen voor het voortgezet technisch lezen...12 Materialen van Estafette...12 Additionele materialen Leeslessen en werkvormen...16 Doelstellingen...19 Toetsen en controletaken...19 Methodesite en nieuwsbrief...19 Leesmoeilijkheden AVI-niveau M Leesmoeilijkheden AVI-niveau E Leesmoeilijkheden AVI-niveau M Leerstofpakket E6 Wat nu weer?!...21 Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Toepassingsweek Vreemde zaken...70 Leerstofpakket E6 Een reis om de wereld Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Toepassingsweek Lezen in de zomervakantie...122

4

5 estafette E6 a l g e m e e n d e e l

6 Algemeen deel Met niveau E6 naar functionele geletterdheid Met de leerstofpakketten van niveau AVI E6 werkt Estafette toe naar het bereiken van functionele geletterdheid. De leerlingen die een vlotte ontwikkeling van de technische leesvaardigheid doormaken, zo n 25%, zullen dit niveau al in de loop van groep 4 of 5 hebben bereikt. Dit zijn leerlingen die in Estafette hebben gewerkt volgens Aanpak. Zij voldoen hiermee aan de gevorderde standaard. * De middenmoot, ongeveer de helft van de leerlingen, zal AVI-niveau E6 beheersen aan het eind van groep 6. Deze leerlingen werken met de E6- pakketten volgens Aanpak ➋, de aanpak voor methodevolgers. Wanneer zij eind groep 6 dit niveau beheersen voldoen zij aan de voldoendestandaard. Estafette streeft er ook naar om met de risicolezers de voldoendestandaard te bereiken. Vandaar dat deze leerlingen ook werken met de leerstofpakketten van AVI-niveau E6, maar dan volgens de aanpak voor risicolezers (Aanpak ➊). ➊ Een deel van deze leerlingen zal AVI-niveau E6, en daarmee het niveau van functionele geletterdheid, in de loop van groep 7 of 8 alsnog bereiken. Hiermee voldoen zij aan de minimum standaard. Waarin is niveau E6 onderscheidend? In de voorafgaande AVI-niveaus E3 t/m M6 is gewerkt volgens de leerlijn voortgezet technisch lezen waarbij voor elk niveau concrete doelstellingen zijn geformuleerd. Een overzicht staat in de Gebruikswijzer paragraaf 2.7. In elk niveau komen nieuwe leesmoeilijkheden aan bod, die in de periode tot aan de toetsing worden geïntroduceerd en geoefend. Het AVI-niveau E6 is het eerste niveau waarin geen nieuwe leesmoeilijkheden meer aan bod komen. De leerstofpakketten van niveau E6 hebben als doelstelling het niveau van functionele geletterdheid te bereiken. Alle leesmoeilijkheden van de voorafgaande AVI-niveaus komen in de teksten van leerstofpakket E6 voor en worden geïntegreerd geoefend. Wat is anders in niveau E6? Bij het werken met de leerstofpakketten van niveau E6 zult u enkele verschillen tegenkomen ten opzichte van de voorafgaande niveaus. Hieronder een overzicht: In de handleiding staan in het lesdoelenoverzicht van de basislessen de leesmoeilijkheden aangegeven die in die les worden herhaald. Deze leesmoeilijkheden zijn voor de leerlingen dus niet nieuw, maar worden op woord-, zins-, en tekstniveau van AVI-E6 geoefend. In de werkboeken werd in voorafgaande niveaus onderscheid gemaakt tussen twee typen zandloperopdrachten, namelijk die van het huidige niveau en die van het voorafgaande niveau. In niveau E6 wordt hier geen onderscheid meer tussen gemaakt. De uitgave Vloeiend & vlot E6 is inhoudelijk anders van opzet dan de voorafgaande uitgaven. Omdat er in E6 geen nieuwe leesmoeilijkheden meer worden geïntroduceerd bevat Vloeiend & vlot E6 ook geen uitlegkaarten. De oefenpagina s zijn dan ook gericht op het automatiseren van de leesmoeilijkheden van de voorafgaande AVI-niveaus op teksten van E6-niveau. De pagina s Extra leestijd in de handleiding zijn hierop aangepast. * normeringsonderzoek Cito (2008) 6

7 Algemeen deel Direct aan de slag met Estafette U gaat werken met de methode Estafette (versie 2009). Dit algemeen gedeelte van de handleiding helpt daarbij. Het vertrekpunt is een stappenplan waarmee u direct met Estafette aan de slag kunt gaan. De procedure is kort en vooral gericht op de praktijk. Hoe u met Estafette kunt starten, is in zes stappen beschreven: Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Stap 3 Jaarplanning maken Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid van uw leerlingen Stap 6 Bepalen van de juiste aanpak en het juiste niveau Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Voor u met Estafette gaat werken, maakt u eerst kennis met de materialen, oefeningen en werkvormen van de methode. Als u zich snel en gericht wilt oriënteren, kunt u het beste eerst de materialen doorbladeren en bekijken: de leesboeken en omnibussen, de werkboeken, de Estafettelopers, de boekjes Vloeiend & vlot, de kopieermap, de handleiding. Hierbij kunt u zich beperken tot de materialen van het AVI-niveau waarmee u van start gaat, bijvoorbeeld AVI-niveau E6. Lees vervolgens eens de lessen die bedoeld zijn voor de eerste week. Dat zijn twee basislessen, een toepassingsles, en concrete suggesties voor het realiseren van extra leestijd voor risicolezers. Zo krijgt u een duidelijk beeld van de opbouw van lessen, de aard van de oefeningen en de werkvormen. Leestip De genoemde materialen kunt u gerichter bekijken als u ook even de korte materiaalbeschrijving erbij neemt (zie pagina 12). Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Estafette biedt u de keuze uit twee verschillende differentiatiemodellen. U kunt ervoor kiezen om te werken volgens het model van convergente differentiatie of volgens het model van divergente differentiatie. Bij convergente differentiatie differentieert u zoveel mogelijk binnen uw eigen groep. De goede lezers laat u relatief vrij, voor de zwakke lezers intensiveert u de instructie en de oefentijd, zodat zij toch zoveel als mogelijk aansluiting houden bij de groep. Dit model wordt ook in het aanvankelijk leesonderwijs toegepast bij het werken met Veilig leren lezen. Bij divergente differentiatie wordt de oplossing voor verschillen gezocht door het niveau van de leerstof aan te passen aan het niveau van de leerling. Leerlingen met vergelijkbare leesniveaus worden dan vaak voor de leesles bij elkaar geplaatst, ongeacht de groep waarvan zij deel uitmaken. De keuze voor een bepaald differentiatiemodel moet op schoolniveau gemaakt worden. Voor het basisonderwijs heeft het model van convergente differentiatie in verreweg de meeste situaties de voorkeur. In het speciaal (basis)onderwijs zal vaak gekozen worden voor het model van divergente differentiatie. Stap 3 Jaarplanning maken Wij adviseren u om bij het werken met Estafette voor het begin van het schooljaar een jaarplanning te maken en deze planning consequent aan te houden. Zo wordt voorkomen dat in een schooljaar onvoldoende leerstof wordt behandeld en leerstof moet worden doorgeschoven naar het volgende schooljaar. Op de website van Estafette kunt u altijd voor het nieuwe schooljaar een voorstel voor een jaarplanning vinden voor de regio waarin uw school gevestigd is. Globaal ziet een planning voor groep 6 er als volgt uit: Leerstofpakket 1 Tijn en het piratengeheim 8 weken Toepassingsweek 1 Kinderboekenweek 1 of 2 weken Leerstofpakket 2 Tennisbalflipper en meer sport (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 2 Vrij lezen en praten over boeken 1 of 2 weken Leerstofpakket 3 Wat nu weer?! 8 weken Toepassingsweek 3 Vreemde zaken (in het hotel) 1 of 2 weken Leerstofpakket 4 Een reis om de wereld (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 4 Lezen in de zomervakantie 1 of 2 weken Minimale aantal lesweken Maximale aantal lesweken 32 weken 40 weken Het leerstofpakket van niveau E6 bestaat uit 16 basislessen. Verdeeld over de 8 weken waarin met het leerstofpakket wordt gewerkt, komt dit neer op twee basislessen per week. Een basisles duurt 45 minuten. Naast de basislessen komt iedere week een toepassingsles aan bod welke in de handleiding staat beschreven. Ook de toepassingsles duurt 45 minuten. Met Estafette wordt in groep 6 per week 135 minuten besteed aan het technisch leesonderwijs. tip Ga naar de website van Estafette en print de jaarplanning voor de regio waarin uw school gevestigd is. Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Bij het werken met Estafette zijn twee factoren van groot belang: het aanbieden van leerstof op het juiste niveau en het hanteren van de juiste aanpak bij elke leerling. De verschillende aanpakken spelen een cruciale rol bij de organisatie van het leesonderwijs met Estafette. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen een aanpak voor risicolezers (Aanpak ➊), een aanpak voor methodevolgers (Aanpak ➋) en een aanpak voor vlotte lezers (Aanpak ). Landelijk gezien zal 25% van de leerlingen behoren tot de groep vlotte lezers die in aanmerking komen voor Aanpak, 50% van de leerlingen zullen methodevolgers zijn en Aanpak ➋ volgen, en nogmaals 25% zal behoren tot de groep van risicolezers die werkt volgens Aanpak ➊. Uiteraard zal de concrete verdeling in een leerlingengroep meestal afwijken van deze landelijke norm. Maar als de landelijke norm voor een groep van bijvoorbeeld 28 leerlingen zou gelden, dan zouden de leerlingen als volgt verdeeld zijn over de drie verschillende aanpakken: 7 leerlingen volgen Aanpak, 14 leerlingen volgen Aanpak ➋ en nogmaals 7 leerlingen komen in aanmerking voor Aanpak ➊. Leestip Meer informatie over het kiezen van een geschikt differentiatiemodel vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Differentiatie op basis van toetsresultaten (Hoofdstuk 4). Leestip Een concrete uitwerking van de aanpakken die in Estafette worden toegepast, staat in: Drie verschillende aanpakken (pagina 9). 7 Estafette E6 Algemeen deel

