Regio Amsterdam in beeld Feiten en cijfers over het RSA gebied

Transcriptie

1 Regio Amsterdam in beeld 2006 Feiten en cijfers over het RSA gebied

2 Regio Amsterdam in beeld 2006 Feiten en cijfers over het RSA gebied

3 Regio Amsterdam in beeld 2006 Redactie Abdelouahed Lada drs. Manilde van der Oord drs. Carine van Oosteren drs. Robert Selten drs. Jeroen Slot Omslag, druk en afwerking Stadsdrukkerij Amsterdam N.V. Foto s omslag Gemeenten Almere, Haarlem, Haarlemmermeer (Jur Engelchor) en Zaanstad (Anton van Daal) Amsterdam, september

4 Deel 2 Cultuurparticipatie in de regio Onderzoek uitgevoerd in opdracht van en in samenwerking met de gemeenten: Almere Amstelveen Amsterdam Haarlem Haarlemmermeer Purmerend Zaanstad 77

5 78

6 Inhoud Samenvatting en conclusie 81 Inleiding 85 1 Cultuurparticipatie 87 2 Het aanbod van cultuur RSA Almere Amstelveen Amsterdam Haarlem Haarlemmermeer Purmerend Zaanstad Deelname aan cultuur in de eigen gemeente Inleiding Overeenkomsten tussen gemeenten Almere Amstelveen Amsterdam Haarlem Haarlemmermeer Purmerend Zaanstad Deelname aan cultuur in de RSA en daarbuiten

7 80

8 Samenvatting en conclusie Uit landelijk en lokaal onderzoek is al veel bekend over cultuurparticipatie. Etniciteit, geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en inkomen zijn factoren die de mate van cultuurparticipatie bepalen. Dit onderzoek had tot doel van de inwoners in de RSA die geïnteresseerd zijn in cultuur te bepalen waar ze naar toe gaan voor verschillende voorstellingen en deze vraag af te zetten tegen het aanbod. Op basis van een panelonderzoek onder zeven gemeenten in de RSA is in kaart gebracht waar deze mensen heen gaan voor een voorstelling. Blijven ze in de eigen gemeente of bezoeken ze een voorstelling in een andere gemeente? En als ze hun eigen gemeente verlaten, blijven ze dan wel in de RSA of bezoeken ze een voorstelling buiten de RSA? Door dit gedrag te koppelen aan het aanbod van voorzieningen in de (deelnemende gemeenten) in de RSA op basis van informatie uit LISA en een overzicht van festivals en evenementen per gemeente, is het gedrag voor een deel te verklaren. De afwezigheid van bepaalde voorzieningen in de eigen gemeente, zoals bijvoorbeeld een (grote) bioscoop of een stand up comedy theater, zorgt ervoor dat men ergens anders een bioscoop of theater bezoekt. Het aanbod van culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen voor de RSA, 2005 Legenda Vertoning van films Theaters, schouwburgen, concertgebouwen en evenementenhallen Dansscholen en kunstzinnigevorming van amateurs Openbare bibliotheken en kunstuitleen Galeries en musea Werkzame personen IJmond Zaanstreek Regio Waterland+ Agglomeratie Haarlem Amsterdam Almere Amstel-Meerlanden Het Gooi en Vechtstreek bron: LISA/bewerking O+S 81

9 Het aanbod van cultuur in de RSA is grotendeels geconcentreerd in Amsterdam. Hier bevinden zich de meeste en de grootste bioscopen, theaters, schouwburgen en concertgebouwen, evenementenhallen, dansscholen, muziekscholen, openbare bibliotheken, kunstuitleencentra, galeries en musea. Met deze ruime sortering en veelheid aan voorzieningen, ook op het gebied van festivals en evenementen, vervult Amsterdam niet alleen een lokale, maar ook een regionale en in sommige opzichten zelfs een (inter)nationale functie. De culturele voorzieningen in andere grote gemeenten in RSA-verband, zoals Almere, Amstelveen, Haarlem, Haarlemmermeer, Purmerend en Zaanstad zijn beperkter van omvang, veelal geconcentreerd in het centrum en hebben een meer lokale en regionale functie. De festivals en evenementen zijn vaak wat meer verspreid over de gemeente dan de voorzieningen. De meeste festivals en evenementen zijn niet alleen gericht op de eigen bewoners maar hebben ook een regionale of soms zelfs een nationale uitstraling. Mysteryland in Haarlemmermeer trekt bijvoorbeeld bezoekers uit heel Nederland. De bezoekersstromen binnen de RSA Amsterdam vervult een belangrijke rol binnen de RSA als bestemming voor het merendeel van de voorstellingen die panelleden buiten hun eigen gemeente bezoeken. Voor voorstellingen van diverse aard gaan panelleden ook wel eens naar een andere gemeente binnen de RSA, vooral naar Haarlem. Amsterdam trekt vooral veel RSA-bewoners voor voorstellingen van klassieke muziek, opera en operette en stand-up comedians. Amsterdam heeft dan ook een groot aanbod van theaters op dit vlak, met het Muziektheater, het Concertgebouw, het Muziekgebouw aan t IJ en de stand-up comedy-achtige theaters rond het Leidseplein. Bezoekersstromen concerten klassieke muziek, 2006 Purmerend Zaanstad Velsen Haarlem Amsterdam Almere Haarlemmermeer Amstelveen Hilversum Elders in Nederland bron: O+S 82

10 Overigens vervullen de lokale theaters en bioscopen ook een belangrijke functie. Ongeveer de helft van de bezoeken aan cabaret, toneel, circus, film, jazz en bluesconcerten, dans, wereldmuziek, festivals en het circus vinden in de eigen gemeente plaats. Voor Amsterdam liggen deze percentages nog veel hoger. Vraag en aanbod in evenwicht? Voor films, toneel, cabaret en stand-up comedy lijken vraag en aanbod in de RSA globaal met elkaar in evenwicht. Voor andere voorstellingen zijn panelleden meer geneigd om ook gebruik te maken van het aanbod buiten de RSA. Het gaat daarbij om dans en ballet, jazz/bluesconcerten, wereldmuziek, popconcerten, musea, galeries, festivals en circusvoorstellingen. Het aanbod van de RSA, inclusief Amsterdam, is vermoedelijk ontoereikend voor de vraag maar het kan ook zo zijn dat men graag uit een ruimer assortiment wil kunnen kiezen. Op het gebied van musicals schiet het aanbod in de RSA duidelijk tekort. Na het sluiten van het Grace theater in Zuidoost is er behalve Carré in Amsterdam (dat ook voor andere voorstellingen wordt gebruikt) geen specifiek theater voor dit genre. Uit het onderzoek blijkt dat de panelleden er niet zo n moeite mee hebben om een voorstelling elders te bezoeken. Bezoekersstromen musicals, 2006 Purmerend Zaanstad Velsen Haarlem Amsterdam Almere Haarlemmermeer Amstelveen Hilversum Elders in Nederland bron: O+S 83

