VERLOSKUNDIGEN TIJDSCHRIFTVOOR SEPTEMBER E JAARGANG NUMMER 9 WIE KAN BETER ONDERSTEUNEN DAN DE VERLOSKUNDIGE?

Transcriptie

1 TIJDSCHRIFTVOOR VERLOSKUNDIGEN SEPTEMBER E JAARGANG NUMMER 9 WIE KAN BETER ONDERSTEUNEN DAN DE VERLOSKUNDIGE? UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE ORGANISATIE VAN VERLOSKUNDIGEN september.pdf - pag.1 LET OP!!! Lage resolutie!

2 Sibbing & Wateler: financieel adviseurs voor verloskundigen Praktijkvestigingen Maatschapscontracten Praktijkfinancieringen Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de Financiële planning toekomst. Verzekeringen Pensioenen Hypotheken S IBBING & W ATELER C.S. Storkstraat KX Veenendaal Postbus AX Veenendaal Telefoon: (0318) Fax: (0318) info@sibbing.nl Internet: Zwart Mul Groep adviseurs medische praktijk Accountancy op uw lijf geschreven Eemnesserweg GA BAARN Tel: Fax: www. zmgroep.nl september.pdf - pag.2 LET OP!!! Lage resolutie!

3 TIJDSCHRIFT VOOR VERLOSKUNDIGEN Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. FOTO OMSLAG Gerry Konings is eerstelijns verloskundige, voornamelijk werkzaam als vaste waarneemster in Sint Oedenrode en Schijndel. Het bronzen beeldje jij en ik dat op de cover prijkt, heeft zij gemaakt. Het is mijn hobby. Eerst zat ik achter de draaischijf, toen ben ik beeldjes gaan maken. Meestal in klei, soms ook in was. Zo n beeldje kan vervolgens in brons gegoten worden. Waar ik nu vooral mee bezig ben, is portret boetseren. Aan de hand van foto s maak ik iemands portret. Gerry moest, net als de meeste andere verloskundigen, eerst een brug over om haar werk te laten zien. Nu zegt ze: Ik wil graag meer presteren en ja hoor, als iemand een portret wil, mag zij of hij aankloppen. Meer informatie: g.t.m. konings, gtmkonings@hotmail.com Redactie Elisabeth Beels (secretaresse) Franka Cadee, Brigitte Tebbe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers september 2006 Inger Aalhuizen, Josien de Boer, Ton van de Coevering, Jan Hein van Dierendonck, Geert Gerats, Bionda Heeringa, Marieke Lagro, Els Kiekens, Pien Offerhaus, Ellen Out, Greta Rijninks, Martijn Sobels, Monique Stals, Franka Steeghs, Jelle Stekelenburg, Sjaak Toet, Margriet Weide, Trees Wiegers,Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus AA Bilthoven E tvv@knov.nl Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus AA Bilthoven T F E jzocchi@knov.nl Personeelsannonces KNOV, Elisabeth Beels tvv@knov.nl Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T E frank.dijkman@ovimex.nl Ontwerp en vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: 114,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland 127,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: 90,-. Los nummer 15,-, aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Rembrandtlaan BK Bilthoven T Voorzitter KNOV Sjaak Toet Fotografie Henny van Nieuwpoort, Den Haag Hans Oostrum, Den Haag Oplage: 3650 ISSN Colofon Inzenden kopij en advertenties `De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via tvv@knov.nl. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties voor het volgende nummer kunnen worden ingezonden tot 11 oktober Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het oktobernummer verschijnt op 30 oktober september.pdf - pag.3 LET OP!!! Lage resolutie!

4 De Stichting Bronovo-Nebo biedt uitstekende zorg met een menselijke maat Ziekenhuis Bronovo is een dynamisch middelgroot ziekenhuis aan de noordrand van Den Haag Voor de afdeling Verloskunde/Gynaecologie zijn wij op zoek naar een (Arts) Echoscopist m/v uur De afdeling Verloskunde/Gynaecologie bestaat uit zeven gynaecologen en een zelfstandige praktijk van verloskundigen. Naast het jaarlijkse aantal van bevallingen, verzorgen wij binnen het opleidingscluster Leiden (LUMC) een tropenopleiding, een erkende NU-opleiding voor Anio s en klinisch onderwijs voor co-assistenten en leerling-verloskundigen. Wij bieden een veelzijdige interessante baan in een plezierige werksfeer. Prenatale diagnostiek is een belangrijk aandachtsgebied binnen de vakgroep. Als satelliet van de afdeling Prenatale Diagnostiek van het LUMC wordt zowel invasieve diagnostiek als geavanceerd echoscopisch onderzoek verricht. De geheel nieuwe polikliniek is volgens state of the art normen geoutilleerd en beschikt over de meest geavanceerde echo-apparatuur. Wij vragen van u dat u werkzaam bent op alle deelgebieden van het vakgebied: Verloskunde, Gynaecologie en Fertiliteit. Bekendheid met structurele echoscopie, NT-meting en doppleronderzoek strekt tot aanbeveling. Wij bieden voor deze functie een salaris dat afhankelijk is van opleiding, leeftijd en ervaring plus de verdere arbeidsvoorwaarden conform de CAO Ziekenhuizen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de heer W.J. van Wijngaarden of mevrouw M. Smeets (gynaecologen), telefoon Uw reactie kunt u sturen naar: Ziekenhuis Bronovo, afdeling PO&O, t.a.v. mevrouw R.A. Klaasen Bos, Postbus 96900, 2509 JH Den Haag of per rklaasenbos@bronovo.nl. De kracht van samen zorgen september.pdf - pag.4 LET OP!!! Lage resolutie!

5 TIJDSCHRIFT VOOR VERLOSKUNDIGEN Tijdschrift voor Verloskundigen 7 Cure en Care Redactioneel Wil van Veen Inhoud KNOV Oproep werkgroep pijnbestrijding 8 Iedereen is nodig 9 Column van de voorzitter Sjaak Toet Oproep werkgroep hyperbilirubinemie 10 Wie kan beter ondersteunen dan de verloskundige? 11 Josien de Boer en Pien Offerhaus Verloskundigen starten met kinderwensspreekuren! 16 Ellen Out Individuele deskundigheidsbevordering thuis 19 Inger Aalhuizen Ondernemen in de eerstelijns verloskunde 21 Franka Steeghs en Geert Gerats Stichting Ambulante Fiom 25 Monique Stals Wetenschap Het Millenniumproject van de VN 27 Marieke Lagro en Jelle Stekelenburg Zes jaar na de millenniumcrisis 31 Trees Wiegers Gevraagd: ethische discussie over het doel van prenatale diagnostiek 33 Kristel Zeeman Posttraumatische stress en depressie na zwangerschapsafbreking 35 Kristel Zeeman Onderwijs en scholing Mensen van morgen 37 Jan Hein van Dierendonck Forum De douladiscussie (slot) 39 Praktijk Dokter W. 43 Column Nyx Uitbreiding hielprikscreening in voorbereiding 45 Martijn Sobels Internationaal Tiende verjaardag EFNNMA 49 Greta Rijninks ICM heeft nieuw logo 52 Berichten Nieuwsblad 53 Congres en Cursus 55 Personalia september.pdf - pag.5 LET OP!!! Lage resolutie!

