Inhoud. Theorie over probleemgedrag. Prevalentie. Stress, gehechtheid en probleemgedrag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud. Theorie over probleemgedrag. Prevalentie. Stress, gehechtheid en probleemgedrag"

Transcriptie

1 Inhoud Stress, gehechtheid en probleemgedrag Cees G.C. Janssen Vrije universiteit Prevalentie, betekenis en theorieën mbt probleemgedrag Gehechtheidstheorie! Dubbele handicap verklaring gedragsproblemen stress en onveilige gehechtheid Gevaar van chronische stress: hersenstructuren Bewijs: onderzoek Sterkenburg Consequenties voor praktijk Prevalentie Koot en Dekker (2001): 40% van mensen met verstandelijke beperking Internationale literatuur: 30% tot 60% (Benson 1985; Eaton & Menolascino 1982; Gillberg et al. 1986; Ineichen 1984; Reid 1985). 3 tot 5 keer groter dan bij niet gehandicapten (Dosen 1990) Hoe ernstiger beperking, des te hoger prevalentie Grootste probleem in dit zorgveld Belangrijkste werkgebied orthopedagogen Theorie over probleemgedrag Hier en nu theorieën: Biologische theorieën Oorzaak: organische afwijking (aberant biology) somatisch (motoriek, epilepsie, zintuigen, hersenvocht en drain, pijn etc.) psychiatrisch (adhd, autisme, psychosen, stemmings- en angststoornissen, dementie) Ecologische theorieën Oorzaak: (sociale) omgeving (aberant environments) Cognitieve theorieën Oorzaak: cognities, ingeslepen interpretaties (aberant beliefs) Leertheorieën Oorzaak: ongewenste leerprocessen (aberant contingencies) Ontwikkelingstheorieën: Psycho-dynamische theorieën Oorzaak: interne psychische processen vanwege bijv. verwaarlozing (aberant motivation) Gehechtheidstheorie Oorzaak: hechting en omgang met stress (aberant sense of safety) 1

2 Definities Gehechtheidsrelatie: dyadisch Gehechtheidsband Met specifiek persoon Langdurig Emotioneel significant Nabijheid gewenst Afwezigheid stressvol Nabijheid gezocht bij stress!!! Onderscheid t.o.v. vriendschap/liefde me beschermen me troosten plezier in me beleven mijn gevoelens in goede banen leiden Cirkel van veiligheid Ouder gaat in op behoeften van kind Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999 Mijn exploratie ondersteunen Mij welkom heten als ik me tot je wend op me letten me helpen plezier delen stress Veilig gehechte kinderen. Sensitiviteit ouders Gebruiken ouders als buffer voor stress en affect-regulatie Bij stresssituaties (veilige haven) Bij exploreren van nieuwe situaties (veilige basis) Niet-veilig gehechte kinderen. Insensitiviteit ouders Kunnen ouders als buffer voor stress en affect-regulatie niet gebruiken Bij stresssituaties (veilige haven: vermijdende gehechtheid) Bij exploreren van nieuwe situaties (veilige basis: resistente gehechtheid) 2

3 Gehechtheid en stress Gehechtheidsrelatie is systeem van stress- of emotieregulatie Langzaam wennen Start: afhankelijkheid van sensitieve opvoeder aan stress: externe Situaties voorspelbaar: zelfvertrouwen Spiegelen: delen van emoties (1e verjaardag) stressregulatie Desensitisatie: bijv. respons op wegkijken Tussenfase: self-soothing Eind: talige benadering Leren wat/hoe met stress om te gaan: IWM Labels voor affecten interne stressregulatie Aanleren coping Ouder-kind interactie beïnvloedt hersenstructuren, die te maken hebben met: Temperament Plasticiteit Affect regulatie Zelf-organisatie Probleemgedrag dubbele handicap additionele verklaring hoge prevalentie Oorzaak: Dubbele handicap 1. Problematische omgang met stress Stress: de subjectieve ervaring van mensen dat hun persoonlijk welzijn wordt bedreigd en coping tekort schiet 2. Geen adequate gehechtheidrelaties Gehechtheid: die band met specifieke figuur, waarin in situaties van stress nabijheid wordt gezocht (buffer) Probleemgedrag is uitingsvorm van deze dubbele handicap Problemen met gehechtheid!! VG kinderen Vaker gedesorganiseerd gehecht (Vaughn et al. 1994; Ganiban et al. 2000) Minder veilig en vaker gedesorganiseerd gehecht (Van IJzendoorn et al. 1999) Atypische gehechtheid (Schuengel & Janssen, 2006) Minder duidelijk gehechtheidsgedrag Minder vaak veilig gehecht Risicofactoren onveilige gehechtheid Cognitieve, zintuiglijke en communicatieve beperkingen Middel-doel, persoonspermanentie Verwerkingsproblemen van ouders (Marvin & Pianta) Niet beschikbaar Niet verwerkt gerelateerd aan onveilige gehechtheidsrelaties. Niet verwerkt gerelateerd aan gedragsproblemen van kind Bemoeilijkte opvoeding en stress in gezin Geringe afleesbaarheid signalen Grotere sensitiviteit vereist Opnames, uithuisplaatsing en discontinuïteit in zorg Traumatische scheiding Meerdere opvoeders, terwijl 1 al moeilijk is Verloop personeel 3