11 84

12 Inleiding Zowel op nationaal als lokaal niveau wordt cultuurparticipatie onderzocht. De regionale dimensie ontbreekt echter. Dit onderzoek zal ingaan op de verbanden die er zijn tussen de RSA-gemeenten voor wat betreft cultuurparticipatie. Behalve dat het onderzoek nieuwe informatie zal opleveren op regionaal niveau, zal het ook leiden tot een beter inzicht in de cultuurparticipatie in de individuele gemeenten. Onderzoeksvragen Hoe lokaal of regionaal is het aanbod en de participatie van cultuur? Deze vraag zal centraal staan in het onderzoek. Afgeleide vragen zijn: 1. Hoe ziet het aanbod van cultuur er uit, voor het hele RSA-gebied en per deelnemende gemeente? 2. Hoe zien de bezoekersstromen er uit? 3. In hoeverre zijn vraag en aanbod op gemeenteniveau en binnen de RSA met elkaar in evenwicht? Methode van onderzoek In elk van de zeven deelnemende gemeenten is door de betreffende gemeente zelf in de periode juni/juli dezelfde vragenlijst voorgelegd aan een internetpanel. De meeste gemeenten beschikken sinds enige tijd over zo n panel, dat per gemeente in omvang verschilt. 1 De vragenlijst bevat onderwerpen als belangstelling voor kunst en cultuur, bezoek aan voorstellingen, concerten, musea en galeries en het gebruik van culturele voorzieningen als de bibliotheek, artotheek of videotheek. Ook is gevraagd naar mogelijke eigen creatieve activiteiten. In totaal zijn er ruim mensen benaderd voor dit onderzoek. De respons wisselde per gemeente en lag tussen de 38% in Amstelveen en 67% in Purmerend. De resultaten van het panelonderzoek zijn aangevuld met gegevens uit een aantal andere bronnen. Zo is gebruik gemaakt van gegevens van LISA om het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid voor de hele RSA en per gemeente in beeld te brengen. Gemeenten hebben gegevens aangeleverd over evenementen en festivals in Per gemeente heeft één theater een bestand beschikbaar gesteld met de postcodes van bezoekers of belangstellenden. Hiermee zijn kaarten gemaakt die de rapportage ondersteunen. 1 De omvang van de panels varieert van 600 tot De meeste gemeenten hebben het hele panel benaderd voor het onderzoek. In Amsterdam slechts een derde deel. De rest was al benaderd voor de Cultuurmonitor Overigens beschikt Amstelveen niet over een panel, maar heeft voor dit onderzoek contact gezocht met bewoners die hadden aangegeven bereid te zijn om vaker mee te doen aan een onderzoek. 85

13 Bijdragen regiogemeenten Het onderzoek is voor een belangrijk deel uitgevoerd door de gemeenten zelf. Bovendien is het onderzoek begeleid door een commissie die is samengesteld uit onderzoekers van de deelnemende gemeenten. De leden van de commissie zijn: Marian Huisman (Almere), Jurjen Bakker en Celina Mensinga (Amstelveen), Manilde van der Oord en Carine van Oosteren (Amsterdam), Lisette Goudsmit en Wim Molenaar (Haarlem) Kathleen Asjes en Willy Bosveld (Haarlemmermeer), Jan van Poorten (Purmerend) en Renée Kuit, Thijs Lenderink en Eric van Straten (Zaanstad). Opbouw rapportage In het eerste hoofdstuk wordt een beeld geschetst van het aanbod aan culturele instellingen per gemeente. Hoofdstuk twee bevat de resultaten van het panelonderzoek waarbij de cultuurparticipatie in de gemeenten Almere, Amstelveen, Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer, Purmerend en Zaanstad zelf centraal staat. De paragrafen zijn door de betreffende gemeenten geschreven. In hoofdstuk drie staan de stromen van bezoekers in de regio centraal: hoeveel inwoners van Purmerend gaan in Amsterdam naar de film en hoeveel Amsterdammers bezoeken een toneelvoorstelling in Amstelveen of gaan naar een theater elders in Nederland? 86

14 1 Cultuurparticipatie Cultuurparticipatie betekent deelname aan cultuur. In dit onderzoek zal de nadruk liggen op het bezoek aan en gebruik van professionele culturele voorzieningen en evenementen, zoals theaters, musea, bioscopen, bibliotheken en festivals. Cultuurparticipatie in Nederland Uit recent onderzoek van het SCP blijkt dat de cultuurdeelname in Nederland samenhangt met achtergrondvariabelen als sekse, leeftijd, opleidingsniveau en etniciteit. 2 In de SCPstudie wordt cultuur ruimer gedefinieerd dan in dit onderzoek het geval is. Er wordt zowel erfgoed als kunsten onder verstaan. Verschillende vormen van cultuurparticipatie Er zijn verschillende vormen van cultuurparticipatie, terug te brengen tot passief en actief. De passieve vorm van cultuurparticipatie (een museum bezoeken of een voorstelling bijwonen) heeft de afgelopen twee decennia aan populariteit gewonnen. Vooral het populaire deel hiervan (populaire muziek, cabaret, en film) zat in de lift. De actieve beoefening van kunstvormen in de vrije tijd, bijvoorbeeld zelf muziek maken of toneel spelen, laat in de loop der jaren een sterk wisselend beeld zien. Vermoedelijk heeft dit deel van de kunstbeoefening meer te lijden onder de concurrentie met andere vormen van vrijetijdsbesteding, zoals voor diverse doeleinden gebruik maken van de computer, terwijl vrije tijd tegelijkertijd schaarser is geworden. Dit is vermoedelijk ook de verklaring voor de afname van het lezen als vrijetijdsbesteding. Mannen en vrouwen Het cultuurbereik onder mannen is minder groot dan het cultuurbereik onder vrouwen. Er zijn twee uitzonderingen op deze regel: mannen hebben meer belangstelling voor archieven en archeologie en zetten zich actiever in voor het behoud van het cultureel erfgoed. Vrouwen gaan vooral graag naar ballet en toneelvoorstellingen, lezen verhoudingsgewijs veel en zijn ook vaker actief met kunstbeoefening bezig. Ze doen zelf aan toneel, aan beeldende kunst of iets met muziek. Leeftijd Naar leeftijd bestaan er forse verschillen. Ouderen zijn meer geïnteresseerd in erfgoed, uitvoeringen van klassieke muziek, kunstprogramma s op radio en televisie en lezen meer (literatuur). Jongeren (vooral kinderen, vaak in schoolverband) gaan vaker naar een museum, toneelstuk, bioscoop en doen vaker actief aan kunstbeoefening. Voor de rest zijn de verbanden minder eenduidig. 2 Cultuurminnaars en cultuurmijders, SCP, In deze rapportage zijn de resultaten van metingen van het Aanvullend voorzieningengebruik Onderzoek (AVO) en het Tijdsbestedingonderzoek (TBO) verwerkt. 87