6 Het Slotervaart gaat door! Het Slotervaartziekenhuis heeft een groot aandeel in de Amsterdamse verloskunde. Op de afdeling verloskunde vinden jaarlijks ongeveer 1500 bevallingen plaats. Het multidisciplinaire team van gynaecologen, verloskundigen, O&G- en algemeen verpleegkundigen en kraamverzorgenden is in ontwikkeling. De afdeling heeft een nauw samenwerkingsverband met de Verloskunde Academie Amsterdam en voorziet voor een belangrijk deel in de tweedelijns stages voor studenten. Goede patiëntenzorg en gedegen onderwijs zien wij als drijfveer voor onze werkzaamheden. Wij werken vanuit een fysiologische visie. Gevraagd Klinisch verloskundige uur per week Als klinisch verloskundige vervul je een spilfunctie, je houdt overzicht over alle activiteiten op de verloskamers en adviseert zonodig op de kraam- en zwangerenafdeling. Je begeleidt partus en verricht consulten in de tweede lijn in goede samenspraak met de gynaecoloog. Een belangrijke taak is het begeleiden en onderwijzen van studenten verloskunde en co-assistenten in de praktijk. Tevens vragen wij een Verloskundige/echoscopist 2 dagen/week Als verloskundige en echoscopist verricht je verloskundig en gynaecologisch echo onderzoek. Je bent zelf professioneel verantwoordelijk voor de beroepsuitoefening binnen de gestelde beroepsinhoudelijke en organisatorische kaders en je begeleidt studenten verloskunde en co-assistenten tijdens hun echostages verloskunde. Jij bent Een energieke collega die de verloskunde en het onderwijzen hiervan een eigen gezicht weet te geven. Je bent stressbestendig, hebt organisatorische kwaliteiten en bezit een creatieve geest. Het werken in wisselende diensten is geen probleem. Je vindt het belangrijk om vakkennis en visie over te brengen op toekomstige collegae. Je hebt een Nederlands diploma verloskunde, BIG-registratie en bij voorkeur 2 jaar relevante werkervaring. Ervaring in de tweede lijn en ervaring met echografie heeft de voorkeur. Wij bieden Een zelfstandige baan binnen een klinische setting. Een vroedvrouwvriendelijke werkomgeving. Een team van ervaren collega s. Een goede inwerkperiode. Mogelijkheden tot het volgen van opleidingen. Beide functies zijn ingedeeld in FWG-schaal 60, in beginsel voor de duur van 1 jaar. Informatie Voor meer informatie over de functie kunt je bellen met Christine Wisman (coördinerend verloskundige) Telefoon , sein 339 of de dienstdoende verloskundige, sein 341. Zie ook Je sollicitatiebrief kun je sturen naar personeelsadviseur Carla Noom. Dat kan digitaal naar bedrijfsbureau@slz.nl of per post naar Slotervaartziekenhuis, ostbus 90440, 1006 BK Amsterdam. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld september.pdf - pag.6 LET OP!!! Lage resolutie!

7 Voor de grote vakantie kon u in het nieuws lezen dat toen nog staatssecretaris Rutte in zijn wijsheid had besloten om de verloskundige opleidingen op HBOniveau te definiëren en niet op het door de KNOV gewenste academische niveau. Rutte s conclusie kwam uit een of andere werkgroep die zich al geruime tijd over de materie buigt en waar geen verloskundige of vertegenwoordiger van haar beroepsorganisatie in participeerde. Misschien was de KNOV wel niet uitgenodigd omdat de werkgroep geen gekrakeel wilde, bang om geconfronteerd te worden met twee verloskundigen: eentje die vóór academisering is en eentje die het nut hiervan maar niet wil inzien. Of misschien is het probleem wel dat verloskundigen hun wetenschapsdomein (nog) niet gedefinieerd hebben, waarmee we de HBOgradatie als een status quo toegewezen kregen. KNOV AGENDA 10 oktober 2006 Terugkomdag voor toetsgroepbegeleiders 24 oktober 2006 Effectief onderhandelen in de eerstelijn Accreditatie: 6 uur 31 oktober, 21 november en 14 december 2006 Training toetsgroepbegeleiders Intercollegiale toetsing Volgeboekt Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op CURE EN CARE Het definiëren van een verloskundig wetenschapsdomein is heel veel werk. Een domein afpalen duurt lang en is zwaar werk, u kunt dat aan de eerste de beste boer/ agrariër navragen. Zonder heining om het domein lijkt onze cure op obstetrie en onze care op verpleegkunde. Ga daar als buitenstaanderige staatssecretariële werkgroep maar eens een goed advies over schrijven. Dat lukt nooit! We moeten dus eerst zelf aan het afpalen en omheinen. Omdat tot voor kort eerstelijns verloskundig wetenschappelijk onderzoek een ondergeschoven kindje was, is ook de fysiologische verloskunde moeilijk af te palen. Gelukkig, sinds de komst van de masters of science komt daar een zekere lijn in. Een eigen hoogleraar zou hier zeker een behoorlijke steen aan kunnen bijdragen, maar die lijkt nog heel ver weg. Als we kijken naar andere Europese landen dan zijn er wel stukjes informatie en onderzoek te vinden. Er zijn ook Europese landen die het verloskundigenwerk in eigen land beschreven hebben, zowel de cure als ook de care en ook andere (bij)zaken, maar nergens lijkt het op Nederland. Uniek zijn is in dit geval dus lastig! Cure en care in lotsverbondenheid. Veel verloskundigen lijken moeite te hebben met deze begrippen in een verloskundig kader. Van cure is sprake in relatie tot de medische aspecten van het vak, wat overloopt in pathologie als het minder goed gaat. Care staat in verloskundige perspectief allereerst voor preventie. Ik ga daar niet verder op in; dit tijdschrift besteedt hier constant aandacht aan. Care staat ook voor het begeleiden van vrouwen tijdens ingrijpende veranderingsprocessen op meerdere niveaus: het veranderingsproces door het krijgen van het kind, het veranderingsproces TIJDSCHRIFT van het moeder worden, gezin worden en het veranderingsproces van het ouder worden in leeftijd. Care omvat de meerwaarde van een verloskundige, of die nu in de eerstelijn of klinisch werkt. Het is de meerwaarde die voortvloeit uit het feit dat zij vroedvrouw is, de combi cure en care beheerst in het prenatale, natale en postnatale tijdperk. De combinatie preventie en begeleiding speelt een grote rol als het gaat om momenten dat het psychosociaal en/of emotioneel niet goed gaat. Denk als voorbeeld aan momenten dat sprake is van de noodzaak tot begeleiding en daarmee doorverwijzing van cliënten in (psycho) sociaal (emotioneel) zwakke omstandigheden die (mogelijk) leiden tot mishandeling van de zwangere of het kind. Steeds duidelijker wordt dat de toekomstige ontwikkeling van het vak op die gebieden ligt: preventie en psychosociale begeleiding. Hebben we die twee subdomeinen, die samen de care vormen, goed beschreven en ons eigen gemaakt, dan zal het fysiologische verloskundig domein op een natuurlijke wijze versterkt worden. Goede care leidt tot welbevinden en vertrouwen, de basis voor een fysiologisch proces. Welbevinden en vertrouwen zijn twee gevoelssferen, het zijn de intenties of ook het bijzondere bedoelen. Het zijn de oogmerken van het verloskundig vak. Als ik dan hoor dat sommige verloskundigen beweren dat zij preventie en melding van kindermishandeling niet als hun taakgebied zien vanwege de rompslomp en een mogelijk eigen risico dan heb ik het idee dat de ontwikkeling van de care binnen het verloskundig domein nog in de kinderschoenen staat. Wil van Veen Redactioneel 7 Redactioneel september.pdf - pag.7 LET OP!!! Lage resolutie!

8 Oproep KNOV PIJNBESTRIJDING TIJDENS DE BARING Werk mee aan een adequaat antwoord van de verloskundige zorg op de vraag om pijnbestrijding tijdens de baring De KNOV doet mee in een multidisciplinair project met als doel: het maken van een richtlijn over medicamenteuze pijnbehandeling tijdens de baring, die in beginsel voor elke barende vrouw een adequate pijnbehandeling beoogt. De 24-uurs beschikbaarheid van epiduraal anesthesie is een belangrijk aspect hierbij. Het project wordt uitgevoerd door het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesisten (NVA) en de Nederlandse vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Naast de NVA en NVOG zijn ook de KNOV en de huisartsen (NHG) vertegenwoordigd en zoekt men nog vertegenwoordigers voor de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde en de Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF). Op dit moment neemt Josien de Boer, beleidsmedewerker richtlijnontwikkeling, namens de KNOV deel aan deze werkgroep. In de werkgroep is nog plaats voor een verloskundige. Welke verloskundige wil samen met Josien meewerken aan het tot stand komen van deze richtlijn, zodat ook de verloskundige aspecten goed uit de verf komen? De KNOV is op zoek naar een verloskundige: werkzaam in de eerste lijn, met belangstelling voor dit onderwerp bereid om wetenschappelijk onderzoek kritisch te lezen. Enige expertise op dit vlak is wenselijk De werkgroep is gestart in april 2006 en zal naar verwachting tot eind 2007 doorlopen. In die periode zullen naar verwachting nog 10 bijeenkomsten van 2,5 uur op dinsdagmiddagen plaatsvinden. Daarnaast moet u rekenen op voorbereidingstijd (onder andere lezen van literatuur, van conceptteksten, overleg met de KNOV-medewerkster). Hebt u interesse in deze werkgroep? De bijeenkomst van de werkgroep vindt plaats in het kantoor van het CBO in Utrecht. U krijgt vacatiegeld en een reiskostenvergoeding. Belangstellenden kunnen zich per of schriftelijk aanmelden bij de KNOV bij Pien Offerhaus of Josien de Boer. Wij verzoeken u om bij uw aanmelding kort weer te geven wat uw werksituatie is en welke scholing of ervaring u hebt in richtlijnontwikkeling en/of kritisch lezen van wetenschappelijke literatuur. Graag zo spoedig mogelijk aanmelden, bij voorkeur vóór 14 oktober! Pien Offerhaus: pofferhaus@knov.nl Josien de Boer: jdeboer@knov.nl september.pdf - pag.8 LET OP!!! Lage resolutie!

