Maatwerk in de professionalisering van beginnende leraren
|
|
- Anneleen Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 XXX? XXXX? HANNELORE DEKEYSER, GÉ NIELISSEN, TON KALLENBERG, DIRK VAN DER VEEN Kennis van kennisbanken Maatwerk in de professionalisering van beginnende leraren RdMC rdmc.ou.nl
2
3 Hannelore Dekeyser Gé Nielissen Ton Kallenberg Dirk van der Veen Kennis van kennisbanken Maatwerk in de professionalisering van beginnende leraren
4 Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan het programma Zij-instroom van de Open Universiteit Nederland. Copyright Ruud de Moor Centrum, 2009 All right reserved. No part of this publication may reproduced, stored, in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the publishers. ISBN: Printed in The Netherlands.
5 Voorwoord Het Ruud de Moor Centrum bevindt zich in een transformatiefase van meer productgericht naar procesgericht, van aanbod naar vraag. Daartoe is een nauwere focus op het brede veld van professionalisering noodzakelijk. Het Ruud de Moor Centrum kiest ervoor zich te richten op professionalisering op de werkplek, middels informeel leren en inzet van ICT voor leraren, in combinatie met het management, op onderwijskundig didactisch terrein. In alles wat wij doen neemt onderzoek naar wat werkt, waar en waarom samen met de gebruikers, een cruciale en substantiële plaats in. In Kennis van kennisbanken komen de hiervoor gestelde vragen nadrukkelijk terug. Het heeft weinig zin om kennisbanken voor leraren te bouwen als deze niet gebaseerd zijn op de behoeftes van de onderwijsgevenden. Dit uitgangspunt komt ook terug in de definitie van een kennisbank die in deze uitgave is opgenomen. Bij de totstandkoming van deze tekst is door een aantal medewerkers van het Ruud de Moor Centrum, alsook door externen commentaar, advies en input geleverd. Aanvullende tekstuele bijdragen zijn geschreven door Sonja De Nollin, Jacques Denies, Veerle Van Cauwenberg en Peter Sloep. J.J.M. (Jos) Kusters Msm Directeur Ruud de Moor Centrum
6
7 Ruud de Moor Centrum De Open Universiteit Nederland ontwikkelt en verzorgt open hoger afstandsonderwijs en is tevens een partner voor lerarenopleidingen en scholen voor de professionalisering van onderwijsgevenden. Bij deze professionalisering gaat het om de bestrijding van de tekorten aan leraren door middel van: flexibilisering van opleiding en nascholing door afstandsonderwijs; competentiegericht onderwijs en leren op de werkplek. Binnen de Open Universiteit Nederland is de expertise met betrekking tot deze professionalisering samengebracht in het Ruud de Moor Centrum. Dit centrum vervult taken in het kader van ontwikkeling, vernieuwing en verspreiding van instrumenten. Daarnaast wordt praktijkgericht onderzoek en evaluatie van de professionaliseringsactiviteiten ten behoeve van onderwijsgevenden verricht. Deze taken worden uitgevoerd in nauwe samenwerking met scholen voor primair en voortgezet onderwijs, lerarenopleidingen en andere afdelingen en organisatieonderdelen van de Open Universiteit Nederland. De werkzaamheden van het Ruud de Moor Centrum leiden regelmatig tot producten en diensten, die ondersteunend kunnen zijn voor bijvoorbeeld flexibilisering of leren op de werkplek. In de delen van de Ruud de Moor Centrum reeks worden de schriftelijke resultaten hiervan, die een geformaliseerd of afgerond karakter hebben, vastgelegd. Daarbij kan gedacht worden aan praktisch gerichte publicaties voor het onderwijsveld, resultaten van onderzoek zoals dissertaties, oraties, achtergrondinformatie, state-ofthe-art overzichten en dergelijke. De publicaties van het Ruud de Moor Centrum zijn bedoeld voor alle geïnteresseerden in het onderwijs. Het Ruud de Moor Centrum geeft daarnaast working papers uit, met voorlopige onderzoeksresultaten van pilots, interessante best practices, beschrijvingen van innovaties, beschrijvingen van implementaties, evaluatiegegevens, exploitatiebevindingen, weergaven van discussies en overwegingen, voorlopige stellingnames, rapportages van voorstudies, prototypen en voorlopige ontwerpen, haalbaarheidsstudies, analyses, praktische documenten en dergelijke. Deze working papers zijn gericht op zij-instromers, beginnende leraren, opleiders en begeleiders (in lerarenopleidingen en in scholen) en beleidsmakers, media en alle anderen die op basis van belangstelling en/of professionele activiteiten betrokken zijn bij de innovatie van trajecten die bijdragen aan de professionalisering van onderwijsgevenden.
8 6
9 Inhoudsopgave Woord vooraf Pagina 13 Inleiding Pagina 15 Deel I: Kennisbanken: Wat en waartoe? 1 Wat is een kennisbank? Pagina 23 2 De functie van kennisbanken voor leraren en de lerarenopleiding Pagina Gebruikers van een kennisbank Pagina Mogelijke kennisbronnen Pagina De functie van kennisbanken in de professionalisering van leraren Pagina De kennisbank als hulpmiddel bij de uitvoering van de taak van de leraar Pagina Hulpmiddel bij veranderende rollen Pagina Functie van kennisbanken in de lerarenopleiding Pagina 33 Deel II: Kennisbanken in de praktijk 3 Kijken naar kennisbanken Pagina Inleiding Pagina De grenzen van een kennisbank Pagina Samenstellende onderdelen van een kennisbank Pagina Structuur en ordening Pagina Metadata Pagina Uitlevervormen Pagina Gebruikersfunctionaliteit Pagina Bruikbaarheid Pagina Kennisbanken, Community of practice en de Wikipedia-benadering Pagina 82 4 Maatwerk in de professionalisering van beginnen leraren Pagina Maatwerk Pagina Vraagsturing Pagina Vraagsturing of aanbieding : een precaire balans Pagina Vraaggestuurd aanbieden als antwoord Pagina Adaptiviteit Pagina 93 5 Het ontwikkelproces van een kennisbank Pagina Inleiding Pagina De deelactiviteiten in de productieketen van een kennisbank Pagina Ontwikkelmodellen Pagina Hulpmiddelen bij de ontwikkeling van kennisbanken Pagina Ontwikkelsystemen Pagina Werken met metadata Pagina 117 Kennis van kennisbanken