4 Dus: Er is empirisch bewijs dubbele handicap S tr e ss o r COPING VERSTANDELIJKE HANDICAP BIJZONDERE KINDKENMERKEN ERVAREN STRESS GEHHTHEID buffer GEDRAGSPROBLEMEN VERWERKING OUDERS OPVOEDEN Sensiti sitiviteit!! ZORG Gehechtheid, Grote kans dat je daar je hele leven last van blijf houden of plezier aan blijft beleven Gehechtheid niet alleen iets van kinderen Daarmee ga jij zelfs ook amoureuze relaties aan Dus... of of En dus ook met cliënten en cliënten met jou! Geintegreerd model: mind-brain stress-reactiviteit/affect regulatie! Grote, plotselinge en vooral chronische stress stressreactiviteit, geen leren, geen vaardigheden Stress Reticulaire systeem ongedifferentieerde arousal Neurotransmitters (dopamine etc.) Stress Reticular activating system Undifferentiated arousal Neurotransmitters Genen Neurologie Prefrontale Cortex Expliciet geheugen MIND I.W.M. gehechtheidsfiguur Zelfvertrouwen Inzicht. Frontale circuit Interpretatie Perceptie van controle Ongedifferentieerde arousal psychopathologie Limbische circuit Angst conditioning Stress Affect modulatie Amygdala Impliciet geheugen Fight-flightaffiliate Genetics Neurological components Prefrontal Cortex Explicit memory MIND I.W.M. attachment figure Self-esteem Insight. Frontal circuit Interpretation Perception of control Limbic circuit Fear conditioning Distress Affect modulation Amygdala Implicit memory Undifferentiated state of arousal psychopathology 4

5 probleemgedrag Het zijn in de hersenen ingeslepen eenvoudig bereikbare associaties (vrgl. uitgehold zandpad, diep spoor in de sneeuw) In hulpverlening: geen methode om die weg te schuren Dus interventie altijd: constructional approach (Emerson, 2001) niet elimineren van ongewenst gedrag maar afname stress en daarna construeren en inslijpen van nieuwe paden voor gewenst gedrag!!!! Gedragstherapie, IWM, narratives, inzicht, etc. Onderzoek Sterkenburg methode N=6, slechtziend/blind, ernstigvg Ernstige gedragsproblemen (consensusprotocol) Multipele baseline + controletherapie Integrale therapie: 1. Gehechtheidstherapie volgt fasen van Bowlby (contact, symbiose, individuatie) 2. Gedragstherapie: controle en gehechtheidstherapeut beiden zelfde protocol Onderzoek Sterkenburg PEP Mean PEP 110,00 105,00 100,00 95,00 90,00 85,00 80,00 75,00 70,00 65,00 CA 1,1 1,2 1,3 2,0 Phase CA MeanC ** Mea Mea Client CA MeanA MeanC Mean duration appropriate behavior 3 Onderzoek Sterkenburg Vervangend gedrag in gedragstherapie session number Therapist attachment therapist control therapist 5

6 Onderzoek Sterkenburg Gedragsproblemen op de groep! Consequenties (1) 3,0 Mean frequency of all challenging behavior 2,5 2,0 1,5 1,0,5 0, session number: phase 1 and Gehechtheid altijd op agenda: Elke cliënt ten minste 1 gehechtheidsfiguur: 1)contact, 2)symbiose, 3)individuatie=lijntje houden (sensitiviteit!) Niet iemand die naar zijn werk gaat, maar intentie heeft zich te hechten aan cliënt = stressreductie In hulpverlening bij gedragsproblemen (indien gehechtheid- gerelateerd) Eerst oplossen van het ontbreken van secure base: vertrouwen en gehechtheidsrelatie Daarna pas inslijpen van nieuw gedrag (leren alleen zonder stress!) Bij verhuizing i.v.m. scheiding van gehechtheidsfiguur I.v.m. stress vanwege plaatsing I.v.m. exploreren, aanleren van nieuw gedrag Secure base noodzakelijk!!!! 2-fasen model want bij hoge stress stopt het leren Consequenties (2) Als ernstige gehechtheidgerelateerde gedragsproblemen Vaagtekens bij louter competentiemodel! Rouleren personeel als managementinstrument Inwisselbaarheid begeleiders? Georganiseerde onveiligheid Kortzichtig Met kracht bestrijden Gehechtheid als missie Gehechtheidstheorie als managementtheorie 6

Beperkt en chronisch in paniek? Doe even normaal, zeg! Cees G.C. Janssen

Beperkt en chronisch in paniek? Doe even normaal, zeg! Cees G.C. Janssen Symposium bij vertrek Dr. Joop Stolk GEHECHT MET BEPERKINGEN Beperkt en chronisch in paniek? Doe even normaal, zeg! Cees G.C. Janssen Probleemgedrag Koot en Dekker (2001): 40% van mensen met verstandelijke

Nadere informatie

Inhoud 20-10-2011. Gehechtheidstheorie: Cees Janssen Gevaar van chronische stress Bewijs: onderzoek Sterkenburg

Inhoud 20-10-2011. Gehechtheidstheorie: Cees Janssen Gevaar van chronische stress Bewijs: onderzoek Sterkenburg 1 Inhoud Gehechtheidstheorie: Cees Janssen Gevaar van chronische stress Bewijs: onderzoek Sterkenburg Praktijk: Tineke Pilon Consequenties voor praktijk: alles is liefde 2 Definitie Gehechtheidsband Met

Nadere informatie

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Dr. P.S. Sterkenburg

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Dr. P.S. Sterkenburg Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Dr. P.S. Sterkenburg Diagnostiek Giltaij, H.P. (2017). Diagnostic Assessment of Attachment Related Disorders in Children with Intellectual Disabilities,

Nadere informatie

Een vastgelopen. Fase 1: Gehechtheidstherapie Fase 2: Gedragstherapie Fase 3: Generalisatie en afronding. verandering mogelijk?