9 IEDEREEN IS NODIG Nog niet eerder kreeg ik zoveel reacties op mijn column als op de laatste van augustus, getiteld zomerzorgen Gewoonlijk krijg ik 0 tot 1 reactie. Feedback is niet onze grootste kracht. Deze keer werd ik zelfs tijdens mijn vakantie gebeld door verloskundigen die wilden reageren en bij thuiskomst wachtte mij daar nog de nodige mailtjes. Ik ben blij met de herkenning van hetgeen ik schreef, want zo n 95% van de reacties was positief. Men deelt mijn zorg en vindt met mij dat we moeten gaan voor professionele zorg die recht doet aan de keuzevrijheid van de vrouw en haar partner en die is toegespitst op goede begeleiding en ruim voldoende aandacht. Anderen vonden de column te kritisch, te scherp, te kwetsend en teveel terechtwijzend. Ook waren er reacties dat dit tijdschrift ook meer en meer buiten de KNOV wordt gelezen en wat moet men wel niet van ons denken? Ik was inderdaad scherp en kritisch, misschien meer dan u van mij gewend bent, maar het was zeker niet kwetsend bedoeld. Je columns moeten prikkelen en aanzetten tot denken en discussie, zo wordt mij voorgehouden. Ik ben het daarmee eens, want als beroepsgroep moeten we kritisch naar ons zelf en naar elkaar blijven kijken, openstaan voor nieuwe ideeën, meedoen aan nieuwe initiatieven om op die manier te zorgen dat de zwangere voor ons blijft kiezen. En we kunnen het! In de afgelopen tijd hebben we bewezen dat we door de handen ineen te slaan, in staat zijn veel nieuwe initiatieven van de grond te krijgen. Denk maar eens aan al die eerstelijns echocentra. Het is de KNOV gelukt om passende tarieven te krijgen voor counseling, NT en SEO. Het is gelukt om deze tarieven met terugwerkende kracht betaald te krijgen. Het is zelfs gelukt het gros in het verzekerde basispakket te krijgen. Registers zijn geopend en de verloskundige is een niet meer weg te denken partij in de hele opzet van prenatale screening met Klinisch Genetische Centra en WBO-vergunningen. We mogen gerust stellen dat wij het afgelopen jaar op dit onderdeel de nodige successen behaald hebben. Dit is echter geen reden om achterover te leunen, want ook op het gebied van preconceptiezorg willen we aan de weg timmeren. Inmiddels hebben de media ons gevonden en we zijn op negen plekken gestart met de pilot van de kinderwensspreekuren. Er wordt hard gewerkt hiervoor een passend tarief te krijgen. Tegelijkertijd wordt geschreven aan een nieuwe verloskundige taakomschrijving, een die meer recht doet aan de werkelijkheid van 2006 en die inspeelt op het nieuwe zorgstelsel. Een taakomschrijving die als basis kan dienen voor ons inkomen en de praktijkomvang. Actueel is onze inzet voor een nieuw tarief echoscopie, voor de versie en het spiraaltje. Heel wat collega s hebben enorm veel werk verzet voor deze behaalde successen en met veel collega s zijn we inmiddels in de weer om nieuwe successen te behalen. Helaas, ik zeg het nog maar een KNOV keer: er zijn toch nog collega s die niet bewegen. Naar hen dus nogmaals het bericht dat de wereld van vandaag van ons eist dat we ons proactief opstellen. Stilstand leidt tot verlies, nu meer dan ooit! Hoe dan ook, met elkaar mogen we best trots zijn op de behaalde resultaten en waardering hebben voor alle collega s die actief zijn in allerlei werkgroepen en commissies. De KNOV kan niet zonder die actieve leden. Er ligt nog veel werk. De KNOV heeft nog veel plannen in het kader van belangenbehartiging, richtlijnontwikkeling, beroepsinnovatie en toenemende professionalisering. Helaas, we kunnen niet alles tegelijk. We zijn maar een kleine organisatie, maar wel een organisatie met veel ambitie die wil bouwen aan een sterke beroepsgroep. Daar hebben we wel iedereen voor nodig. Sjaak Toet, voorzitter De voorzitter september.pdf - pag.9 LET OP!!! Lage resolutie!

10 Oproep KNOV RICHTLIJN HYPERBILIRUBINEMIE Werk mee aan het in de Nederlandse eerste lijn bruikbaar maken van een nieuwe Amerikaanse richtlijn over hyperbilirubinemie De KNOV gaat vanaf oktober meedoen in een werkgroep voor de preventie, diagnostiek en behandeling van hyperbilirubinemie. Een recente Amerikaanse richtlijn over dit onderwerp dient als uitgangspunt, maar aanpassing aan de Nederlandse situatie met thuisbevallingen en kraamzorg thuis heeft de speciale aandacht. De werkgroep is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en de KNOV is uitgenodigd om aan deze werkgroep deel te nemen. Naast de KNOV zijn ook de beroepsverenigingen van jeugdartsen (AJN), huisartsen (NHG) verloskundig actieve huisartsen (VVAH), gynaecologen 15e Nijmeegse Nascholingsdag voor verloskundigen en huisartsen woensdag 1 en donderdag 2 november 2006 (beide dagen identiek programma) Thema: Metabool syndroom en zwangerschap Ochtend: lezingen over Pathofysiologie Metabool syndroom bij zwangeren Bevallen bij obesitas, thuis of in het ziekenhuis Kinderen van moeders met metabool syndroom Screening op metabool syndroom Ambulancevervoer Middag: Workshops over preconceptioneel advies bij metabool syndroom en bevallen thuis, vervoer per ambulance naar ziekenhuis Discussie in kleine groepen over vragen uit de dagelijkse verloskundige praktijk (NVOG), kraamverzorgenden (STING) en de landelijke vereniging Kind en Ziekenhuis uitgenodigd. Een van de beleidsmedewerkers van de KNOV zal zitting nemen in deze werkgroep. De KNOV is op zoek naar een verloskundige als tweede lid van deze werkgroep: werkzaam in de eerste lijn, met belangstelling voor dit onderwerp bereid om wetenschappelijk onderzoek kritisch te lezen. Enige scholing op dit vlak is wenselijk Naar verwachting zullen er 3 of 4 bijeenkomsten van 4 uur nodig zijn, de eerste bijeenkomst is 19 oktober. Daarnaast moet u rekenen op voorbereidingstijd (onder andere lezen van literatuur, overleg met de KNOV-medewerkster). Hebt u interesse in deze werkgroep? De bijeenkomst van de werkgroep vindt plaats in het kantoor van het CBO in Utrecht. U krijgt vacatiegeld en een reiskostenvergoeding. Belangstellenden kunnen zich per of schriftelijk aanmelden bij de KNOV bij Pien Offerhaus of Josien de Boer. Wij verzoeken u om bij uw aanmelding kort weer te geven wat uw werksituatie is en welke scholing of ervaring u hebt in richtlijnontwikkeling en/of kritisch lezen van wetenschappelijke literatuur. Graag zo spoedig mogelijk aanmelden, bij voorkeur vóór 14 oktober! Pien Offerhaus: pofferhaus@knov.nl Josien de Boer: jdeboer@knov.nl Cursusprijs: 135,- Plaats: Inlichtingen: Nijmegen PAOG-Heyendael Mw. A. Wolf, cursusassistent Tel a.wolf@paog.umcn.nl september.pdf - pag.10 LET OP!!! Lage resolutie!