15 Opleidingsniveau Hoger opgeleiden hebben gemiddeld genomen een grotere belangstelling voor cultuur dan lager opgeleiden. Het verschil is het duidelijkst bij ballet, literair lezen en archieven. Etniciteit Het cultuurbereik onder niet-westerse allochtonen is in de regel geringer dan dat onder autochtonen. Er zijn wel wat verschillen binnen de groep. Turken en Marokkanen nemen het minste deel. Surinamers en Antillianen blijven op onderdelen achter, bijvoorbeeld bij monumenten en klassieke muziek, maar zijn in andere opzichten juist sterker aanwezig. Ze wonen vaker een balletvoorstelling bij en gaan vaker naar de film. Surinamers en Antillianen zijn ook relatief actieve cultuurparticipanten: ze doen vaker iets met muziek en spelen vaker toneel. Lokaal onderzoek Verschillende gemeenten binnen de Regionale Samenwerking Amsterdam (RSA) laten regelmatig onderzoeken hoeveel belangstelling de lokale bewoners hebben voor kunst en cultuur. Hierbij wordt meestal aangesloten bij landelijk onderzoek en landelijke richtlijnen. Zo heeft Purmerend in de afgelopen jaren bijvoorbeeld een onderzoek laten uitvoeren onder de bewoners van Waterland. Zaanstad heeft in 2004 een onderzoek laten doen. Almere heeft dit zelfs twee keer gedaan. 3 In Amsterdam is kort geleden voor de tweede keer een cultuurmonitor verschenen, ook gebaseerd op de Richtlijn Cultuurparticipatie Onderzoek (RCO). 4 Uit dit onderzoek blijkt dat Amsterdammers meer voorstellingen en musea bezoeken dan de gemiddelde Nederlander. Ook de bioscoop en uitgaansgelegenheden worden veel bezocht. Opleidingsniveau, leeftijd en etnische achtergrond zijn van invloed op de participatie. Vooral mensen met een laag opleidingsniveau en Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse achtergrond maken minder gebruik van het cultuuraanbod dan autochtone Amsterdammers. Westerse allochtonen, met name de expats, maken juist veel gebruik van het cultuuraanbod. Wel blijkt de uitgangspositie van allochtone jongeren beter te worden: zij zijn beduidend actiever op cultureel gebied dan hun ouders. Eerder dit jaar verscheen een ander onderzoek, de Mosaic-analyse Amsterdamse culturele instellingen. 5 In dit onderzoek is op basis van de klantenbestanden van een groot aantal culturele instellingen in Amsterdam (en de schouwburg in Amstelveen) en het consumentensegmentatiesysteem MOSAIC van Experian bepaald welke mensen welke soorten instellingen en genres bezoeken. 6 Op basis van de verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende bezoekers, vrienden en geïnteresseerden van de Amsterdamse instellingen kwamen uiteindelijk 11 groepen tevoorschijn, die het Amsterdamse cultuurpubliek vertegenwoordigen. 3 Het laatste rapport is Dimensus(2005): Cultuurparticipatie van Almeerders in Kunst- en Cultuurmonitor 2006, O+S, Het Amsterdamse cultuurpubliek in beeld, AUB, MOSAIC is een database van zeven miljoen Nederlandse huishoudens. In deze database is van alle Nederlandse postcodes een grote hoeveelheid gegevens opgeslagen, zoals leeftijd, gezinssamenstelling, welstadsklasse en levensstijl. De MOSAIC-database is vergeleken met de postcodes van bezoekers, vrienden en geïnteresseerden van de Amsterdamse instellingen, zodat een profiel van het publiek is verkregen. 88

16 2 Het aanbod van cultuur Cultuur is een aanjager van bedrijvigheid en schepper van werkgelegenheid. Uit het LISA kunnen die vestigingen worden geselecteerd die aan cultuur gerelateerd zijn. 7 Hiermee worden het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkzame personen in 2005 bij benadering in kaart gebracht. De deelnemende gemeenten hebben dit waar nodig aangevuld met in het LISA ontbrekende vestigingen zodat er een volledig overzicht komt van het huidige cultuuraanbod. Deze gegevens zijn verwerkt in kaarten. Het aanbod van cultuur in het gebied van de RSA is divers. Om een vergelijkbaar beeld te krijgen van het aanbod per gemeente is gekozen voor een beperking tot een aantal SBIcodes. Op postcodeniveau zijn het aantal vestigingen en de werkzame personen (vanaf 12 uur per week) voor de volgende SBI-codes bepaald. SBI-code Omschrijving 9213 Vertoning van films Theaters, schouwburgen en concertgebouwen Evenementenhallen Dansscholen Kunstzinnige vorming van amateurs Openbare bibliotheken Kunstuitleencentra Kunstgaleries en expositieruimten Musea Het beeld dat hierdoor ontstaat van het aanbod van cultuur is niet meer dan een benadering. Dit aanbod is door iedere gemeente aangevuld met het aantal festivals en evenementen in 2005, onder vermelding van de locatie en het aantal bezoekers. Niet alle gemeenten slaagden er in op korte termijn zo n overzicht aan te leveren en van de gemeenten die dit wel konden, waren de bezoekersaantallen niet altijd bekend. 7 Het LISA staat voor Landelijk Informatiesysteem Arbeidsplaatsen en Vestigingen. LISA gebruikt het Mutatiebestand van de Kamer van Koophandel als een van de bronnen van het eigen register. Daarnaast worden ook andere bronnen gebruikt, zoals de Provinciale Werkgelegenheidsenquête en gegevens van beroepsverenigingen. Hierdoor bevat het LISA meer vestigingen dan het bedrijvenregister van de kamer van Koophandel. Bepaalde gemeenten, de zogenaamde registerhouders, leveren hun eigen bedrijvenregister. Amsterdam levert het register voor de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Zaanstad, Diemen, Landsmeer, Oostzaan en Ouder-Amstel. 89

17 2.1 RSA Figuur 2.1 Het aanbod van culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen voor de RSA, 2005 Legenda Vertoning van films Theaters, schouwburgen, concertgebouwen en evenementenhallen Dansscholen en kunstzinnigevorming van amateurs Openbare bibliotheken en kunstuitleen Galeries en musea Werkzame personen IJmond Zaanstreek Regio Waterland+ Agglomeratie Haarlem Amsterdam Almere Amstel-Meerlanden Het Gooi en Vechtstreek bron: LISA/bewerking O+S Het aanbod van cultuur in de RSA is grotendeels geconcentreerd in Amsterdam. Hier bevinden zich de meeste en de grootste bioscopen, theaters, schouwburgen en concertgebouwen, evenementenhallen, dansscholen, muziekscholen, openbare bibliotheken, kunstuitleencentra, galeries en musea. Met deze ruime sortering en veelheid aan voorzieningen, ook op het gebied van festivals en evenementen, vervult Amsterdam niet alleen een lokale, maar ook een regionale en in sommige opzichten zelfs een (inter)nationale functie. Andere grote gemeenten in RSA-verband, zoals Almere, Amstelveen, Haarlem, Haarlemmermeer, Purmerend en Zaanstad beschikken ook over culturele voorzieningen maar dit aanbod is beperkter, veelal geconcentreerd in het centrum. 90

18 2.2 Almere Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in Almere Stad. Hier bevinden zich onder andere een vestiging van de openbare bibliotheek, het Centrum voor Culturele en Kunstzinnige Vorming, musea zoals Museum de Paviljoens, Theater de Metropole, Utopia en Dooworld entertainment. De bibliotheken in Almere Buiten en Almere Haven zorgen ook voor aardig wat werkgelegenheid. Verspreid over Almere zijn een aantal archeologische vindplaatsen waarbij diverse archeologische activiteiten plaatsvinden. Figuur 2.2 Culturele voorzieningen naar aantal arbeidsplaatsen in Almere, 2005 legenda 2 werkzame personen 20 werkzame personen Bibliotheek Almere-Buiten Theater de Metropole Museum de Paviljoens Utopia Culturele en kunstzinnige vorming Almere Dooworld entertainment Openbare bibliotheek Almere Bibliotheek Almere Haven SBK Almere Haven Jorray bron: LISA/bewerking O+S 91

