Hoofdstuk 3 GEHOORONDERZOEK. Inleiding. Onderzoek van het gehoor

Transcriptie

1 Hfdstuk 3 GEHOORONDERZOEK Inleiding Bij een vermeden van een medisch prbleem is een bezek aan een arts ndzakelijk. Gehrnderzek bij persnen met een verstandelijke beperking is echter niet vanzelfsprekend. Persnen met een verstandelijke beperking meten wrden nderzcht in een gespecialiseerd centrum 1 met behulp van aangepaste tests. Dit hfdstuk geeft hulpverleners een zicht p de meest gebruikte nderzeksmethdes bij persnen met een verstandelijke beperking. Daarnaast belichten we he hulpverleners een vltte gegevensverzameling en testafname kunnen bevrderen. Onderzek van het gehr Studies en ervaring wijzen uit dat het heel meilijk is m gehrverlies bij persnen met een verstandelijke beperking p te merken. Veel symptmen van gehrverlies lijken p symptmen die het gevlg zijn van de verstandelijke beperking. Tekenen van gehrverlies wrden k vaak tegeschreven aan gedragsprblemen, dementie f de algemene achteruitgang ten gevlge van het uder wrden. Vandaar het belang van gehrnderzek. 1 De referentiecentra van Kind en Gezin zijn meestal in staat m aangepaste tests uit te veren. De lijst van referentiecentra is te vinden via deze hyperlink: Hfst 3 - Gehrnderzek 1

2 Intake Vraleer de audilg start met het gehrnderzek verzamelt hij z veel mgelijk infrmatie. Deze gegevens heeft hij ndig vr de diagnsestelling en de behandeling. A. Identificatiegegevens B. Algemene gegevens - Op welk niveau functineert de persn? - Mtrische mgelijkheden en beperkingen - Neurmtrische strnissen - Cgnitieve mgelijkheden en beperkingen, taakspanning - Taal- en spraakntwikkeling - Algemene gezndheid - Medicatie - Orzaak van de beperking - Visuele mgelijkheden en beperkingen - Interesses - Andere bijznderheden i.v.m. mgang met de persn (bv. een repnaam) - C. Audilgische (strnis)gegevens - Zijn er familieleden met een gehrverlies? - Is er een vermeden van gehrverlies? Waarm wel, waarm niet? - Wanneer werd het gehrverlies vr het eerst vermed? Is er een evlutie in het gehrverlies? - Wrden de ren regelmatig gecntrleerd p rprppen? Wrden er vaak rprppen gedetecteerd? Wrden de rprppen verwijderd? - Heeft de persn regelmatig middenrntstekingen? Heeft de persn in de kinderleeftijd regelmatig middenrntstekingen gehad? - Reageert de persn wanneer zijn naam wrdt gerepen? - Kan de persn een geluidsbrn lkaliseren? - He verlpt de cmmunicatie? Zijn er wijzigingen in de cmmunicatie? - Reageert de persn p harde geluiden? - Reageert de persn p het gerinkel van de telefn f de deurbel? - Reageert de persn p eenvudige cmmand s/pdrachten? - Hfst 3 - Gehrnderzek 2

3 In de meeste gevallen krijgt de audilg deze infrmatie via de begeleiders tijdens het eerste bezek aan het hrcentrum. Veel van deze gegevens zijn niet beschikbaar mdat ze niet in het dssier staan f niet gekend zijn dr de begeleiders. Smmige vragen in verband met cmmunicatie, reacties p geluid, kunnen dr begeleiders niet altijd nmiddellijk wrden beantwrd. In dat geval wrdt er gevraagd m ged te bserveren tegen het vlgende bezek. Onderzek 1. Inleiding Om een crrect beeld van het gehr te krijgen zijn meerdere nderzeken ndig. De gehrnderzeken kunnen wrden aangepast aan het ntwikkelingsniveau van de persn. Bij het vrbereiden en het uitveren van het nderzek is het heel belangrijk dat de audilg samenwerkt met de begeleiders. We nderscheiden subjectieve, semi-subjectieve en bjectieve gehrnderzeken. Bij subjectief nderzek is er actieve medewerking vereist, bij bjectieve tests is er geen actieve medewerking ndig. Bij semi-subjectieve tests leert de persn p geluid reageren via cnditinering. Bij persnen met een verstandelijke beperking cmbineren we meestal semi-subjectieve en bjectieve tests (zals bij jnge kinderen). Hiernder een verzicht van de belangrijkste semi-subjectieve en bjectieve nderzeken. 2. Semi-subjectieve nderzeken Behaviur Observatin Audimetrie (BOA) (ntwikkelingsleeftijd < 1 jaar) Bij Behaviur Observatin Audimetrie wrden er allerlei geluiden aangebden. De audilg bserveert en analyseert de reacties van de persn. Deze reacties kunnen bewust, maar k nbewust zijn. Geef aan de audilg dr p welke geluiden de persn zeer ged reageert (bv. muziek). Observeer samen met de audilg de reacties p geluid (begeleiders kennen de persn beter, merken reacties vaak beter p en kunnen beter evalueren f het al f niet gaat m een reactie p geluid). Vrm samen met de audilg besluiten ver de reacties. Vrdelen: BOA is k bruikbaar vr mensen met een zeer laag ntwikkelingsniveau (minder dan 1 jaar). Via BOA kan het verschil in reactie znder en met hrapparaten enigszins wrden gebjectiveerd en vergeleken. De test vereist geen verbale instructie. Hfst 3 - Gehrnderzek 3