11 WIE KAN BETER ONDERSTEUNEN DAN DE VERLOSKUNDIGE? Josien de Boer en Pien Offerhaus Ondersteuning tijdens de baring is ineens een hot item De afgelopen jaren werd er regelmatig in de media kritiek geuit op de verloskundige begeleiding tijdens de baring. Een recent voorbeeld: Vanwege het heilige geloof in de Natuurlijke Bevalling worden Nederlandse vrouwen met een nietvorderende bevalling vaak uren alleen gelaten zo stelt gynaecoloog Hein Bruinse in een interview met HP/de Tijd in maart van dit jaar. Ook uit onderzoek blijkt dat cliënten niet altijd tevreden zijn over de begeleiding. Een recent Nederlandse onderzoek van Marlies Rijnders vindt dat een fors deel (ruim 20%) van de vrouwen die meededen aan het onderzoek negatief terugkijkt op de baring [1]. De oorzaak hiervan wordt onder andere gezocht in de begeleiding tijdens de baring door verloskundigen. Vergeleken met de vrouwen in het moederonderzoek in Engeland, die dezelfde vragenlijsten invulden, waren de Nederlandse vrouwen minder tevreden. De nieuwe KNOV-standaard Nietvorderende Ontsluiting (NVO) komt dan ook op een uitgelezen moment. Het geven van goede ondersteuning tijdens de baring is een van de kernaanbevelingen in deze standaard. Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, wordt geconcludeerd dat continue ondersteuning een effectieve interventie is om een langdurige baring te voorkomen en ook de behoefte aan pijnbestrijding en andere medische interventies (bijstimulatie) vermindert. In de standaard wordt uit de doeken gedaan wat er onder goede begeleiding verstaan moet worden en wat deze inhoudt. Ongeveer gelijktijdig met het verschijnen van de standaard NVO startte in Nederland de eerste doula opleiding. Inmiddels hebben ongeveer 15 doula s hun diploma behaald. De komst van de doula houdt de gemoederen flink bezig. Alleen al in dit tijdschrift verschenen de afgelopen maanden 5 artikelen of ingezonden brieven over ondersteuning tijdens de baring. In het nummer juli/aug stonden weer twee ingezonden brieven over dit onderwerp. Het debat is volop bezig! Uit de artikelen en brieven blijkt dat de meningen over de doula verdeeld zijn. Sommige verloskundigen juichen de komst van de doula toe, andere zien haar als een concurrent en vragen zich af of het Nederlandse verloskundige systeem wel doula s nodig heeft. Ook internationaal gebeurt er van alles. Interessant in dit kader is dat de ICM (International Confederation of Midwives) een mission statement over de relatie doula-verloskundige aan het maken is waarin de rol van de verloskundige zal worden omschreven. Volgens de planning zal dit mission statement in 2007 verschijnen. KNOV Doula s bieden zich aan, ziekenhuizen garanderen continue ondersteuning tijdens de baring en cliënten nemen hun eigen begeleider tijdens de baring mee naar het spreekuur. Aan verloskundigen wordt gevraagd wat zij te bieden hebben aan begeleiding. Kortom, ondersteuning tijdens de baring is ineens een hot item in de verloskunde. Wat moeten verloskundigen met alle ondersteuners en begeleiders die zich aanbieden? En: welke informatie uit de standaard NVO is relevant in deze discussie? In dit artikel worden de verschillende initiatieven op het gebied van ondersteuning van de barende naast de conclusies en aanbevelingen van de NVO-standaard gelegd en wordt geprobeerd een ideaal plaatje te schetsen. Dringen om de cliënte te mogen ondersteunen Het wordt nog dringen om de cliënte tijdens de baring te mogen ondersteunen. Inmiddels zijn er 16 doula s op de markt die naar verwachting ongeveer 750 euro vragen voor hun werkzaamheden. Deze beperken zich overigens niet alleen tot ondersteuning tijdens de bevalling. Voor de bevalling maakt de doula al kennis met de vrouw en haar partner/gezin, zij stelt samen met de zwangere een bevallingsplan op, en ook na de bevalling is zij eventueel beschikbaar ter ondersteuning. De auteurs zijn beleidsmedewerkers van de KNOV Reacties of vragen over dit onderwerp of over de standaard NVO? Stuur een naar standaardnvo@knov.nl Standaard NVO september.pdf - pag.11 LET OP!!! Lage resolutie!

12 KNOV Alle activiteiten van de doula zijn primair gericht op de emotionele ondersteuning van de (zwangere en barende) vrouw en haar partner. De doula is geen erkend en beschermd beroep, dus iedereen kan zich als doula aanbieden. Op de website: bieden inmiddels 10 vrouwen zich aan als doula s/begeleiders tijdens de baring. De kraamzorgorganisaties staan niet stil. Het blad van de Kraamzorg organiseerde in april een Kraamcafé waar geanimeerd werd gediscussieerd over de plaats van de doula in relatie tot de kraamzorg. Onder de vrouwen die de doula-opleiding volgen en vrouwen die zich aanbieden als doula zijn veel (ex-) kraam-verzorgenden. De conclusie van de betrokken kraamzorgorganisaties die middag was dat zij zich gaan inzetten om te onderhandelen over extra ondersteuning door kraamverzorgenden (voorafgaand aan de partusassistentie) en tegelijkertijd in de opleiding voor kraamverzorgenden meer aandacht willen besteden aan de psychosociale begeleiding van hun cliëntèle voor zover ze dat al niet doen. Ook ziekenhuizen ontplooien initiatieven. Verscheidene instellingen hebben op de verloskamers voor de barende vrouwen 24-uurszorg van kraamverzorgenden geregeld. Zij bieden de garantie dat er altijd een kraamverzorgende op de verloskamers aanwezig is. Sommigen adverteren daar zelfs mee. Andere ziekenhuizen voeren een beleid dat geënt is op het preventive support of labor en bieden in het kader daarvan ook (continue) ondersteuning aan door een verpleegkundige. Tenslotte worden er ook doula - trainingen voor mantelzorgers georganiseerd en wordt er ook onderzoek opgezet om de meerwaarde van extra kraamzorg tijdens de ontsluitingsfase na te gaan. Wat stellen de verloskundigen hier tegenover? Een aantal verloskundigenpraktijken organiseert avonden voor zwangeren en hun partner. Tijdens die bijeenkomsten wordt ook stilgestaan bij het geven van ondersteuning. Er zijn ook individuele verloskundigen die zich aanbieden voor intensieve begeleiding tijdens de baring. En sommige verloskundigen overwegen om een doula in dienst te nemen in de praktijk of laten hun praktijkassistente de doulaopleiding volgen. Kortom, er worden allerlei initiatieven genomen en voor de cliënte én de verloskundige dreigt een onoverzichtelijke situatie te ontstaan. Verloskundigen krijgen vragen van cliënten over de beschikbaarheid van doula s in hun omgeving en vragen zich af voor wie intensieve of extra begeleiding geïndiceerd zou zijn. Allerlei vragen komen boven: voor wie is welk initiatief geschikt, wat moet je adviseren, wat kost het en wie betaalt het? Maar nog veel belangrijker is de principiële vraag: is de verloskundige de eerst aangewezen zorgverlener voor het bieden van ondersteuning of willen we de verantwoordelijkheid voor de begeleiding tijdens de baring delen met / delegeren aan anderen dan de partner en de reguliere kraamzorg? En als we de begeleiding gaan delen: met wie dan en onder welke voorwaarden? Vrij vertaald: wie heeft de regie aan het kraambed en wat is de plaats en de taak van de doula in relatie tot de kraamzorg en de verloskundige?? In het kader van deze discussie is het nuttig om wat uitgebreider stil te staan bij de bevindingen uit de literatuur die in de standaard NVO gepresenteerd worden. Is continue ondersteuning bij iedereen nodig en voor wie is deze interventie het meest geschikt en effectief? De standaard NVO: het belang van ondersteuning is evident Als er uit de internationale wetenschappelijke literatuur één ding duidelijk naar voren komt is het dat continue ondersteuning een zeer effectieve interventie is niet alleen om de voortgang van de baring te bevorderen, maar ook om de behoefte aan pijnbestrijding en andere interventies (bijstimulatie etc.) te verminderen. Het effect is groter wanneer de ondersteuning vanaf het begin van de baring (vanaf de latente fase) gegeven wordt. Bovendien zijn vrouwen die continue ondersteuning kregen veel tevredener over de baring dan vrouwen die niet continu zijn ondersteund. De grootste effecten van ondersteuning werden gevonden bij primiparae die anders alleen zouden zijn bevallen en bij vrouwen met een laag opleidingsniveau. Bij hen was een gunstig effect meetbaar op de duur van de baring. Het effect op het gebruik van pijnbestrijding en andere interventies (bijstimulatie etc) was bij vrouwen met alle opleidingsniveaus meetbaar. Voor vrouwen met een middelbare of september.pdf - pag.12 LET OP!!! Lage resolutie!