8 Algemeen deel Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid Als u met Estafette gaat beginnen, moet u weten hoe het is gesteld met de leesvaardigheid van de leerlingen in uw groep. Uit ervaring zult u weten dat de verschillen in leesvaardigheid groot kunnen zijn. In Estafette worden leestoetsen gebruikt van het Cito LOVS: de Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), de Drie- Minuten-Toets (DMT) en de AVI-Toetskaarten. Deze toetsen worden afgenomen in de maanden januari (tweede helft januari of eerste week februari) en mei (tweede helft mei of eerste week juni). De klassikaal af te nemen Leestempotoets is bedoeld als een eerste screening. Als u deze toets gebruikt, hoeft u alleen de zwakke lezers (leerlingen met een score D of E) verder te onderzoeken door DMT en AVI af te nemen. De DMT geeft informatie over de leesvaardigheid op woordniveau: hoe goed en vlot lezen de leerlingen losse woorden? De AVI-Toetskaarten laten zien hoe de leesvaardigheid van de leerlingen is op tekstniveau: hoe goed en vlot lezen ze teksten? De combinatie van deze twee toetsen geeft een goed beeld van de leesvaardigheid van een leerling: hoe goed kan een leerling losse woorden lezen in verhouding tot het niveau van teksten dat hij aankan? Leestip Meer informatie over het gebruik van toetsen om de leesvaardigheid van leerlingen vast te stellen vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Toetsafname en beslisschema s (Hoofdstuk 7). U kunt er ook voor kiezen om de Leestempotoets niet af te nemen. In dat geval neemt u bij alle kinderen de DMT en AVI af om hun leesvaardigheid vast te stellen. Stap 6 Bepalen van aanpak en niveau De juiste aanpak en het juiste niveau voor elke leerling bepaalt u op basis van zijn toetsscores. Hiervoor zijn in de Gebruikswijzer beslisschema s opgenomen. Om het bepalen van de juiste aanpakken en niveaus makkelijk te maken is de Toetssite Estafette ontwikkeld. Deze sluit aan bij de Toetssite Veilig leren lezen. Als u de toetsresultaten invoert, krijgt u voor elke leerling een advies over het juiste niveau en de juiste aanpak. Bovendien krijgt u een groepsoverzicht, waarbij uw eigen groep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. tip Het verwerken van toetsresultaten en het vertalen daarvan naar didactisch handelen is uitermate belangrijk, maar het is een taaie bezigheid. Maak het uzelf makkelijk door gebruik te maken van de Toetssite Estafette. Als u de toetsresultaten hebt ingevoerd, krijgt u voor al uw leerlingen duidelijke adviezen omtrent het juiste niveau en de juiste aanpak. 8

9 Algemeen deel Drie verschillende aanpakken Estafette hanteert drie verschillende aanpakken om tegemoet te komen aan verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. In dit hoofdstuk gaan we eerst in op de kenmerken van die drie verschillende aanpakken. Vervolgens laten we zien hoe het werken met deze verschillende aanpakken georganiseerd kan worden en hoe dit terug te vinden is in de structuur van de lessen. Aanpak voor methodevolgers Methodevolgers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid op de gebruikelijke wijze ontwikkelen. Deze leerlingen behalen op de leestoetsen een score op niveau B of C. Ze behoren tot de middengroep van 50% leerlingen die niet de hoogste scores behalen op de leestoetsen maar wel hoger scoren dan risicolezers. De aanpak voor methodevolgers wordt in Estafette aangeduid als Aanpak ➋. De aanpak voor methodevolgers heeft de volgende kenmerken: 1. Methodevolgers nemen deel aan drie van de vier fasen van de basislessen: introductie, instructie, en afronding van de les. In de fase waarin de leerkracht werkt met de risicolezers de fase van begeleide verwerking en begeleide oefening werken de methodevolgers zelfstandig aan hun opdrachten in het werkboek en lezen zij zelfstandig de tekst in het leesboek. 2. Methodevolgers hebben, als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen, behoefte aan expliciete instructie. Die krijgen zij aangeboden in de lesfase instructie, die bestemd is voor risicolezers en methodevolgers. Daarnaast hebben methodevolgers het vermogen en de behoefte om ook zelfstandig aan het werk te gaan. In elke les krijgen de methodevolgers de gelegenheid daartoe. 3. Methodevolgers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken moet voor methodevolgers voldoende zijn om een adequate leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Methodevolgers krijgen voldoende gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit kan niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen als zij klaar zijn met de verplichte opdrachten. Aanpak voor risicolezers Bepaalde leerlingen lopen het risico achterop te raken in hun leesontwikkeling. Het gaat hierbij om leerlingen die op de leestoetsen een D- of E-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de laagste toetsscores. Om leesproblemen bij deze leerlingen zoveel mogelijk te voorkomen, volgen zij het voortgezet technisch lezen met Estafette volgens een intensieve aanpak, te weten: Aanpak ➊ voor risicolezers. Voor de leerkracht is deze groep leerlingen de groep waarnaar de meeste aandacht dient uit te gaan. De aanpak voor risicolezers heeft de volgende kenmerken: 1. Risicolezers nemen deel aan alle fasen van de basislessen: introductie, instructie, begeleide verwerking en begeleide oefening, en afronding van de les. 2. Risicolezers krijgen maximale aandacht van de leerkracht. Naast de basisinstructie krijgen deze leerlingen begeleiding van de leerkracht bij de verwerking van opdrachten in hun werkboek, bij het lezen van de teksten in het leesboek, en bij het oefenen in het vlot lezen van woorden en het vloeiend lezen van teksten. 3. Risicolezers hebben meestal meer leestijd nodig dan de andere lezers. In Estafette wordt deze extra leestijd aangeboden door vier keer per week 15 minuten extra tijd in te roosteren voor het lezen met risicolezers. 4. Risicolezers krijgen tijd toegewezen om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit gebeurt vooral in toepassingslessen en toepassingsweken. Aanpak voor vlotte lezers Vlotte lezers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid opvallend snel ontwikkelen. Het zijn de leerlingen die op de leestoetsen een A-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de hoogste toetsscores. Vlotte lezers vallen op door het feit dat ze al veel meer kunnen dan in de leeslessen aan de orde is geweest. Het zijn leerlingen die het vermogen hebben om op eigen kracht nieuwe leesmoeilijkheden te overwinnen. In een groep zijn dit de leerlingen die het minst behoefte hebben aan instructie en begeleiding door de leerkracht. De aanpak voor vlotte leerlingen wordt in Estafette aangeduid als Aanpak. Deze aanpak is daarom het minst intensief en kent de volgende kenmerken: 1. Vlotte lezers nemen deel aan twee van de vier fasen van de basislessen: de introductie en de afronding. Het begin van de les dus en het einde van de les. In de fase waarin de leerkracht instructie geeft of werkt met de risicolezers werken de vlotte lezers zelfstandig. Zij maken daarbij gebruik van een uitgave die speciaal ontwikkeld is voor vlotte lezers: de Estafetteloper. 2. Vlotte lezers hebben behoefte aan minder expliciete instructie als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen. Zij hebben doorgaans het vermogen om zelf te ontdekken hoe die nieuwe woorden moeten worden gelezen. Daarom is er in de Estafetteloper een onderhoudsprogramma opgenomen voor technisch lezen, waarmee de vlotte lezers zelfstandig werken. Eén keer per week in de toepassingsles besteedt de leerkracht hieraan specifiek aandacht. 3. Vlotte lezers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken is voor vlotte lezers ruim voldoende om een goede leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Vlotte lezers krijgen ruimschoots gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen. De moeilijkheidsgraad van boeken voor het vrije lezen is voor vlotte lezers niet of nauwelijks van belang. Vlotte lezers kiezen zelf wel een boek uit en kunnen eventuele leesmoeilijkheden op eigen kracht overwinnen. Voor vlotte lezers geldt het motto: Je mag lezen, wat je wilt lezen. 9 Estafette E6 Algemeen deel

10 Algemeen deel Lesopbouw basislessen: lesduur 45 minuten Introductie Aanpak Instructie Aanpak Basisinstructie Aanpak Zelfstandig werken Verwerking Afronding Aanpak ➊ Verlengde instructie Begeleide verwerking Aanpak Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Lesopbouw toepassingslessen: lesduur 45 minuten Introductie Aanpak Instructie Aanpak Instructie Aanpak Zelfstandig werken Vrij lezen Aanpak Presentatie en boekpromotie Aanpak Organisatie van het werken met verschillende aanpakken Estafette werkt dus met drie verschillende aanpakken. Hoe kan een en ander worden georganiseerd? De lesbeschrijvingen in de handleidingen geven hiervoor de nodige informatie. Alle basislessen zijn op dezelfde manier gestructureerd op basis van de verschillende aanpakken. De structuur van de basislessen is als volgt: Introductie Elke les begint met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak. Deze leerlingen kunnen hierna zelfstandig aan het werk. Instructie Vervolgens geeft u instructie bij de eerste oefeningen in het werkboek aan de leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋. Aan het einde van deze instructiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➋, zodat deze leerlingen weten hoe en waarmee zij aan de slag kunnen bij het zelfstandig werken. Begeleide verwerking en begeleide oefening ➊ In deze lesfase kunt u zich concentreren op de leerlingen met Aanpak ➊. U begeleidt deze leerlingen bij het maken van de overige opdrachten en leesopdrachten in het werkboek. Afronding Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. U begint en eindigt een leesles dus altijd met alle leerlingen van uw groep. De wekelijkse toepassingsles wijkt enigszins af van de structuur van de basislessen. Ook in de toepassingslessen begint en eindigt u de les met alle leerlingen. Maar wat tussen introductie en afronding gebeurt, wijkt af van de opzet van de basislessen. De structuur van de toepassingslessen is als volgt: Introductie Ook de toepassingslessen beginnen met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋. Deze leerlingen kunnen nu zelfstandig aan de slag. Instructie Vervolgens besteedt u in de instructiefase aandacht aan het onderhoudsprogramma van de leerlingen met Aanpak. Hierbij geeft u deze leerlingen feedback op hetgeen zij in de afgelopen lessen gedaan hebben aan onderhoud van hun technische leesvaardigheid. Aan het einde van deze instructiefase rondt u het zelfstandig werken van leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋ af. U bespreekt kort het verloop daarvan. Vrij lezen In deze lesfase zijn alle leerlingen bezig met vrij lezen, al of niet met behulp van kopieerbladen met verwerkingsactiviteiten. Presentatie en boekpromotie Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. De afronding van een toepassingsles staat in het teken van boekpromotie, bespreken van verwerkingsactiviteiten en presentatie, waarbij leerlingen een zelf gekozen stukje tekst voorlezen. Organisatie van het werken met meerdere niveaus Als u met Estafette werkt in een enkelvoudige groep en daarbij het model van convergente differentiatie toepast, dan werkt u meestal met één enkele niveaugroep. In groep 6 werkt u dan met het niveau AVI M6 en in de tweede helft van het schooljaar met het niveau AVI E6. Wanneer op school gekozen is voor het model van divergente differentiatie, kan het noodzakelijk zijn dat leerkrachten meerdere niveaus bedienen. Datzelfde geldt ook voor leerkrachten die 10

