Leren is bewegen is leren is bewegen is leren is bewegen is
|
|
- Carla Wouters
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leren is bewegen is leren is bewegen is leren is bewegen is In dit deelrapport worden overwegingen gegeven en aanbevelingen gedaan m.b.t. de wijze waarop de relatie tussen onderwijs en bewegen. Deze notitie vormt mede het marketingconcept voor het portfolio schoolmeubilair, passend bij de eigen identiteit en professionele visie van Alcedo. Auteur: dr. L. Lenssen September Copyright: L. Lenssen
2 1) Onderwijs en bewegen: stand van zaken en (wetenschappelijk ) onderzoek Het thema onderwijs en bewegen kan op twee manieren worden geduid: als bewegingsonderwijs (lichamelijke opvoeding) en in meer neurofysiologische zin als de interdependentie tussen het (cognitief) leren en het (fysiek) bewegen. De wijze waarop binnen het onderwijs cultureel gezien met bewegen als fenomeen wordt omgegaan heeft echter voor beide interpretaties overeenkomstige uitkomsten. Dat hangt samen met de al ruim anderhalve eeuw bestaande onderwijscultuur die de basis vormt voor de didactische praxis en de (ook fysieke) onderwijsorganisatie. Die cultuur kan kortweg worden benoemd als: leren gebeurt in stilte en rust. Dat adagium behoort tot het genetisch erfgoed van ieder die werkzaam is in het onderwijs. In de klas dient het stil te zijn. Kinderen moeten stil zitten 1 en om dat te bereiken is de hoogste graad van onderwijskundige competentie die van het orde kunnen houden. Dat betekent dat bewegen binnen de klas paradigmatisch gezien een taboe vormt. Beweging in het onderwijs wordt conform datzelfde paradigma dan ook vooral benaderd vanuit vakdisciplinair perspectief 2. Als leerlingen zich op school bewegen, dient dat te geschieden op of in daartoe bestemde ruimten: het schoolplein en het gymnastieklokaal. Dat bewegen wordt begeleid, geschiedt met behulp van speeltuigen en zo mogelijk onder toezicht. In het vervolg van dit stuk zullen wij het bewegingsonderwijs verder buiten beschouwing laten, al was het allen al vanwege de beperkte hoeveelheid tijd die binnen het curriculum van primair en voortgezet onderwijs is gereserveerd voor dit vak. Uit een overvloed aan wetenschappelijk onderzoek is inmiddels duidelijk geworden dat kinderen gedurende hun actieve onderwijstijd ongeveer uur zittend, en vooral stil zittend, doorbrengen. Ongeveer 13% van de kinderen tussen de 10 en de 16 jaar leidt aan terugkerende rugpijn en niet uitsluitend als gevolg van de zware boekentas 3. Zij zitten daarbij op meubilair dat vooral is geselecteerd op duurzaamheid, prijs en stapelbaarheid 4. Er is een grote hoeveelheid wetenschappelijk bewijsmateriaal beschikbaar voor de stelling dat een actieve en dynamisch manier van zitten bevorderlijk is voor het lerend vermogen van het kind. Tegelijkertijd is er sprake van 1 Eromes noemt zijn stoel voor leerlingen dan ook Steady. 2 De Volkskrant, 14/12/11; Gymles verbetert leerprestaties. 3 D. Breithecker, Wie geht es dem Rücken in der Schule? Fakten und Forderungen 4 Zie het gebruikelijke promotiemateriaal van fabrikanten van schoolmeubilair (NVS).