13 KNOV hoge opleiding zijn de effecten van ondersteuning op de duur van de baring met andere woorden minder groot. Dit komt duidelijk naar voren uit een review met onderzoeken uit Amerika en Canada van Ellen Hodnett [2]. Zij suggereert dat vrouwen met een hogere opleiding meestal van tevoren goed geïnformeerd zijn en bijna altijd door hun partner ondersteund worden waardoor de doula minder toegevoegde waarde heeft. Ondersteuning is effectiever als preventie dan als behandeling van nvo. Wanneer er sprake is van stagnatie van de baring is continue ondersteuning duidelijk minder effectief. Het is dus belangrijk om de ondersteuning al vroeg in te zetten en niet te wachten tot de baring stagneert. Een aantal onderzoeken vergeleken continue met intermitterende (met tussenpozen van afwezigheid) ondersteuning. Dan blijkt dat continue ondersteuning qua effectiviteit superieur is aan intermitterende ondersteuning. Saillant detail in de review van Hodnett is dat zij vindt dat de ondersteuning van iemand die niet verbonden is aan het ziekenhuis effectiever is dan ondersteuning van iemand die dat wel is. Zij pleit er dan ook voor om de ondersteuning bij voorkeur te laten geven door iemand die niet in dienst is van het ziekenhuis. In de standaard is ook aandacht voor een literatuuroverzicht van Patricia Rosen [3], die onderzoekt wie nou de meest effectieve ondersteuner is. Zij komt tot de conclusie dat een leek/mantelzorger of een een getrainde leek (doula) de meest effectieve ondersteuner is. Ook haar literatuuronderzoek is vrijwel uitsluitend gebaseerd op internationale onderzoeken. Hieronder bevinden zich nauwelijks Europese studies en ook geen studies met thuisbevallingen. Rosen plaatst terecht de kanttekening dat helaas nog nooit uitgezocht is of ondersteuning door een verloskundige effectiever is dan ondersteuning door een doula of mantelzorger. Continue ondersteuning om de duur van de ontsluitingsfase te verkorten helpt dus, maar vooral preventief en vooral bij primiparae die anders alleen zouden zijn bevallen of die een laag opleidingsniveau hebben. In hoeverre ondersteuning door een verloskundige vergelijkbare effecten sorteert, is nog niet eerder onderzocht. Aanbevelingen voor de Nederlandse verloskundige praktijk Al deze bevindingen werden tegen elkaar afgewogen om te komen tot aanbevelingen voor de Nederlandse verloskundige praktijk. In de standaard wordt aanbevolen: Al tijdens de zwangerschap het belang van ondersteuning naar voren te brengen en af te spreken wie de barende gaat ondersteunen. Bij vrouwen die geen goede mantelzorg hebben, is het wenselijk alsnog ondersteuning te regelen. Welke zorgverlener dit op zich zou kunnen nemen is nog niet uitgekristalliseerd en de financiering is ook nog punt van discussie. Wanneer bij het eerste persoonlijke contact met de vrouw blijkt dat de baring begonnen is, gaat de verloskundige na of er adequate ondersteuning aanwezig is. Zo niet, dan wordt in samenspraak met de cliënt nagegaan wat de wensen en mogelijkheden zijn. Vanwege het preventieve effect van steun wordt bovendien aanbevolen dat dit eerste persoonlijke contact plaatsvindt kort na de eerste melding dat de baring is begonnen. Wanneer er tekenen zijn dat er onvoldoende progressie is en de baring dreigt te stagneren, is het raadzaam extra ondersteuning in te zetten. De verloskundige kan zelf intensievere ondersteuning bieden of extra ondersteuning bijvoorbeeld door kraamverzorgenden inzetten, indien die beschikbaar is, bijvoorbeeld omdat daar lokale afspraken over zijn gemaakt. Aanvullende ondersteuning tijdens de baring is op dit moment nog geen onderdeel van de reguliere zorg. De discussie hierover is nog maar net begonnen en mogelijkheden voor aanvullende ondersteuning op indicatie moeten nog worden onderzocht. Op lokaal niveau is het wel denkbaar dat verloskundige praktijken hierover tot afspraken komen, zowel met aanbieders als met zorgverzekeraars. Visie op de ondersteunende rol van de verloskundige in de standaard NVO In principe wordt er in de standaard van uitgegaan dat de ondersteuning tijdens de baring door de verloskundige en de partner of andere begeleid(st)er voldoende zal zijn. In de algemene aanbevelingen van september.pdf - pag.13 LET OP!!! Lage resolutie!

14 KNOV de standaard wordt gesteld dat uitbreiding van partusassistentie op indicatie van de verloskundige vanaf de latente fase de eerste optie zou zijn. Op dit moment is dat nog niet gerealiseerd. Als auteurs van de standaard vinden wij dat de verloskundige de eerst verantwoordelijke is voor het geven van ondersteuning en is zij degene die de regie over de baring en de ondersteuners houdt. Wij zijn van mening dat: het stellen van de indicatie voor extra ondersteuning voorbehouden is aan de verloskundige, in samenspraak met de cliënte; het niet wenselijk is dat het geven van ondersteuning tijdens een normaal verlopende baring volledig of grotendeels gedelegeerd wordt aan andere ondersteuners ; de verloskundige de regie moet houden en (juridisch) verantwoordelijk is voor de begeleiding tijdens de baring; het begeleiden van de baring een professionele taak is die niet door iedereen uitgevoerd kan worden. Het inschatten van de draagkracht van de vrouw, rekening houdend met de fase van de baring, het geven van informatie over de fase waarin de baring verkeert en de interventies en mogelijkheden om het baringsproces te versnellen zijn slechts een paar voorbeelden van de ondersteunende taken die een onmisbaar onderdeel vormen van de begeleiding door de verloskundige. Het beroepsprofiel is hierover ook uitgesproken: De taak van de verloskundige is het medische begeleiden van de barende vrouw en eveneens het geven van emotionele en praktische ondersteuning aan de barende vrouw en haar begeleiders. De rol en de taken van de verloskundige zijn helder. De vraag die hierbij rijst is of verloskundigen deze visie delen en hiermee uit de voeten kunnen. Het ideale plaatje Wanneer de conclusies en aanbevelingen van de standaard naast de genoemde initiatieven worden gelegd, komen we tot de volgende slotsom. Het belang van ondersteuning tijdens de baring is evident. In onze visie is goede ondersteuning tijdens de baring een essentieel onderdeel van de verloskundige begeleiding, is de verloskundige de primaire ondersteuner samen met de partner en houdt de verloskundige de regie en de verantwoordelijkheid over de baring en de ondersteuners in de eerstelijn. De voornaamste indicatie voor aanvullende ondersteuning is de afwezigheid of de onvoldoende beschikbaarheid van ondersteuning, vastgesteld voor of tijdens de baring. Daarnaast kan de verloskundige extra ondersteuning overwegen bij vrouwen die erg angstig zijn voor de bevalling en/of vrouwen die eerder een negatieve baringservaring hebben gehad en daardoor erg opzien tegen de bevalling. Naast mantelzorg lijkt voorlopig de enige betaalbare optie om in dergelijke gevallen extra kraamzorg in te zetten. Kraamzorgorganisaties hebben in ieder geval de benodigde infrastructuur voor landelijke dekking. De discussie of dit tot de reële mogelijkheden gaat behoren in de toekomst moet nog met alle betrokken partijen gevoerd worden. Het inschakelen van een doula, indien die beschikbaar is in het werkgebied, kan vooralsnog alleen wanneer de cliënte dat zelf betaalt. Wanneer een zwangere zelf een doula (of andere aanvullende ondersteuners) introduceert, is het wenselijk om van tevoren kennis te maken en afspraken te maken over de taken en verantwoordelijkheden van de betrokkenen. Ook daarom is het belangrijk dat u, zoals de standaard aanbeveelt, tijdens de zwangerschap de ondersteuning tijdens de baring bespreekt. Duidelijk moet zijn dat u als verloskundige verantwoordelijk bent voor het gevoerde beleid tijdens de baring. Hoewel er op het gebied van ondersteuning allerlei initiatieven worden ontwikkeld en dit onderwerp ook een punt van aandacht is voor de KNOV én voor ziektekostenverzekeraars, is er op korte termijn geen uitzicht op veranderingen in de vergoedingen of september.pdf - pag.14 LET OP!!! Lage resolutie!