Een vastgelopen. Fase 1: Gehechtheidstherapie Fase 2: Gedragstherapie Fase 3: Generalisatie en afronding. verandering mogelijk? Een vastgelopen situatie.. wat nu? Paula Sterkenburg Inhoud Theorie m.b.t. Integratieve therapie Fase 1: Gehechtheidstherapie Fase 2: Gedragstherapie Fase 3: Generalisatie en afronding Is verandering mogelijk?

Nadere informatie

HET BELANG VAN BETEKENISVOLLE RELATIES KAN NOOIT WORDEN ONDERSCHAT! PAULA STERKENBURG

HET BELANG VAN BETEKENISVOLLE RELATIES KAN NOOIT WORDEN ONDERSCHAT! PAULA STERKENBURG HET BELANG VAN BETEKENISVOLLE RELATIES KAN NOOIT WORDEN ONDERSCHAT! DR. PAULA STERKENBURG PAULA STERKENBURG Waarom zijn betekenisvolle relaties belangrijk? Wat zij betekenisvolle relaties? Betekenisvolle

Nadere informatie

Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging. Band Gedrag Interactie Relatie Stoornis Mentale representatie

Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging. Band Gedrag Interactie Relatie Stoornis Mentale representatie Carlo Schuengel, Orthopedagogiek VU Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging Signaleren verstoord gehechtheidsgedrag Verschillende betekenissen van gehechtheid Band Gedrag Interactie Relatie

Nadere informatie

Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging. Band Gedrag Interactie Relatie Stoornis Mentale representatie

Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging. Band Gedrag Interactie Relatie Stoornis Mentale representatie Carlo Schuengel, Orthopedagogiek VU Signaleren verstoord Reactieve hechtingsstoornis; een diagnose in beweging Verschillende betekenissen van gehechtheid Band Gedrag Interactie Relatie Stoornis Mentale

Nadere informatie

Hou me vast, maar raak me niet aan

Hou me vast, maar raak me niet aan Hou me vast, maar raak me niet aan verstandelijke beperking, hechtingsproblematiek en probleemgedrag 19 september 2013 Mirjam Wouda, orthopedagoog & gz-psycholoog Ons Tweede Thuis m.wouda@onstweedethuis.nl

Nadere informatie

Onderlinge verbondenheid. begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen

Onderlinge verbondenheid. begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen Onderlinge verbondenheid begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen Onderlinge verbondenheid Alleen in verbondenheid met de ander kan je mens zijn. Door de ander ontdek

Nadere informatie

Doel workshop. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Wat is gehechtheid?

Doel workshop. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Wat is gehechtheid? Doel workshop Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag Kennismarkt 27 mei 2010 Francien Dekker Presentatie Best practice voor het diagnosticeren van gehechtheidsproblemen bij kinderen/jongeren met een

Nadere informatie

Hechtingstoornissen. Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012

Hechtingstoornissen. Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012 Hechtingstoornissen Karin Hermans, KJP Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012 Hechting duurzame affectieve relatie tussen een kind en één of meer opvoeders The initial relationship

Nadere informatie

AIT studiedag Multidisciplinair kijken!

AIT studiedag Multidisciplinair kijken! AIT studiedag Multidisciplinair kijken! Lezing Multidisciplinair werken en kijken bij jonge kinderen in gezinnen, verwezen vanwege ontwikkelings- en gedragsproblemen Frederike Scheper, Kinderpsychiater

Nadere informatie

SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)

SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) samenvatting (SUMMARY IN DUTCH) interveniëren bij stress, gehechtheid en gedragsproblemen: Effecten voor kinderen met meervoudige beperkingen 166 SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Sommige kinderen met ernstige

Nadere informatie

Hechting en hechtingsproblemen. Risico- en beschermende factoren

Hechting en hechtingsproblemen. Risico- en beschermende factoren Hechting en hechtingsproblemen Risico- en beschermende factoren September 2017 2017 Nederlands Jeugdinstituut Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

Nadere informatie

NEJA conferentie Integraal werken in de Amsterdamse zorg voor jeugd: Handvat of hype?

NEJA conferentie Integraal werken in de Amsterdamse zorg voor jeugd: Handvat of hype? NEJA conferentie Integraal werken in de Amsterdamse zorg voor jeugd: Handvat of hype? Workshop Integraal werken aan gehechtheid bij jonge kinderen in gezinnen Frederike Scheper, kinderpsychiater, Infant

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Disclosure. Wie doorbreekt de cirkel van mishandeling? Kindermishandeling. Comorbiditeit. Prevalentie in Nederland. Prevalentie in Nederland

Disclosure. Wie doorbreekt de cirkel van mishandeling? Kindermishandeling. Comorbiditeit. Prevalentie in Nederland. Prevalentie in Nederland Disclosure Wie doorbreekt de cirkel van? Prof.dr. Lenneke Alink Kinder Kinder is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die

Nadere informatie

Adverse Childhood Experiences:

Adverse Childhood Experiences: Adverse Childhood Experiences: Mentale en fysieke gevolgen bij jeugdigen met een verstandelijke beperking Jaarcongres Kinder- en jeugdpsychiatrie 30 oktober 2018 Esther Moonen, Verpleegkundig Specialist

Nadere informatie

Au-tomutilatie. Een groot probleem, een grote uitdaging. Carmen van Bussel Orthopedagoog/GZ-psycholoog