10 Deel III: Het gebruik van kennisbanken 6 Gebruik van kennisbanken? Niet vanzelfsprekend Pagina De rol van opleiders bij het stimuleren van het gebruik van kennisbanken Pagina De rol van de begeleider bij het leren gebruiken van een kennisbank Pagina Hulpmiddelen ter ondersteuning van begeleiders en opleiders Pagina Opdrachten om het gebruik van kennisbanken te stimuleren Pagina De rol van een portfolio bij het gebruik van een kennisbank Pagina Management van kennisbanken Pagina Inleiding Pagina Beheer- en beheersbaarheid Pagina Doordachte opslag en naamgeving Pagina Herbruikbaarheid Pagina Onderhoud en revisie Pagina Welke gevolgen hebben de keuze uit de ontwikkelfase voor de toekomst? Pagina Inleiding Pagina Factoren die de complexiteit van de ontwikkelorganisatie bepalen Pagina Het ontwikkelmodel Pagina Beschrijving van de cases Pagina Ordening van de kennisbank Pagina Onderhouden Pagina Aanbieden en uitserveren Pagina Vermarkten Pagina Tussenbalans: de twee modellen Pagina 151 Deel IV: Kennis en kennisbanken: Theoretische verdieping 9 De rol van kennis en kennisbanken voor leraren en hun opleiding Pagina Inleiding Pagina De rol van kennis in het onderwijs en de betekenis ervan voor leraren Pagina Wat is kennis? Pagina Typen van kennis Pagina Kennismanagement Pagina Conclusie Pagina Kennisbanken Pagina Inleiding Pagina Definitie van een kennisbank Pagina Gebruikers van een kennisbank Pagina 180 8
11 11 Conclusies Pagina Verklarende begrippenlijst Pagina Referenties Pagina Bijlage Pagina Bronnen Pagina Het voorbeeld van KinderTV Pagina Korte beschrijvingen van projecten van het Ruud de Moor Centrum die in de tekst worden genoemd Pagina De ontwikkeling van een kennisbank in verschillende stappen Pagina Kennis van kennisbanken
12 10
13 Hannelore Dekeyser Gé Nielissen Ton Kallenberg Dirk van der Veen Kennis van kennisbanken Maatwerk in de professionalisering van beginnende leraren Projectproduct van E-didactiek, deelproject E-didactiek van kennisbanken
14 12
15 Woord vooraf Al vanaf de start ontwikkelt het RdMC kennisbanken voor tal van terreinen van het onderwijs. Deze kennisbanken ondersteunen zowel leraren in opleiding als beginnende en meer ervaren leraren bij hun werk. Daarnaast heeft het RdMC zich er ook op toegelegd om de ervaringen bij de ontwikkeling en het gebruik van de kennisbanken, praktische kennis en onderliggende theorieën vast te leggen, om deze vanuit het kennis- en expertisecentrum voor (on line) werkplekleren van onderwijsgevenden te verspreiden. Dit boek is daarvan het resultaat. Ondanks het toenemend gebruik van kennisbanken, is er niet zoveel expliciete kennis over kennisbanken. Dit boek geeft een overzicht van de vigerende kennis over kennisbanken. Het gaat hierbij niet zozeer om de actuele stand van zaken, want dat is quasi onmogelijk in een domein dat nog aan zoveel verandering onderhevig is; wat we vandaag schrijven is morgen alweer achterhaald. De ambitie is wel om een overzicht te bieden van de meer fundamentele kennis en inzichten die de toets van de tijd kunnen doorstaan. Het boek is geschreven voor leraren, begeleiders van beginnende leraren, ontwikkelaars van kennisbanken, maar ook voor hen die behoefte hebben aan meer theoretische kennis. Het boek is het werk van vier auteurs, maar kwam tot stand door de inbreng van veel meer personen. Arjan Dieleman, Karel Kreijns en vooral Jaap Walhout speelden een belangrijke rol bij de start van het project. Gé Nielissen gaf het boek een impuls als projectleider en ervaringsdeskundige bij de ontwikkeling en implementatie van de kennisbank wiskunde. Ton Kallenberg leverde een bijdrage aan de theoretische basis over kennis en kennismanagement, terwijl Dirk van der Veen ervaringen en inzichten uit de Digitale Universiteit inbracht. Ton Kallenberg en Dirk van der Veen toonden ook het belang aan van kennisbanken voor de lerarenopleiding. Hannelore Dekeyser bracht haar ervaring in met de ontwikkeling, de inzet en het beheer van digitale kennisbanken in onderwijsinstellingen. Het bedrijf Ter Wadding stond garant voor een gedeelte van de financiering, en had een belangrijke inbreng in de vorm van expertise en de inhoudelijke redactie. Uiteraard is het onmogelijk om de input van de verschillende kennisbankprojecten te vergeten. Darco Jansen en Robert Schuwer gaven vanuit het perspectief van het project Virtuele Werk- en Leeromgevingen advies en stimulerende commentaren. Her en der treft u in het boek zogenaamde excursies aan. Dit zijn anekdotische uitstapjes, commentaren, citaten of ervaringen met kennisbanken. 13 Kennis van kennisbanken
16 De redactie was in handen van Bert Zwaneveld en Mieke Van Damme. Opmaak en vormgeving werd verzorgd door Evelin Karsten en Indra Lammers. De bureauredactie viel onder de verantwoordelijkheid van Caroline Vavrinek en Huijsmans & Megens Tekstadvies. Hoewel alle betrokkenen uiteraard hun persoonlijke visie op leren hebben, overheerst in dit werk de ambitie om de discussie over onderwijsstromingen te overstijgen. Hierdoor biedt het boek een meer generieke visie die ruimte laat voor verschillende stromingen (mits ze niet al te doctrinair of extreem zijn). Dat betekent dat u er zowel cognitivistische als constructivistische voorbeelden, onderzoeksgegevens en referenties zult aantreffen. Dit komt niet zozeer voort uit een neiging tot eclectisme, dan wel uit de sterke overtuiging dat de gangbare stromingen op zich elk een onvolledig beeld van de werkelijkheid geven. Omgaan met kennisbanken is niet gebonden aan een bepaalde onderwijsstroming. Bert Zwaneveld 14