11 Algemeen deel werken met een combinatiegroep. Wij adviseren om in deze situaties het aantal niveaugroepen altijd tot twee te beperken. Kiest u ervoor om met méér dan twee niveaugroepen te werken, dan bestaat het risico dat u voor die verschillende groepen onvoldoende instructie en begeleiding kunt inroosteren. Als u met Estafette werkt met twee verschillende niveaugroepen, kunt u de leeslessen zodanig plannen dat een leerkrachtgebonden lesfase voor de ene niveaugroep altijd wordt gecombineerd met een leerkrachtvrije lesfase voor de andere niveaugroep. Hierbij kunt u gebruikmaken van onderstaand schema. Meer informatie hierover vindt u op Extra leestijd voor risicolezers De factor tijd is voor risicolezers in sterke mate medebepalend voor de ontwikkeling van hun leesvaardigheid. Risicolezers hebben in de eerste plaats meer tijd nodig voor de ontwikkeling van een voldoende leesvaardigheid dan andere leerlingen, terwijl risicolezers juist minder geneigd zijn om uit zichzelf te lezen dan andere leerlingen. Veel risicolezers lezen bijvoorbeeld niet of nauwelijks in hun vrije tijd, terwijl vlotte lezers in hun vrije tijd regelmatig boeken lezen. De verschillen in leesvaardigheid zullen hierdoor alleen maar groter worden. Het is daarom belangrijk dat op school extra leestijd voor risicolezers wordt ingeroosterd en dat deze leerlingen gestimuleerd worden tot vrij lezen en lezen in hun vrije tijd. In Aanpak ➊, de aanpak voor risicolezers, wordt voor risicolezers elke week één uur extra leestijd ingeroosterd in de vorm van vier keer een kwartier. De invulling van deze extra leestijd staat voor elke onderwijsweek beschreven in de handleiding. Het is belangrijk om deze uitbreiding van leestijd daadwerkelijk te realiseren. In de praktijk van het onderwijs wordt deze extra leestijd op verschillende manieren gerealiseerd, bijvoorbeeld: Vier keer per week werkt de leerkracht gedurende telkens een kwartier met de risicolezers. In diezelfde tijd werken de andere leerlingen met andere taken. Bij deze werkwijze wordt voor de leerlingen die zelfstandig werken, gebruikgemaakt van dag- of weektaken. Als de leerkracht extra leestijd realiseert voor risicolezers, zijn de overige leerlingen bezig met vrij lezen. De extra leestijd voor risicolezers wordt buiten de officiële schooltijden gerealiseerd, bijvoorbeeld tussen de middag of na schooltijd. Veel scholen die op deze manier werken, zijn er zeer tevreden over. Ze zien dat dit positieve resultaten bij de leerlingen oplevert en ontvangen vaak van de ouders positieve reacties op de maatregel. De extra leestijd wordt gepland op momenten waarop in de klas gebruik kan worden gemaakt van ondersteuning. De leerkracht heeft dan de gelegenheid om zich volledig op het groepje risicolezers te concentreren. Lesopbouw 2 niveaugroepen Instructie Aanpak Basisinstructie A Vrij lezen B Aanpak A en B Zelfstandig werken Verwerking Aanpak ➊ Verlengde instructie Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Herhalingstaken Instructie Herhalingstaken A Aanpak Basisinstructie B Verwerking Vrij lezen Aanpak ➊ Verlengde instructie Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Afronding Aanpak 11 Estafette E6 Algemeen deel

12 Algemeen deel Materialen voor het voortgezet technisch lezen Voor het geven van onderwijs in voortgezet technisch lezen met behulp van Estafette is een overzichtelijk materialenpakket ontwikkeld. Daarnaast kan bij het werken met Estafette ook gebruik worden gemaakt van additionele materialen, met name het computerprogramma Leesladder, het programma Estafette interactief en een klassenbibliotheek. Hieronder treft u een korte beschrijving aan van de materialen. Materialen van Estafette Gebruikswijzer Deze uitgave bevat belangrijke informatie voor het werken met Estafette. De informatie die u in de Gebruikswijzer aantreft, heeft betrekking op de methode als geheel en is niet zozeer gekoppeld aan één specifieke jaargroep. Het is dus informatie die belangrijk is voor elke leerkracht die werkt met Estafette. In de Gebruikswijzer zijn de volgende hoofdstukken opgenomen: 1. Waarom voortgezet technisch lezen? 2. Belangrijke kenmerken van Estafette 3. Beginniveau, einddoel en tussendoelen 4. Differentiatie op basis van toetsresultaten 5. Werken volgens het model van convergente differentiatie 6. Werken volgens het model van gematigd divergente differentiatie 7. Toetsafname en beslisschema s Handleidingen De methode Estafette is gebaseerd op de nieuwe AVI-niveaus, zoals die door het Cito geformuleerd zijn. In totaal worden voor het basisonderwijs 12 niveaus onderscheiden: AVI Start - AVI M3 - AVI E3 AVI E3 - AVI M4 - AVI E4 - AVI M5 - AVI E5 - AVI M6 - AVI E6 - AVI M7 - AVI E7 - AVI Plus De drie bovenste niveaus behoren tot het aanvankelijk leesonderwijs en komen in groep 3 aan de orde met behulp van de methode Veilig leren lezen. De niveaus op de onderste balk komen aan de orde in de methode Estafette en bestrijken de periode van het voortgezet technisch leesonderwijs. Het niveau AVI E3 staat in beide balken. Hier overlappen de twee methodes elkaar. In principe begint u in groep 6 met het niveau M6. Voor elk niveau is er een aparte handleiding met lesbeschrijvingen van de twee leerstofpakketten, de toepassingslessen en de toepassingsweken. Leesboeken en omnibussen Voor elke jaargroep hebt u de beschikking over vier leesboeken: meestal twee verhalende boeken en twee omnibussen. De verhalende boeken bevatten een doorlopend verhaal; de omnibussen bevatten diverse korte teksten, waaronder informatieve teksten, die passen binnen een bepaald thema. Hieronder ziet u de leesboeken voor de niveaus M6 en E6. Dat zijn de boeken die u in groep 6 kunt gebruiken. AVI M6: Tijn en het piratengeheim AVI M6: Tennisbalflipper en meer sport (omnibus) AVI E6: Wat nu weer?! AVI E6: Een reis om de wereld (omnibus) Werkboeken De werkboeken worden gebruikt door leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak ➊ of Aanpak ➋. In elke basisles worden twee werkbladen gebruikt. U begint in de instructie met de eerste opdrachten van het eerste werkblad. Door middel van deze opdrachten bereidt u met de leerlingen het lezen van een hoofdstuk van het leesboek voor (preteaching) en geeft u instructie over bepaalde leesmoeilijkheden. Daarna gaan de leerlingen met Aanpak ➋ zelfstandig verder met de overige opdrachten in het werkboek. Aan de leerlingen die werken volgens Aanpak ➊ geeft u begeleiding bij het maken van deze overige opdrachten. De laatste opdracht verwijst altijd naar het bijbehorende hoofdstuk van het leesboek of de omnibus. Zandlopers Bij voortgezet technisch leesonderwijs moet niet alleen aandacht worden besteed aan het correct en accuraat lezen, maar ook aan het vlot lezen van woorden, zinnen en teksten. Maar al te vaak wordt dit laatste aspect verwaarloosd. Om het vlot technisch lezen te benadrukken en te concretiseren, zijn in de werkboeken oefeningen opgenomen waarbij gebruik wordt gemaakt van een zandloper. De leerling probeert dan een aantal woorden vlot gelezen te hebben voordat de zandloper is doorgelopen. Ten behoeve van deze oefeningen is bij Estafette een set met zandlopers verkrijgbaar. 12

13 Algemeen deel Estafettelopers Deze werkboeken zijn bestemd voor leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak, voor de vlotte lezers dus. De Estafettelopers hebben een herkenbare indeling. Elke Estafetteloper begint met een Loopbaan. Hierin registreren de leerlingen wat ze gedaan hebben. Als u aandacht besteedt aan de leerlingen van Aanpak, hanteert u deze Loopbaan-pagina als uitgangspunt. U kunt dan zien hoever de verschillende leerlingen gevorderd zijn. Ook bevat elke Estafetteloper een pagina waarop de leerlingen kunnen noteren welke boeken ze gelezen hebben. Ze noteren de titel van het gelezen boek en de naam van de auteur. Ook kunnen ze aangeven wat ze vinden van het boek dat ze gelezen hebben. Elke Estafetteloper bevat verder opdrachten bij de leesboeken van Estafette voor het betreffende niveau. Maar daarnaast zijn er ook opdrachten die gemaakt kunnen worden bij boeken en andere leesstof (bijvoorbeeld kranten, tijdschriften, strips) die de leerling zelf heeft uitgekozen voor het vrije lezen. AVI-niveau E6 is het eerste niveau waarin geen nieuwe leesmoeilijkheden worden geïntroduceerd. Vloeiend & vlot E6 bevat dan ook geen uitlegkaarten, maar biedt oefenstof op woord-, zins-, en tekstniveau waarmee de leerlingen de leesmoeilijkheden van de voorafgaande niveaus kunnen automatiseren. In het boekje wordt geoefend met diverse leesmoeilijkheden in langere leesteksten met meer complexe zinnen. Een groot aantal van deze leesteksten staan dan ook over twee pagina s verdeeld. AVI E6 is gericht op het bereiken van functionele geletterdheid. 6 Wat nu weer?! 1 Het boek dat je gaat lezen, heet Wat nu weer?! Het is geschreven door Jørgen Hofmans. Heb je eerder iets van Jørgen Hofmans gelezen? Ja. Nee. Weet ik niet. 2 De tekening op de voorkant van het boek is gemaakt door Merel Eyckerman. Wat vind je van de tekening op de voorkant? Mooi. Leuk. Grappig. Niet mooi. Stom. Saai. 3 Bekijk de titel en de voorkant van het boek en lees de tekst op de achterkant. Kijk ook naar het plaatje achterop dat vertelt wat voor soort boek dit is. Hieronder staan woorden. Zet een cirkel om de woorden waarvan jij vindt dat ze horen bij dit boek. meisjesboek saai detective boek vol gezeur over school informatief boek over ouders Wat nu weer?! spannend wil ik graag lezen jongensboek grappig moet ik lezen familie 4 Dit verhaal gaat over een meisje dat meedoet aan een auditiewedstrijd voor een rol in een soapserie. Zou jij zelf op televisie willen komen? Nee. Ja, in het programma. Ik zou dan willen zijn. oefenen Oefen deze woorden. Lees ze zo snel mogelijk. supercool ambulance operatiekamer vangrail ravage verbouwereerd brancard camera angstaanjagend abrupt auditie televisieopnames hysterisch reclame soapacteurs Stopkaart De leerlingen van Aanpak werken zelfstandig en in eigen tempo. Vanuit de Estafetteloper worden de leerlingen verwezen naar de leesboeken van Estafette of naar een boek van eigen keuze. Omdat deze leerlingen versneld de boeken van Estafette lezen, krijgen zij de opdracht om meerdere hoofdstukken aaneengesloten te lezen. Daarbij komen zij in de leesboeken van Estafette aan het eind van ieder hoofdstuk het pictogram stop met lezen tegen. De leerlingen van Aanpak mogen dit pictogram negeren en direct doorlezen in het volgende hoofdstuk. Leerlingen van Aanpak krijgen via hun Estafetteloper echter ook regelmatig de opdracht om in hun leesboek tot een bepaald punt verder te lezen. Om toch te weten wanneer ze moeten stoppen met lezen, maken deze leerlingen gebruik van een Stopkaart. Op de Stopkaart staat het pictogram stop met lezen. De Stopkaart wordt door de leerling op de juiste plaats in het leesboek gelegd, namelijk op de plaats waar hij moet stoppen met lezen. Hierdoor is het ook voor de de leerlingen van Aanpak duidelijk wanneer zij terug moeten naar de volgende opdracht in hun Estafetteloper. Vloeiend & vlot Er is een boekje Vloeiend & vlot voor elk AVI-niveau dat in Estafette aan de orde komt. De uitgave Vloeiend & vlot sluit aan op de uitgave Veilig & vlot van de methode Veilig leren lezen. In elk boekje komen de leesmoeilijkheden van een bepaald niveau systematisch aan de orde. Maar daarnaast worden ook moeilijkheden van eerdere niveaus herhaald. Met behulp van deze boekjes kan gericht geoefend worden op zowel woordniveau als tekstniveau. Op woordniveau is het belangrijkste doel de automatisering van de woordherkenning. Op tekstniveau gaat het vooral om het vloeiend en met een goede intonatie lezen van teksten. In de lessen van Estafette wordt regelmatig gewerkt met Vloeiend & vlot en ook speelt dit leermiddel een belangrijke rol bij de invulling van de extra leestijd voor risicolezers. Kopieermap In de kopieermap van Estafette zijn drie soorten kopieerbladen opgenomen: kopieerbladen met leesteksten, kopieerbladen bij de Estafette-boeken en kopieerbladen met opdrachten voor het vrije lezen. Voor de niveaus AVI M6 en AVI E6 zijn er in totaal 16 kopieerbladen met korte leesteksten. Deze kopieerbladen zijn bedoeld voor risicolezers en worden gebruikt in de extra leestijd voor risicolezers. Verder zijn er kopieerbladen met opdrachten bij de boeken van Estafette en kopieerbladen voor het vrij lezen, die ingezet worden tijdens de toepassingslessen en toepassingsweken. Deze bladen kunnen door alle leerlingen worden gebruikt en zijn met name gericht op leesbeleving en boekpromotie. Toetssite Estafette Bij het werken met Estafette worden toetsen gebruikt om de vorderingen van de leerlingen te volgen en de leesontwikkeling in kaart te brengen. De volgende landelijk genormeerde Citotoetsen worden gebruikt: Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), Drie-Minuten-Toets (waarmee de vaardigheid in 13 Estafette E6 Algemeen deel