3 een onthutsend gebrek aan kennis bij schoolleiders en leraren met betrekking tot de relatie schoolmeubilair en leerprestaties. Veel studies met betrekking tot schoolkinderen en (zit)houding gaan in op de fysieke en ergonomische vraagstukken, maar die worden te weinig betrokken bij keuzeprocessen met betrekking tot schoolmeubilair en maken ook te weinig deel uit van het ontwerp en ontwikkelingsproces van schoolmeubilair. Er is te weinig vraag en dus ook nauwelijks (behoefte aan) een antwoord. Ontwerpers leggen de nadruk op het tegemoet komen aan de Europese standaard (EN ). Toch is er meer te doen aan het comfort en het welzijn van leerlingen dan louter beantwoorden aan antropometrische data m.b.v. de innovatieve Peter de Onderbeenmeter 5. Uit recent neurofysiologisch onderzoek is duidelijk geworden dat bewegen in neurale zin een vorm van leren is en dat door beweging hersenverbindingen worden. Anders gezegd: bewegen maakt leren gemakkelijker. Dan hebben we het niet alleen over de expliciete vormen van beweging, tijdens het spelen, sport bedrijven en bijvoorbeeld gymnastiek 6. Dan hebben we het over het ook onwillekeurige bewegen, het bewegen van het lichaam dat voortvloeit uit de noodzaak om in balans te blijven, niet te vallen, recht op te staan, de oog-handcoördinatie goed te laten verlopen. Bewegen maakt dus deel uit van taak-gebonden activiteiten, ook al zijn dat op zich geen expliciet fysieke opdrachten. Leren op school wordt echter nog maar al te vaak beschouwd als een eenzijdig cognitief of louter cerebraal proces, terwijl cognitief leren kan worden versterkt door sensorisch, musisch en creatief bezig te zijn. Veel studies wijzen op de noodzaak leren op school ook te verbinden aan de ritmische afwisseling in het rooster tussen fysieke, mentale en emotionele activiteiten, naast de louter cognitieve. Ook in kinderdagverblijven wordt inmiddels structureel aandacht besteed aan preventieve interventies om bijv. om overgewicht en obesitas bij jonge kinderen te voorkomen. Beweegkriebels 7 voorziet in een dergelijk programma. Het doel ervan is om jonge kinderen meer beweegmogelijkheden te bieden en om ze plezier te laten ervaren tijdens het bewegen en spelen. Het programma is gebaseerd op het TCM-model en het Ecological Model of Physical Activity 8. Het VU Medisch Centrum te Amsterdam en de RuG te Groningen hebben de lange termijneffecten van beweging onderzocht 9. Longitudinaal- en interventieonderzoek van de RuG 5 NVS, Schoolmeubilair. Hoe zit dat? (2008) 6 Landers, D. M., Arent, S.M. (2007). Physical activity and mental health. Handbook of sportpsychology. G. Tenenbaum, Eklund, R.C. New Jersey, John Wiley & Son: NISB 8 Trans-Contextual Model. Beide modellen zijn wetenschappelijke benaderingen. TCM gaat uit van de opvatting dat er transfer van motivatie mogelijk is van het ene (bijvoorbeeld fysieke) domein naar het andere (bijv. cognitieve). Het ecologische model gaat uit van de grote structurele invloed van de omgeving op de ontwikkeling van het kind.
4 toont aan dat fitheid en fysieke activiteiten zijn gerelateerd aan cognitief vermogen en schoolprestaties. Sportende kinderen, lid van een sportvereniging, blijven minder vaak zitten dan niet of weinig sportende kinderen. Daarnaast behalen kinderen die hoger scoren op testen van balvaardigheid een betere CITO-rekenscore dan hun klasgenoten. Het VU Medisch Centrum heeft de invloed van lichaamsbeweging op de leerprestaties onderzocht in een systematisch literatuuronderzoek (raadpleging van duizenden studies). Dit onderzoek laat zien dat er een positieve relatie bestaat tussen lichaamsbeweging en leerprestaties. Daaruit blijkt dat direct ná een fysieke activiteit extra hersencellen en verbindingen tussen hersencellen worden aangemaakt met een verbetering van de concentratie als gevolg. Voorlopige conclusies Gezien de grote hoeveelheid onderzoek met name wat betreft de fysieke aspecten van het actief zitten versus passief zitten, lijkt net niet nodig daar vanuit de belangen van Alcedo nog meer effort in te steken. Wel kan het wellicht nuttig zijn om de meer recente studies over de werking van het brein in relatie tot beweging beter te benutten, omdat die aansluiten bij de cognitieve oriëntatie van de werkers in het onderwijs 10. De invalshoek zou kunnen zijn: Denken doe je met je lichaam. Wat je met je arm of been doet, is mede bepalend voor de manier waarop je waarneemt, denkt en onthoudt. Dit concept van embodied cognition kan voor het onderwijs van groot belang worden. Kinderen die hadden geleerd hoe ze vergelijkingen moesten oplossen ( = 4 +?), bleken die kennis een maand later veel beter te hebben onthouden als hen was aangeleerd te gebaren tijdens het rekenen: dít (linkerhand onder de linkerkant van de 9 C. Visscher, Fit, vaardig en verstandig (2011). 10 Intermediair (20 mei 2008), Waarom ons brein beter werkt door beweging. Denken met je lichaam. Ook bij het begrijpen van taal spelen mentale simulaties een belangrijke rol. Lezen mensen een werkwoord als schoppen, dan raken hersengebieden in de motorische schors geactiveerd die ons been aansturen. Lezen we woorden als stijgen en dalen, dan wordt het hersengebied actief dat betrokken is bij het waarnemen van beweging. Glenberg liet zien dat dit gevolgen heeft voor ons gedrag: proefpersonen die moesten beoordelen of een reeks woorden samen een logische zin vormen, deden dat sneller wanneer de beweging die ze moeten maken om te reageren overeenkwam met de actie in de zin. Was de zin bijvoorbeeld 'Astrid geeft jou de pizza aan', dan reageerden mensen sneller als ze hun hand naar zich toe moesten bewegen om op een knop te drukken, dan wanneer ze van zich af moesten bewegen. Blijkbaar begrijpen we dit soort zinnen door de handeling mentaal te simuleren, waardoor we bepaalde bewegingen vervolgens makkelijker uitvoeren.