17 Inleiding Googelen naar het begrip kennisbank levert meer dan een half miljoen resultaten. Kennisbanken werden voor verschillende doelgroepen ontwikkeld: het bedrijfsleven, overheidsinstellingen en het onderwijs. In sommige gevallen is de kennisbank niet meer dan een eenvoudig lijstje met onderwerpen rond een bepaald thema. In andere gevallen gaat het om een encyclopedisch opgezette verzameling van informatie waarin een afgebakend thema van allerlei kanten wordt belicht. We kunnen erin zoeken door een zoekterm in te voeren, of bladeren en navigeren via een menu. Soms zijn de zoeksystemen complexer van opzet en visualiseren ze de relatie met andere begrippen. In de ene kennisbank kan de gebruiker een eigen bijdrage leveren, in de andere niet. Leraren, opleidingen en projectmedewerkers maken steeds meer gebruik van dergelijke opslagplaatsen om er nieuwe kennis mee te construeren, en bestaande kennis te bestendigen of te optimaliseren. Ook voor leerlingen zijn kennisbanken belangrijke hulpmiddelen in het leerproces. Kennisbanken kunnen de meest diverse kennisbronnen bevatten, denk aan voorbeelden en good practices, artikelen, verslagen, nieuws, begrippenlijsten, beschrijvingen van personen en projecten. Deze kennisbronnen kunnen allerlei vormen aannemen (instrumenten, documenten en dergelijke) en door de gebruikers worden benut bij beleidsontwikkeling, samenwerking, aanbesteding en implementatie. De informatie uit een kennisbank wordt op verschillende manieren gecommuniceerd: via tekst, beeld, geluid en alle mogelijke combinaties hiervan. Maar wat maakt een verzameling van doorzoekbare informatie tot een kennisbank? En vooral: wat maakt een kennisbank tot een nuttig instrument bij de ondersteuning van de professionalisering van leraren? Wij beschouwen een kennisbank als een digitale opslagplaats van bronnen rond een bepaald onderwerp, die dusdanig aan de gebruiker wordt uitgeleverd dat die de gebruiker maximaal ondersteunt bij de ontwikkeling, het onderhoud of de optimalisering van zijn kennis. Ondanks de veelheid aan kennisbanken en het toenemende gebruik ervan is er slechts in beperkte mate expliciete kennis over kennisbanken beschikbaar. Dit boek geeft voor zover mogelijk in een domein dat nog aan zoveel verandering onderhevig is een overzicht van de vigerende kennis over kennisbanken. We doen dit vanuit het per spectief van de leraar, de begeleider, de ontwikkelaar en de theoreticus. Voor een kennismaking met kennisbanken is het namelijk verhelderend om een notie te hebben van het 15 Kennis van kennisbanken
18 constructieproces. Dit helpt om het product beter te leren kennen en er beter gebruik van te maken. Voor een ontwikkelaar is het absoluut noodzakelijk om een gedegen kennis te hebben over de behoeften van de potentiële gebruiker. En de geïnteresseerde gebruiker wil zich misschien graag verdiepen in een meer theoretische onderbouwing van de praktische kennis die dit boek biedt. De publicatie maakt deel uit van het project E-didactiek van het RdMC waarin de volgende vraag centraal staat: Hoe kunnen digitale middelen de professionalisering van leraren ondersteunen? Dit vraagt om een antwoord op de volgende vragen: Wat is een kennisbank? Waarom is een kennisbank nuttig voor leraren? Hoe kunnen we een kennisbank gebruiken bij de begeleiding van het leerproces van een leraar in opleiding? Hoe kan een beginnende leraar een kennisbank in de praktijk gebruiken? Hoe structureer je een kennisbank? Hoe lever je die uit? Hoe organiseer je het ontwikkelproces? Op welk moment betrek je de gebruikers bij de ontwikkeling? Hoe organiseer je het beheer en onderhoud van de kennisbank? Graag introduceren we onze docent Gijs 1. Gijs is verpleegkundige, maar wil graag overstappen naar het onderwijs. Na een uitgebreid assessment is hij op een school aangenomen. In een kennismakingsprogramma wordt hij vertrouwd gemaakt met de belangrijkste aspecten van het leraarsvak. Bij de stappen in zijn nieuwe functie en ook tijdens zijn verdere professionalisering maakt hij dankbaar gebruikt van de hulpbronnen die hem worden aangereikt, waaronder ook een aantal kennisbanken. In deel I van de publicatie gaan we in op de vraag Wat is een kennisbank?. Gijs illustreert ons welke rol een kennisbank voor een beginnende leraar kan spelen. Vervolgens zoomen we in op de mogelijke functies van kennisbanken bij de professionalisering van leraren (in opleiding en/of op de werkplek) en op de mogelijkheden van kennisbanken om de leraar te ondersteunen. Een kennisbank kan functioneren als een naslagwerk waarmee de beginnende docent zijn kennis opfrist of bijspijkert. Beginnende docenten, in het bijzonder zij-instromers, hebben vaak nog onvoldoende (actieve) voorkennis van het vak dat ze moeten geven De denkbeeldige praktijkcasus over Gijs illustreert de verschillende producten van het Ruud de Moor Centrum en hun functie bij de professionalisering van de beginnende leraar.
19 Ze blijken een grote behoefte te hebben aan kennis over de mogelijke misconcepties die bij hun pupillen leven en waar ze mee moeten afrekenen. Kennisbanken met informatie over veel voorkomende misconcepties, en de manier om hiermee goed om te gaan, blijken dan ook een zeer gewaardeerd instrument bij beginnende leraren. Werkplekleren is niet meer weg te denken uit de lerarenopleidingen. Kennisbanken kunnen een belangrijke rol vervullen als instrument dat niet aan tijd en plaats is gebonden. De (achtergrond)informatie uit kennisbanken is altijd en overal beschikbaar. Kennisbanken ondersteunen niet alleen de kennisconstructie en -optimalisatie, ze ondersteunen de leraar ook rechtstreeks bij zijn werk. Zo komt er voor de leraar meer ruimte vrij voor professionalisering en kennisontwikkeling. De beginnende docent heeft soms behoefte aan hulpmiddelen die hij direct kan inzetten bij de voorbereiding van zijn lessen: voorbeelden, contexten en cases die hij in de les kan gebruiken, (didactische) achtergrondinformatie of alternatieve werkvormen. Deze hulpmiddelen inspireren de docent om van de gebaande paden af te wijken. Ze kunnen hem helpen om zijn onderwijs nog beter uit te voeren en creëren gelegenheid om hierover te reflecteren en met anderen van gedachten te wisselen. In deel II kijken we op een praktische manier naar kennisbanken. We helpen u om uw kennis ervan te optimaliseren door er nog nauwkeuriger naar te kijken, om beter te zien wat ze te bieden hebben en waaruit ze bestaan. We geven u een kader om beter te kunnen oordelen of een kennisbank beantwoordt aan uw verwachtingen, of u ze voldoende nuttig en handig vindt, en hoe u het gebruik zou kunnen optimaliseren. Hoofdstuk 3 heet dan ook Kijken naar kennisbanken. Uitgangspunt is de eindgebruiker en hoe deze naar een kennisbank kijkt. Voor een juist begrip van wat er te zien is, maken we een uitstapje naar de wereld onder de oppervlakte die voor de gebruiker niet meteen zichtbaar is. In dit hoofdstuk kijken we naar de objecten waaruit de kennisbank is opgebouwd en hoe ze zijn geordend. Tot slot doorlopen we de verschillende manieren waarop de ze kunnen worden uitgeleverd, en welke aspecten een rol spelen bij de bruikbaarheid en gebruiksvriendelijkheid ervan. In hoofdstuk 4 gaan we in op de kernfunctie van kennisbanken: maatwerk leveren. Een van de meest wezenlijke eigenschappen van een kennisbank is namelijk het vermogen om de verzameling kennisbronnen op maat van de gebruikers toe te snijden, en de kennisbank dusdanig te personaliseren dat deze voldoet aan de behoeften, gebruikerscontext en specifieke voorkeuren van de gebruiker. 17 Kennis van kennisbanken