19 Gemeente Amsterdam Festivals en evenementen De festivals en evenementen vonden in 2005 verspreid over Almere plaats. De meeste grote festivals vonden in Almere Stad, Almere Haven en Almere Poort plaats. Figuur 2.3 Festivals en evenementen in Almere, 2005 legenda bezoekers bezoekers WK Honkbal Western Experirience Kermis Stadshart Luilakmarkt Bevrijdingsfestival Beach week Jazz/Music Below The Sea Festival NK handboogschieten WB Kampeer- en Vakantiedagen Libelle zomerweek Defqon One dance Festival Stoomfestival Kermis Almere Haven Great Ten Doe en kijkdag Holland Triathlon Botterfestival/Havenfestival bron: Almere/bewerking O+S 92

20 2.3 Amstelveen Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in het centrum van Amstelveen. Het Cobra Museum, de Amstelveense schouwburg (60 wp), de SBK, de bibliotheek en de Muziek- en Dansschool (58 wp) zorgen voor de meeste werkgelegenheid. Figuur 2.4 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Amstelveen, 2005 Legenda 2 werkzame personen 20 werkzame personen Cobra Museum Schouwburg Amstelveen SBK Amstelveen Bibliotheek Amstelveen Muziek- en Dansschool Amstelveen Bibliotheek Westwijk Bibliotheek Middenhoven bron: LISA/bewerking O+S 93

21 Gemeente Amsterdam Festivals en evenementen De festivals en evenementen waren in 2005 geconcentreerd in het centrum. Enkele voorbeelden zijn de Atelierroute, het Kersenbloesemfestival, de Muziekdagen, Uilenpop en VJ-ology. Verreweg de meeste bezoekers gingen naar het openluchttheater in het Amsterdamse Bos. Ondanks de vele regen trok het theater in bezoekers. Figuur 2.5 Festivals en evenementen in Amstelveen, 2005 legenda bezoekers bezoekers Theater het Amsterdamse Bos Poppenbeurs Crea hobbybeurs Broersepark evenementen VJ-ology Nachtmarkt Kersenbloesemfestival Uilenpop Stadspleinfestival (incl. Boekenmarkt) Vereniging tot Viering Nationale Feestdag Pianoconcours Bloemencorso Atelierroute Amstelveenfestival (Amie/ landenfestival) Gershwin muziekdagen bron: Amstelveen/bewerking O+S 94

22 Amsterdam Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in de Amsterdamse binnenstad. Theaters en poppodia als het Muziektheater, het Concertgebouw, de Melkweg en Paradiso zorgen voor aardig wat werkgelegenheid. Dit geldt evenzeer voor musea als het Rijksmuseum, het Van Gogh, het Stedelijk Museum (SMCS) en het Anne Frankhuis. Figuur 2.6 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Amsterdam, 2005 Paradiso Melkweg Rijksmuseum van Gogh museum Nederlands filmmuseum Openbare Bibliotheek Amsterdams historisch museum Concertgebouw Muziektheater Muziekschool Amsterdam Anne Frankhuis Legenda 10 werkzame personen 100 werkzame personen bron: LISA/bewerking O+S

23 Gemeente Amsterdam Festivals en evenementen De festivals en evenementen in 2005 vonden verspreid over Amsterdam plaats. Sail trok met 2,5 miljoen de meeste bezoekers. Kwakoe staat op de tweede plaats met 1,1 miljoen bezoekers. Daarna volgen jaarlijkse evenementen als de vrijmarkt met Koninginnedag, de Uitmarkt en Amsterdam Pride. Figuur 2.7 Festivals en evenementen in Amsterdam, 2005 Over het IJ-festival Amsterdam Dance Valley Holland Festival World Press Photo Grachtenfestival Jordaanfestival Holland Festival Vondelpark Openluchttheater Sail Vrijmarkt Koninginnedag Amsterdam Pride Cinekid IDFA Uitmarkt Bevrijdingsfestival Pictura Antiquairs Nationaal (P Parade legenda bezoekers bezoekers Kwakoe bron: ATCB/bewerking O+S 96

24 Gemeente Amsterdam 2.5 Haarlem Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is ook in Haarlem geconcentreerd in het centrum van de stad. Hier zijn de Philharmonie, het Teylers Museum, het Frans Hals Museum, de Toneelschuur, de Patronaat, het ABC Architectuurcentrum Haarlem en het Muziekcentrum Kennemerland gevestigd. Alleen de verschillende filialen van de bibliotheek zorgen voor enige spreiding van werkgelegenheid. Figuur 2.8 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Haarlem, 2005 Legenda 5 werkzame personen 50 werkzame personen Stadsbibliotheek Planetenlaan Patronaat Stadsbibliotheek Doelenplein De Vishal Muziekcentrum Kennemerland Toneelschuur Philharmonie Teylers Museum Frans Halsmuseum ABC Architectuurcentrum Haarlem Stadsbibliotheek Fie Carelsenplein bron: LISA/bewerking O+S 97

25 Gemeente Amsterdam Festivals en evenementen De Haarlemse festivals en evenementen waren in 2005 ook geconcentreerd in het centrum van Haarlem, maar toch meer verspreid dan de vestigingen. Haarlem Jazzstad trok met mensen verreweg de meeste bezoekers, verspreid over vijf dagen. Bevrijdingspop was goed voor bezoekers. De andere festivals of evenementen waren een stuk kleinschaliger. Figuur 2.9 Festivals en evenementen in Haarlem, 2005 Legenda bezoekers bezoekers Draaiorgelfestival Koorbiënnale Haarlem Jazzstad Haarlemmerhoutfestival Bevrijdingspop bron: Haarlem/bewerking O+S 98

26 Gemeente Amsterdam 2.6 Haarlemmermeer Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in Hoofddorp. Probiblio, Schouwburg de Meerse en de Centrale Bibliotheek zorgen voor de meeste werkgelegenheid. De vestigingen van de bibliotheek in Floriande en Nieuw Vennep zorgen voor enige spreiding. Er is een tijdelijke bioscoop in Hoofddorp, totdat de nieuwe bioscoop klaar is. Figuur 2.10 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Haarlemmermeer, 2005 legenda 5 werkzame personen 50 werkzame personen Openbare bibliotheek Floriande Schouwburg de Meerse Centrale Bibliotheek Hoofddorp Probiblio Bibliotheek Nieuw Vennep bron: LISA/bewerking O+S 99