5 vergelijking) moet gelijk worden aan dát (rechterhand onder rechterkant). Zelfs wanneer volwassenen beoordelen of een getal even of oneven is, iets waar ze hun vingers niet voor gebruiken, zie je dat bij getallen van één tot vijf de motorische schors die de rechterhand aanstuurt geactiveerd wordt. Voor Alcedo is van belang dat dit gegeven ook kan worden omgedraaid. Als er voortdurend sprake is van het onderdrukken van de motorische impulsen (behoeften) van het lichaam gaat dat ten koste van het leervermogen. Er is een relatie tussen stimuleren van beweging tijdens het leren en de leerwinst. Dat betekent dat leerlingen en school profijt kunnen hebben van het onderkennen van het belang van actief en dynamisch zitten. Dat is de meest voorkomende leerhouding in het onderwijs en die leerhouding kan aanmerkelijk effectiever worden benut. Uiteraard zouden scholen nog meer winst kunnen boeken als zij ook in hun didactisch concept zouden baseren op bovenstaande inzichten. We verbinden deze twee benaderingen aan twee marketingstrategieën samenhangend met de wijze waarop in scholen beleid wordt ontwikkeld.
Wij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden?
Wij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden? Na ons gesprek zojuist kunt u in deze bijlage een stukje achtergrond informatie vinden. Mocht u vragen hebben, dan hoor ik dit graag. Veel plezier
Nadere informatie27 november 2014 Wim van Gelder. PLAYgrounds
27 november 2014 Wim van Gelder PLAYgrounds Wim van Gelder Van Gelder in beweging Scholings-en adviesbureau op gebied van bewegingsonderwijs, Motorische Remedial Teaching en schoolpleinen Expert bewegingsonderwijs
Nadere informatieDe spel- en bewegingsontwikkeling van kleuters. Hans Stroes Hilversum,
De spel- en bewegingsontwikkeling van kleuters Hans Stroes Hilversum, 23-1-2013 Programma 1. Kennismaking 2. Het belang van bewegen en spelen 3. Zorg voor bewegen en spelen op school 4. Bewegen in de klas
Nadere informatieFysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs
Fysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs Wat is de relatie tussen fysieke activiteit en hersenfuncties, cognitieve functies en leerprestaties? Dagelijkse voldoende
Nadere informatieDe (mogelijke) rol van LO in het stimuleren van fysieke activiteit
De (mogelijke) rol van LO in het stimuleren van fysieke activiteit Een beknopt overzicht van studies Menno Slingerland Lars Borghouts Matthijs Hesselink Lichamelijke Opvoeding als aspirine? Claims voor
Nadere informatieDAGBESTEDING VOOR ACTIEVE OUDEREN
Utrecht, 23/9/2014 ZORGMODULE DAGBESTEDING VOOR ACTIEVE OUDEREN Dagbesteding voor de actieve oudere met of zonder een beginnende dementie Zorgboerderij Griftenstein & Zorg Utrechtseweg 371, 3731 GB De
Nadere informatieBalbal Vista tikspelen
Balbal Vista tikspelen We zien dat (voetbal)trainers meer en meer tikspelen hanteren op trainingen en wedstrijdopwarmingen. Binnen Balbal Vista is dat een gewardeerd middel om sporters te laten ontwikkelen
Nadere informatieGezonde leerlingen presteren beter!
Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark HALO pabo Vakleerkracht en groepsleerkracht primair onderwijs Coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen Leiden Docent bewegingsonderwijs
Nadere informatieHartelijk welkom bij. Van bewegend leren word je slim
Hartelijk welkom bij Van bewegend leren word je slim Het Stanislasproject: een Beweegschool * Alle leerlingen starten elke dag met 1 uur gymnastiek * Alle leerlingen krijgen elke dag een Beweegles van
Nadere informatieOnderwijs2032. Uw feedback op het advies!