20 In hoofdstuk 5 bespreken we welke gevolgen dit alles heeft voor het ontwikkelproces van een kennisbank. In de ontwikkeling van een kennisbank onderscheiden we deelactiviteiten. We bespreken twee ontwikkelmodellen. Praktische hulpmiddelen zoals auteursrichtlijnen en prototypes passeren de revue. We hanteren handelingsprincipes uit de didactiek als houvast bij de constructie van kennisbanken. Dit hoofdstuk bevat ook praktische tips voor ontwikkelaars van kennisbanken. Hierin mogen natuurlijk de criteria voor de keuze van een ontwikkelsysteem niet ontbreken. Tevens bespreken we een pragmatische aanpak om met metadata om te gaan. Metadata spelen niet alleen een rol bij het zoeken in de kennisbank, maar ook bij het beheer van het materiaal en het maken van varianten voor verschillende doelgroepen. De toekenning van metadata is echter ook een tijdrovende bezigheid. We moeten dus altijd een afweging maken tussen opbrengst en inspanning. Tot slot bespreken we een stappenplan voor organisaties die overwegen om een kennisbank te ontwikkelen. Deel III richt zich op het gebruik van de kennisbank. Een kennisbank ontstaat in het beste geval op de vraag van gebruikers en komt in nauwe samenwerking met die gebruikers tot stand. Toch garandeert dit niet dat een kennisbank daadwerkelijk gebruikt wordt of levend blijft. In hoofdstuk 6 bekijken we enkele methodes om het gebruik van kennisbanken te stimuleren. Tevens gaan we in op de vraag welke rol de opleiders en begeleiders hierbij kunnen vervullen. Vervolgens kijken we naar twee voorbeelden van kennisbanken, die via verschillende ontwikkelmethodes tot stand kwamen, en welke effecten de besluiten uit de ontwikkelfase hebben voor het mogelijke gebruik van de kennisbanken. In hoofdstuk 7 staan we stil bij het management van kennisbanken. We kijken onder meer naar de mogelijkheden voor hergebruik van kennisbronnen en hun componenten. Ook bespreken we een aantal praktische tips die het onderhoud van de kennisbank kunnen vereenvoudigen. 18 Wilt u zich verder verdiepen in een theoretische onderbouwing? Dan verwijzen we graag naar deel IV. Hierin geven we een meer theoretische onderbouwing van de praktische kennis, de ervaringskennis en common sense uit de voorgaande delen. We onderscheiden een aantal typen van kennis, kijken naar de productie van kennis en onderscheiden verschillende kennisniveaus. We stellen vast dat in grotere (onderwijs)instellingen steeds meer aandacht is voor kennismanagement. Hun vraag is: Hoe kunnen we effectief en efficiënt gebruikmaken van de kennis in onze organisatie en wat is de rol van kennis in de opleiding van leraren en de betekenis daarvan voor kennisbanken?
21 Publicatie op maat? In deze uitgave in de RdMC-reeks noemen we als een van de wezenlijke kenmerken van een kennisbank de mogelijkheid om een kennisbank zodanig naar uw hand te zetten dat ze als het ware op uw lijf geschreven is. Zo wordt de verwerving en verwerking van kennis geoptimaliseerd, en krijgt u precies die informatie die u nodig hebt, op de manier die u kiest. Dergelijke vormen van maatwerk zijn in een klassiek boek minder eenvoudig te realiseren. We bieden u een leeswijzer, waarmee u kunt bepalen welke hoofdstukken voor u wellicht het meest van toepassing zijn. Uiteraard hopen we dat u uiteindelijk het hele boek nuttig vindt! Als lezer wilt u vooral... weten wat een kennisbank is weten hoe een beginnende leraar een kennisbank kan benutten in zijn professionalisering en in zijn werk de rol van kennisbanken in de lerarenopleiding bekijken praktische informatie krijgen over allerlei aspecten rond kennisbanken praktische informatie krijgen over de bouw van kennisbanken meer weten over beheer en gevolgen voor exploitatie van kennisbanken theoretische achtergrond krijgen bij kennisbanken Hoofdstukken die in het bijzonder interessant zijn voor u Deel I, hoofdstuk 1 Deel I, hoofdstuk 2 Deel I, hoofdstuk 2, en in het bijzonder 2.6 Deel II-III Deel II, hoofdstuk 5 Deel III, hoofdstukken 7 en 8 Deel IV 19 Kennis van kennisbanken
22 20
23 DEEL I: KENNISBANKEN: WAT EN WAARTOE? Welke kenmerken van een kennisbank verhogen de kans dat iemand er nieuwe kennis mee construeert, of er bestaande kennis mee consolideert of optimaliseert? In dit deel zoeken we een antwoord op deze vraag. Wat maakt bijvoorbeeld het verschil tussen een databank, informatiebank en kennisbank? We gaan dus in op de vraag wat een kennisbank is en wat iets tot een kennisbank maakt. Natuurlijk verliezen we Gijs niet uit het oog: de belangrijkste vraag is wat zo n kennisbank nu voor Gijs en zijn begeleiders, maar ook voor de lerarenopleiding kan betekenen. 21 Kennis van kennisbanken
24 22
25 1 Wat is een kennisbank? In deze publicatie beschouwen we kennisbanken als een opslagplaats waarin bronnen rondom een bepaald onderwerp zijn verzameld, die op een dusdanige wijze aan de gebruiker worden gepresenteerd of door de gebruiker kunnen worden verrijkt, dat hij of zij maximaal ondersteund wordt bij kennisconstructie, -consolidatie of -optimalisatie. Laten we eens kijken naar de casus van docent Gijs. Gijs is verpleegkundige, maar wil graag overstappen naar het onderwijs. Na een uitgebreid assessment is hij op een school aangenomen. Een kennismakingsprogramma maakt hem vertrouwd met de belangrijkste aspecten van het leraarsvak. In de kennisbank Palet vo van het RdMC maakt hij kennis met kenmerkende beroepssituaties, en ziet hij de reacties van docenten en studenten. In een leer-werk-traject maakt Gijs gebruik van de kennisbanken om zich aan de hand van praktijkvoorbeelden en opdrachten verder te bekwamen in onderwijskundige en pedagogische vaardigheden. Deze kennisbanken zijn instrumenten (opslagplaats of repositories ) die Gijs de kans geven om er kennis mee te ontwikkelen of te verbeteren. Bij Gijs gaat het in eerste instantie om kennis over typische beroepssituaties en procedurele kennis, zoals de omgang met jongeren of het starten van een les. Ook wil hij zich voorbereiden op de communicatie met de ouders van zijn leerlingen. Kennis is verbonden aan een individu en bestaat alleen in iemands geest: kennis wordt geconstrueerd door een persoonsgebonden proces van samenstelling en verwerking van informatie, en betekenisverlening aan informatie. Als we van een dergelijk begrip van kennis uitgaan, dan ligt het voor de hand dat we een kennisbank definiëren als een opslagplaats van informatie die de potentie tot kennisconstructie, het personaliseren van informatie, het actieve gebruik en het zich eigen maken ervan optimaliseert. Om dit te laten gebeuren moet de kennisbank voldoen aan verschillende voorwaarden. Ze heeft verschillende kennisbronnen rond een kennisdomein opgenomen, herkenbaar, inzichtelijk en betekenisverlenend geordend, en voorzien van een voor de gebruiker herkenbare en aansprekende context. Het is mogelijk om erover te communiceren, om kennisbronnen uit te wisselen, om op de kennisbronnen van iemand anders te reageren, en om de kennis actief te gebruiken. Een andere voorwaarde is dat de gebruiker de kennisbank van zijn eigen profiel kan voorzien, waardoor de informatie op een door hem gewenste wijze op maat wordt gepresenteerd. 23 Kennis van kennisbanken
26 Een databank, informatiebank en kennisbank hebben duidelijke verschillen. In deze paragraaf spitsen we ons toe op het onderscheid tussen informatiebank en kennisbank. Het onderscheid tussen databank en kennisbank is dermate groot en zo voor de hand liggend dat wij het hier niet afzonderlijk bespreken. Een kennisbank onderscheidt zich van een informatiebank door een expliciete ondersteuning in betekenisverlening aan informatie, de ondersteuning van de gebruiker bij de verwerving, het actieve gebruik en het zich eigen maken van de informatie. Voorbeelden hiervan zijn ervaringen, cases, checklists, best practices, maar ook worst practices, en manieren om tot kennisdeling te komen. Een databank is slechts een opslagplaats waarin ruwe gegevens (data) op een ogenschijnlijk ongeordende manier zijn opgeslagen. Natuurlijk zijn de type gegevens wel in een juiste categorisering opgeslagen (een adressenbestand van ouders van leerlingen wordt bijvoorbeeld gekenmerkt door de gegevensstructuur met naam, adres en woonplaats). Die ordening is vooral van belang voor de constructie, de dataopslag en het onderhoud van de databank, en is niet betekenisverlenend bedoeld. Een informatiebank is een databank waarin bewerkte gegevens (informatie) op een geordende wijze zijn opgeslagen, bijvoorbeeld een managementinformatiesysteem. Zo kennen we informatiebanken waarin informatie wordt opgeslagen over vakken of opleidingen, de vorm van tentamineren, studiebelasting, enzovoort. Als een kennisbank zijn titel ontleent aan het feit dat hij de kans optimaliseert dat de gebruiker er kennis mee ontwikkelt, verwerft en verwerkt, dan veronderstellen we dat de gebruiker die kennisbank moet kunnen raadplegen. Dat houdt in dat de kennisbank al is gepubliceerd of uitgeleverd. De kennisbank is het eindproduct van een productieproces dat aan een doelpubliek wordt uitgeleverd en dat de gebruiker in zijn totaliteit kan consulteren. Het is best mogelijk dat de onderliggende repository veel groter is dan de deelverzameling die voor een bepaalde doelgroep is geselecteerd en gepubliceerd. Een repository is daarom hoogstens een kennisbank in potentie, en wordt pas een echte kennisbank als die door de eindgebruiker raadpleegbaar is. Uit een repository kunnen ook meerdere kennisbanken worden gevormd (door een andere assemblage, door het wegfilteren van bepaalde inhouden, ). 24
27 Excursie: Repository of kennisbank, bron van spraakverwarring? (Hannelore Dekeyser en Gé Nielissen) In de praktijk worden repositories en kennisbanken vaak in één adem genoemd. Uit de productieketen leiden we echter af dat een repository een kennisbank in potentie is. Repositories is een verzameling van onderdelen waaruit nog een product (een cursus, handleiding of doelgroepspecifieke kennisbank) moet worden samengesteld of gecompileerd. Er vindt nog een bewerking plaats op de onderdelen van de repository om deze geschikt te maken voor de eindgebruikers. De repository is als het ware de totaalverzameling waaruit diverse producten kunnen ontstaan. Een voorbeeld van een dergelijke repository is Cybercell van het Consortium voor de Innovatie van het Hoger Onderwijs in Nederland en Vlaanderen (Giesbertz, e.a., 2000). Deze bank is gevuld met materialen rond biologie van cellen van verschillende Nederlandse en Vlaamse Universiteiten. Docenten maken gebruik van deze repository om er cursussen of banken van leerbronnen uit samen te stellen. Dit doen ze door er leerpaden in aan te brengen, er materialen uit te selecteren, en dit materiaal op maat van de student te herstructureren en te organiseren. Elke docent doet dit volgens eigen didactische modellen (sommige theorie-georiënteerd, andere vraaggestuurd of casusgeoriënteerd). Hergebruik van die materialen of de input van studenten is hierbij van primordiaal belang. Uitleveren gebeurt in meerdere media en uitlevervormen. Een ander voorbeeld is de kennisbank wiskunde van het RdMC. Uit dezelfde repository zijn twee kennisbanken gedistilleerd: en www. kennisbankwiskunde.nl. Dezelfde moederdatabase levert twee producten op, gericht op verschillende doelgroepen. 25 Kennis van kennisbanken
Wiskunde en informatica: innovatie en consolidatie Over vragen in het wiskunde- en informaticaonderwijs
Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 22 (2005) nr. 1 & 2 53 Oratie, uitgesproken op 11 maart 2005, bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Professionalisering in het bijzonder in het onderwijs
Nadere informatieInleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek
Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert
Nadere informatieGaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen?
Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis emeritus lector Fontys Lerarenopleiding senior onderzoeker Radboudumc zetel praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek Stuurgroep
Nadere informatieFase B. Entree. Leerstijlen. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: januari 20]3
N W Fase B O Z Entree Leerstijlen Versie 0.1: januari 20]3 2013 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 Inleiding 2 Indeling 4 Strategie 6 Leerstijl Ieder mens heeft zijn eigen leerstijl. Deze natuurlijke
Nadere informatieOnderzoek als project
Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:
Nadere informatieFase A. Jij de Baas. Gids voor de Starter. 2012 Stichting Entreprenasium. Versie 1.2: november 2012
N W O Fase A Z Jij de Baas Gids voor de Starter Versie 1.2: november 2012 2012 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 School De school Inleiding 2 Doelen 3 Middelen 4 Invoering 5 Uitvoering 6 Jij de Baas:
Nadere informatieCultuur telt: sociologische opstellen voor Leo d Anjou
Cultuur telt: sociologische opstellen voor Leo d Anjou Cultuur telt: sociologische opstellen voor Leo d Anjou Dick Houtman, Bram Steijn en John van Male redactie Shaker Publishing BV Maastricht Copyright
Nadere informatieLeer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning
Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Helder &Wijzer Mijn opdrachten In een kort, blended programma In het kort Voor wie docenten/trainers die blended opdrachten willen leren ontwerpen en ontwikkelen
Nadere informatieRapport Docent i360. Test Kandidaat
Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het
Nadere informatieInhoud. Introductie tot de cursus
Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen
Nadere informatieOver drempels naar meer ict-gebruik in het voortgezet onderwijs
Rapport 4 Over drempels naar meer ict-gebruik in het voortgezet onderwijs Rapport naar aanleiding van het project DigilessenVO in 2009 Bert Zwaneveld Herman Rigter Ruud de Moor Centrum Ruud de Moor Centrum
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieTaal en Taalwetenschap
Taal en Taalwetenschap Antwoorden bij de opdrachten René Appel, Anne Baker, Kees Hengeveld, Folkert Kuiken en Pieter Muysken (redactie) Blackwell Publishers 2002 by Blackwell Publishers Ltd a Blackwell
Nadere informatieVier in balans-monitor 2017: de hoofdlijn. 28 juni 2017
Vier in balans-monitor 2017: de hoofdlijn 28 juni 2017 Inleiding Vier in balans-monitor 2017 Hoe is het gesteld met de inzet van ict in het onderwijs? Kennisnet vraagt scholen hiernaar en bundelt de resultaten
Nadere informatieWikiwijs. Hoe metadateer je materiaal in Wikiwijs om hun plaats in een leerlijn vast te leggen? Ruud de Moor Centrum
Wikiwijs Hoe metadateer je materiaal in Wikiwijs om hun plaats in een leerlijn vast te leggen? Ruud de Moor Centrum Inleiding De in 2006 ingevoerde eindtermen en kerndoelen voor het voortgezet onderwijs
Nadere informatieBelastingwetgeving 2015
Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO
21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als
Nadere informatieSpinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept
Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Dit document beschrijft het model dat binnen het netwerk ontwikkeld wordt om: Aan de ene kant te dienen als een leidraad om
Nadere informatieScenario s voor Leren op Afstand in het MBO
Scenario s voor Leren op Afstand in het MBO 1 / 14 Scenario s voor Leren op Afstand in het MBO 2010 Kennisnet.nl Scenario s voor Leren op Afstand in het MBO 2 / 14 Samenvatting Scenario s voor Leren op
Nadere informatieTeleTrainer: training in de e van het leren
TeleTrainer: training in de e van het leren TeleTrainer voor elke docent die betrokken is bij ICT in het onderwijs geschikt voor beginner, gevorderde en specialist geschikt voor verschillende rollen rondom
Nadere informatieSYLLABUS SECURITY AWARENESS WORKSHOP Personeel
3/10/2012 TRIO SMC SYLLABUS SECURITY AWARENESS WORKSHOP Personeel Pagina 1 van 9 Verantwoording 2012 Uniformboard te Vianen en 2012 Trio SMC te Almere. Copyright 2012 voor de cursusinhoud Trio SMC te Almere
Nadere informatieLeren bedrijfseconomische problemen op te lossen door het maken van vakspecifieke schema s
Leren bedrijfseconomische problemen op te lossen door het maken van vakspecifieke schema s Bert Slof, Gijsbert Erkens & Paul A. Kirschner Als docenten zien wij graag dat leerlingen zich niet alleen de
Nadere informatieIntegrale Plananalyse van Gebouwen Doel, methoden en analysekader
boektitel Integrale Plananalyse van Gebouwen Doel, methoden en analysekader Voorwoord Integrale Plananalyse van Gebouwen Doel, methoden en analysekader onder redactie van: Theo van der Voordt Hielkje
Nadere informatieRecensie: Wat wij moeten weten over jongeren en hun digitale wereld
reageren bijlagen attenderen printversie Recensie: Wat wij moeten weten over jongeren en hun digitale wereld Datum 01/02/2007 Auteur publicatie Guus Wijngaards, Jos Fransen, Pieter Swager (INHOLLAND) Titel
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatiePaper beschrijft het probleem (de wens) en motiveert de keuze hiervoor, zij het enigszins schetsmatig.
Paper 1 Ontwerpplan Criterium Onvoldoende Voldoende Ruim voldoende Excellent Probleembeschrijving Paper maakt niet duidelijk welk probleem (welke wens) centraal staat en om welke reden. Paper beschrijft
Nadere informatieUser Centered Design. Ontwerpbeslissingen
User Centered Design Ontwerpbeslissingen Ontwerpbeslissingen: Wat wij willen doen voor jou is Met betrekking tot lessen voorbereiden: Overzichten, schema s en lesplannen moeten ook door leerlingen begrepen
Nadere informatieFUWA-VO Voorbeeldfunctie docent LD Type 1
FUWA-VO Voorbeeldfunctie docent LD Type 1 Functie-informatie Functienaam Docent LD Type 1 Salarisschaal 12 Functiebeschrijving Context De werkzaamheden worden uitgevoerd binnen een instelling voor voortgezet
Nadere informatieDigitaal lesmateriaal zoeken, maken en delen met
Digitaal lesmateriaal zoeken, maken en delen met Trainerscursus deel 1 Open Universiteit / CELSTEC 10-1-2013 1 1 Leermiddelen Taak van private sector of toch (deels) publiek? Wet gratis schoolboeken (scholen
Nadere informatieICT & Onderwijsvernieuwing Leren op Maat
ICT & Onderwijsvernieuwing Leren op Maat Ter Wadding Educational Technology H.M. Dekeyser 1 1 ICT Overzicht ICT en onderwijsvernieuwing vanuit het perspectief van de student. Voorbeeld: Onderwijs Op Maat
Nadere informatieRapport Docent i360. Angela Rondhuis
Rapport Docent i360 Naam Angela Rondhuis Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het
Nadere informatie(Samen)werken aan christelijk leraarschap
(Samen)werken aan christelijk leraarschap Laura Boele de Bruin MSc Dit materiaal is onderdeel van het compendium over christelijk leraarschap, van het lectoraat Christelijk leraarschap van Driestar hogeschool.
Nadere informatieBantopa (Samen)werken aan Samenwerken
Bantopa (Samen)werken aan Samenwerken Masterclass - Alliantievaardigheden Een praktische leidraad voor toekomstige alliantiemanagers Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen
Nadere informatiePorfolio. Politie Vormingscentrum
Porfolio 1. Inleiding 2. Wat is een portfolio? Hoe gebruik je het portfolio Reflectieverslagen Persoonlijke leerdoelen formuleren Werkwijze en denkmodel om opgaven/problemen op te lossen 1. INLEIDING Ligt
Nadere informatieDe student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen.