27 Festivals en evenementen De twee grootste festivals van 2005 vonden plaats op het Floriadeterrein in Vijfhuizen (Fun future en Mysteryland). Het Haarlemmermeerse bos was de locatie voor Artquake open air en Concours Hippique, de overige evenementen hadden de kern van Hoofddorp als locatie. De grote festivals en evenementen vonden voornamelijk plaats in Hoofddorp en omgeving, maar kleinere evenementen zijn verspreid over de hele gemeente. Tabel 2.11 Festivals en evenementen in Haarlemmermeer, 2005 legenda bezoekers bezoekers Mysteryland Concours Hippique Fun future (kermis) Artquake life Meerjazz Meerlive (muziekfestival bron: Haarlemmermeer/bewerking O+S 100

28 Gemeente Amsterdam 2.7 Purmerend Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in de wijk Gors. Deze ligt net buiten het centrum van Purmerend. Hier zijn de bioscoop, de openbare bibliotheek, de Muziekschool Waterland en Wherelantcentrum voor kunsten gevestigd. Het theater de Purmaryn ligt in het centrum van Purmerend. Figuur 2.12 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Purmerend, 2005 legenda 3 werkzame personen 30 werkzame personen Wherelant centrum voor kunsten Muziekschool Waterland Theater de Purmaryn Openbare Bibliotheek Waterlandlaan Bioscoop de Metro bron: LISA/bewerking O+S 101

29 Festivals en evenementen De meeste festivals en evenementen in 2005 waren geconcentreerd in de binnenstad van Purmerend. Enkele evenementen, zoals bijvoorbeeld de Pasar Malam, de Oldtimerdag en Reuring Cityslam waren wat meer verspreid over Purmerend. Alleen voor Reuring zijn de bezoekersaantallen bekend. Reuring trok vorig jaar bezoekers. Figuur 2.13 Festivals en evenementen in Purmerend, 2005 bezoekersaantallen niet bekend Pasar Malam Kunst & Cultuurmarkt Reuring Groenmarkt Koepop De smaak van Waterland Kermis Lappendag Kortebaandraverij Matsmarkt Vrijmarkt Vrijmarkt Luilak Dance Event Reuring Cityslam Circus Oldtimerdag bron: Purmerend/bewerking O+S 102

30 Gemeente Amsterdam 2.8 Zaanstad Het aanbod van cultuur en de bijbehorende werkgelegenheid is geconcentreerd in Zaandam. Hier zijn de openbare bibliotheek, het Zaantheater, Fluxus, poppodium De Kade, galerie Artiz en bioscoop `t Saentje gevestigd. De Zaanse Schans, het Zaans Museum, het Molenmuseum en een filiaal van de bibliotheek zorgen voor enige spreiding van de werkgelegenheid. Figuur 2.14 Culturele voorzieningen naar het aantal arbeidsplaatsen in Zaanstad, 2005 legenda 3 werkzame personen 30 werkzame personen Molenmuseum Zaanse Schans Zaans Museum Bibliotheek Westzijderveld Galerie Artiz Zaantheater Fluxus t Saentje Openbare Bibliotheek Poppodium de Kade bron: LISA/bewerking O+S 103

31 Festivals en evenementen De meeste Zaanse festivals en evenementen in 2005 vonden in Zaandam plaats. Deining in de Zaan, de Kinderboekenmarkt en Theater op de Noord zorgden voor enige verspreiding. Bezoekersaantallen ontbreken. Figuur 2.15 Festivals en evenementen in Zaanstad, 2005 bezoekersaantallen niet bekend Theater op de Noord Kinderboekenmarkt Jazz&Bluesfestival Wereldreis Atelierroute Cultuurmarkt Cultuurbuz Deining in de Zaan bron: Zaanstad/bewerking O+S 104

32 3 Deelname aan cultuur in de eigen gemeente 3.1 Inleiding Om de regioverzorgende functie van instellingen in kaart te kunnen brengen is het nodig om zicht te hebben op cultuur-forensisme, het verplaatsingsgedrag van cultuurbezoekers. Cultuurparticipatie en het verplaatsingsgedrag is onderzocht met behulp van de internetpanels van de deelnemende gemeenten. Deelnemers aan internetpanels zijn geen goede afspiegeling van de hele bevolking. Over het algemeen zijn panelleden van middelbare leeftijd, hoger opgeleid, hebben vaker een hoger inkomen en zijn overwegend autochtoon. Op basis van de internetpanels kunnen dus geen uitspraken gedaan worden over cultuurparticipatie in de gehele gemeente of regio. Voor dit onderzoek komt het juist goed uit dat de deelnemers tot een bepaalde groep behoren. Het zijn namelijk juist de hoger opgeleiden met een relatief hoog inkomen van autochtone komaf die het vaakst gebruik maken culturele voorzieningen in de traditionele zin van het woord. Aan de deelnemers van deze panels is een korte vragenlijst voorgelegd met vragen over de belangstelling voor cultuur, cultuurconsumptie en eventuele regionale oriëntatie. Achtergrondvariabelen waren veelal al beschikbaar. In dit hoofdstuk zijn de resultaten van deze panelonderzoeken per gemeente terug te vinden, waarbij het de deelname in de eigen gemeente centraal staat. Met uitzondering van Haarlemmermeer zijn de resultaten van het panelonderzoek aangevuld met een kaart waaruit blijkt wat het bereik is van één theater in de betreffende gemeente. 8 De theaters hebben een bestand aangeleverd met de postcodes van de mensen die (meestal in 2005) in hun theater zijn geweest. 3.2 Overeenkomsten tussen gemeenten De resultaten van de panelonderzoeken komen op veel punten overeen. De panelleden hebben veel interesse in kunst en cultuur, vooral in muziek. Ze gaan graag en vaak naar de film. De frequentie varieert en bedraagt gemiddeld maximaal zes keer per jaar. Ook in theater, musea en literatuur is men geïnteresseerd. Literatuur scoort het laagst maar nog steeds heeft meer dan de helft van de panelleden hier interesse in. Cultuur bezoeken doe je met z n tweeën. Dat geldt vooral voor een bezoek aan de bioscoop, een theater of een concert. Musea worden wat vaker ook alleen bezocht. 8 Voor Haarlemmermeer waren de gegevens tijdens de zomerperiode niet te verkrijgen. 105

33 Een voorstelling wordt regelmatig gecombineerd met uit eten gaan of wat drinken vooraf of achteraf. Het bezoek aan musea ook, maar dit wordt vaker ook gecombineerd met winkelen. Musea worden vooral overdag bezocht, als ook de winkels open zijn. Anders dan uit landelijk onderzoek blijkt, beperkt het hebben van kinderen het cultuurbezoek van de ouders in dit panelonderzoek niet in grote mate. Wel is het zo dat bepaalde voorstellingen zoals bijvoorbeeld circus en ballet door ouders met jonge kinderen vaker worden bezocht dan door andere panelleden. Ouders met kinderen maken vaker gebruik van de bibliotheek en bezoeken minder vaak een museum of galerie. De passieve cultuurparticipatie (een voorstelling of museum bezoeken) van de panelleden is veel groter dan de actieve (zelf iets kunstzinnigs doen). Datgene wat men zelf aan kunstzinnigs doet, vindt meestal niet in verenigingsverband plaats. De populairste kunstzinnige vrijetijdsbestedingen van de panelleden zijn fotografie, op afstand gevolgd door tekenen, websites maken (vooral populair bij mannen) en een muziekinstrument bespelen. In verenigingverband wordt vooral gezongen, gedanst en toneel gespeeld. 106