Onderwijs2032 Uw feedback op het advies! Doel van deze bijeenkomst Ophalen van feedback vanuit schoolbestuurders en schoolleiders op het hoofdlijn advies van het platform Onderwijs2032 tbv de reactie van
Nadere informatieMeer vermogen als kern van integraal beleid. Sjaak de Gouw, 1 december 2015, Leiden
Meer vermogen als kern van integraal beleid Sjaak de Gouw, 1 december 2015, Leiden Centrale thema Positieve gezondheid: het vermogen van mensen om zich aan te passen en eigen regie te voeren in het licht
Nadere informatieDorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1
Dorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1 2 Er is in toenemende mate aandacht voor de mogelijke positieve effecten van bewegen op cognitieve processen
Nadere informatieKan niet bestaat niet. Workshop Slotdag Project Van Hinderpaal naar Mijlpaal Stichting Perspectief 31 mei 2014
Kan niet bestaat niet Workshop Slotdag Project Van Hinderpaal naar Mijlpaal Stichting Perspectief 31 mei 2014 Agenda Workshop Invullen Vragenlijst met stellingen Opdracht Kruip in de huid van Tim Wat is
Nadere informatieNeurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
Nadere informatieLerende Netwerken 2018
Lerende Netwerken 2018 Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen Kaveh Bouteh k.bouteh@pharos.nl Inleiding wat is ses? Opleiding Inkomen Werk = Lage opleiding / laag inkomen / werkloosheid = ongeveer
Nadere informatieHoe bereik ik inwoners met een gezondheidsachterstand? Lerende Netwerken Sport en Bewegen
Hoe bereik ik inwoners met een gezondheidsachterstand? Lerende Netwerken Sport en Bewegen Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen Coryke van Vulpen c.vulpen@pharos.nl Inleiding wat is ses? Opleiding
Nadere informatieBewegen en leren moet je integreren!
Bewegen en leren moet je integreren! Centrum voor Bewegingswetenschappen, UMCG/Rijksuniversiteit Groningen: Marijke Mullender-Wijnsma, MSc Marck de Greeff, MSc Dr. Esther Hartman Prof. dr. Chris Visscher
Nadere informatie3 tips om als hoog-sensitief persoon bij jezelf te kunnen blijven!
3 tips om als hoog-sensitief persoon bij jezelf te kunnen blijven! Even voorstellen: Thirza Holwerda Mijn naam is Thirza Holwerda en als je mij zou kennen dan weet je dat ik een gevoelig persoon ben en
Nadere informatieGezonde leerlingen presteren beter!
Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark (ark.van.m@hsleiden.nl) HALO pabo 10 jaar vakleerkracht primair onderwijs 5 jaar coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen
Nadere informatiebewegingsonderwijs Kennisbasis bewegingsonderwijs op de Pabo
bewegingsonderwijs Belang van het vak Het bewegingsonderwijs aan de Pabo is exclusief gericht op de bevoegdheid voor groep 1 en 2, voorts op bewegen in brede context: bewegingsactiviteiten die op de basisschool
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieBoys & Girls strategieën voor onderwijs aan jongens en meisjes in het basisonderwijs. Martijn Smoors Onderwijs Maak Je Samen
Boys & Girls strategieën voor onderwijs aan jongens en meisjes in het basisonderwijs Martijn Smoors Onderwijs Maak Je Samen Eindrapport MOOJ-onderzoek: Verschillen tussen meisjes en jongens bij het vak
Nadere informatieExcellent onderwijs nader bekeken Kees Vernooij
Excellent onderwijs nader bekeken Kees Vernooij EXCELLENT ONDERWIJS NADER BEKEKEN Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs Kenniscentrum Expertis Motto Excellente scholen zijn
Nadere informatie8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk
Nadere informatieNIEUWS. Een stap richting IKC.
Graafseweg 52, 5213 AL s-hertogenbosch Jaargang 18, nummer 3, 16 oktober 2015 NIEUWS Een stap richting IKC. De peuters en kleuters gaan met zijn allen samen in de speelzaal picknicken. Wij gaan hier samen
Nadere informatieHet rendement van brede scholen
Het rendement van brede scholen Joke Kruiter & Karin Westerbeek Oberon Sardes 8 e jaarcongres Brede school 23 mei 2012 Deze sessie Welkom en voorstellen Waarnemen en het belang van onderzoek Mogelijke
Nadere informatieRTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie. Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.
RTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.00 uur Vragen die beantwoord worden: Wat is RTI, wat zijn het doel en de
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieSport op Basisscholen in uw gemeente? Waarom? Omdat kinderen de toekomst zijn
Sport op Basisscholen in uw gemeente? Waarom? Omdat kinderen de toekomst zijn Sport op Basisscholen is een initiatief van De Friesland Zorgverzekeraar en Sport Fryslân. Samen met de Friese gemeenten, onderwijs
Nadere informatieTraining Omgaan met Agressie en Geweld
Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen
Nadere informatieGaat 'gezond bewegen' het verschil maken?