Au-tomutilatie. Een groot probleem, een grote uitdaging. Carmen van Bussel Orthopedagoog/GZ-psycholoog Au-tomutilatie Een groot probleem, een grote uitdaging Carmen van Bussel Orthopedagoog/GZ-psycholoog Inhoud Waarom verwonden cliënten zichzelf? Handelingsverlegenheid en machteloosheid bij begeleiders

Nadere informatie

De Basic Trustmethode

De Basic Trustmethode De Basic Trustmethode Pleegzorgsymposium 2012 Marijke Kellaert-Knol GZ-Pycholoog Kinder- en Jeugdpsycholoog NIP Hulpverlener Basic Trust Basic Trust Hulp aan gezinnen bij opvoeding, hechting en adoptie

Nadere informatie

Jubileumcongres MOC t Kabouterhuis Verstoord gehechtheidsgedrag

Jubileumcongres MOC t Kabouterhuis Verstoord gehechtheidsgedrag Jubileumcongres MOC t Kabouterhuis Verstoord gehechtheidsgedrag F.Y. Scheper, kinder- en jeugdpsychiater MOC t Kabouterhuis, onderzoeker VUmc kinder- en jeugdpsychiatrie f.scheper@kabouterhuis.nl Parallelsessie

Nadere informatie

VERWACHTINGEN WORKSHOP

VERWACHTINGEN WORKSHOP HECHTING WORKSHOP DOOR ADA DE JONG GZ-PSYCHOLOOG KOC DIENSTEN (UITGAANDE VAN STICHTING DS. G.H. KERSTENCENTRUM) WWW.KOC.NU HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=APZXGEBZHT0 VERWACHTINGEN WORKSHOP BIJBELS PERSPECTIEF

Nadere informatie

Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant

Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel Dr. Iris Van den Brandei.o. SEN vzw Centrum voor Therapie en Welzijn Balans EMOTIONELE ONWIKKELING buitenkant versus binnenkant intrapsychisch

Nadere informatie

Inhoud. Mobiele technologie ter ondersteuning van de ontwikkeling van relaties en emotioneel welzijn, een case study.

Inhoud. Mobiele technologie ter ondersteuning van de ontwikkeling van relaties en emotioneel welzijn, een case study. Inhoud Mobiele technologie ter ondersteuning van de ontwikkeling van relaties en emotioneel welzijn, een case study. Separatieangst Interventie: Reactie begeleider & mobieltje Uitkomstvariabelen Resultaten

Nadere informatie

Kinderstudies ACK. Gehechtheid aan pleegouders. Amsterdams Centrum voor. vrije Universiteit amsterdam

Kinderstudies ACK. Gehechtheid aan pleegouders. Amsterdams Centrum voor. vrije Universiteit amsterdam Amsterdams Centrum voor Kinderstudies ACK interdisciplinair onderzoek naar kinderen, ouders en samenleving Gehechtheid aan pleegouders vrije Universiteit amsterdam Gehechtheid aan pleegouders De relatie

Nadere informatie

Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie?

Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie? Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie? 7 november 2016 Mathilde Overbeek Yulius Academie / Vrije Universiteit Clasien de Schipper, Francien Lamers-Winkelman, Carlo Schuengel

Nadere informatie

Methode ARGOS. Ervaringen met ARGOS. Definitie Gehechtheid

Methode ARGOS. Ervaringen met ARGOS. Definitie Gehechtheid Methode ARGOS Handvatten voor de begeleiding van personen met een hechtingsstoornis en een (lichte) verstandelijke beperking Ervaringen met ARGOS Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Methode

Nadere informatie

Gehechtheid. Corinne Verheule

Gehechtheid. Corinne Verheule Gehechtheid Corinne Verheule 14-6-2018 Gedrag Geschiedenis; zorg; hechting; trauma 2 3 Kijken door een hechtingsbril Waar of Niet waar? Hoe een kind gehecht is, wordt bepaald binnen de eerste 5 levensjaren.

Nadere informatie

Hoe neem je jezelf en jouw eigen gehechtheid mee in de begeleiding van jongeren?" [ door Beanka Meddeler]

Hoe neem je jezelf en jouw eigen gehechtheid mee in de begeleiding van jongeren? [ door Beanka Meddeler] Hoe neem je jezelf en jouw eigen gehechtheid mee in de begeleiding van jongeren?" [ door Beanka Meddeler] 24-11-2015 Doel en programma vandaag www.ambiq.nl Stilstaan / reflecteren op gehechtheid en de

Nadere informatie

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress.

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Vraag 1 (10 punten) A. Wat is het Circuit van Papez en welke hersenstructuren maken hier deel van uit? (5 punten) B. Welke extra hersenstructuren zijn

Nadere informatie

EMB Congres 6 maart 2014 'In contact!' 8-3-2014

EMB Congres 6 maart 2014 'In contact!' 8-3-2014 HET OPBOUWEN VAN EEN VERTROUWENSRELATIE MET KINDEREN EN VOLWASSENEN MET EMB PAULA STERKENBURG ECHT CONTACT WAT BETEKENT ZIJN? Band Connectie Verbinding Vertrouwensrelatie Het creëren van een situatie waarin

Nadere informatie

3/13/2014 EFFECTIEVE HULPVERLENING VOOR KINDEREN NA PARTNERGEWELD. Preventieve cursus voor kinderen blootgesteld aan partnergeweld

3/13/2014 EFFECTIEVE HULPVERLENING VOOR KINDEREN NA PARTNERGEWELD. Preventieve cursus voor kinderen blootgesteld aan partnergeweld EFFECTIEVE HULPVERLENING VOOR KINDEREN NA PARTNERGEWELD MATHILDE OVERBEEK, CLASIEN DE SCHIPPER FRANCIEN LAMERSWINKELMAN, CARLO SCHUENGEL PARTNERGEWELD Partnergeweld komt veel voor Getuige zijn van partnergeweld