Competentie 1: Creërend vermogen De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Concepten voor een ontwerp te ontwikkelen
Nadere informatieLEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan
LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan Juni 2013 Erica de Bruïne (Hogeschool Windesheim) Hans van Huijgevoort (Fontys OSO) Hettie Siemons (Hogeschool Utrecht, Seminarium
Nadere informatieopgaven- en werkboek GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Henk Fuchs 1e druk
opgaven- en werkboek Henk Fuchs GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 1e druk Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Eerste druk Noordhoff
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatieKernwaarden + Een stip aan de horizon
Kernwaarden + Een stip aan de horizon Samenwerkende Mediatheken Fontys Hogescholen Versie 1.0, 19 januari 2016 Inleiding Fontys Mediatheken ondersteunen en faciliteren het onderwijs en het onderzoek bij
Nadere informatieSamenwerking. Betrokkenheid
De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school
Nadere informatieSCHATTEN VAN ADVOCATEN
SCHATTEN VAN ADVOCATEN PRAKTIJKOPLEIDINGEN VOOR DE ADVOCATUUR Vaardigheden in de praktijk Coachen in de praktijk Leidinggeven in de praktijk Teamwork in de praktijk SCHATTEN VAN ADVOCATEN Wij zijn er van
Nadere informatieVoorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen
3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis
Nadere informatieRegistratie Data Verslaglegging
Registratie Data Verslaglegging Registratie Controleren en corrigeren Carerix helpt organisaties in het proces van recruitment en detachering. De applicatie voorziet op een eenvoudige wijze in de registratie
Nadere informatieDe curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden:
Marco Snoek over de masteropleiding en de rollen van de LD Docenten De curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden: Het intended curriculum : welke doelen worden
Nadere informatieNIEUWE SJABLONEN VOOR KLEOS GEBRUIKERSINSTRUCTIE
NIEUWE SJABLONEN VOOR KLEOS GEBRUIKERSINSTRUCTIE Kleos Postbus 23 7400 GA Deventer T: 0570 67 35 55 F: 0172 46 69 98 E: software@kluwer.nl I: kleos.kluwer.nl/ Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is
Nadere informatieVier in Balans-tool. Rapportage Teamlid
Vier in Balans-tool Rapportage Teamlid 1 Inleiding Deze tool is gebaseerd op het Vier in Balans-model en is aangevuld met elementen uit Didactiek en Leiderschap in Balans. Dit model vat samen wat er uit
Nadere informatieColofon. Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet. Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4
Colofon Titel Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet Auteur Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4 Uitgever InCT Postbus 33028 3005 EA Rotterdam www.inct.nl uitgever@inct.nl Vormgeving en
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatieOp weg naar de (academische) opleidingsschool
Discussienota Nationalgeographic.nl Adviescommissie ADEF OidS Mei 2014 1 Inhoudsopgave Inleiding 1. Uitgangspunten Samen Opleiden 2. Ambities van (academische) opleidingsscholen 3. Concept Samen Opleiden
Nadere informatieSYLLABUS CURRICULUM VITAE & DIPLOMA WORKSHOP
12/10/2012 TRIO SMC SYLLABUS CURRICULUM VITAE & DIPLOMA WORKSHOP Pagina 1 van 10 Verantwoording 2012 Uniformboard te Vianen en 2012 Trio SMC te Almere. Copyright 2012 voor de cursusinhoud Trio SMC te Almere
Nadere informatieInstituut voor Sociale Opleidingen
Instituut voor Sociale Opleidingen Naar een nieuwe opleiding Social Work In september 2016 start Hogeschool Rotterdam met de nieuwe opleiding Social Work. Dit betekent dat eerstejaars studenten (die in
Nadere informatieGebruikershandleiding. Bedrijfsarts. DOCUMENT Gebruikershandleiding Bedrijfsarts, versie 1.02
Gebruikershandleiding Bedrijfsarts DOCUMENT, versie 1.02 DATUM 6-8-2014 AUTEUR I-Signaal Copyright 2014 i-signaal B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieBegrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie
Begrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie Kariene Mittendorff, lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs Studieloopbaanbegeleiding Binnen scholen wordt op verschillende manieren gewerkt aan
Nadere informatieMasterclass SharePoint Online. in het onderwijs. APS IT-diensten, Utrecht Pagina 1
Masterclass Office 365 - SharePoint Online in het onderwijs APS IT-diensten, Utrecht Pagina 1 Office 365 in het onderwijs Microsoft Office 365 biedt besturen en scholen de unieke mogelijkheid om samenhang
Nadere informatieHaza-21 Handleiding Thesaurus
Haza-21 Handleiding Thesaurus versie 3.3 2 april 2012 Copyright 2011-2012 J.A.Diebrink te Burdaard. Alle rechten voorbehouden. Inhoudsopgave blz. 2 Inleiding... 3 Algemeen... 3 Toepassingen in Haza-21...
Nadere informatieFUWA-VO Voorbeeldfunctie docent LC Type 1
FUWA-VO Voorbeeldfunctie docent LC Type 1 Functie-informatie Functienaam Docent LC Type 1 Salarisschaal 11 Functiebeschrijving Context De werkzaamheden worden uitgevoerd binnen een instelling voor voortgezet
Nadere informatieBekwaamheidseisen leraar primair onderwijs
Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband
Nadere informatie1. Mobiliteitscoach, van idee tot project: Inleiding
1. Mobiliteitscoach, van idee tot project: Inleiding De afsluitende bijeenkomst van het Leonardo-project Key to Mobility vond plaats in september 2011. Het resultaat van het project was een trainingscursus
Nadere informatieVakdidactiek: inleiding
Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker
Nadere informatieFUNCTIEFAMILIE 1.2 Klantenadviserend (externe klanten)
Doel van de functiefamilie Vanuit een specialisatie professioneel advies of begeleiding geven aan externe klanten deze klanten oplossingen aan te reiken of maximaal te ondersteunen in het vinden van een
Nadere informatieAnalyse rekenalgebraïsche. vaardigheden in de onderbouw van het havo/vwo. ReAL Leerlijnen van rekenen naar algebra
Analyse rekenalgebraïsche vaardigheden in de onderbouw van het havo/vwo. ReAL Leerlijnen van rekenen naar algebra SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling Wiskunde in de onderbouw van het
Nadere informatieTraining Resultaatgericht Coachen
Training Resultaatgericht Coachen met aandacht voor zingeving Herken je dit? Je bent verantwoordelijk voor de gang van zaken op je werk. Je hebt alle verantwoordelijkheid, maar niet de bijbehorende bevoegdheden.