Gaat 'gezond bewegen' het verschil maken? SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VO Studiedag 20-01-2016 Berend Brouwer (b.brouwer@slo.nl) Agenda Warming-up Het leerplankader SBGL Thema 'bewegen
Nadere informatieLeidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21 ste eeuw
Leidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21 ste eeuw Vier jaar onderzoek naar onderzoeksmatig leiderschap: welke inzichten levert het op? Meta Krüger Lector leiderschap in het onderwijs Inhoud lezing
Nadere informatieBox 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO
Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel
Nadere informatieWim van Gelder. Effecten en werkwijzen Motorische Remedial Teaching. Stelling Stelling 2. Stelling 3
Effecten en werkwijzen Motorische Remedial Teaching Hilversum 26 januari 2011 Wim van Gelder Scholings- en adviesbureau Van Gelder in beweging Docent Hogeschool INHOLLAND Pabo Haarlem Nascholing Bewegingsonderwijs
Nadere informatie1 - Achtergrond, uitgangspunten en aanpak van Bramediawijs
Achtergrond, uitgangspunten en aanpak van Bramediawijs Inhoudsopgave: Het belang van volgens kabinet Balkenende IV Het belang van volgens kabinet Balkenende IV 1 Bramediawijs als onderdeel van het lokaal
Nadere informatieCultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs 2009-2014 Barend van Heusden Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2 Wat wilden we bereiken?
Nadere informatieBijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)
Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 30 234 Toekomstig sportbeleid 31 293 Primair Onderwijs Nr. 143 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter
Nadere informatieIn gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst
In gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst Leraar Schoolleider Bestuurder Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst.
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij. de Bethel Methodist School
RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij de Bethel Methodist School Plaats : Sint Eustatius BRIN-nummer : 30HH Datum schoolbezoek : 5 oktober 2016 Rapport vastgesteld te Tilburg
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs. stand van zaken en toekomstige mogelijkheden. Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015
21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs stand van zaken en toekomstige mogelijkheden SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015 SLO, nationaal
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieNo Big Data on PE Kennisagenda Goed Leren Bewegen KVLO Jo Lucassen VVBN Conferentie 2015 Utrecht
No Big Data on PE Kennisagenda Goed Leren Bewegen KVLO Jo Lucassen VVBN Conferentie 2015 Utrecht Ambitie Naar een betere kennisbasis voor professionals die zich op en rond scholen bezighouden met goed
Nadere informatieDE NETWERKTHERMOMETER LEERLINGEN INSTRUCTIE
Netwerkthermometer DE NETWERKTHERMOMETER LEERLINGEN INSTRUCTIE Wat is De Netwerkthermometer De Netwerkthermometer is een test. Een test om een gedegen beeld te krijgen van hoe je zelf aan kijkt tegen je
Nadere informatieZO Opvang en Onderwijs
ZO Opvang en Onderwijs Opvang en Onderwijs doe je ZO! ZOOO is een pedagogisch-didactisch concept dat opvang en onderwijs volledig integreert. Het resultaat is een krachtige pedagogische omgeving die kinderen
Nadere informatieOnderzoeksagenda Kinderrevalidatie
De 12 belangrijkste vragen van ouders aan onderzoekers 1. Welke vroege interventies kunnen structurele beperkingen en latere problemen voorkomen of minimaliseren? 2. Welke factoren dragen het meest bij
Nadere informatieVitamine G Het belang van natuur voor de gezondheid van kinderen. Dr. Jolanda Maas VU Medisch Centrum
Vitamine G Het belang van natuur voor de gezondheid van kinderen Dr. Jolanda Maas VU Medisch Centrum Eerder onderzoek Een groene woonomgeving is gezond! Heeft dit gevolgen voor onze gezondheid? Ja! Mensen
Nadere informatieTreen je Breen. Folder integratieve School
Folder integratieve School Integratief leren is meer dan het leren van kennis. Integratief leren gaat over het integreren van sociaal- emotionele groei en fysieke groei zodat er een optimale balans is
Nadere informatieLEER LEREN. Met een aparte sectie voor ouders en docenten
LEER LEREN Met een aparte sectie voor ouders en docenten INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 11 OPBOUW VAN HET BOEK 12 LEESWIJZER 13 HET HELE BOEK IN EEN NOTENDOP 16 1 HET BREIN 19 2 DE LEERLADDER 25 2.1 Binnenkomen
Nadere informatieFeedback conceptvisie BEWEGEN & SPORT
Feedback conceptvisie BEWEGEN & SPORT Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair
Nadere informatieBijlage 2 Competentieprofiel leerling
Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Naam leerling: Geboortedatum leerling: Kalenderleeftijd: Diagnose: School: Naam medewerker school: Functie medewerker school: Datum: Protocol overgang leerlingen met
Nadere informatieRichtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen
SLIM DOOR GYM EEN STUDIE NAAR DE EFFECTEN VAN TWEE TYPEN BEWEGINGSONDERWIJS OP FITHEID, MOTORIEK, COGNITIEVE FUNCTIES, SCHOOLPRESTATIES EN HERSENSTRUCTUUR- EN FUNCTIE Irene van der Fels 1 Namens: A. Meijer
Nadere informatieImplementatie Gezonde Leefstijl bij mensen met een verstandelijke beperking
Implementatie Gezonde Leefstijl bij mensen met een verstandelijke beperking Aly Waninge Fysiotherapeute Koninklijke Visio De Brink Lector Participatie en gezondheid van mensen met een visuele en verstandelijke
Nadere informatieVisie Missie. De missie van onze stichting is de volgende: wie je morgen bent creëer je vandaag met de som van gisteren
Visie Missie De Jan Ligthartscholen van de Jan Ligthartgroep Tilburg hebben een duidelijk doel voor ogen: het onderwijs dusdanig inrichten dat het de basis vormt van het levenslang leren dat een mens doet.