4 Nadelen: De BOA is zeer tijdsintensief. Er zijn meerdere testmmenten ndig. Niet alle persnen reageren p alle (vr hen) hrbare geluiden en/f blijven reageren p de (vr hen) hrbare geluiden. De reacties zijn vaak meilijk te bserveren (bv. subtiele wijzigingen in het gedrag). Het is heel meilijk m de resultaten te interpreteren (wegens subjectief). Veel audilgen beschikken ver deze testmgelijkheid, maar vaak ntbreekt de ervaring met BOA. Visuele bekrachtigingsmethde (VRA) (ntwikkelingsleeftijd < 1 jaar) De visuele bekrachtigingsmethde (VRA) bestaat uit twee delen. Gedurende het eerste deel leert de persn reageren p geluid. Z gaat een leuke visuele prikkel (bv. een tekenfilm, een bewegend vrwerp, een lichtje) altijd samen met een geluidsprikkel. Tijdens het tweede deel, de eigenlijke testfase, vlgt de leuke visuele prikkel p de geluidsprikkel. Bij het hren van de geluidsprikkel kijkt de persn in de richting van de leuke visuele prikkel. De visuele prikkel belnt een crrecte reactie p geluid. Bij een fute reactie vlgt er geen belning (dus geen tekenfilm, enz.). Geef aan de audilg dr welke visuele prikkels de persn beien. Geef aan de audilg dr p welke geluiden de persn zeer ged reageert. Vrdelen: Testresultaten wrden p een vrij snelle en betruwbare manier verkregen. Via VRA kan het verschil in reactie znder en met hrapparaten enigszins wrden gebjectiveerd en vergeleken. De test vereist geen verbale instructie. Nadelen: Mtrische en sensrische strnissen kunnen deze testwijze bemeilijken f nmgelijk maken. Smmige persnen zijn niet in staat m de visuele en auditieve prikkel aan elkaar te kppelen. VRA lukt zelden bij persnen met een ntwikkelingsleeftijd van minder dan 1 jaar. Bij een ntwikkelingsleeftijd tussen 12 à 18 maanden is er een grtere kans p slagen (De Bal, 2003). Niet elke audilg beschikt ver deze testmgelijkheid. Hfst 3 - Gehrnderzek 4

5 Tuch prcedure (ntwikkelingsleeftijd > 20 maanden) Het principe van de tuch prcedure is gelijkaardig aan dat van de visuele bekrachtigingsmethde. Omdat heel wat persnen met een verstandelijke beperking niet in staat zijn m een visuele prikkel aan een auditieve prikkel te kppelen wrdt de visuele prikkel bij deze test vervangen dr een tactiele prikkel. Gehr is een gespecialiseerde vrm van velen en ntwikkelt zich vanuit het velen. Persnen met een verstandelijke beperking kunnen geluid bijgevlg makkelijker kppelen aan een tactiele prikkel dan aan een visuele prikkel. Ok deze test bestaat uit twee delen. Tijdens het eerste deel met de persn zijn hand p een luidspreker leggen. Hierdr velt de persn de luidspreker trillen. Tegelijk wrdt een geluid aangebden. Wanneer de trilling en het geluid stppen, mag de persn een handeling uitveren die hij leuk vindt (bv. een blkje dat hij vast heeft in een ds gien). De persn leert dus dat hij de hand met laten liggen zlang de trilling velbaar is en het geluid hrbaar. Geleidelijk aan verdwijnt de tactiele prikkel en reageert de persn enkel ng p het geluid. Op dat mment start het tweede deel: de eigenlijke test. Geef aan de audilg dr welke handelingen de persn leuk vindt. Vrdelen: Testresultaten wrden p een vrij snelle en betruwbare manier verkregen. Persnen die niet in staat zijn m een visuele prikkel aan een auditieve prikkel te kppelen zijn sms wel in staat m de tactiele prikkel aan een auditieve prikkel te kppelen. Het nderzek kan dr één persn wrden uitgeverd. De test vereist geen verbale instructie. Via de tuch prcedure kan het verschil in reactie znder en met hrapparaten enigszins wrden gebjectiveerd en vergeleken. Nadelen: Mtrische, neurmtrische en sensrische strnissen kunnen deze testwijze bemeilijken f nmgelijk maken. Smmige persnen gaan te veel p in de handeling. Smmige handelingen nemen te veel tijd in beslag. De ntwikkelingsleeftijd met ngeveer 20 maanden bedragen (De Neve, 1999). Niet elke audilg beschikt ver deze testmgelijkheid. Hfst 3 - Gehrnderzek 5