Nadere informatie

Maurine Kroon 12 Paula Sterkenburg 13

Maurine Kroon 12 Paula Sterkenburg 13 DE CIRKEL VAN VEILIGHEID BIJ EEN LVB CLIENT & SYSTEEM (CVV-LVB) EEN PILOT CASE STUDY Maurine Kroon 12 Paula Sterkenburg 13 Bijna 40% van alle mensen met een verstandelijke beperking heeft psychische en

Nadere informatie

Gehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb

Gehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb Gehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb Een interventieprogramma Monique Boon Ton van der Wiel Psychische en Gedragsproblemen Relatief vaak sprake van psychische en gedragsproblemen. onder

Nadere informatie

VIB en Gehechtheid. Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV. Workshop AIT 30 mei 2016

VIB en Gehechtheid. Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV. Workshop AIT 30 mei 2016 VIB en Gehechtheid Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV Workshop AIT 30 mei 2016 Programma Wie zijn wij? VIB en Bouwstenen van hechting Hoe zie je gehechtheid in de praktijk? Wat is een hechtingsrepresentatie?

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Hechtingsrelatie Zelfregulatie en interactie tijdens de nacht Onderdeel van de discussie rond sensitief en responsief ouderschap richt zich

Nadere informatie

Eenzaamheid. Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek. Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen

Eenzaamheid. Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek. Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Stellingen Eenzaamheid staat gelijk aan veel alleen zijn Waar:

Nadere informatie

Ouder-kindbehandeling

Ouder-kindbehandeling Ouder-kindbehandeling (Gehechtheid en het vermogen tot mentaliseren ) Sandra Kleine, GZ-psycholoog/ IMH-specialist OCRN infantteam Groningen OCRN symposium 20 november 2018 Disclosure belangen spreker

Nadere informatie

Hedendaagse opvattingen over emoties. Emotie en gewetensvorming in de behandeling. Welke emoties? Emotie en moraliteit. Welke emoties?

Hedendaagse opvattingen over emoties. Emotie en gewetensvorming in de behandeling. Welke emoties? Emotie en moraliteit. Welke emoties? Emotie en gewetensvorming in de behandeling Hedy Stegge Vrije Universiteit Amsterdam PI Research Duivendrecht Hedendaagse opvattingen over s Functioneel (belangenbehartigers) Persoonlijk welbevinden Kwaliteit

Nadere informatie

Introductie. Katrien Zabeau. 9 oktober Symposium Opvoeden anno 2015

Introductie. Katrien Zabeau. 9 oktober Symposium Opvoeden anno 2015 Katrien Zabeau Symposium Opvoeden anno 2015 9 oktober 2015 Psychoanalytische pedagogiek: opvoedingsondersteuning en psychotherapie aan kinderen en jongeren (Een andere visie op de psychoanalytische pedagogiek:

Nadere informatie

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede Er wel/niet zijn voor je pleegkind Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede 22-6-2014 de Zeeuw & Brok Inhoud 1. Lawaaiboek 2. Zorg voor het kind: houdt rekening met gevolgen van Verlating

Nadere informatie

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis

Nadere informatie

De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag

De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag Date 14-10-2011 1 De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag Marga Martens Promovenda Rijksuniversiteit Groningen Consulent doofblindheid Koninklijke Kentalis Begeleiderscongres

Nadere informatie

18-11-2013. Even voorstellen. Inhoud. De visual cliff experiment. Pleegzorg voor jonge kinderen, meer dan opvoeden alleen. De aanleiding tot de PPI

18-11-2013. Even voorstellen. Inhoud. De visual cliff experiment. Pleegzorg voor jonge kinderen, meer dan opvoeden alleen. De aanleiding tot de PPI Even voorstellen Pleegzorg voor jonge kinderen, meer dan opvoeden alleen De waarde van de Pleegouder Pleegkind Interventie (PPI) Hans van Andel Kinder- en Jeugdpsychiater Dimence Directeur GGZ, eerste

Nadere informatie

Gehechtheid in de klas

Gehechtheid in de klas Gehechtheid in de klas Corinne Verheule SAV Kennismiddag Adoptie 4 november 2016 Adoptiekind in de klas Kijken door een hechtingsbril 2 Gehechtheid Een duurzame, emotionele en wederkerige band tussen een

Nadere informatie

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen u Eventuele psychische en/of verslavingsproblemen bij de ouders kunnen van invloed zijn op de opvoeding, ontwikkeling en (toekomstige) psychische gezondheid

Nadere informatie

Samenvatting Dutch Summary

Samenvatting Dutch Summary Samenvatting Dutch Summary 116 Gehechtheid is een belangrijk thema in de pleegzorg. De aanwezigheid van een gehechtheidsrelatie tussen pleegouder en pleegkind kan worden gezien als een belangrijke maat

Nadere informatie

29/11/2011. Overzicht. Psychotherapie en emotionele belevingswereld bij personen met een mentale beperking. Achtergrond.