14 Algemeen deel het lezen van losse woorden wordt gemeten) en AVI-Toetskaarten (leeskaarten waarmee het lezen van teksten wordt gemeten). Daarnaast kan men gebruikmaken van de toetsen vloeiend & vlot, woorden en vloeiend & vlot, teksten. De toetsen vloeiend & vlot zijn methodegebonden toetsen. Met vloeiend & vlot, woorden wordt het lezen van losse woorden getoetst. Vloeiend & vlot, teksten is een observatietaak, waarbij de leerling een korte tekst hardop voorleest en de leerkracht observeert en opvallende zaken registreert. Met behulp van de Toetssite Estafette worden de toetsresultaten omgezet naar adviezen voor het leesonderwijs. De Toetssite Estafette geeft op basis van ingevoerde toetsresultaten de volgende overzichten en adviezen: Groepsoverzichten, waarbij de eigen leerlingengroep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. Hiermee wordt voor de leerkracht de vraag beantwoord: Hoe goed doet mijn groep het, vergeleken met andere groepen? Leerlingoverzichten, waarmee de leesontwikkeling van individuele leerlingen in kaart wordt gebracht. Voor de leerkracht wordt hiermee de vraag beantwoord: Hoe verloopt de ontwikkeling van de leesvaardigheid van deze leerling? Adviezen voor individuele leerlingen, waarmee voor de leerkracht antwoord wordt gegeven op vragen als: Wat is het juiste leesniveau voor deze leerling? Welke Estafette-aanpak is voor deze leerling het meest geschikt? Welke leesoefeningen zijn voor deze leerling aan te bevelen? zal de Leerkrachtassistent Estafette een feest van herkenning zijn. De Leerkrachtassistent Estafette is namelijk gebaseerd op de ervaringen die opgedaan zijn met de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen en bouwt daarop voort. Website en nieuwsbrieven De methode Estafette heeft een eigen website. Op deze website ( vindt u allerlei informatie over de methode. Ook treft u daar informatie aan die specifiek bedoeld is voor leerkrachten die met de methode werken. U treft er bijvoorbeeld artikelen aan over het voortgezet leesonderwijs, concrete suggesties voor uw leeslessen, en interessante nieuwtjes. Ook verschijnt er enkele keren per schooljaar een nieuwsbrief. Door middel van deze nieuwsbrief wordt u op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen, ontvangt u concrete suggesties voor uw leesonderwijs, ideeën voor bijvoorbeeld de kinderboekenweek en tips van de auteurs van de methode. Neem daarom een gratis abonnement op deze service. tip Neem een gratis abonnement op de nieuwsbrief. Aanmelden kan op de website: Additionele materialen Leerkrachtassistent Estafette Onder de titel Leerkrachtassistent geeft Zwijsen materialen uit voor gebruik op het digitale schoolbord. Ook Estafette kent materiaal voor het digitale schoolbord: Leerkrachtassistent Estafette. Deze uitgave ondersteunt leerkrachten via het digitale schoolbord bij het verzorgen van de leeslessen. Leerkrachtassistent Estafette is voor de leerkracht toegankelijk via digimenu s die gebaseerd zijn op de lesbeschrijvingen in de handleidingen. Voor kinderen die bij het aanvankelijk lezen leesles hebben gekregen met behulp van de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen Klassenbibliotheek Een van de uitgangspunten van Estafette is dat leerlingen de gelegenheid moeten krijgen om hun leesvaardigheid toe te passen en te automatiseren. En bovendien is het belangrijk dat kinderen de smaak te pakken krijgen van lezen. Ze moeten kunnen ervaren dat lezen leuk is, dat lezen interessant is, dat lezen boeiend is, dat lezen iets is om ook in je vrije tijd te doen. Met andere woorden: Estafette heeft ook als doel het bevorderen van het leesplezier. Leerlingen leren via de leesmethode Estafette dus niet alleen hoe ze moeten lezen en welke leesstrategieën ze kunnen gebruiken, maar krijgen ook gelegenheid om die leesvaardigheid daadwerkelijk toe te passen en plezier aan lezen te beleven. Om dit op school te kunnen realiseren, moet aan twee voorwaarden worden voldaan: Op de eerste plaats moet er tijd worden vrijgemaakt voor het vrij lezen. In Estafette gebeurt dit in de wekelijkse toepassingslessen en in de toepassingsweken die vier keer per jaar zijn ingeroosterd. Op de tweede plaats moeten er boeken zijn die aansluiten bij de leesontwikkeling en interesse van de leerlingen. Kees Vernooij benadrukt het belang van stillezen en van de aanwezigheid van kinderboeken in de leeromgeving van het kind: Daarom is het van belang dat de klassenbibliotheek een scala aan boeken van uiteenlopend leesniveau bevat. Stillezen mislukt dikwijls, als een klas over onvoldoende boeken beschikt. 14

15 Algemeen deel Een gevarieerde klassenbibliotheek bevat verschillende soorten boeken: informatieve boeken, gedichtenbundels, prentenboeken, strips, maar ook ander leesmateriaal: zoals tijdschriften, jeugdbladen, kranten. Juist voor leerlingen in Aanpak ➊ is het stimuleren van leesmotivatie belangrijk. Daarom zijn de teksten in de extra lessen fragmenten uit leesboeken die leerlingen in de vrije leesmomenten kunnen lezen. Mochten deze boeken in het bezit zijn van de school, zet ze dan op een opvallende, voor deze leerlingen toegankelijke plaats. Vreemde zaken De leesserie Vreemde zaken is een uitgave die kinderen stimuleert om zelf te gaan lezen en om samen over verhalen te praten. Voor gebruik in groep 6 sluit Vreemde zaken aan bij het thema verre landen. U kunt Vreemde zaken bij het werken met Estafette in groep 6 gebruiken in de derde toepassingsweek. De aanzet tot het lezen van boeken wordt gegeven door middel van een voorleesverhaal en een bijbehorende poster. U begint met het voorlezen van het verhaal Een geheimzinnig hotel. In dit voorleesverhaal gebeuren vreemde dingen. Maar de verklaring voor die vreemde dingen wordt niet gegeven in het verhaal zelf. Hierdoor worden de kinderen nieuwsgierig; ze willen graag weten wat er nou eigenlijk aan de hand is in dat mysterieuze hotel. De kinderen kunnen door de bijbehorende boeken te lezen, zelf de oplossingen achterhalen. Heel gemotiveerd gaan de kinderen aan de slag: de vreemde zaken moeten immers worden opgelost! de eerste versie van de methode Estafette (2001). Op veel scholen die gewerkt hebben met de eerste versie van Estafette, is dit programma in gebruik. Als u over dit programma beschikt, kunt u het ook bij Estafette blijven gebruiken. Het programma kan dan namelijk dienen als een computerprogramma dat met name leerlingen met Aanpak ➊ ondersteunt bij het vrij lezen. Estafette interactief bedient leerlingen op maat door variatie in begeleiding, instructie en niveau. Het programma bestaat uit 13 cd-roms, opklimmend in moeilijkheidsgraad. In het nu volgende overzicht kunt u zien welke cd-roms gebruikt kunnen worden in groep 6, hoe de cd-roms aansluiten bij Estafette en op welk moment u uw leerlingen daarmee kunt laten werken. Titel AVIniveau Wanneer? Ontsnapt aan de piraten AVI M6 Vanaf eerste helft groep 6 Verboden toegang AVI M6 Vanaf eerste helft groep 6 Teranga welkom AVI E6 Vanaf tweede helft groep 6 Vluchten voor een glimlach AVI E6 Vanaf tweede helft groep 6 De verklaring voor de vreemde zaken in het voorleesverhaal kan dus gevonden worden door de bijbehorende boeken te lezen. Over elke vreemde zaak is een leesboekje geschreven. De serie bestaat uit de volgende zes titels: Een merkwaardige doos Een schedel voor de vissen Schatgravers De man in het zwart Laat maar waaien! De grote reis van Archibald Estafette interactief Het computerprogramma Estafette interactief is ontwikkeld bij Een leerling die werkt met Estafette interactief leest een boek met ondersteuning via de computer en maakt er ook een aantal leesoefeningen bij. De aansprekende inhoud van de boeken en de speelse leesoefeningen verhogen het leesplezier van de leerling en bevorderen zijn leesmotivatie. Estafette besteedt aandacht aan het correct lezen van woorden, zinnen en teksten, en aan het vlot lezen. Bij de ene leerling zal veel aandacht moeten worden besteed aan het correct lezen en bij andere leerlingen misschien juist aan het vlot lezen. In het programma Estafette interactief kunt u voor elke leerling aangeven op welke wijze de leerling met het programma gaat werken: met het accent op vlot lezen of met het accent op correct lezen! Een leerling die werkt met Estafette interactief krijgt hulp bij het lezen van de boektekst via Vooruit lezen of via Meelezen. Bij Vooruit lezen ligt het accent op het correct lezen van teksten. De teksten worden hierbij woord voor woord voorgelezen. De leerling probeert de computer voor te blijven en hoort onmiddellijk of hij de tekst goed gelezen heeft. Bij Meelezen ligt het accent meer op het vlot en met begrip lezen van de tekst. De teksten worden met de juiste intonatie zin voor zin voorgelezen. 15 Estafette E6 Algemeen deel