6 Spelaudimetrie De persn leert dat hij een handeling mag uitveren als hij iets heeft gehrd (bv. een blkje in een ds gien). Geef aan de audilg dr welke handelingen de persn leuk vindt. Vrdelen: Testresultaten wrden p een vrij snelle en betruwbare manier verkregen. Het nderzek kan dr één persn wrden uitgeverd. Via spelaudimetrie kan het verschil in reactie znder en met hrapparaten enigszins wrden gebjectiveerd en vergeleken. Nadelen: Deze test lukt zelden bij persnen met een ntwikkelingsleeftijd van minder dan 24 à 30 maanden (De Bal, 2003). Mtrische, neurmtrische en sensrische strnissen kunnen deze test bemeilijken f nmgelijk maken. Smmige persnen gaan te veel p in de handeling. Smmige handelingen nemen te veel tijd in beslag. BOA, VRA, de tuch prcedure en spelaudimetrie wrden bij vrkeur afgenmen nder hfdtelefn. Verdraagt de persn de hfdtelefn niet, dan kunnen deze tests k wrden afgenmen in vrij veld. Bij testing in vrij veld biedt de audilg de geluiden aan via luidsprekers in het lkaal. De persn heft de kptelefn dan niet p te zetten. Dit heeft als nadeel dat je geen zicht hebt p het gehr van beide ren afznderlijk. Hfst 3 - Gehrnderzek 6

7 3. Objectieve nderzeken Tympanmetrie Tympanmetrie test de werking van het trmmelvlies en het middenr. Deze test wrdt uitgeverd via een dpje in het r. De persn met zich eventjes rustig huden. Ot-acustische emissies (OAE) OAE kunnen snel een gehrverlies uitsluiten. Ok deze test wrdt uitgeverd via een dpje in het r. De persn met zich eventjes rustig huden. Brainstem Evked Respnse Audimetry (BERA) en Auditry Steady State Respnses (ASSR) Via BERA- en ASSR-nderzek wrden de reacties p geluid pgemeten van de gehrzenuw en de auditieve centra in de hersenstam. Dit gebeurt via elektrden p het hfd van de persn. De persn met lang stilliggen vr dit nderzek. Bij persnen met een verstandelijke beperking gebeurt dit nderzek meestal nder algemene verdving (narcse). Besluit Zwel de bjectieve als de semi-subjectieve nderzeksmethden hebben beperkingen. OAE s geven aan dat er een gehrverlies is, maar kunnen enkel bij kleine gehrverliezen een idee geven van de grtte van het gehrverlies per tnhgte. Er is tevens een kleine, maar reële kans dat de persn niet uitvalt p OAE, maar tch een gehrverlies heeft. Via de BERA kan de audilg de gehrdrempel in een bepaald frequentiegebied afleiden, maar niet ver het vlledige frequentiegebied en niet per frequentie. Bij ernstige gehrverliezen kan men geen reacties meer pmeten van de gehrzenuw en de auditieve centra in de hersenstam. Bijgevlg kan men de gehrdrempel bij een ernstig gehrverlies niet bepalen. Ten gevlge van neurlgische strnissen en/f bepaalde medicatie (bv. fentïne, diazepam, lidcaïne) (Hd, 1998) kunnen de resultaten van de BERA afwijken, waardr we geen zekerheid hebben ver de juistheid van de drempel. Tevens kunnen er tegenindicaties zijn vr narcse. Ten sltte hebben we via bjectieve audimetrie geen zicht p de crticale verwerking van het geluid (De Bal, 2003). Aan de andere kant is het afnemen van semi-subjectieve nderzeken niet evident bij deze delgrep en blijft de interpretatie van de resultaten vaak subjectief en zeer meilijk. Dr de semi-subjectieve nderzeksresultaten te vergelijken met de bjectieve kunnen we de semisubjectieve resultaten staven. Het is dan k wenselijk m de bjectieve nderzeksprcedures te vergelijken met de subjectieve f semi-subjectieve audimetrie. Hfst 3 - Gehrnderzek 7