34 3.3 Almere Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van het internetpanel van de gemeente Almere. Van de 862 panelleden vulden 485 de vragenlijst in, een respons van 56%. De leden van het internetpanel zijn hoger opgeleid dan gemiddeld, 46% is hoger opgeleid tegen 21% van de Almeerse bevolking. Bijna eenderde van de respondenten bezit een abonnement, pas of kaart voor culturele voorstellingen. Van de respondenten werkt of studeert 3,5% in de kunst of cultuursector. De Almeerders die meededen aan het onderzoek hebben een ruime belangstelling voor cultuur: 60% heeft veel belangstelling en nog eens 38% heeft een beetje belangstelling voor kunst en cultuur, zoals muziek, tentoonstellingen, bibliotheek en creatieve activiteiten. Almeerse vrouwen hebben vaker belangstelling voor cultuur dan mannen. Toneel, cabaret, muziek Ruim driekwart van de Almeerse respondenten zegt het afgelopen jaar één of meerdere keren de bioscoop te hebben bezocht. Ook bezoek aan festivals en evenementen, musical, toneel en popconcerten is populair. Ruim één op de vijf bracht één of meer bezoeken aan klassieke concerten. Andere type voorstellingen worden minder vaak bezocht. Gemiddeld werd 2,3 voorstelling bezocht. Figuur 3.1 Bezoekers aan culturele voorstellingen, 2006 (procenten) Bioscoop Festival/evenement Cabaretvoorstelling Musical Toneelvoorstelling Popconcert Klassieke muziekvoorstelling Stand-up comedy voorstelling Jazz- / blues concert Ballet- / dansvoorstelling Circus Wereldmuziek voorstelling Opera of operette Anders % bron: Almere Vrouwen bezoeken meer voorstellingen dan mannen. Hoe ouder men wordt, hoe minder voorstellingen men bezoekt. Hoger opgeleiden bezoeken vaker voorstellingen dan lager opgeleiden. Jonge kinderen in het gezin lijken geen belemmering om culturele 107

35 voorstellingen te bezoeken. Dit geldt zowel voor de situatie met kinderen in de leeftijd tot en met 12 jaar, als met kinderen tot en met 6 jaar. De meeste voorstellingen aan toneel, cabaret, wereldmuziek- of dansvoorstellingen en festivals/evenementen worden in Almere zelf bezocht, maar daarnaast is Amsterdam een belangrijke cultuurtrekker voor Almeerders. Klassieke concerten, popconcerten en jazz/bluesconcerten, musical en opera/operette worden vaker in Amsterdam bezocht dan in Almere. Een ruime meerderheid (63%) combineert het bezoek aan een voorstelling of concert met iets eten of drinken in een restaurant of café. Slechts een kleine groep combineert de voorstelling met winkelen. Hoe hoger de opleiding, hoe meer men de voorstelling combineert met een bezoek aan restaurant of café. Uitgaan doe je samen: bijna tweederde van de respondenten ging samen met iemand anders naar een voorstelling. Eenderde ging met een grotere groep naar een voorstelling. Vrijwel niemand (slechts 4%) bezocht zonder gezelschap een voorstelling. Musea en galerie Minder dan de helft van de respondenten bezocht in het afgelopen jaar een museum (44%), maar musea worden vaker bezocht dan galeries die door minder dan een kwart (23%) werden bezocht. Almeerders met een Nederlandse of andere westerse herkomst bezoeken vaker musea en galeries dan Almeerders met een niet-westerse achtergrond. Hoe ouder men is, hoe vaker men een museum of galerie bezoekt. En ook hier geldt: hoe hoger de opleiding, hoe vaker men een museum of galerie bezoekt. De aanwezigheid van jonge kinderen werkt wel belemmerend voor museum- en galeriebezoek. Zoals verwacht gaan mensen met een Museumjaarkaart vaker naar een museum dan mensen die zo n kaart niet hebben. Musea en galeries werden het meest bezocht in Amsterdam, maar voor een (klein) deel ook in Almere, in Haarlem, Amstelveen en in mindere mate in Hilversum. Het museum- of galeriebezoek wordt veel minder dan bezoek aan voorstellingen gecombineerd met winkelen (15%) of horecabezoek (29%). Ook museum- en galeriebezoek is iets wat men liever niet alleen doet: een ruime meerderheid (60%) gaat met z n tweeën en 30% gaat met een grotere groep. 108

36 Figuur 3.2 Combinatie cultuur met horeca en winkelen, 2006 (procenten) 70 % Horeca Winkelen Voorstelling Museum, bron: Almere Afstand Om een voorstelling of tentoonstelling die men graag wil zien te bezoeken, is men bereid gemiddeld 85 km af te leggen of 1,5 uur reistijd daaraan te besteden. De helft legt de lat bij 50 kilometer of 1 uur reistijd. Bibliotheek, fonotheek en artotheek Bijna de helft van de Almeerse respondenten (49%) bezocht het afgelopen jaar de bibliotheek. Een kwart kan gerekend worden tot de vaste bibliotheekklanten, zij bezochten de bibliotheek vaker dan 12 maal per jaar. De overigen gingen minder vaak naar de bibliotheek, een kwart van de bezoekers kwam maximaal vier keer in de bibliotheek. De fonotheek (8%) en de artotheek (4%) trokken veel minder bezoekers. De bibliotheek lijkt een belangrijke voorziening voor mensen met kinderen in de leeftijd tot en met 12 jaar. Zij gaan beduidend vaker naar de bibliotheek dan mensen zonder kinderen. Vooral kinderen in de lagere schoolleeftijd (tussen 6 en 12 jaar) zorgen ervoor dat men de bibliotheek bezoekt. Mensen die als een paar met kinderen wonen bezoeken vaker de bibliotheek dan eenoudergezinnen. Het zijn vooral vrouwen die de bibliotheek bezoeken, de belangrijkste leeftijdscategorie voor bibliotheekbezoek is tussen de 30 en 50 jaar. Culturele voorzieningen die men in Almere mist Bijna 40% van de respondenten mist culturele voorzieningen in Almere. Het meest gemist worden musea, waarbij opvallend vaak een museum dat aantrekkelijk is voor kinderen genoemd wordt. Vervolgens mist men ook theater cq theatervoorstellingen en een concertzaal voor zowel opera als klassieke-, jazz- en popconcerten. Tenslotte werd een 109

37 caféachtige vorm met voorstellingen gemist, zoals een theatercafé, comedycafé, jazzcafé of café met live muziek. Zelf creatief bezig zijn Creatieve activiteiten kan men zowel binnen als buiten verenigingsverband ontplooien. Een klein deel van de Almeerse respondenten, één op de vijf, is creatief bezig in verenigingsverband. Zingen en dansen zijn het meest populair om in verenigingsverband te doen. Buiten verenigingsverband is men vooral creatief bezig op het gebied van fotograferen (48%) en in mindere mate ook op het gebied van tekenen en schilderen (22%) en websites bouwen (20%). Andere activiteiten die men buiten verenigingsverband doet zijn: muziekinstrument bespelen, beeldhouwen, verhalen of gedichten schrijven. Hoe hoger de opleiding van de respondent, hoe vaker men creatieve activiteiten ontplooit. Figuur 3.3 Creatief in en buiten verenigingsverband, 2006 (procenten) Fotografie Tekenen, schilderen Websites Muziekinstr.spelen Beeldhouwen Verhalen, gedichten Zingen Muziek op comp. Textiele werkvormen Leesclub Dans Toneel, mime % Buiten vereniging In vereniging bron: Almere 110