15 KNOV regelingen rondom (extra) ondersteuning. In de tussentijd lijkt het ons raadzaam dat verloskundigen anticiperen op de ontwikkelingen en ook voor zichzelf of voor hun praktijk een visie ontwikkelen op ondersteuning door henzelf of anderen. Naast het bewaken van de fysiologie en de risicoselectie is het immers bij uitstek de taak van de verloskundige om vrouwen in staat te stellen hun bevalling met vertrouwen tegemoet te zien, omringd door de zorg die ze nodig hebben. Praktijken kunnen zichzelf allerlei vragen stellen om zo n visie te ontwikkelen, zoals: Zijn onze cliënten tevreden over de voorbereiding en de begeleiding die wij bieden tijdens de baring? Weten ze wat ze van ons kunnen verwachten aan begeleiding? Wat is ons beleid voor ondersteuning tijdens de baring? Komt dat overeen met de aanbevelingen van de standaard? Komt het vaak voor dat we onze aandacht moeten verdelen over meerdere baringen tegelijk en als dit zo is: zouden we dat anders kunnen organiseren? Stemmen we onze bezoeken werkelijk af op de behoefte van de cliënte of vinden we de ontsluiting eigenlijk vooral een zaak van de cliënte en haar partner? Hoe wordt omgegaan met mantelzorgers die de cliënte tijdens de baring willen ondersteunen? Moedig je ze aan om mee te komen naar de prenatale controles of organiseer je zelf bijeenkomsten? Adviseer je hen om mee te gaan naar de zwangerschapscursus? Of lieer je een professionele doula aan je praktijk? Hoe staan de kraamzorg en mijn dominante zorgverzekeraar tegenover het inzetten van aanvullende kraamzorg in bijzondere gevallen? Wat doet de KNOV? De KNOV volgt de ontwikkelingen op de voet. Zij is zich ook bewust van het feit dat het naleven van de aanbevelingen van de standaard NVO gevolgen kan hebben voor het vaststellen van de omvang van de zorg tijdens de baring en voor de randvoorwaarden die nodig zijn om kwalitatief goede zorg te leveren. Een belangrijke vraag is natuurlijk of verloskundigen voldoende uren hebben en of zij de aangewezen personen zijn om intensievere ondersteuning te bieden of dat deze taak aan anderen (lees kraamzorg, doula) overgelaten zou moeten worden. Dit zijn aandachtspunten in het overleg met ziektekostenverzekeraars en andere zorgpartners. Daarnaast houdt de KNOV zich actief bezig met het volgen van initiatieven op het gebied van ondersteuning en is betrokken bij onderzoeken op dit gebied. De praktijk en onderzoeken zullen moeten uitwijzen of het beleid dat de standaard NVO voorstaat het aantal verwijzingen in de toekomst zal doen afnemen, de kwaliteit van de verloskundige zorg zal verbeteren en, last but not least, meer cliënten zal opleveren die positief en tevreden terugkijken op hun bevalling. Referenties [1] M. Rijnders. Presentatie Gelderlandsymposium 2006 [2] ED Hodnett, S Gates, GJ Hofmeyr, C Sakala. Continuous support for women during childbirth. Cochrane Database Syst Rev. 2003(3):CD [3] P. Rosen Supporting women in labor: analysis of different types of caregivers. J Midwifery & Women s Health, vol. 49, 1: september.pdf - pag.15 LET OP!!! Lage resolutie!

16 Kinderwensspreekuur KNOV VERLOSKUNDIGEN STARTEN MET KINDERWENS- SPREEKUREN! KNOV pilot Preconceptiezorg door eerstelijns verloskundigen Volgende maand gaat de KNOV pilot Preconceptiezorg door eerstelijns verloskundigen van start. Deze pilot volgt logischerwijs uit het KNOV-standpunt Preconceptiezorg (2005). Onder de naam kinderwensspreekuur zullen eerstelijns verloskundigen op negen plaatsen in het land, preconceptiezorg aanbieden [1]. De deelnemende verloskundigen hebben de scholing prenatale screening en preconceptiezorg van de SSOV gevolgd en hebben verschillende materialen ter beschikking. Deze materialen worden gedurende de pilot getest en waar nodig aangepast. De pilot loopt van oktober 2006 tot en met april Na de pilot worden de kinderwensspreekuren landelijk geïmplementeerd. Preconceptiezorg wordt al enige tijd aangeboden aan vrouwen met een bekend verhoogd risico. Vanaf nu is deze zorg ook voor gezonde vrouwen en vrouwen met een onbekend risico beschikbaar. Het is vanzelfsprekend dat deze zorg in de eerste lijn plaats vindt, door professionals die gewend zijn risicoselectie toe te passen en het verwijssysteem kennen. In het Tijdschrift voor Verloskundigen en op de website van de KNOV is al eerder informatie verstrekt over preconceptiezorg en de pilot. De afgelopen tijd is in de media ook aandacht besteed aan de KNOV pilot en aan preconceptiezorg in het algemeen, waardoor de bekendheid bij het publiek vergroot is. De verwachting is dat de vraag naar kinderwensconsulten flink zal toenemen. Ellen Out Wilt u ook het kinderwensspreekuur gaan organiseren? Ook verloskundigen die niet aan de pilot deelnemen zullen mogelijk de behoefte of noodzaak voelen om kinderwensspreekuren te gaan verzorgen in hun werkgebied. Indien de scholing prenatale screening en preconceptiezorg is gevolgd, is het mogelijk om gebruik te maken van de (in concept) ontwikkelde producten. Dit zijn o.a. posters, postcards en voorlichtingsfolders voor de cliënt en een draaiboek, de methodiek en structuur van het consult en een verslagformulier voor gebruik door de verloskundige [2]. U kunt voor meer informatie contact opnemen met de KNOV, Ellen Out, E: eout@knov.nl; T: De auteur is projectleider pilot Preconceptiezorg door eerstelijns bij de KNOV [1] in Amsterdam verzorgen de verloskundigen reeds sinds 1 januari 2006 kinderwensspreekuren [2] deze producten zijn gezamenlijk ontwikkeld door KNOV, SSOV en de pilotdeelnemers september.pdf - pag.16 LET OP!!! Lage resolutie!