16 Algemeen deel Leeslessen en werkvormen De structuur van Estafette wordt gekenmerkt door een duidelijke opbouw in lestypen en de hantering van een aantal kenmerkende werkvormen. In dit hoofdstuk gaan we daar wat nader op in. Leeslessen Voor elke onderwijsweek worden in Estafette een aantal lessen beschreven. Voor groep 6 bestaat een week uit telkens twee basislessen en één toepassingsles. Basislessen zijn lessen waarin de leerkracht in de lesfase instructie met de leerlingen van Aanpak ➊ en ➋ gericht werkt aan het leren lezen van woorden met bepaalde leesmoeilijkheden. Kenmerkend voor toepassingslessen is dat in deze lessen de verworven leesvaardigheid wordt toegepast door middel van vrij lezen. In deze les staat niet de aandacht voor bepaalde leesmoeilijkheden centraal, maar gaat het om het toepassen van het geleerde en om plezier beleven aan het lezen van boeken. Naast weken met basislessen en toepassingslessen onderscheidt Estafette ook toepassingsweken. In toepassingsweken worden helemaal geen basislessen gegeven. In deze weken gaat de aandacht volledig uit naar leesplezier. Voor de invulling van toepassingsweken treft u in de handleiding diverse suggesties aan. Maar in principe is de invulling van deze weken in hoge mate vrij. Wel dient bij de invulling het doel van de toepassingsweken te worden gehandhaafd: toepassen van de verworven leesvaardigheid en plezier beleven aan het lezen van boeken. Ten slotte wordt in Estafette ook gewerkt met uitbreiding van de leestijd voor risicolezers. Geadviseerd wordt om de leestijd voor risicolezers te verlengen met minimaal één uur per week. Deze verlenging van leestijd gebeurt in de vorm van viermaal een kwartier. De invulling van de extra leestijd voor risicolezers is minder concreet dan u vanuit de andere lessen gewend bent. Dit heeft te maken met het feit dat deze extra leestijd voor risicolezers goed moet worden afgestemd op hun behoeften. Heeft de leerling moeite met het lezen van éénlettergrepige woorden met een lettercluster vooraan en achteraan? Of heeft hij moeite met tweelettergrepige woorden met een open lettergreep? Of misschien met het lezen van meerlettergrepige woorden? Om de extra leestijd af te stemmen op de behoeften van risicolezers treft u bij de beschrijvingen van de mogelijke invulling altijd een checklist aan van de leesmoeilijkheden die recent aan de orde zijn geweest. Afhankelijk van de behoeften van uw risicolezers maakt u hieruit een keuze. Bij de extra leestijd die gekoppeld is aan het oefenen van een tekst uit de kopieermap oefent u leesmoeilijkheden die op dat moment actueel zijn in de leeslessen. Werkvormen Instructie en begeleiding De instructie is bij Estafette meestal gericht op leerlingen die de methode volgen volgens Aanpak ➊ of Aanpak ➋. Na de lesfase instructie gaat de leerkracht verder met begeleide verwerking en begeleide oefening voor leerlingen van Aanpak ➊. Een groot voordeel hiervan is dat u de instructie en begeleiding op maat kunt aanbieden aan leerlingen met dezelfde instructiebehoeften. Een tweede voordeel is dat de instructie in de lesfase begeleide verwerking en begeleide oefening een zeer intensief karakter heeft vanwege het geringe aantal leerlingen in die groep. Wacht-hint-prijs-methodiek Bij het geven van leesinstructie kunt u gebruikmaken van de zogeheten wacht-hint-prijs -methodiek. De methodiek van wacht, hint en prijs zet elementen uit uw instructiegedrag op een rij. Wacht: Het eerste element van de methodiek is bedoeld om leerlingen gelegenheid te geven gemaakte fouten zelf te ontdekken en spontaan te verbeteren. Dit kan alleen als u niet onmiddellijk op gemaakte fouten reageert. Als een leerling een fout leest, kunnen er twee dingen gebeuren: De leerling heeft in de gaten dat hij iets fout leest en blijft op dat woord hangen ; De leerling heeft het niet in de gaten en leest gewoon door. Als een leerling een woord niet weet of zich vergist, dan moet u niet direct corrigeren maar even wachten. U wacht ongeveer vijf volle seconden voor u ook maar iets doet en u geeft de leerling de kans om zelf de gemaakte fout te herstellen. Het blijkt namelijk dat leerlingen de meeste vergissingen binnen die tijd opmerken en zelf verbeteren. De praktijk in het onderwijs is echter meestal anders. Gebruikelijk is dat leerkrachten onmiddellijk op een gemaakte fout reageren en daardoor leerlingen geen tijd geven zichzelf te corrigeren. Het aanleren van dit wachten is voor u dan ook veel moeilijker dan het lijkt, en vijf seconden is veel langer dan u denkt. Maar als u steeds onmiddellijk ingrijpt, wordt de leerling van u afhankelijk en leert hij niet zelf de belangrijke leesstrategieën te ontwikkelen. Lukt het de leerling na vijf seconden nog niet om het woord goed te lezen, dan lukt het daarna waarschijnlijk ook niet meer. Langer dan vijf seconden wachten heeft dan ook geen zin. U zegt dan: Lees de zin maar uit! en daarna laat u de zin nog eens lezen. U kunt ook het woord voorzeggen. U besteedt dan verder geen aandacht aan de fout, maar laat de zin nog een keer in z n geheel lezen. Als de leerling een fout niet herstelt maar doorleest, dan wacht u tot hij bij het einde van de zin is voordat u ook maar iets doet. Er is namelijk een grote kans dat de leerling de fout alsnog opmerkt, bijvoorbeeld door het gelezene te vergelijken met de taal die hij gewend is of door het gelezene in verband te brengen met de eigen voorkennis en gebruik te maken van de betekenis van de zin of tekst. Dit is een teken dat de leerling aan het leren is leesstrategieën toe te passen. Gebeurt dat niet, dan zegt u: Lees die zin nog eens, zonder dat u speciaal de aandacht vestigt op het fout gelezen woord. U zult merken hoe vaak een leerling door een van de drie strategieën toe te passen, een eerder fout gelezen woord bij tweede lezing spontaan verbetert. Hint: Als de leerling de fout bij het herlezen van de zin niet verbetert, richt u de aandacht op het moeilijke woord en vraagt u: Welk woord is dit? Zo nodig gaat u nog een stap verder. U kunt dit bijvoorbeeld doen als de leerling een raadfout maakt, waarbij het woord weliswaar foutief gelezen is maar het gelezen woord qua betekenis en grammatica wel in de zin past. De leerling heeft dan waarschijnlijk de leesstrategie vergelijken met de taal die ze gewend zijn en de leesstrategie in verband brengen met de eigen voorkennis en gebruikmaken van de betekenis van de zin of de tekst correct toegepast. U geeft dan een hint in de richting van de strategie waarbij u de leerling het woord of een moeilijk deel van het woord in stukjes laat verklanken. Ten slotte zegt u altijd: Lees nu de hele zin nog eens. Past een gemaakte fout niet in de zin, dan heeft de leerling geen gebruikgemaakt van de strategieën die gericht zijn op de grammatica van de zin en de betekenis. U geeft dan een hint in de richting van die strategieën. Een voorbeeld van een hint in de richting van de strategie waarbij het gelezene vergeleken wordt met de taal die ze gewend zijn, is: Luister eens goed naar de zin! Daarna leest u de zin voor met een pauze bij het fout gelezen woord. Een voorbeeld van een hint in de richting van de strategie waarbij het gelezene in verband wordt gebracht met de eigen voorkennis en gebruikmaken van de betekenis van de zin of de tekst, is een vraag als: Waar ging het verhaal ook alweer over? Een hint geven om een bepaalde strategie te gebruiken, moedigt leerlingen aan om zelf het woord te vinden en geeft tegelijkertijd een oefening in het gebruik van strategieën waarmee ze op den duur beter gaan lezen. Als de leerling er helemaal niet uit komt of een woord herhaaldelijk fout leest, kunt u ook een woord of woorddeel voorzeggen. 16

17 Algemeen deel Prijs: U zult moeten leren de leerling niet te wijzen op wat fout gaat, maar hem te laten weten wat hij goed doet. Ook dit blijkt in de praktijk nog veel te weinig te gebeuren. Prijzen doet u tijdens het lezen in de vorm van korte, positieve feedback. Het doel daarvan is in de eerste plaats om de leerling positieve leeservaringen te laten opdoen. In de volgende gevallen moet u altijd iets van u laten horen: als de leerling een zin helemaal goed gelezen heeft; als de leerling zonder hulp een woord vindt door een bepaalde strategie te gebruiken; als de leerling zelf een fout ontdekt en verbetert; als de leerling een woord vindt na een hint. De feedback in de vorm van complimenten (het prijzen) is meestal heel kort en weinig nadrukkelijk: goed, goed zo, mooi, oké, ja, goed verbeterd, enzovoort. Samengevat: Wacht ten minste vijf seconden als een leerling ergens niet meteen uitkomt. Lok uit dat de leerling gebruikmaakt van: de specifieke woordkenmerken; zijn algemene taalvaardigheid; de betekenis van de zin, de context en zijn voorkennis. Laat de leerling weten wat hij goed doet. Wacht-hint-prijs toegepast door leerlingen Als u gebruikmaakt van werkvormen waarbij leerlingen samen teksten lezen, leert u de leerlingen hoe ze het principe van wacht, hint en prijs moeten toepassen. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen deze methodiek over het algemeen snel leren. Het wachten zal goed lukken. En ook met het zwijgen bij een fout, blijkt uit ervaring en onderzoek, hebben leerlingen doorgaans geen moeite, mits ze duidelijke instructie hebben gekregen over wat ze moeten doen en waarom. Verder is het raadzaam om het geven van hints voor de leerlingen te vereenvoudigen. Een leerling hoeft niet meer te zeggen dan: Lees de zin nog eens. Als de lezer zichzelf dan niet verbetert, zegt de leerling het moeilijke woord voor en vervolgt hij met nogmaals: Lees de zin nog eens. Ook voor het prijzen is aandacht van de leerlingen nodig. Hierbij moeten ze leren om feedback te geven op wat goed gaat. Het geven van expliciete feedback Soms is er aanleiding uitgebreider en explicieter te zijn bij het geven van feedback aan een leerling. Een voorbeeld: de leerling leest een zin, slaat een woord over, leest de zin verder uit, begint dan opnieuw en leest het overgeslagen woord nu wel. U reageert dan wat explicieter en zegt: Prima, heel goed dat je doorleest. Zo kwam je te weten waar de zin over gaat en nu weet je het moeilijke woord wel en helemaal zonder hulp. Andere voorbeelden van uitgebreide feedback zijn: Toen je dat woord niet wist, heb je de zin uitgelezen en nu weet je wel wat er staat. Prima. Toen je dat woord niet in één keer herkende, ging je het in stukjes lezen. Heel goed. Toen je de zin afhad, kon je horen dat er iets niet klopte en toen heb je de zin nog eens gelezen. Goed zo! Een (twee, drie, vijf) hele zin(nen) achter elkaar goed gelezen. Uitstekend. Door dit soort informatie leren de leerlingen wat ze goed doen en wanneer ze iets goed doen. Als u concreet en specifiek bent met uw feedback, wordt dit zelf ook weer een leerervaring en leert u de leerling drie dingen: Dat hij gebruik kan maken van een specifieke leesstrategie; Dat het goed is om door te lezen als je een woord niet weet; Dat u positief bent over de manier waarop de leerling leest ( ik doe het goed ). Soms vermoedt u dat een leerling de betekenis van een bepaald woord niet kent. Dat is de gewoonste zaak van de wereld. Niemand kent van alle teksten alle woorden, en uit de context is het verhaal toch wel duidelijk. Onderbreek het lezen niet door aandacht te vragen voor afzonderlijke woorden. Het beste is deze woorden vóóraf te bespreken en de betekenis ervan uit te leggen. Is dat er niet van gekomen, geef de woordbetekenis dan alleen aan het einde van de zin, als dat voor het verhaal belangrijk is. Anders kunt u er beter op terugkomen als de hele tekst gelezen is. Soms lezen (zwakke) lezers een zin technisch goed, maar aan de intonatie hoort u dat ze de zin niet begrepen hebben. Herhaal dan de zin op een achteloze manier met de juiste intonatie. Zo kan de leerling toch de context van het verhaal vasthouden. Vergeet niet te beginnen met: Goed of Helemaal goed, omdat de leerling anders zal denken dat het fout was, omdat u de zin herhaalt. We willen hier nog eens benadrukken dat hints en feedback concreet en specifiek moeten zijn. Het is zeker voor zwakke lezers erg belangrijk dat ze weten waar ze aan toe zijn en dat ze weten wat een vraag of opmerking van de leerkracht betekent. Veel leerkrachten hebben de gewoonte om fouten letterlijk, maar met een vragende intonatie te herhalen. Bijvoorbeeld: Er staat De fles is halfvol en de leerling leest: De fiets is halfvol. De leerkracht zegt: Staat daar fiets? Als de leerling hiervan íéts leert, dan is het dat als de leerkracht hem herhaalt, dit betekent dat hij een fout gemaakt heeft. Beter en duidelijker is het om het woord aan te wijzen en te zeggen: Jij las: De fiets is halfvol. Klopt dat? Kijk eens naar de eerste twee letters van dit woord. Welk woord staat er? Lees de zin nu nog eens. Hardop lezen: Voor-koor-zelf Zelfvertrouwen is een goede basis voor het leveren van prestaties. Onvoorbereid hardop lezen, of het nu om teksten, zinnen of woorden gaat, leidt vooral bij risicolezers tot onzekerheid en vermijdingsgedrag. Door aan het individueel hardop lezen een oefening vooraf te laten gaan, kun je kinderen zelfvertrouwen geven. Een goede werkvorm hiervoor is voor-koor-zelf. Voor: De basis van deze leesoefening is dat de leerling actief luistert naar het voorlezen van een (stukje) tekst door de leerkracht of een goed lezende leerling. Het voorlezen gebeurt correct, in het juiste tempo én met een goede intonatie. Van belang is dat de leerling met de ogen het voorlezen in de tekst volgt. De koppeling horen en zien is de eerste stap om grip te krijgen op de tekst. Wanneer een tekst de eerste keer in een oefensituatie aan bod komt, wordt deze in zijn geheel voorgelezen. Vervolgens wordt het eerste deel, de eerste alinea, nog een keer voorgelezen. Weer volgen de kinderen het voorlezen met de ogen. Wanneer de oefening bestaat uit woordrijen, wordt dezelfde werkwijze toegepast. Bij het herhaald voorlezen van woordrijen kan variatie worden toegepast: rijtjes ook van onder naar boven, van links naar rechts. Koor: De volgende stap is koorlezen. Het stukje tekst dat de tweede keer is voorgelezen, wordt nu samen hardop gelezen. Samen hardop betekent: samen met de leerkracht hardop, met de juiste intonatie en in een tempo dat de kinderen als het ware meetrekt. Deze werkwijze wordt zowel bij lezen met een groepje leerlingen als bij individuele hulp toegepast. Door koorlezen wordt aan het gelijktijdig horen en zien nu ook het verklanken gekoppeld. Ook het herhaald koorlezen van woordrijen is aan te bevelen. Varieer hierbij. Dat kan bijvoorbeeld op de volgende manieren: Lees rijen woorden eerst in zijn geheel voor, daarna in zijn geheel in koor; 17 Estafette E6 Algemeen deel