38 Bereik theater De volgende kaart toont de herkomst van de bezoekers aan de drie Almeerse theaters die in de voorverkoop kaarten hebben gekocht voor het seizoen Het gaat om gegevens op postcode 6 niveau. Per postcode zijn er maximaal 9 bezoekers. De meeste bezoekers komen uit Almere en omgeving. De meeste bezoekers komen uit Almere zelf. Er is duidelijk te zien dat de Almeerse theaters daarnaast ook een regionale functie vervullen. Figuur 3.4 Bezoekers theaters in Almere seizoen, Legenda 1 adres 10 adressen bron: Almeerse theaters/bewerking O+S 111

39 3.4 Amstelveen In Amstelveen zijn 684 mensen benaderd voor de enquête. Deze groep is benaderd omdat zij bij een eerdere enquête hadden aangegeven dat zij bereid waren vaker geconsulteerd te worden. Amstelveen heeft geen digitaal burgerpanel. In totaal hebben 258 mensen gereageerd, de respons komt daarmee op 38%. De respondenten komen uit de leeftijdsklassen van 18 tot en met 87, de gemiddelde leeftijd van de respondenten is 49. Van hen is 42% gehuwd en woont samen met kinderen, 37% is gehuwd en woont samen zonder kinderen en 14% is alleen. Ruim de helft van de respondenten heeft een netto-inkomen dat hoger is dan 2050 euro in de maand, ongeveer een kwart zit daar onder en het resterende kwart wil niet zeggen wat ze verdienen. De respondenten zijn relatief hoog opgeleid, 63% heeft een WO of HBO opleiding afgerond. 2% is werkzaam of studerende in de kunst- of cultuursector. De interesse in cultuur in Amstelveen is groot, slechts 2% van de respondenten geeft aan geen belangstelling te hebben voor cultuur. Muziek is de populairste cultuurvorm, gevolgd door film, theater, musea en als laatste literatuur. Van de respondenten bezit 26% een Museumjaarkaart. De bibliotheekpas, AUB-abonnement, CJP, Stadspas en het abonnement voor de Schouwburg Amstelveen zijn ook populair. Bezoek aan voorstellingen Van de respondenten heeft 81% het afgelopen jaar een voorstelling bezocht. De volgende figuur geeft een overzicht van het bezoek van het totaal aantal respondenten naar verschillende typen podiumkunsten. De bioscoop blijkt de populairste cultuurvorm (53%). Toneel, cabaret, musical en klassieke muziek worden ook relatief goed bezocht, meer dan 25% van de respondenten bezocht voorstellingen op die gebieden. 112

40 Figuur 3.5 Bezoekers per cultuurvorm, 2006 (procenten) Bioscoop Cabaret Toneelvoorstelling Musical Klassieke muziek Popconcert Festival/evenement Wereldmuziek Ballet/dans Jazz/blues Opera/operette Stand-up comedy Circus Iets anders % bron: Amstelveen De volgende tabel geeft een nog specifieker inzicht in het bezoek per type podiumkunst. Van het totaal aantal respondenten heeft 24% de afgelopen 12 maanden een toneelvoorstelling in Amstelveen bezocht, zij deden dat gemiddeld 2,2 keer in Amstelveen. De meeste voorstellingen zijn meer buiten Amstelveen bezocht dan in Amstelveen. Vooral popconcerten, klassieke muziek, de bioscoop en festivals worden veel vaker buiten Amstelveen bezocht. Dit zijn activiteiten die relatief vaak bezocht worden, er is voor deze activiteiten binnen de gemeentegrenzen kennelijk niet genoeg aanbod. Niet geheel onverwacht blijken Amstelveners voornamelijk naar Amsterdam te gaan als zij buiten Amstelveen voorstellingen bezoeken, musicals wordt ook in Den Haag en Utrecht bezocht. 113

41 Tabel 3.6 Percentage bezoekers en gemiddeld aantal bezoeken in en buiten Amstelveen, 2006 totaal Amstelveen erbuiten bezoekers bezoeken bezoekers bezoeken bezoekers bezoeken toneelvoorstelling 36 2,8 24 2,2 23 2,0 cabaret 39 2,4 22 2,4 24 2,0 stand-up comedy 10 1,2 2 1,4 7 1,3 popconcert 22 3,3 9 1,7 18 3,1 jazz/blues 12 2,2 6 1,3 8 2,3 klassieke muziek 28 4,2 6 1,3 24 4,4 wereld muziek 14 1,6 6 1,5 9 1,5 musical 31 1,6 8 1,3 27 1,4 opera/operette 10 2,2 5 1,4 7 2,3 ballet/dans 14 1,7 5 1,5 8 1,9 circus 5 1, ,0 bioscoop 53 5,3 9 2,3 48 4,6 festival/evenement 19 2,2 7 1,5 16 1,9 iets anders 2 3,3 2 1,8 1 4,3 bron: Amstelveen Ruim de helft van de respondenten die het afgelopen jaar een voorstelling heeft bezocht combineerde dat met iets eten of drinken in een restaurant of café en 8% combineerde het met winkelen. Voorstellingen worden in een enkel geval alleen bezocht, 67% bezoekt een voorstelling met z n tweeën en 33% met een grotere groep. Bezoek aan culturele instellingen Van de respondenten heeft 59% het afgelopen jaar een museum bezocht, zij deden dat gemiddeld 3,8 keer per jaar. Musea werden het meest in Amsterdam bezocht (41%), daarna in Amstelveen (29%), Haarlem (7%) en Leiden (2%). Van de respondenten heeft 32% het afgelopen jaar een galerie of atelier bezocht, zij deden dat gemiddeld 2,8 keer per jaar. Galeries en ateliers werden het meest in Amsterdam bezocht (43%), daarna in Amstelveen (26%), Haarlem, (3%), Den Haag (3%) en Hilversum (2%). Het bezoek aan een culturele instelling werd door 17% van de bezoekers gecombineerd met winkelen en door 38% met iets eten of drinken in een café of restaurant. De instelling werd in 15% van de gevallen alleen bezocht, 63% met z n tweeën en 21% met een grotere groep. 114