29/11/2011. Overzicht. Psychotherapie en emotionele belevingswereld bij personen met een mentale beperking. Achtergrond. Psychotherapie en emotionele belevingswereld bij personen met een mentale beperking. Katrien Beckx Shana Van Impe Annik Simons CEMA Antwerpen Overzicht achtergrond functies van probleemgedrag probleemsamenhang

Nadere informatie

Infant Mental Health

Infant Mental Health Infant Mental Health WAIMH Vlaanderen wants you! WAIMH Vlaanderen VZW Draagvlak uitbouwen voor IMH professionals 16 november 2017 20u Antwerpen www.waimh-vlaanderen.be Ik zie u graag Motherhood constellation

Nadere informatie

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG)

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Interventie Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Samenvatting Doel ITGG is gericht op een klinisch relevante vermindering van gedragsproblemen en het voor het eerst of opnieuw opbouwen

Nadere informatie

Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis

Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Een pleidooi voor kortdurende interventies met duurzaam effect Willem Fonteijn Medische Psychologie Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Een vorm van cognitieve

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Ervaringen in de vroege kindertijd zijn van grote invloed op de ontwikkeling van de regulatie van emoties en stress. Onderzoek bij dieren en bij kinderen in

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

Doe mij maar een gewoon leven

Doe mij maar een gewoon leven Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt

Nadere informatie

WORKSHOP ONZICHTBARE KINDEREN. Peer van der Helm, lector residentiele jeugdzorg & hoofd onderzoek Fier & Floortje Kunseler, senior onderzoeker Fier

WORKSHOP ONZICHTBARE KINDEREN. Peer van der Helm, lector residentiele jeugdzorg & hoofd onderzoek Fier & Floortje Kunseler, senior onderzoeker Fier WORKSHOP ONZICHTBARE KINDEREN JA ARCONGRES KINDER EN JEUGDPSYCHIATRIE 2018 Peer van der Helm, lector residentiele jeugdzorg & hoofd onderzoek Fier & Floortje Kunseler, senior onderzoeker Fier MODEL PROJECT

Nadere informatie

Herhalen, herhalen en nog eens herhalen: de belangrijke rol van opvoeden in de behandeling van kinderen met complex trauma

Herhalen, herhalen en nog eens herhalen: de belangrijke rol van opvoeden in de behandeling van kinderen met complex trauma Herhalen, herhalen en nog eens herhalen: de belangrijke rol van opvoeden in de behandeling van kinderen met complex trauma Kinderen met complex trauma: Het belang van de opvoeding in de behandeling, 8

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit

Nadere informatie

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag Interventie Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag Samenvatting Doel ITGG is gericht op een klinisch relevante vermindering van gedragsproblemen en het voor het eerst of opnieuw opbouwen van

Nadere informatie

Biblion. Klik. Jaargang: 27 oktober 2006

Biblion. Klik. Jaargang: 27 oktober 2006 Biblion Jaargang: 27 oktober 2006 Binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg ziet men veel symbiotische relaties: een te sterke hechtingsband tussen de cliënt en een van zijn/haar ouders. Dit onderwerp

Nadere informatie

Richtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling

Richtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling Richtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling 2. Gevolgen van kindermishandeling voor kind en omgeving De emotionele, lichamelijke en intellectuele ontwikkeling van een kind berust op genetische mogelijkheden

Nadere informatie

Doe mij maar een gewoon leven

Doe mij maar een gewoon leven Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt

Nadere informatie

Ouderschap en autisme zorg voor de vroege ouder-kind interactie

Ouderschap en autisme zorg voor de vroege ouder-kind interactie Ouderschap en autisme zorg voor de vroege ouder-kind interactie Referaat Kannercyclus 28 november 2016 Dr. I.E. Poslawsky I.E.Uitewaal@umcutrecht.nl Inhoud Promotie-onderzoek 2008-2012 Hechting en ouderschap

Nadere informatie

Complexe PTSS Zoek als PMTer samenwerking met EMDR-therapeuten

Complexe PTSS Zoek als PMTer samenwerking met EMDR-therapeuten Beweging en lichamelijkheid in het EMDR-proces Henriëtte van der Meijden 4-11-2016 Complexe PTSS Zoek als PMTer samenwerking met EMDR-therapeuten Eye Movement Desensitization Reprocessing 1989 beschreven

Nadere informatie

Ziekte van Huntington

Ziekte van Huntington Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte

Nadere informatie

#zorgvoorkinderen. Hoogleraar Pedagogiek PAUL LESEMAN. Wat is universeel (en wat niet) bij het verzorgen en opvoeden van jonge kinderen?

#zorgvoorkinderen. Hoogleraar Pedagogiek PAUL LESEMAN. Wat is universeel (en wat niet) bij het verzorgen en opvoeden van jonge kinderen? Hoogleraar Pedagogiek PAUL LESEMAN Wat is universeel (en wat niet) bij het verzorgen en opvoeden van jonge kinderen? Universeel of cultureel-relatief? Ethologische theorie het vrouwtjesdier bezit de juiste

Nadere informatie

Risicomanagement. Risico s en epilepsie. Inhoud presentatie. Epilepsie en verstandelijke beperking. Wie loopt risico. Onderzoek in Kempenhaeghe

Risicomanagement. Risico s en epilepsie. Inhoud presentatie. Epilepsie en verstandelijke beperking. Wie loopt risico. Onderzoek in Kempenhaeghe Onderzoek in Kempenhaeghe Risicomanagement Kiezen tussen een gebroken been omdat je uit de boom bent gevallen of een gebroken hart omdat je niet in die boom mag klimmen Dineke Vallenga, 25 maart 2010 Inhoud

Nadere informatie

Mindfulness voor kinderen en ouders

Mindfulness voor kinderen en ouders Mindfulness voor kinderen en ouders Anne Formsma, MSc. UvA minds/uva minds You Inhoud Wat is Mindfulness? Waarom Mindfulness voor kinderen en ouders? De training Oefeningen Video Oefening Wat is Mindfulness?