17 KNOV bereikt positief resultaat Margriet Weide Na lange tijd van onduidelijkheid en verwarring is er eindelijk, vooral dankzij een consistente inzet van de KNOV, een doorbraak bereikt in de financiering van de prenatale screening. De minister heeft de maximale tarieven voor zowel de counseling, de combinatietest als het structureel echoscopisch onderzoek (SEO) goedgekeurd. Bovendien zijn met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2006 zowel de counseling als de SEO voor iedereen opgenomen in de basisverzekering. Eveneens is de combinatietest voor zwangeren boven de 36 jaar of met een medische indicatie opgenomen in de basisverzekering. Dit betekent dat de zorgverzekeraars bovenstaande activiteiten vergoeden. Alleen voor zwangeren jonger dan 36 jaar zonder medische indicatie zit de combinatietest niet in de basisverzekering. Deze groep vrouwen zal de combinatietest zelf moeten betalen (of verzekeraars dit in hun aanvullende pakketten op gaan nemen is nog niet duidelijk). De KNOV heeft zich veel inspanning getroost om dit te bereiken. Hieronder leest u in vogelvlucht welke stappen zijn gezet om dit mooie resultaat te bereiken. Politieke en maatschappelijke context Naast de oorspronkelijke invasieve diagnostische methodes ontstonden in de loop van de jaren tachtig kansbepalende testen. Daaraan gekoppeld rees ook langzaam de vraag welke manier van screenen te verkiezen is en aan wie screening aangeboden zou moeten worden. Over deze kwesties vroeg toen- FINANCIERING PRENATALE SCREENING Maximaal vastgestelde tarieven Counseling: 25,- NT-meting plus serumtest: 126,- ( 75,34 NT-meting en 50,33 serumtest) Structureel echoscopisch onderzoek: 93,20 Voorwaarden declareren Vastgesteld tarief Formeel moet er voor declaratie van prenatale screening een tarief zijn vastgesteld door het College Tarieven Gezondheidszorg (CTG). Dit is inmiddels het geval (zie ander kader voor de maximale tarieven). KNOV WBO-vergunning Omdat alle drie de activiteiten (counseling, combinatietest en SEO) onder de Wet op het bevolkings onderzoek (WBO) vallen, mogen deze activiteiten alleen uitgevoerd worden op basis van goede afspraken met een vergunninghouder. De zogenaamde regionale centra (klinisch genetische centra/centra voor prenatale diagnostiek) worden de vergunninghouders (zie ook TvV Prenatale screening Landelijke organisatie december nummer 2005). Inmiddels hebben alle regionale centra de vergunning aangevraagd en zal VWS naar verwachting voor 1 januari 2007 de vergunningen afgeven. Mede door inzet van de KNOV wordt het jaar 2006 als overgangsjaar beschouwd en heeft Zorgverzekeraars Nederland inmiddels haar leden (de zorgverzekeraars) laten weten dat de nog niet afgegeven vergunningen geen belemmering mogen zijn voor de uitbetaling van de declaraties prenatale screening. Opname in KNOV-echoregister Het College Tarieven Gezondheidszorg stelt inschrijving in het KNOVechoregister als voorwaarde voor uitvoering van de NT-meting en de SEO. Meer informatie hierover vindt u op de KNOV-site waar u ook de inschrijvingsformulieren kunt downloaden. Opname in counselingsregister In de tariefbeschikking van het CTG is opgenomen dat voor de declaratie van counseling inschrijving in een register is vereist. KNOV en ZN hebben hierover gesproken en vastgesteld dat een register voor counseling niet is beoogd en dat op dit onderdeel het CTG gevraagd zal worden de beschikking te rectificeren. ZN beraadt zich nog op de vraag of voor de counseling een certificaat van een hiervoor gevolgde cursus geeist moet worden en neemt hierover medio september een definitief standpunt in. De KNOV heeft overigens ook op dit onderdeel een pragmatische aanpak voorgesteld. De verloskundige is immers bevoegd voor counseling en zij dient individueel te beoordelen of zij ook bekwaam is. De KNOV adviseert verloskundigen de onder andere door de initiële opleidingen aangeboden cursussen sowieso te volgen. Op korte termijn zal aan de praktijken hierover nader worden bericht. Prenatale screening september.pdf - pag.17 LET OP!!! Lage resolutie!

18 KNOV malig minister Borst in 1998 de Gezondheidsraad om advies. Een paar kabinetten, twee adviezen van de Gezondheidsraad en veel gesprekken van onder andere de KNOV later, geeft de regering in september 2005 meer duidelijkheid. Toen werden de kaders voor de inhoud, inrichting en voorwaarden van de prenatale screening eindelijk definitief vastgesteld. (Voor een overzicht van de ontwikkelingen in de jaren vóór 2005 zie het artikel Prenatale Screening Financiering TvV december 2005). Een van de zaken die het kabinet september 2005 aangaf was dat alleen vrouwen boven de 36 jaar of met een medische indicatie in aanmerking kunnen komen voor vergoeding. Ondertussen nam de vraag van zwangeren naar screening toe en inmiddels zijn er allerlei initiatieven in het land ontstaan door zowel de eerste als de tweedelijn om de screening uit te voeren. Apart tarief prenatale screening eerstelijn De nog niet geregelde financiering van de uitvoering van de prenatale screening vormde een belangrijk obstakel bij al die initiatieven. De KNOV zette al haar contacten in om een draagvlak te creëren voor uitvoering in de eerstelijn. De brief van de staatssecretaris van 15 september 2005 was een bevestiging van onze overtuiging dat uitvoering van prenatale screening goed aansluit bij de eerstelijns verloskunde. Hierin stelde zij namelijk expliciet dat prenatale screening bij voorkeur aan moet sluiten bij de normale begeleiding van de zwangere. Hiermee werd duidelijk dat er een apart tarief voor de eerstelijn moest komen. Vanaf dat moment gebruikte de KNOV alle mogelijke kanalen om samen met Zorgverzekeraars Nederland tot een eerstelijns tariefsvoorstel te komen. Gezamenlijk tariefsvoorstel KNOV en ZN Formulering van een tariefsvoorstel vereist beslissingen over allerlei zaken. Zo moest besloten worden of er één totaaltarief of verschillende deeltarieven zouden komen. Andere punten die om een antwoord vroegen waren bijvoorbeeld: hoe zal de organisatie eruit gaan zien? Wat zijn de kosten van een verloskundig centrum? Wie gaan de echo s uitvoeren en wie de counseling? Welke inschalingen horen daarbij? Welke investeringen zijn nodig en wat is de onderbouwing van die investeringen? Er moet bijvoorbeeld echoapparatuur aangeschaft worden maar welk type is nodig in de eerstelijn en welk prijskaartje hangt daaraan? Onder welke voorwaarden kan er gefinancierd worden (denk aan kwaliteitseisen) enzovoort. Om dit soort zaken duidelijk te krijgen hebben medewerkers van de KNOV veel gesprekken gevoerd met verloskundigen zelf. Maar ook heel wat tijd is gaan zitten in gesprekken met de STBN, NVOG, LHV/NHG, VWS, patiëntenorganisaties, het RIVM, ZN en vele regionale verzekeraars. Dit resulteerde eind november 2005 in een tariefsvoorstel van de KNOV met ZN aan het College Tarieven Gezondheidszorg (CTG). Het is aan het CTG om het tarief vervolgens vast te stellen. Tussen aanbieden tariefsvoorstel en goedkeuring minister Totdat het tarief door het CTG werd vastgesteld op 30 juni 2006 heeft de KNOV opnieuw intensief onderhandeld met alle partijen. Zo liet het CTG namelijk weten toch liever een gezamenlijk voorstel met de tweedelijn te willen zien. En het CTG stelde vragen bij de onderbouwing van het tarief: moeten die apparaten nu zo veel kosten? En waarom kunnen de echoscopisten niet lager ingeschaald worden? Het uiteindelijke resultaat van deze onderhandelingen was een gezamenlijk met de NVOG, LHV, de Orde van medisch specialisten, ZN en KNOV opgesteld tariefsvoorstel dat naar boven was bijgesteld ten gunste van de eerstelijn. Dit voorstel werd ter goedkeuring naar de minister gestuurd en met de handtekening van de minister is er nu een belangrijke hobbel genomen in de uitvoering van de prenatale screening in de eerstelijn. Tevreden We kunnen tevreden zijn met het resultaat. Aan het begin van het traject was slechts sprake van opname in de basisverzekering van de combinatietest en de SEO voor vrouwen ouder dan 36 jaar en voor vrouwen met een medische indicatie. Nu, aan het eind van het traject, zijn de SEO én de counseling voor álle vrouwen opgenomen. Alleen de combinatietest voor vrouwen jonger dan 36 jaar zonder medische indicatie is niet opgenomen in de basisverzekering. Tenslotte Maar, nog steeds is de KNOV druk doende met de financiering, want alle financiële barrières blijken nog niet genomen te zijn. Op dit moment onderhandelt de KNOV met ZN, het CTG en andere partijen om duidelijkheid te krijgen over kwaliteitsgaranties voor onder andere counselen en het declaratieverkeer. Het tarief is vastgesteld, de nog niet verleende WBOvergunningen vormen geen obstakel voor uitbetaling, maar het declaratieverkeer roept nog veel vragen op. Zodra hier meer duidelijk over is hoort u weer van ons september.pdf - pag.18 LET OP!!! Lage resolutie!