42 Tabel 3.7 Percentage bezoekers en gemiddeld aantal bezoeken aan culturele instellingen, 2006 bezoekers gemiddeld bezoek bibliotheek 62 10,5 fonotheek 8 4,6 artotheek 9 2,3 videotheek 33 8,8 bron: Amstelveen Meeste creatieve activiteiten niet in verenigingsverband Onderstaande tabel geeft een overzicht van de creatieve activiteiten van de respondenten. Het blijkt dat 27% van de respondenten aan tekenen doet, waarvan 1% in groepsverband. Zingen wordt door 5% in groepsverband gedaan van de 19% die in totaal aan zingen doen. Tabel 3.8 Creatieve activiteiten, eventueel in verenigingsverband, 2006 (procenten) ja waarvan in vereniging waarvan niet in vereniging nee tekenen beeldhouwen textiele werkvormen zingen muziekinstrument bespelen toneel dans fotografie verhalen schrijven muziek op computer websites leesclub bron: Amstelveen Afstand Ook is gevraagd naar de bereidheid om te reizen naar een voorstelling of tentoonstelling. Van de respondenten geeft 23% aan bereid te zijn om gemiddeld 68 kilometer af te leggen voor een bezoek, 46% geeft aan gemiddeld 56 minuten te accepteren als reistijd voor een bezoek en 31% weet het niet. Gemiste culturele instellingen Van de respondenten geeft 14% aan culturele instellingen in Amstelveen te missen. In de top-5 staan: bioscoop, klassieke muziek, kunst, diverse muziek en galeries. 115

43 Gemeente Amsterdam Bereik theater Figuur 2.9 laat de herkomst van de bezoekers van de schouwburg in Amstelveen zien die de laatste twee jaren een toegangsbewijs hebben gekocht en een brochure toegezonden krijgen. De meeste bezoekers komen uit de directe omgeving van Amstelveen. De kaart is gemaakt op postcode 4 niveau en bevat uitsluitend postcodes waar minimaal 20 adressen kaarten hebben gekocht. Het bestand bevat bijna bezoekers uit Amstelveen en bezoekers uit Amsterdam. Figuur 3.9 Herkomst bezoekers Schouwburg Amstelveen (20 en meer adressen per postcode), legenda 100 adressen adressen bron: Schouwburg Amstelveen/bewerking O+S 116

44 3.5 Amsterdam De ondervraagden In Amsterdam is een deel van het online panel van O+S benaderd voor het onderzoek. Van de panelleden die benaderd zijn hebben er 519 meegedaan 10. De ondervraagde panelleden wonen verspreid over de hele stad en zijn gemiddeld 45 jaar oud. Iets meer dan de helft is man. De meerderheid heeft een hoge opleiding genoten en de Nederlandse nationaliteit. In het panel zitten weinig mensen met een lage opleiding. Van de panelleden geeft 99% aan in meer of mindere mate belangstelling te hebben voor kunst en cultuur. Ruim één op de drie heeft een Museumjaarkaart. Andere soorten abonnementen komen minder vaak voor. Van de ondervraagden is 13% werkzaam of studeert in de kunst- of cultuursector. Bezoek aan voorstellingen Verreweg de populairste cultuurvorm is de bioscoop: 77% is het afgelopen jaar in Amsterdam naar de bioscoop geweest en gemiddeld was dit ongeveer één keer per twee maanden. Eerder onderzoek onder het panel laat zien dat films gewaardeerd worden die ontspanning bieden en amuseren. Ook moet de film blijven hangen en stof tot nadenken geven. Drama en films met humor zijn favoriet 11. Naast de bioscoop gaan de panelleden ook graag naar popconcerten, festivals, klassieke muziekvoorstellingen en toneelvoorstellingen. Panelleden met een middelbaar opleidingsniveau gaan vaker naar popconcerten en het circus dan hoogopgeleiden. Voor de meeste andere cultuurvormen geldt juist dat hoogopgeleiden hier vaker heen gaan. 10 Dit is een respons van 52%. 11 O+S Amsterdam (2005), Imago-onderzoek Rialto. 117

45 Figuur 3.10 Bezoek per cultuurvorm in Amsterdam in de afgelopen 12 maanden, 2006 (procenten) bioscoop popconcert festival/evenement klassieke muziek toneel cabaret ballet-/dans jazz/blues opera of operette wereldmuziek musical stand-up comedy circus anders % bron: Amsterdam Amsterdam lijkt een vanzelfsprekende keuze voor panelleden die naar een voorstelling gaan. De panelleden gaan ook wel in andere gemeentes naar voorstellingen, maar gemiddeld geeft slechts 1 à 2 procent van hen aan nooit in Amsterdam naar een voorstelling te gaan. Uitzonderingen hierop zijn musicals, die juist vaak buiten Amsterdam bezocht worden. Er is nauwelijks verschil tussen de ondervraagden met of zonder kinderen en hun bezoek aan voorstellingen. Wel gaan mensen met thuiswonende kinderen vaker naar een balletvoorstelling of naar het circus. Opera is vooral populair bij panelleden met een hoog inkomen. Ook gaan zij vaker naar toneelvoorstellingen. Panelleden met een hoger inkomen gaan niet vaker naar klassieke muziek- voorstellingen dan panelleden met een lager inkomen, maar als zij gaan, gaan zij wel met een grotere regelmaat. Een ruime meerderheid (78%) van de panelleden combineerde zijn laatste voorstelling met een café- of restaurantbezoek en één op de tien ondervraagden combineerde de laatste voorstelling die zij bezochten met winkelen. Vooral vrouwen combineren een voorstelling graag met horecabezoek of winkelen. De meeste ondervraagden gaan met zijn tweeën naar een voorstelling (72%). Slechts een klein percentage gaat alleen (4%). De afstand die men bereid is af te leggen voor een voorstelling of tentoonstelling loopt sterk uiteen: voor de ene persoon is dit minder dan tien kilometer, voor de ander zo ver als nodig is, mits de voorstelling het waard is. 118

46 Bezoek aan kunstinstellingen Tweederde van de ondervraagde panelleden is het afgelopen jaar in een museum in Amsterdam geweest. Bijna de helft is het afgelopen jaar in een videotheek geweest. Bibliotheek en galerie werden door vier op de tien ondervraagden bezocht. De ondervraagden die wel eens naar de bibliotheek gaan, bezoeken deze gemiddeld tien keer per jaar. Panelleden met (thuiswonende) kinderen gaan iets vaker naar de bibliotheek dan panelleden zonder kinderen. Bezoekers van de galerie gaan hier gemiddeld zeven keer per jaar heen. Het museum wordt iets minder vaak bezocht (gemiddeld vier keer per jaar). Een bezoek aan een museum of galerie wordt in bijna twee op de vijf gevallen gecombineerd met winkelen en in ruim tweederde van de gevallen met café- of restaurantbezoek. Figuur 3.11 Bezoek per instelling in Amsterdam in de afgelopen 12 maanden, 2006 (procenten) museum videotheek bibliotheek galerie/atelier fonotheek/muziekuitleen artotheek/kunstuitleen % bron: Amsterdam Van de respondenten mist 8% bepaalde culturele voorzieningen in Amsterdam. De antwoorden zijn heel divers, van elegante shows, zoals in Parijs tot een muziekbar als Crazy Piano s. Meerdere malen genoemd worden kleine podia voor beginnende bands, bijvoorbeeld muziekcafés, openluchtconcerten en gratis kunst, bijvoorbeeld op straat. Creatieve activiteiten Fotografie is de favoriete creatieve activiteit van de Amsterdamse panelleden: 58% heeft de afgelopen 12 maanden gefotografeerd. Hierna volgen tekenen, schilderen of grafisch werk (22%) en het bespelen van een muziekinstrument (21%). De meeste creatieve activiteiten worden niet in verenigingsverband gedaan; alleen zingen wordt in meer dan een kwart van de gevallen in verenigingsverband gedaan. 119