Nadere informatie

Reeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd

Reeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie

Nadere informatie

Em. prof. dr. Anton Došen

Em. prof. dr. Anton Došen Em. prof. dr. Anton Došen Gehechtheid gezien vanuit concept van het ontwikkelingsdynamisch model (emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling) De betekenis van de voorlopende emotionele ontwikkeling voor

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Inleiding 11

Hoofdstuk 1 Inleiding 11 5 INHOUD Hoofdstuk 1 Inleiding 11 1.1. De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 11 1.2. Wat is ontwikkeling? 13 1.3. Wat is psychologie? 14 1.4. Hoe ontstaat ontwikkeling? 15 1.4.1. De natuur (je

Nadere informatie

De Amsterdamse School. Trauma in de levensloop: impact en behandeling 9 februari 2018

De Amsterdamse School. Trauma in de levensloop: impact en behandeling 9 februari 2018 De Amsterdamse School Trauma in de levensloop: impact en behandeling 9 februari 2018 Tot 2018 Yvonne Weijenhoven 2018 en. De Amsterdamse School 2018 perspectief van de levensloop wetenschappelijk geïnspireerd

Nadere informatie

VIPP-Foster Care. Nikita Schoemaker, MSc. November Discover the world at Leiden University. Centre for Child and Family Studies

VIPP-Foster Care. Nikita Schoemaker, MSc. November Discover the world at Leiden University. Centre for Child and Family Studies VIPP-Foster Care Nikita Schoemaker, MSc. November 4 2016 Centre for Child and Family Studies Prof. dr. Lenneke Alink Prof. dr. Femmie Juffer Dr. Harriet Vermeer Dr. Athanasios Maras Gabrine Jagersma, MSc.

Nadere informatie

DOK! Dimence Ouder Kind!nterventie

DOK! Dimence Ouder Kind!nterventie DOK! Dimence Ouder Kind!nterventie Voor het behandelen van een problematische gehechtheidsrelatie bij het jonge kind Marilene de Zeeuw, Klinisch psycholoog/ psychotherapeut Waarom zou een gedragstherapeut

Nadere informatie

Wat weet u nog over HECHTING

Wat weet u nog over HECHTING Wat weet u nog over HECHTING John Bowlby 1907-1990 Hechtingstheorie HECHTING BOWLBY : Attachment theory : Hechting : is een duurzame emotionele binding tussen het kind en zijn verzorgers intern schema

Nadere informatie

Erkenning en herkenning van psychische problemen bij hyperacusis: hulpverlening en begeleiding.

Erkenning en herkenning van psychische problemen bij hyperacusis: hulpverlening en begeleiding. Erkenning en herkenning van psychische problemen bij hyperacusis: hulpverlening en begeleiding. Ines Sleeboom- van Raaij, Psychiater en Directeur Behandelzaken VIA, Landelijk Centrum GGZ en Gehoorstoornissen

Nadere informatie

Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen

Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen (ODD & CD) Congres Prikkelverwerking 6 november 2014 Dr. M.A.J. Raaijmakers GZ-psycholoog en Universitair Docent UU INTRODUCTIE AGRESSIE! Video:! http://www.youtube.com/watch?v=o00yfkje1fo!

Nadere informatie

18/03/2009 ZIEKTE DETERMINANTEN ER IS GEEN DUIDELIJK HOUVAST OVER VERLOOP AARD VAN ZIEKTE PROGNOSE BEHANDELING DIAGNOSE

18/03/2009 ZIEKTE DETERMINANTEN ER IS GEEN DUIDELIJK HOUVAST OVER VERLOOP AARD VAN ZIEKTE PROGNOSE BEHANDELING DIAGNOSE ZIEK! RECHT OP ZIEK ZIJN & RECHT OP ONDERWIJS TUSSEN RISICO EN KRACHT Prof. Peter Adriaenssens Afdeling Kinderpsychiatrie UZ Leuven GROEIENDE GROEP EREN ASTMA 2% ECZEMA 1% EPILEPSIE 8 OP 1000 HERSENVERLAMMING

Nadere informatie

Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies

Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies BLOK III LIEFDE Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies Met opgroeien van veilige hechtingsrelaties ontwikkelen kinderen

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

Welkom bij OCRN Inleiding in de Infant Mental Health. Erica Everts, kinder- en jeugdpsychiater Infantteam OCRN 20 november 2018

Welkom bij OCRN Inleiding in de Infant Mental Health. Erica Everts, kinder- en jeugdpsychiater Infantteam OCRN 20 november 2018 Welkom bij OCRN Inleiding in de Infant Mental Health. Erica Everts, kinder- en jeugdpsychiater Infantteam OCRN 20 november 2018 Wat Disclosure weten we? (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Ouder van mijn ouder(s) Werkgroep KVBO van belangenvereniging Sien

Ouder van mijn ouder(s) Werkgroep KVBO van belangenvereniging Sien Ouder van mijn ouder(s) Werkgroep KVBO van belangenvereniging Sien 'Iemand had mij moeten uitleggen dat het niet aan mij lag', zegt een meisje. Ik dacht dat ik een rotkind was. Wat heeft een kind nodig

Nadere informatie

Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving

Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving Drs. Margreet van der Meer Hoofd Kwaliteit Innovatie Centrum VNN Lectoraat Verslavingskunde Hanzehogeschool Je vader en/of

Nadere informatie

Begeleiding individueel (laag)

Begeleiding individueel (laag) Begeleiding individueel (laag) Het bieden van activiteiten gericht op bevordering, behoud of compensatie van de zelfredzaamheid en die strekken tot voorkoming van opname in een instelling of verwaarlozing.