19 INDIVIDUELE DESKUNDIGHEIDS- BEVORDERING THUIS, OP ELK GEWENST TIJDSTIP? Inger Aalhuizen Een Programma Individuele Nascholing biedt u de mogelijkheid om geaccrediteerde deskundigheidsbevordering thuis te volgen, op het tijdstip waarop het u uitkomt en u de tijdsinvestering zelf kunt spreiden. Het principe van het Programma Individuele Nascholing is ontwikkeld door het Nederlands Huisarts Genootschap. Een PIN bestaat uit werkbladen en achtergrondinformatie. Bij de werkbladen wordt naar aanleiding van casuïstiek vragen gesteld die u moet beantwoorden. In de achtergrondinformatie vindt u de antwoorden op de in de werkbladen gestelde vragen voorzien van een onderbouwing. Midden in een PIN vindt u een pagina met toetsvragen, door deze toetsvragen ingevuld terug te sturen naar de KNOV krijgt u 1,5 uur accreditatie voor het kwaliteitsregister. U krijgt de goede antwoorden van de toets thuisgestuurd, dit dient als bewijs voor verkregen accreditatie van het kwaliteitsregister en u kunt ze opbergen in de map kwaliteitsregister.. De eerste PIN samengesteld door de KNOV en NHG ging over het onderwerp miskraam (zie TvV mei 2006 Inger Aalhuizen Programma Individuele Nascholing Miskraam). De PIN miskraam is te vinden op kwaliteitszorg voor leden/bij- en nascholing. In september 2006 komt de PIN Prenatale Screening uit! Inhoud en opzet van deze PIN zijn ontwikkeld door de KNOV en het NHG in nauwe samenwerking met de NVOG en VKGN. Het programma is bestemd voor verloskundigen, huisartsen, gynaecologen, klinisch genetici en genetisch consulenten, hier kortheidshalve verloskundige hulpverleners genoemd. Er is naar gestreefd informatie te bieden die voor elke beroepsgroep van belang is. Doel van het programma is dat verloskundige hulpverleners beter in staat zijn vragen van hun cliënten over prenatale screening te beantwoorden. Uitgangspunt van deze PIN is dat de zwangere vrouw zelf aangeeft of zij informatie wenst en zo ja, aan welke informatie en aan hoeveel PIN Welke informatie over prenatale screening moet een zwangere vrouw en partner precies krijgen, welke voor- en nadelen zijn er en hoe kan de vrouw en partner het beste worden begeleid bij het maken van de keuzes die prenatale screening met zich mee brengt? Het geven van voorlichting over prenatale screening en het begeleiden van zwangere vrouwen bij het keuzeproces wordt counseling genoemd. Deze counseling wordt gegeven door een hulpverlener die daarin geschoold is en ervaring heeft. Ter bevordering van de deskundigheid in het geven van voorlichting en counseling over dit onderwerp is het project Voorlichting en deskundigheidsbevordering prenatale screening in Nederland opgezet, gesubsidieerd door het ministerie van VWS [1]. Binnen dit traject zijn cursussen prenatale screening ontwikkeld die men thans kan volgen bij de initiële opleidingen. Een landelijke cursus deskundigheidsbevordering is in ontwikkeling. Dit Programma Individuele Nascholing is één van de scholingsactiviteiten binnen dit traject. KNOV informatie zij behoefte heeft. In hoofdstuk 1 oriënteert u zich op prenatale screening en prenatale diagnostiek. In hoofdstuk 2 wordt besproken hoe u zwangeren informeert over prenatale screening en begeleidt bij het maken van een keuze voor al dan niet screenen. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de counseling van vrouwen die voor prenatale screening hebben gekozen. In deze eerste drie hoofdstukken raakt u stapsgewijs dieper in de stof ingevoerd. Hoofdstuk 4 is een kennistoets. Tenslotte wordt in hoofdstuk 5 aandacht besteed aan de organisatie van de verloskundige zorg en het maken van samenwerkingsafspraken. De PIN prenatale screening kan individueel gebruikt worden, maar is ook een geschikt instrument ter voorbereiding van een ITV bijeenkomst. Ook kan het worden gebruikt als voorbereiding op een bespreking waarbij verloskundige hulpverleners afspraken maken over samenwerking bij prenatale screening. De PIN prenatale screening is te vinden op kwaliteitszorg voor leden/bij- en nascholing. Het is zeker de moeite waard om deze producten te bekijken! Referentie [1] Deelnemers aan het project zijn: Erfocentrum, Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisatie(VSOP), Vereniging Klinische Genetica Nederland (VKGN), Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie(NVOG),Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen(KNOV), Nederlands Huisartsen Genootschap(NHG). De auteur is beleidsmedewerker van de KNOV Programma Individuele Nascholing september.pdf - pag.19 LET OP!!! Lage resolutie!

20 Beroepspensioenvereniging KNOV LIDMAATSCHAP BEROEPSPENSIOENVERENIGING BEPAALT TOEKOMST PENSIOENFONDS Voor beroepspensioenfondsen staat 2006 in het teken van de oprichting van een beroepspensioenvereniging. De oprichting van deze vereniging wordt voorgeschreven door de nieuwe beroepspensioenfondsenwet en is bepalend voor de toekomst van ons pensioenfonds. De officiële oprichting vindt plaats op 20 september 2006 om uur in De Meern. De drie pensioenfondsen voor dierenartsen, fysiotherapeuten en verloskundigen sloegen de handen ineen en gingen gezamenlijk aan de slag met de oprichting van verenigingen. Zo werden krachten gebundeld en kosten bespaard. De officiële oprichting is daarmee ook een goed moment om terug te kijken op de afgelopen maanden en vooruit te kijken op de toekomst. Een toekomst waaraan we graag het thema samen sterk verder koppelen. Een thema dat is bedacht door het pensioenfonds voor fysiotherapeuten maar inmiddels wordt gedeeld met de andere pensioenfondsen. Het aantal leden van de vereniging bepaalt in de toekomst of praktiserende verloskundigen in de eerste lijn automatisch blijven deelnemen aan de pensioenregeling voor verloskundigen. De overheid stelde hiervoor een norm van 60% vast. Is over vijf jaar minder dan 60% van deze verloskundigen lid van de vereniging dan vervalt het automatisme. Leden van de vereniging krijgen ook directer inspraak op het beleid van het pensioenfonds. De vereniging start direct met een introductiecampagne. Rond 20 september ontvangen alle praktiserende, voormalig praktiserende en gepensioneerde verloskundigen in de eerste lijn een nieuwsbrief over de vereniging. Eind september volgt een persoonlijke brief met de vraag te kiezen voor het lidmaatschap van de vereniging. Ook op de website van het pensioenfonds is een themahoek ingericht met informatie over de deelnemersvereniging. Het oprichtingsbestuur bestaat uit de verloskundigen Truke Haanraadts, Saskia de Korte en Patricia Höcker. Zij kregen bij het opzetten van de vereniging ondersteuning van het pensioenfondsbestuur en de beroepsorganisatie. Daarnaast werkte men intensief samen met de oprichtingsbesturen van de Deelnemersvereniging van het Pensioenfonds Dierenartsen en van de Deelnemersvereniging Pensioenfonds Fysiotherapeuten. Vanuit dezelfde opdracht, de wettelijke bepaling een vereniging op te richten, leidde deze samenwerking tot een bundeling van krachten en een besparing op de oprichtingsen introductiekosten van de vereniging. Om deze mijlpaal en de samenwerking te vieren, kiezen de drie verenigingen voor een gezamenlijke oprichting op 20 september. De samenwerking krijgt na de introductie zeker een vervolg. RECTIFICATIE In Tijdschrift voor Verloskundigen van juni 2006 is op blz. 38 in de kolom Veel gestelde vragen rond het kwaliteitsregister een fout geslopen. In de gedrukte tekst staat: In het kader van de eis tien uur praktiserend zijn : hoe moet je een 24-uur dienst interpreteren? Uit de jaarlijkse NIVEL-monitoring is het aantal uur bereikbaarheidsdienst bekend en de hoeveelheid werk die tijdens diensten wordt verricht, hoeveel een verloskundige gemiddeld werkt. Op basis daarvan is berekend dat een 24-uursdienst gemiddeld overeenkomt met 10 uur werken. Er had moeten staan: In het kader van de eis tien uur praktiserend zijn : hoe moet je een 24-uur dienst interpreteren? Uit de jaarlijkse NIVEL-monitoring is het aantal uur bereikbaarheidsdienst bekend en de hoeveelheid werk die tijdens diensten wordt verricht, hoeveel een verloskundige gemiddeld werkt. Op basis daarvan is berekend dat een 24-uursdienst gemiddeld overeenkomt met 4 uur werken september.pdf - pag.20 LET OP!!! Lage resolutie!