18 Algemeen deel Een variatie hierop is het van onder naar boven lezen van een rijtje woorden, eerst weer voorlezen en daarna koorlezen; Een rij woorden, woord voor woord voorlezen en koorlezen is een derde variant. Zelf: Na de voorbereidende activiteiten voorlezen en koorlezen lezen de kinderen zelf, individueel hardop. De stukjes die hardop gelezen worden, mogen niet te lang zijn. Geef de kinderen inhoudelijke feedback nadat ze hardop gelezen hebben: Dat moeilijke woord las je in één keer goed. Of: Toen je die zin las, kon ik goed horen dat Joris boos was. Of: Je hebt heel vlug gelezen en zonder fouten. Maar soms was het iets té snel en kon ik je niet goed verstaan. Laat kinderen elkaar ook op deze manier feedback geven. Wen ze aan om te beginnen met een compliment. Laat ze inhoudelijke argumenten geven bij het compliment. Daarna geven ze eventueel een tip (dit is de kritiek verpakt in een positief advies). Deze manier van feedback geven wordt door de leerkracht in praktijk gebracht en door de kinderen gaandeweg overgenomen. Op deze manier aan elkaar feedback geven, heeft een grote pedagogische waarde. Leerkrachten zijn soms niet enthousiast over dergelijke vormen van herhaald lezen en gaan er dan ten onrechte van uit dat dit ook voor hun leerlingen geldt. We weten echter dat risicolezers door een dergelijke werkwijze juist zelfvertrouwen opdoen en plezier krijgen in lezen. Bovendien is uit onderzoek bekend dat vormen van herhaald lezen effectief zijn. Lezen met een leesmaatje Via allerlei werkvormen kunt u variatie in het leesonderwijs brengen. Laat de leerlingen in toepassingslessen regelmatig ook eens hardop lezen. Zo kunnen ze namelijk het lezen met een juiste intonatie oefenen. Maar hardop lezen kan voor sommige kinderen een ongemakkelijke situatie zijn, als teveel anderen kunnen horen dat je een fout maakt. Een aantrekkelijke werkvorm is het lezen met een leesmaatje. De ene leerling luistert naar de andere leerling die voorleest. Natuurlijk oefent u dat eerst met de leerlingen. Van uw instructie, waarbij u wacht-hint-prijs toepaste, hebben ze geleerd om te wachten en te reageren op wat er goed gaat. U leert de kinderen ook hoe ze leesbeurten kunnen afwisselen. Besteed ook aandacht aan het omgaan met de opdracht mooi lezen. Vertel dat het niet de bedoeling is dat de tekst heel snel wordt gelezen, maar dat je hierbij moet lezen met een voorleestoon : Je moet lezen alsof je op de leesstoel zit. Het lezen met een leesmaatje werkt vooral goed als u ervoor zorgt dat de leesmaatjes twee leerlingen zijn die goed met elkaar kunnen opschieten. Het moet klikken tussen deze leerlingen! Leeshouding en gebruik van een aanwijskaart Een goede houding is bij het lezen erg belangrijk: de fysieke leeshouding van de leerling mag de ontwikkeling van de leesstrategieën niet belemmeren. Dit is bijvoorbeeld wel het geval als de leerling door zijn lichaamshouding geen overzicht heeft van woorden en zinnen doordat hij met z n ogen te dicht op de tekst zit. De afstand tussen tekst en ogen is goed als de onderarm en de vuist van het kind tussen zijn kin en het boek passen. Verder mogen leerlingen woord- en zinsdelen niet afdekken met een vinger, een leesraam of iets dergelijks. Een steunblad of aanwijskaart is vaak een nuttig hulpmiddel. Laat dit boven en niet onder de regel leggen waar de leerling aan het lezen is. Zo bedekt hij de tekst die al gelezen is en niet de tekst die hij nog gaat lezen. U kunt de aanwijskaart ook als aanwijspijl laten gebruiken. De punt wijst dan het woord aan dat gelezen wordt. Doordat de aanwijskaart dan verticaal ligt, belemmert dit het vooruitlezen met de ogen niet. Voorlezen in de leesstoel Estafette doet de suggestie om in de klas met een zogenoemde leesstoel te werken. De leesstoel is bedoeld als plaats voor iemand die in de klas iets gaat voorlezen. De leesstoel kan in de laagste groepen een fraai versierde stoel zijn, waardoor kinderen het als een voorrecht ervaren om in de leesstoel plaats te mogen nemen. De leesstoel heeft voornamelijk een functie in de lesfase waarmee de leesles wordt afgerond. In die fase krijgen leerlingen de gelegenheid om iets aan hun klasgenoten voor te lezen. Zo kan een leerling een stukje uit zijn favoriete boek voorlezen om medeleerlingen enthousiast te maken voor het lezen van dat boek. Maar ook wordt de leesstoel gebruikt om leerlingen de kans te geven om aan de andere leerlingen te laten horen hoe goed ze al kunnen lezen. Bij gebruik van de leesstoel zijn de volgende aandachtspunten van belang: Dwing leerlingen niet om in de leesstoel plaats te nemen en voor te lezen. Een leerling moet zelf graag willen voorlezen, want anders kan het effect weleens negatief zijn. Laat de voorlezer altijd zelf uitkiezen wat hij gaat voorlezen. Dat mag een korte tekst zijn, maar ook enkele zinnetjes of enkele woordrijen. Zorg ervoor dat de situatie van de leesstoel niet bedreigend is voor risicolezers. Oefen bijvoorbeeld altijd eerst met een risicolezer in het eigen kleine groepje. Of laat de leerling eerst eens voorlezen met alleen u zelf als toehoorder. Laat leerlingen niet onvoorbereid voorlezen. Geef kinderen altijd de gelegenheid om zich goed voor te bereiden, bijvoorbeeld samen met een andere leerling waarmee hij goed kan samenwerken. Zorg ervoor dat risicolezers geen teksten kiezen die eigenlijk veel te moeilijk zijn. Het gaat er niet om dat kinderen een moeilijke tekst voorlezen. Waar het om gaat, is dat een tekst op een goede manier wordt voorgelezen. De moeilijkheidsgraad van die tekst is verder niet van belang. 18