Nadere informatieNB: Voordat je start met oefeningen/sporten raadpleeg eerst je (huis)arts.
Wellness Guide Lichaamsbeweging Hoe kan lichaamsbeweging je leven verbeteren Voordelen Meer eigenwaarde Betere lichamelijke conditie Meer energie Beter geestelijk uithoudingsvermogen Gelukkiger in het
Nadere informatieSociaal-emotionele ontwikkeling jeugd dé basis voor effectiever onderwijs
Sociaal-emotionele ontwikkeling jeugd dé basis voor effectiever onderwijs De Samenwerkende Gezondheidsfondsen en partijen uit wetenschap, beleid en praktijk, zien graag structurele aandacht voor de sociaal-emotionele
Nadere informatieAbsolute beginners: hoe vang je ze op? Hanneke Pot: ronde 2
Absolute beginners: hoe vang je ze op? Hanneke Pot: ronde 2 Programma Vanuit het perspectief van het kind: Eigen ervaring a) gewoon (?) b) TPR Onderzoek: Lectoraat OGO TPR in groep 1??!! a) opzet b) resultaten
Nadere informatieBeweegrichtlijnen Nr. 2017/08. Samenvatting
Beweegrichtlijnen 2017 Nr. 2017/08 Samenvatting Beweegrichtlijnen 2017 pagina 2 van 6 Achtergrond In Nederland bestaan drie normen voor bewegen: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, die adviseert op minstens
Nadere informatieHet perspectief van een kind of jongere zien. Coaching bij (dreigende) uitval
Het perspectief van een kind of jongere zien Coaching bij (dreigende) uitval 12 oktober 2017 T A L E N T Slim Begeleiden Albert Kaput Vastlopen Hoe ervaren jongeren de boodschappen die zij uit hun omgeving
Nadere informatieBouwstenen van het denken
Werken met cognitieve bouwstenen heeft gegarandeerd resultaat Analyseren Veronderstellingen maken Logisch denken Breed denken Onveranderbaarheid inzien Verinnerlijken Niet egocentrisch communiceren Tijdsoriëntatie
Nadere informatieAcademisch schrijven: instructie voor de opdracht rond wetenschappelijk schrijven.
Academisch schrijven: instructie voor de opdracht rond wetenschappelijk schrijven. Thema s: - Inhoud - Structuur - Onderbouwing - APA-regels Anouk Zuurmond INHOUD: GEKOZEN PERSPECTIEF Anouk Zuurmond Voor
Nadere informatieSubsidieaanvraag Samendoen 2019 Combinatiefunctionaris Sport
Subsidieaanvraag Samendoen 2019 Combinatiefunctionaris Sport Lotte Wiekamp, Kim Overbeek: combinatiefunctionaris sport en Saskia Smeenk: directeur Leerdam: juli 2018 1 1 Inleiding Via deze weg dient SamenDoen
Nadere informatieChris Visscher Hoogleraar jeugdsport, met specifieke accenten op talentontwikkeling en op sport en school Rijksuniversiteit Groningen
Chris Visscher Hoogleraar jeugdsport, met specifieke accenten op talentontwikkeling en op sport en school Rijksuniversiteit Groningen Als hij bij Studio Sport FC Groningen en Heerenveen tegen elkaar ziet
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK
RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK P.C.B. "Koningin Juliana" Plaats : Ermelo BRIN nummer : 14CM C1 Onderzoeksnummer : 287541 Datum onderzoek : 1 februari 2016 Datum vaststelling : concept
Nadere informatieTalentontwikkeling medische kansen en valkuilen
Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen 21 januari 2015 S.V. Meervogels, Zoetermeer Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Inhoud -Talent -Waarom gaat een kind aan sport
Nadere informatieZo draagt Zitwerk bij aan uw gezondheid en welzijn. En dat van uw medewerkers.