Nadere informatie

KIND IN CONTEXT. "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby

KIND IN CONTEXT. Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation. John Bowlby KIND IN CONTEXT "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen

Nadere informatie

1 Inleiding en situering De prille interactie 15. Inhoud. inhoud. Het ontstaan van de gehechtheidsrelatie

1 Inleiding en situering De prille interactie 15. Inhoud. inhoud. Het ontstaan van de gehechtheidsrelatie Inhoud 1 Inleiding en situering 11 Erik De Belie & Filip Morisse 2 De prille interactie 15 Het ontstaan van de gehechtheidsrelatie Nicole Vliegen Situering en samenvatting 15 2.1 Inleiding 16 2.2 De gehechtheidstheorie

Nadere informatie

Wat beantwoordt. De Pleegouder Pleegkind Interventie. (Over stress en reactie) Door H.W.H. van Andel; GGZ Dimence

Wat beantwoordt. De Pleegouder Pleegkind Interventie. (Over stress en reactie) Door H.W.H. van Andel; GGZ Dimence Wat beantwoordt De Pleegouder Pleegkind Interventie (Over stress en reactie) Door H.W.H. van Andel; GGZ Dimence Symposium Pleegzorg 12-06-2012 1 Risico s voor jonge kinderen die in pleegzorg komen Life

Nadere informatie

Agressie & geweld bij LVB: op weg naar een effectieve interventie binnen de kliniek

Agressie & geweld bij LVB: op weg naar een effectieve interventie binnen de kliniek Agressie & geweld bij LVB: op weg naar een effectieve interventie binnen de kliniek Robert Didden r.didden@pwo.ru.nl Trajectum Agressie en geweld DOELGROEP LVB Op het snijvlak justitie, VG en GGZ: J. (28

Nadere informatie

Moederschap bij LVB cliënten Cordaan/Jeugd/Amsterdam. hebben het recht ouder te zijn.

Moederschap bij LVB cliënten Cordaan/Jeugd/Amsterdam. hebben het recht ouder te zijn. Moederschap bij LVB cliënten Cordaan/Jeugd/Amsterdam Mensen met een lichtverstandelijke beperking hebben het recht ouder te zijn. 1 Moederschap bij LVB cliënten Workshop Programma Stellingen Wie zijn wij?

Nadere informatie

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken?

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? osmoconsult & onderwijsvannu Trainingen & Opleidingen Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? Klaas Jan Terpstra, 27 november 2014 www.osmoconsult.nl 1 Klaas Jan Terpstra Docent

Nadere informatie

COMPLEX TRAUMA BIJ KINDEREN: SAMEN DOEN WAT WERKT. Mariska de Baat (NJi), Marie-José van Hoof (Rivierduinen), Leanthe van Harten (TNO)

COMPLEX TRAUMA BIJ KINDEREN: SAMEN DOEN WAT WERKT. Mariska de Baat (NJi), Marie-José van Hoof (Rivierduinen), Leanthe van Harten (TNO) COMPLEX TRAUMA BIJ KINDEREN: SAMEN DOEN WAT WERKT Mariska de Baat (NJi), Marie-José van Hoof (Rivierduinen), Leanthe van Harten (TNO) WIE IS WIE Complex trauma het meerkoppige monster in de praktijk Prevalentie

Nadere informatie

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19 Inhoud Uitgebreid Foreword 15 Voorwoord 17 deel 1 WAT IS HET? 19 1 Inleiding 21 De eerste onderzoekers 22 De opbouw van het boek 24 Aanleg of opvoeding 27 Diagnose of etiket 30 De kracht en de zwakte 32

Nadere informatie

wetenschappelijk onderzoek op de afdeling Psychotherapie Riagg Rijnmond

wetenschappelijk onderzoek op de afdeling Psychotherapie Riagg Rijnmond wetenschappelijk onderzoek op de afdeling Psychotherapie Riagg Rijnmond ESPRi 3 oktober 2013 kees kooiman afdeling Psychotherapie doelgroepen patiënten met ernstige persoonlijkheidspathologie bij ontregeling

Nadere informatie

Mentaliseren bevorderende begeleiding en behandeling

Mentaliseren bevorderende begeleiding en behandeling Mentaliseren bevorderende begeleiding en behandeling Workshop Kennismarkt 26 mei 2011 Francien Dekker fdekker@bartimeus.nl 1 Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst Inhoud workshop Wat is

Nadere informatie

Inhoud. - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot

Inhoud. - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot Wie Ben ik? Inhoud - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot Kind en ziekenhuis Ouderparticipatie september 1993 Kind en ziekenhuis kindgericht = gezinsgericht februari 2009

Nadere informatie

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften. Bij mensen met EPA. Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016

Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften. Bij mensen met EPA. Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016 Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften Bij mensen met EPA Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016 Zelfmanagement ondersteuning behoeften & EPA Introductie Methode Bevindingen Discussie

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma

Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma Dr. Marieke Verkleij, GZ-psycholoog/postdoc onderzoeker VGCT najaarscongres 9-11-2018 Disclosure Interest Geen belangenverstrengeling

Nadere informatie

Inhoud. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Onderzoeksvraag. Definitie begrip gehechtheidsproblematiek

Inhoud. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Onderzoeksvraag. Definitie begrip gehechtheidsproblematiek Inhoud Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag Studiedag hechting 1 oktober 2010 Francien Dekker Presentatie Best practice voor het diagnosticeren van gehechtheidsproblemen bij kinderen/jongeren met

Nadere informatie