19 Algemeen deel Doelstellingen Bij het werken met Estafette ligt het accent op het aanleren van een goede technische leesvaardigheid, waarbij onderscheid wordt gemaakt in correct lezen, vlot lezen en vloeiend lezen. Maar daarnaast wordt in de methode ook veel ruimte gegeven aan leesplezier. Kinderen leren allereerst een technische vaardigheid op een hoog niveau. En daardoor kunnen ze ook plezier in lezen krijgen of houden, zodat ze in de toekomst gebruik blijven maken van de verworven leesvaardigheid. Hierna gaan we kort in op deze verschillende aspecten van leesvaardigheid. De leerstofpakketten van AVI-niveau E6 zijn erop gericht om de functionele geletterdheid te bereiken. In dit niveau worden geen nieuwe leesmoeilijkheden geïntroduceerd. De leesmoeilijkheden uit voorgaande AVI-niveaus worden geautomatiseerd en toegepast in teksten op E6-niveau. In verband met deze herhaling nemen we dan ook de leesdoelen op van de voorafgaande niveaus: M5, E5 en M6. Correct lezen Onder correct lezen verstaan we het foutloos lezen van woorden, zinnen of teksten. Hiermee wordt niets anders bedoeld dan dat van de leerling verwacht wordt dat hij leest wat er staat. In verband met het aanleren van een goede technische leesvaardigheid is dit de basis. Zolang een leerling niet in staat is om correct te lezen, heeft het weining zin om uitgebreid aandacht te besteden aan vlot lezen en vloeiend lezen. Vlot lezen Met vlot lezen bedoelen we dat een leerling niet alleen in staat moet zijn om woorden correct te lezen, maar dat dit bovendien voldoende vlot moet verlopen. Als een leerling weliswaar in staat is om correct te lezen, maar daar veel te veel tijd voor nodig heeft, werkt dit belemmerend op het goed kunnen lezen van een tekst. De lezer heeft dan nog te veel aandacht nodig voor het op de juiste wijze verklanken van de tekst en kan daardoor onvoldoende aandacht besteden aan het in zich opnemen van wat hij leest. Vloeiend lezen Om vloeiend te kunnen lezen, moet de lezer geen moeite meer hebben met correct en vlot lezen. Er is namelijk sprake van vloeiend lezen, als de lezer een tekst zonder haperingen en met een goede intonatie voorleest. En er is sprake van lezen met een goede intonatie als de lezer zijn intonatie afstemt op de inhoud van de tekst die hij leest. Dat kan alleen als de lezer weinig aandacht nodig heeft voor het correct en het voldoende vlot lezen van de tekst. Leesplezier Ervoor zorgen dat kinderen plezier beleven aan lezen, is ook een uitdrukkelijke doelstelling in Estafette. Het gaat erom dat leerlingen een goede technische leesvaardigheid verwerven, zodat dit lezen vrijwel moeiteloos gaat en zij kunnen ervaren dat je aan lezen plezier kunt beleven. In Estafette wordt hieraan uitdrukkelijk aandacht besteed. Dit gebeurt met name in de wekelijkse toepassingslessen en in de toepassingsweken die vier keer per jaar kunnen worden ingepland. Belangrijk hierbij is om uw leerlingen te laten zien dat u zelf ook plezier aan lezen beleeft. Besteed daarom aandacht aan boekpromotie, waarbij u aan uw leerlingen vertelt over kinderboeken waarvan u zelf genoten hebt. En niet te vergeten: lees regelmatig voor. Doe dat met overtuiging en met passie. Toetsen en controletaken In de loop van leerjaar 6 neemt u een aantal keren toetsen en controletaken af waarmee u de leesvaardigheid van uw leerlingen in kaart brengt en waarmee u nagaat of de leerlingen de doelen van de niveaus M6 en E6 bereikt hebben. Hierna de toetskalender voor groep 6. Begin van het vloeiend & vlot, woorden facultatief schooljaar vloeiend & vlot, tekst facultatief Acht weken later vloeiend & vlot, woorden facultatief vloeiend & vlot, tekst facultatief Januari/februari Leestempo-toets Drie-Minuten-Toets AVI-Toetskaarten Acht weken later vloeiend & vlot, woorden facultatief vloeiend & vlot, tekst facultatief Mei/juni Leestempo-toets Drie-Minuten-Toets AVI-Toetskaarten Methodesite en nieuwsbrief Op de methodesite van Estafette vindt u allerlei informatie die voor de gebruikers van de methode belangrijk kan zijn. U treft daar onder andere de toetsen vloeiend & vlot aan, richtlijnen voor de toetsafname, de actuele jaarplanningen, en tips voor het bevorderen van leesplezier. Ook kunt u zich via deze website abonneren op de nieuwsbrief van Estafette. Neem in ieder geval eens een kijkje op de website van de methode: methode: Leesmoeilijkheden M6 woorden eindigend op ~ele, ~iken woorden met een lastige klinkerreeks (~ioe~, ~uee~, etc.) woorden met ~eu~, ~iu~ (uitspraak /eeju/ en /ieju/) woorden met een trema woorden met ~q~ woorden met ~ai~ (uitspraak /ee/, /aj/, /e/) woorden met ~ou~ (uitspraak /oe/) woorden met ~oi~, ~ance en ~ière woorden met ~a~ (uitspraak /e/ en /ee/), ~oa~ (uitspraak /oo/), ~ee~ (uitspraak /ie/), ~ea~ (uitspraak /ie/) woorden met ~sh~ (uitspraak /sj/), ~j~ (uitspraak /dzj/ en /zj/) Leesmoeilijkheden E5 woorden eindigend op ~isch woorden met ~g~ (uitspraak /zj/) woorden met ~ch~ (uitspraak /sj/) woorden met ~eau~ (uitspraak /oo/) samenstellingen met een klinkerreeks in het midden (zonder verbindingsstreepje) meerlettergrepige woorden met ge~ en be~ gevolgd door een klinker meerlettergrepige woorden met ~th~ in het midden lange woorden met leesmoeilijkheden Leesmoeilijkheden M5 drielettergrepige woorden eindigend op open lettergreep woorden met ~é~, (~è~, ~ê~) woorden met s~ of ~ s woorden met ~x~ woorden met ~c~ (uitspraak /s/ en /k/) woorden met ~cc~ (uitspraak /ks/ en /kk/) en ~ck~ woorden met ~y~ (uitspraak /ie/ en /j/) en ~ey (uitspraak /ie/) woorden met ~iaa~ en ~ioo~ woorden met twee klinkers die samen geen tweeklank vormen 19 Estafette E6 Algemeen deel

20

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E3 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Waarom niveau E3 in Estafette?...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie verschillende aanpakken...9 Organisatie...

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E5 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met Estafette...6 Drie verschillende aanpakken...8 Organisatie...9 Extra leestijd voor risicolezers...

Nadere informatie

estafette N AV IGATO R

estafette N AV IGATO R estafette h a n d l e i d i n g estafette M5 N AV IGATO R h M5 M5 a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met Estafette...6 Drie verschillende aanpakken...8

Nadere informatie

estafette h a n d l e i d i n g N AV IG ATO R

estafette h a n d l e i d i n g N AV IG ATO R estafette h a n d l e i d i n g estafette E4 N AV IG ATO R h E4 69667_est_hl_e4_os_nl.indd 1 a n d l e i d i n g E4 6-1-2011 10:14:47 Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. Plus. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. Plus. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette Plus h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E7 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette M7 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie

Nadere informatie

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Estafette Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Estafette Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

lezen Hulp aan risicolezers

lezen Hulp aan risicolezers veilig leren lezen Hulp aan risicolezers bij Auteur: Ed Koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering en waarschijnlijk ook het Citoafnamemoment E3 afgenomen. De resultaten daarvan maken u duidelijk

Nadere informatie

Hulp aan risicolezers

Hulp aan risicolezers Hulp aan risicolezers bij Auteurs: Ed koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering afgenomen. Dat waren de drie kaarten van de DMT en, hoewel facultatief, meestal ook de AVI-kaarten. De resultaten

Nadere informatie

De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette

De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette Wanneer zet u de Leerkrachtassistent Estafette in? De Leerkrachtassistent Estafette volgt de handleiding

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen

Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen Estafette nieuw ook haalbaar in een combinatiegroep Onderwijs geven in een combinatiegroep of aan twee verschillende niveaugroepen doe je niet zomaar even.

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Groep 4. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4

Groep 4. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4 Groep 4 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4 75% van de leerlingen beheerst niveau AVI-E4 (teksten lezen) 90 % beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot twee- en drielettergrepige

Nadere informatie

Werken met de Na-Kaarten

Werken met de Na-Kaarten Werken met de Na-Kaarten Waarom Na-Kaarten? Estafette besteedt niet alleen aandacht aan het aanleren en onderhouden van leestechniek, ook het praten over leeservaringen neemt binnen de methode een belangrijke

Nadere informatie

Werken met Vloeiend & vlot

Werken met Vloeiend & vlot NIEUW Werken met Wat is? is een uitgave waarmee leerlingen zelfstandig (individueel of in tweetallen) of onder begeleiding gericht en op maat kunnen werken aan het verbeteren en automatiseren van hun technische

Nadere informatie

Estafette in een combinatiegroep

Estafette in een combinatiegroep Estafette in een combinatiegroep Onderwijs geven in een combinatiegroep of aan twee verschillende niveaugroepen doe je niet zomaar even! Als leerkracht moet je immers oog hebben voor álle leerlingen. Je

Nadere informatie

Groep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8

Groep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2 VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Werken met de Estafetteloper: Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren

Werken met de Estafetteloper: Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren Werken met de : Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren Binnen Estafette krijgen de goede lezers Aanpak 3. Deze aanpak biedt de kinderen de mogelijkheid om op hun eigen tempo te werken en

Nadere informatie

Alles over. Lekker lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Lekker lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk!

Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk! Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk! Groep 4 t/m 8 Waarom Leesfontein? In de basisschool gaat veel aandacht uit naar het aanvankelijk leesonderwijs. Maar als de leerling eenmaal heeft leren lezen, wordt

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Toelichting Leerkrachtassistent

Toelichting Leerkrachtassistent estafette Nieuw Toelichting Leerkrachtassistent De Leerkrachtassistent Estafette geeft ondersteuning bij de lessen van Estafette Wanneer zet u de Leerkrachtassistent Estafette in? Technische uitgangspunten

Nadere informatie

Estafettelopers. 20 Een reis om de wereld. Een reis om de wereld. 19 Lees bladzijde 38 tot en met 41. Ga daarna door met opdracht 20.

Estafettelopers. 20 Een reis om de wereld. Een reis om de wereld. 19 Lees bladzijde 38 tot en met 41. Ga daarna door met opdracht 20. nieuw Werken met de Estafettelopers Wat is de Estafetteloper? De Estafetteloper is een werkboek dat hoort bij de methode Estafette Nieuw. De Estafetteloper biedt zowel leerstof voor het onderhoud van de

Nadere informatie

Kwaliteitskaart Tijdschema

Kwaliteitskaart Tijdschema Kwaliteitskaart Tijdschema Tijdschema Lees- voor goed voortgezet technisch Meetlat voor goed Stel uzelf de volgende vragen om na te gaan of het leesonderwijs in orde is. Aan de hand van de geformuleerde

Nadere informatie

KWALITEITSKAART. Doelen en resultaten. Voortgezet technisch lezen

KWALITEITSKAART. Doelen en resultaten. Voortgezet technisch lezen KWALITEITSKAART Voortgezet technisch lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl. Deze website

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave: 11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep

Nadere informatie

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van

Nadere informatie

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Timboektoe Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Toetsafname en beslisschema s

Toetsafname en beslisschema s 7. Toetsafname en beslisschema s Toetsafname en beslisschema s 7 Dit hoofdstuk gaat over de toetsen die worden afgenomen en de beslisschema s die worden gehanteerd voor het bepalen van de gewenste aanpak

Nadere informatie

Estafette. Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave. Estafette 4. Leestrainer 4. Leesclub 4. - Toneellezen* (beperkt leverbaar) 5

Estafette. Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave. Estafette 4. Leestrainer 4. Leesclub 4. - Toneellezen* (beperkt leverbaar) 5 Estafette Leerkrachtassistent Toetssite De De Toneellezen* Estafette Estafette Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave Estafette 2 Nieuw 3 Estafette 4 Estafette 4 Leestrainer 4 Leesclub

Nadere informatie

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Doel Aan de slag met je eigen leespraktijk didactiek informatie leerlijnen

Nadere informatie

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Timboektoe Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken.

Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Instructiegroep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: beheersingsniveau (boven vastgestelde doel) (op vastgestelde doel) (onder vastgestelde

Nadere informatie

Alles over. Grip op lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Grip op lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen

Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen PO Het formuleren van concrete en toetsbare doelen is een belangrijk element van opbrengstgericht en effectief

Nadere informatie

Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2

Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 95% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen

Nadere informatie

Groepsplan voor technisch lezen

Groepsplan voor technisch lezen versie 13-10-10 Groepsplan voor technisch lezen groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Ad Kappen, *gebaseerd op groepsplan Anneke Smits Hogeschool Windesheim, op groepsplan lezen Melanie Koster, Gerard

Nadere informatie

en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1

en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde

Nadere informatie

De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen

De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen Het leren lezen van kinderen begint met een goede technische leesvaardigheid. Dit is een essentiële voorwaarde voor begrijpend lezen. Het is belangrijk dat kinderen

Nadere informatie

RALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers.

RALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. RALFI Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. Jan-Dirk Anderhalf jaar geleden was Jan-Dirk (11) voor geen goud een bibliotheek ingestapt. Hij zat met lezen muurvast op AVI-1 niveau. Althans: ogenschijnlijk.

Nadere informatie

Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012

Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012 Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012 Uitgangspunten zijn: lezen moet leuk zijn / worden / blijven Kinderen moeten de gelegenheid krijgen veel te lezen -uit goede boeken -op hun

Nadere informatie

Technisch lezen. Wat is technisch lezen?

Technisch lezen. Wat is technisch lezen? Technisch lezen Wat is technisch lezen? Technisch lezen is het verklanken van woorden en zinnen. Goed technisch kunnen lezen is een voorwaarde voor alle andere aspecten van lezen. Nadat er in de onderbouwgroepen

Nadere informatie

Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers

Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten op het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken

Nadere informatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Met Vloeiend en vlot oefent u samen met u kind altijd in drie stappen: 1. U leest de woorden, zinnen of teksten eerst zelf voor. U doet dit in een rustig tempo,

Nadere informatie

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Versie: juni 2015 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Nieuwe methode aanschaffen? Dat kan nu veel voordeliger. Snappet

Nadere informatie

LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN

LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 4

Informatie. vakgebieden. Groep 4 Informatie vakgebieden Groep 4 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken.

Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken. Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken. Daarom hechten wij er dan ook veel belang aan dat dit op een

Nadere informatie

Lezen op de Klimop. (uit:elke leerling een competente lezer! Van dr. Kees Vernooy)

Lezen op de Klimop. (uit:elke leerling een competente lezer! Van dr. Kees Vernooy) Lezen op de Klimop Een goede leesvaardigheid is het fundament voor een voorspoedige schoolloopbaan en een goed maatschappelijk functioneren. Een goede leesvaardigheid is cruciaal voor de schoolloopbaan

Nadere informatie

TAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN

TAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats

Nadere informatie

Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2

Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Alle leerlingen beheersen AVI-plus Leerlingen lezen vlot woorden, zinnen en teksten vanaf niveau 1F Leerlingen richten zich op

Nadere informatie

DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht

DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.

Nadere informatie

Beter lezen en beleven met theaterlezen

Beter lezen en beleven met theaterlezen Beter lezen en beleven met theaterlezen Iemand die met een levendige stem voorleest, geeft zich helemaal bloot. Als hij niet weet wat hij leest, is hij onwetend ondanks zijn woorden. En dat is een ramp,

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 6

Informatie. vakgebieden. Groep 6 Informatie vakgebieden Groep 6 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Quickscan taal- en leesonderwijs

Quickscan taal- en leesonderwijs Quickscan taal- en leesonderwijs Gegevens school Naam school Adres school Plaats Telefoon e-mail Datum invulling Ingevuld door Functie invuller directie IB-er RT-er taal/leescoördinator leerkracht gr:

Nadere informatie

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM. Wat is BLIKSEM en voor wie is het bedoeld?.2 Wetenschappelijke onderbouwing.2. Wat is er bekend uit onderzoek naar effectieve begrijpend leesinstructie?.2.2

Nadere informatie

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist

Nadere informatie

Groepsplan voor Begrijpend lezen

Groepsplan voor Begrijpend lezen Groepsplan voor Begrijpend lezen Groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Ad Kappen gebaseerd op groepsplan begrijpend lezen Melanie Koster, Gerard Regeling, Thea Minnegal, Han Nijhof en Britt van Agen

Nadere informatie

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Geschiedenis. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Geschiedenis. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Geschiedenis Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In

Nadere informatie

Begrijpend lezen. Groepsplan voor Begrijpend lezen. Versie 13-10-10. Groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar:

Begrijpend lezen. Groepsplan voor Begrijpend lezen. Versie 13-10-10. Groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Versie 13-10-10 Groepsplan voor Begrijpend lezen Groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Ad Kappen gebaseerd op groepsplan begrijpend lezen Melanie Koster, Gerard Regeling, Thea Minnegal, Han Nijhof en

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Instapweek 3. Dag 1: kennismaking 4. Dag 2: organisatie 6. Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7. Dag 4: lekker vlot lezen 10

Inhoudsopgave. Instapweek 3. Dag 1: kennismaking 4. Dag 2: organisatie 6. Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7. Dag 4: lekker vlot lezen 10 INSTAPWEEK Inhoudsopgave Instapweek 3 Dag 1: kennismaking 4 Dag 2: organisatie 6 Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7 Dag 4: lekker vlot lezen 10 Dag 5: leeskaarten en computerprogramma 11 2

Nadere informatie

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken

Nadere informatie

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis!

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis Tabellenboekje nieuwe AVI-niveaus T E C H N I S C H L E Z E N Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! LEESHUIS TECHNISCH LEZEN

Nadere informatie

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen.

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. Informatie over de gang van zaken in leerjaar 5 Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. ALGEMEEN Het allerbelangrijkste vinden wij dat de kinderen

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Natuur en techniek Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.

Nadere informatie

Groepsplan voor Begrijpend lezen

Groepsplan voor Begrijpend lezen Groepsplan voor Begrijpend Groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Ad Kappen gebaseerd op groepsplan begrijpend Melanie Koster, Gerard Regeling, Thea Minnegal, Han Nijhof en Britt van Agen Pedagogisch

Nadere informatie

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.

Nadere informatie

Informatieavond groep 3/4 september 2014

Informatieavond groep 3/4 september 2014 Informatieavond groep 3/4 september 2014 Welkom Voorstellen juf Marjolein meester Wim Doel van de avond Werkwijze in de klas Dagritme Zelfstandig werken Computer Hulp vragen Taakje in de klas Een aantal

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 5

Informatie. vakgebieden. Groep 5 Informatie vakgebieden Groep 5 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Om de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af.

Om de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af. Leerlingvolgsysteem. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen in hun groep nauwgezet. Veel methoden die wij gebruiken, leveren toetsen die wij afnemen om vast te stellen of het kind de leerstof

Nadere informatie

Klaar met tutorlezen? Nog lang niet!

Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! In 7 stappen! Vandaag plannen! Morgen beginnen! Terry van de Beek Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! In 7 stappen naar effectief tutorlezen op uw school. Gebaseerd

Nadere informatie

Aanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3

Aanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Aanvankelijk technisch lezen Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Natuur en techniek Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.

Nadere informatie

L e e s p. Presentatie. Wat is Leesparade?

L e e s p. Presentatie. Wat is Leesparade? Presentatie L e e s p a r a de Wat is Leesparade? Complete methode voortgezet technisch lezen Doorlopende leerlijn van groep 4 t/m 8 Lijn voor leesbegrip, leespromotie & woordenschat Passend onderwijs:

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM. Wat is BLIKSEM en voor wie is het bedoeld?.2 Wetenschappelijke onderbouwing.2. Wat is er bekend uit onderzoek naar effectieve begrijpend leesinstructie?.2.2

Nadere informatie

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd

Nadere informatie

Vrij lezen groep 4. Doelen eind groep 4

Vrij lezen groep 4. Doelen eind groep 4 Vrij lezen groep 4 Doelen eind groep 4 Leerlingen hebben plezier in voorgelezen worden hebben plezier in lezen en voorlezen hebben belangstelling voor verhalende teksten (waaronder poëzie) en informatieve

Nadere informatie

Handleiding Snappet vervanging

Handleiding Snappet vervanging Handleiding Snappet vervanging Hulp bij het bestellen van nieuwe boeken. Versie: mei 2014 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Rekenen met Snappet De leerlingen

Nadere informatie

Met plezier beter lezen :

Met plezier beter lezen : Met plezier beter lezen : achtergrondinformatie bij het filmpje In de nieuwste versie van Veilig leren lezen, de kim-versie van 2014, staat technisch goed leren lezen en het ontwikkelen van leesbegrip

Nadere informatie

STATION ZUID. Handleiding digibordsoftware

STATION ZUID. Handleiding digibordsoftware STATION ZUID Handleiding digibordsoftware Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Inloggen 4 2. De methodeportal 4 3. Algemene functionaliteiten van de digibordsoftware 4 4. Opbouw digibordlessen Station Zuid 4 5.

Nadere informatie

Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie

Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie In het schooljaar 2014-2015 is de vernieuwde versie van Veilig leren lezen de kimversie

Nadere informatie

Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes

Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Goed kunnen lezen is in onze samenleving een voorwaarde voor succes. Goed leesonderwijs op de basisschool is daarom belangrijk, maar hoe ziet dat eruit?

Nadere informatie

Alles over. Veilig stap voor stap. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Veilig stap voor stap. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Effectief aanvankelijk leesonderwijs

Effectief aanvankelijk leesonderwijs Effectief aanvankelijk leesonderwijs Mirjam.Snel@hu.nl @Leesonderwijs www.goedleesonderwijs.nl Inhoud: Technisch lezen in groep 3 Effectief aanvankelijk leesonderwijs Differentiatie Stel jezelf vragen

Nadere informatie

Alles over. Leeslink. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Leeslink. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Visie leesbevordering

Visie leesbevordering Visie leesbevordering Leesbevordering zien we als basis van het totale leesonderwijs Zonder aandacht voor leesbevordering mist het technisch lezen een belangrijke stimulans. Leesbevordering is dus niet

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

Kern 9: moeder-geluk-eerlijk

Kern 9: moeder-geluk-eerlijk Kern 9: moeder-geluk-eerlijk Dit leert uw kind in deze kern: Uw kind leert vooral woorden met twee lettergrepen. Uw kind leert hoe woorden als 'moe-der', 'geluk', 'eer-lijk', 'bui-ten', 'ver-haal', 'schat-tig',

Nadere informatie

Week 12: 20 t/m 24 maart Bidden, Lucas 11:1-13 De vogels in de hemel, Lucas 12:22-34 De gelijkenis van de verontschuldigingen, Lucas 14:15-24

Week 12: 20 t/m 24 maart Bidden, Lucas 11:1-13 De vogels in de hemel, Lucas 12:22-34 De gelijkenis van de verontschuldigingen, Lucas 14:15-24 Praompraot Nieuwsbrief CBS de Praom, Zwartemeer 30 e jaargang nr.26 donderdag 16 maart 2017, week 11 Algemene informatie 22 maart Gastles jeugdcriminaliteit Halt groep 7/8 27 maart Luizencontrole 6 april

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM

INHOUDSOPGAVE 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM INHOUDSOPGAVE ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM. Wat is BLIKSEM en voor wie is het bedoeld?.2 Wetenschappelijke onderbouwing.2. Wat is er bekend uit onderzoek naar effectieve begrijpend leesinstructie?.2.2

Nadere informatie

Het systematisch volgen van leerlingen

Het systematisch volgen van leerlingen Het systematisch volgen van leerlingen uteurs: Rosemarie Irausquin en Susan van der Linden Het systematisch volgen van de leesontwikkeling van leerlingen is essentieel om tijdig problemen bij het leren

Nadere informatie

Snappet is een alternatief voor...

Snappet is een alternatief voor... Snappet is een alternatief voor... Hulp bij het bestellen van nieuwe boeken. Versie: mei 2014 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Informatie Nieuwe methode aanschaffen?

Nadere informatie

lezen als de basis van leren

lezen als de basis van leren lezen als de basis van leren Lezen is een van de belangrijkste vaardigheden die we in ons leven leren. Door te lezen doen we nieuwe kennis op, kunnen we ons ontspannen en de wereld om ons heen beter begrijpen.

Nadere informatie