Nadere informatieleergang leren en veranderen met nieuwe media
leergang leren en veranderen met nieuwe media Online of blended training ontwikkelen Visie op nieuwe vormen van leren in je organisatie Begeleiden van (online) communities Digitale didactiek in je lessenreeks
Nadere informatieWerkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas
Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten
Nadere informatiekennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer
kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer Domein B1.1 Biologie leren Begripsontwikkeling en jargon Leren van biologische vaardigheden Verschillen
Nadere informatieStappenplan zoeken en verwerken van informatie
Stappenplan zoeken en verwerken van informatie Oriëntatie op het onderwerp Wat is het onderwerp? Welke zoektermen? Welke bronnen? Zoeken naar informatie Welke informatiebron gebruik je? Hoe zoek je digitale
Nadere informatieFUNCTIEFAMILIE 1.3 Technisch specialist
FUNCTIEFAMILIE 1.3 Technisch specialist Doel van de functiefamilie Vanuit de eigen technische specialisatie voorbereiden en opmaken van plannen, ontwerpen of studies en de uitvoering ervan opvolgen specialistische
Nadere informatieAchtergrond:uitgangspunt 11/20/2012. ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs
1 ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs Prof. dr. T. Schellens Leen Casier Veerle Lagaert Prof. dr. B. De Wever Prof. dr. M. Valcke 2 ENW-project Professionaliseringspakket
Nadere informatieSkills matrix - Methodiek voor technische training en kennismanagement
Dit artikel beschrijft een methodiek om opleidingscurricula te maken voor technische bedrijfsopleidingen waarbij technische vaardigheden getraind moeten worden. De methode is met name bruikbaar om flexibele
Nadere informatieInhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89
Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op
Nadere informatiebeheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden
Checklist vakdidactisch Kennisbasis Biologie Voor het begin van de 3 e jaars stage vullen de studenten deze checklist in. De studenten formuleren leerdoelen die aansluiten op de uitkomst van deze list.
Nadere informatieOm te beginnen. Waarom dit boek?
Om te beginnen Waarom dit boek? Leraren in alle onderwijssectoren zijn continu bezig om hun werk onderwijs verzorgen op de best mogelijke manier te doen. Ze hebben hart voor hun leerlingen, hun vak, hun
Nadere informatieTrends in onderwijs. Interview met Coen Free
Trends in onderwijs Interview met Coen Free Welke trends doen er toe? Trends in het onderwijs: welke zijn van belang en welke niet? Waar kan uw onderwijsinstelling haar voordeel mee doen en welke kun je
Nadere informatieAuteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012
Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012 ISBN: 978-90-817910-1-4 Dit boek is gedrukt op een papiersoort die niet
Nadere informatieBelastingwetgeving 2015
Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Belastingwetgeving Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Eerste druk Uitgeverij
Nadere informatieWELKOM Twee ICT voorbeelden in het Rekenen-wiskunde onderwijs op de Pabo van Avans hogeschool
WELKOM Twee ICT voorbeelden in het Rekenen-wiskunde onderwijs op de Pabo van Avans hogeschool Nicole Poulussen, Cindy Stienen, Esther Woertman Inhoud Jaar 1 Pabo Avans Voorbeeld 1 ICT in de vorm van een
Nadere informatieBijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)
Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een
Nadere informatieINTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme
INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij
Nadere informatieHandleiding Workspace (basis) Codename Future
Handleiding Workspace (basis) Codename Future Handleiding Workspace Codename Future_Basis 1 Inhoudsopgave I. Inleiding... 3 II. Functionaliteitenoverzicht Workspace... 4 III. Leerlingen aan het werk...
Nadere informatieWelkom in het Horizon College
Welkom in het Horizon College Bij het Horizon College maken we onze naam waar: we geven middelbaar beroepsonderwijs dat bij jou past en jouw horizon groter maakt. We leren je niet alleen een vak met toekomst,
Nadere informatieChecklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +
Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend
Nadere informatieHOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING?
HOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING? INSPIRATIE OP BASIS VAN DE LEERGEMEENSCHAP STEM VOOR DE BASIS EN STEM+ VLOR-Studiedag Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs: de lerarenopleidingen
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieSamenwerken aan een toekomstbestendige retailsector
Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector Wie wij zijn Het Retail Innovation Platform helpt de innovatie- en concurrentiekracht van de retailsector te versterken. Samen met retailers en andere
Nadere informatieFlipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop?
Flipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop? Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com LEARNING LAB 1 Sessieleider: Wilfred Rubens 14.15 17.15 uur / zaal E-1.20 http://www.slideshare.net/wrubens http://www.wilfredrubens.com
Nadere informatieCompetentie-invullingsmatrix
Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke
Nadere informatie1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.
Leerlijn ICT DERDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken
Nadere informatieDe kracht van sociale media in het onderwijs
De kracht van sociale media in het onderwijs Maak onderwijs effectiever met sociale media Tweedaagse leergang en eendaagse workshop Uw studenten maken volop gebruik van sociale media. Ze ontmoeten er hun
Nadere informatieECTS-fiche. Opleiding Didactische Competentie algemeen
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding SLO Module Didactische Competentie algemeen Code E1 DCa Lestijden 60 Studiepunten 4 Ingeschatte totale 100 studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen
Nadere informatieGeleerde lessen van zes pilotprojecten Eindrapport Regie in de Cloud -project werkpakket 3
Ervaringen en aanbevelingen op het gebied van datamanagement Geleerde lessen van zes pilotprojecten Eindrapport Regie in de Cloud -project werkpakket 3 Introductie Onderzoekers in zes pilotprojecten hebben
Nadere informatieOverview. HP - Horti Productie. Microsoft Dynamics NAV. 2009 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV HP - Horti Productie Overview 2009 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,
Nadere informatieBloom. Taxonomie van. in de praktijk
Bloom Taxonomie van in de praktijk De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij het differentiëren in denken en doen. Het helpt je om in je vraagstelling een plaats te geven
Nadere informatieCST: Leergroep rond samenwerkend leren via on line discussiegroepen
CST: Leergroep rond samenwerkend leren via on line discussiegroepen Tammy Schellens & Bram De Wever Vakgroep Onderwijskunde Universiteit Gent Hoe gebruiken we online discussiegroepen als didactische werkvorm?
Nadere informatieRapport over de functie van Dirk Demo
Rapport over de functie van Dirk Demo Publicatiedatum: 14 februari 2014 Leeswijzer Dit rapport omschrijft de functie van 'Dirk Demo' zoals die door The PeopleFactory - Demo omgeving is vastgesteld en geeft
Nadere informatieEindrapportage Interactieve Leerlijnen. www.dnsleerroutes.net. Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010. Kennisnet.
Eindrapportage Interactieve Leerlijnen versie datum 1 / 7 Eindrapportage Interactieve Leerlijnen www.dnsleerroutes.net Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010 Kennisnet.nl www.dnsleerroutes.net
Nadere informatieBeheren van middelen in Web- Planboard
Handleiding Beheren van middelen in Web- Planboard versie juni 2010 Ambachtsweg 16 2641 KS Pijnacker Tel: +31.(0)15.3613497 Fax: +31.(0)15.3610029 E-mail: info@bitbybit-is.nl Web: www.bitbybit-is.nl Wijzigingsbladen
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1
Nadere informatie