Veel mensen krijgen in hun leven met rugklachten te maken. Rugpijn wordt vooral veroorzaakt door onvoldoende beweging en langdurig zitten. Vooral tijdens zittend werk kan rugpijn hinderlijk zijn. Soms
Nadere informatieInhoud. Poll. Dynamische schooldag En wat nu als ik meer wil weten: Remo Mombarg, Marieke Westendorp en Arjan Pruim
1 Inhoud Move to make a difference Dynamische schooldag En wat nu als ik meer wil weten: www.hanze.nl\lps Remo Mombarg, Marieke Westendorp en Arjan Pruim Overzicht Belang van bewegen De gezondheid van
Nadere informatieWat doet bewegen? Monique Berger. Hester van der Sloot. Over het belang en voorbeelden van stimuleren van bewegen tijdens en na revalidatie
Wat doet bewegen? Over het belang en voorbeelden van stimuleren van bewegen tijdens en na revalidatie Monique Berger (lectoraat revalidatie, expertisecentrum Bewegingstechnologie) Hester van der Sloot
Nadere informatiedoordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de
SAMENVATTING Er is onderzoek gedaan naar de manier waarop kinderen van 6 8 jaar het best kunnen worden geïnterviewd over hun mening van de buitenschoolse opvang (BSO). Om hier antwoord op te kunnen geven,
Nadere informatieBewegen op school: Gezond voor lichaam en geest!
Bewegen op school: Gezond voor lichaam en geest! Tbv de discussie rondom bewegen op school. Den Haag. 8 februari 2018 Amika Singh Onderwijsraad Nederlandse Sportraad Raad voor Volksgezondheid & Samenleving
Nadere informatieOp expeditie naar waarde(n)
Op expeditie naar waarde(n) 21e eeuwse educatie Effectief leiderschap Vakmanschap: de leraar doet ertoe! Verbinding met de gemeenschap Waardengedreven onderwijs Op expeditie naar waarde(n) De hele opvoeding
Nadere informatieWORKSHOP BETER BENUTTEN VAN SPORT IN HET SOCIAAL DOMEIN
WORKSHOP BETER BENUTTEN VAN SPORT IN HET SOCIAAL DOMEIN Paul Duijvestijn Erik Puyt Yorun van Kasteel Programma 1. Aanleiding en achtergrond 2. Introductie van de checklist Sport in het sociaal domein 3.
Nadere informatieMovisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat
Movisie Voor een duurzame positieve verandering Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Programma Wat is eenzaamheid en vereenzamen? Wat weten we uit onderzoek over wat werkt?
Nadere informatieAlcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december Samenvatting
Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december 2018 Samenvatting Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren pagina 2 van 5 Alcoholconsumptie brengt risico s met zich mee.
Nadere informatieFunctieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.
Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid
Nadere informatie30234 Toekomstig sportbeleid Primair Onderwijs. Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
30234 Toekomstig sportbeleid 31293 Primair Onderwijs Nr. 143 Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 29 januari
Nadere informatieDutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae
Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae 184 Welbevinden en hoofdpijn bij adolescenten: de rol van zelfregulatie In dit proefschrift is de rol van zelfregulatie processen voor het welbevinden van
Nadere informatieIn enkele stappen naar een ergonomisch verantwoorde werkplek.
Ergonomie In enkele stappen naar een ergonomisch verantwoorde werkplek. 1. Dynamisch zitten Om de tussenwervelschijven maar ook rug en beenspieren en hoe vreemd het moge klinken, ook de hersenen bij het
Nadere informatieTreen je Breen. Folder integratieve Leerkracht
Folder integratieve Leerkracht Een integratieve leerkracht heeft het vermogen om de leerling te ontmoeten op die wijze die de leerling nodig heeft. Hij kent het kind en diens capaciteiten. Een integratieve
Nadere informatieSCHRIJVEN II Planning:
S SCHRIJVEN II Planning: Vandaag - Vervolg schrijf pp 30 minuten - Uitwerken onderzoekje schrijfmethodes 60 minuten - Pauze 15 minuten - Presentaties schrijfmethodes 60 minuten - Vragen voor wie wil? 2
Nadere informatieFocus jij op wat je echt belangrijk vindt? -Geef richting aan jouw leven-
Focus jij op wat je echt belangrijk vindt? -Geef richting aan jouw leven- Wat is het meest belangrijk voor jou? Wat is het meest belangrijk voor jou in jouw leven, of wie? Schrijf dat hieronder op in volgorde
Nadere informatieMirella van Minderhout NVO-Orthopedagoog-Generalist, Onderwijskundige Cognitief gedragstherapeut VGCt Supervisor NVO-NIP
Realiseren en sturen van basisondersteuning in praktijk VO-Raad congres Passend graag 13 oktober 2016 Mirella van Minderhout NVO-Orthopedagoog-Generalist, Onderwijskundige Cognitief gedragstherapeut VGCt
Nadere informatieSpelen in het groen. Agnes van den Berg Roderik Koenis Magdalena van den Berg
Spelen in het groen Effecten van een bezoek aan een natuurspeeltuin op het speelgedrag, de lichamelijke activiteit, de concentratie en de stemming van kinderen Agnes van den Berg Roderik Koenis Magdalena
Nadere informatieIN BEWEGING. Onderneem! Nietsdoen is geen optie
IN BEWEGING Onderneem! Nietsdoen is geen optie Belang bewegen Emotioneel: plezier, je goed voelen, zelfvertrouwen, eigenwaarde, positieve invloed op emotionele stoornissen Sociaal: participatie, ontwikkeling
Nadere informatieZelfbeeld. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers hoe mensen over zichzelf nadenken. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar doen wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieEvaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort
Evaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort Groep: 2 Leerkracht : Arianne van der Laan IB-er: Ria Ruyne Ergotherapeuten: Eelke van Haeften en Viviane
Nadere informatieHier komt de titel van de presentatie
Wiskunde in de bovenbouw van het vwo Hier komt de titel van de presentatie H. Bronkhorst docent wiskunde Welke wiskunde ga ik kiezen? Welke wiskunde past bij mij? Wiskunde A, B of C? En wanneer is het
Nadere informatieGenen, de omgeving en activiteiten
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Een actieve levensstijl kan verschil uitmaken bij ZvH symptomen
Nadere informatieSamenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld
Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,
Nadere informatieLEREN LEZEN MET JE LICHAAM. Leesmotivatie
LEREN LEZEN MET JE LICHAAM Menno van der Schoot & Bjorn de Koning i.s.m. Stichting Lezen Leesmotivatie Uit internationaal onderzoek (OESO, IEA) blijkt dat Nederland prima scoort op technisch lezen, maar
Nadere informatie17 oktober 2015: Beweegdiploma voor trainers van andere bonden. Verkorte opleiding Beweegdiploma nu ook voor trainers van niet gymnastiek clubs!
17 oktober 2015: Beweegdiploma voor trainers van andere bonden Verkorte opleiding Beweegdiploma nu ook voor trainers van niet gymnastiek clubs! Waarom het Beweegdiploma? In de leeftijd van 2 tot en met
Nadere informatieKrachtig Spelonderwijs
Krachtig Spelonderwijs Krachtig Spelonderwijs Optimale spe(e)l- en belevingservaring voor iedere speler DEEL I Krachtig Spelonderwijs Optimale spe(e)l- en belevingservaring voor iedere speler Doelstelling
Nadere informatieLeren in de brede school
Leren in de brede school P.Robert-Jan Simons Hoogleraar Universiteit Utrecht Directeur Nederlandse School voor Onderwijsmanagement (NSO) 2-12-2013 1 Brede school / Kindcentra Bredere functie dan onderwijs
Nadere informatieKwetsbare studenten in het MBO
Kwetsbare studenten in het MBO Een verkennend onderzoek Uitgevoerd voorjaar 2011 Inhoud 1. conclusies 2. aanleiding en opzet onderzoek 3. detectie zorgstudenten 4. extra begeleiding 5. dossiervorming en
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind zeer moeilijk lerend
Nadere informatieEINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum. A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum Derde graad LO A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010 Lichamelijke opvoeding Motorische competenties 1.1 De motorische basisbewegingen
Nadere informatieVISITATIERAPPORT. MOntessorischool De Cilinder. Rob Los, Maaike Troost interim directie Marjolein Spaan Montessori coördinator
VISITATIERAPPORT MOntessorischool De Cilinder Directie Rob Los, Maaike Troost interim directie Marjolein Spaan Montessori coördinator Aantal leerlingen 120 Aantal leerkrachten 8 Namen leden visitatiecommissie
Nadere informatieHet hoogsensitieve persoons profiel
Het hoogsensitieve persoons profiel Met wat er uit de laatste wetenschappelijke onderzoeken bekent is (2019) heb ik een vertaling gemaakt naar algemene hoogsensitieve persoonskenmerken. Dé hoogsensitieve
Nadere informatie