II.I Staart en maneneczeem, een literatuuroverzicht.
|
|
- Linda Smets
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 II.I Staart en maneneczeem, een literatuuroverzicht Beschrijving van staart en maneneczeem Staart en maneneczeem (zomereczeem) is een huidallergie bij het paard die specifiek optreedt in het zomerseizoen (april tot en met oktober). Deze aandoening gaat gepaard met hevige jeuk. Hierdoor kan de geïrriteerde huid kaal en kapot worden geschuurd en kunnen secundaire infecties optreden. Er wordt aangenomen dat de allergische reactie ontstaat door de beten van Culicoides muggen (knutten). Het eczeem komt voor in het gematigd klimaat van Europa, USA en Canada, maar ook in het (sub-) tropische klimaat van Australië, Arabië, Indië en Israël. Staart en maneneczeem staat bekend als: - - Sommerekzem in Duitsland, - - Sweet itch in Groot Britannië, - - Queensland itch in Australië, - - Allergic dermatitis in USA, - - Kasen in Japan. Het wordt voornamelijk waargenomen bij IJslanders, Shetlanders, Halflingers, Fjordenpaarden, Friezen, Arabieren en warmbloedpaarden. Het voorkomen van dit probleem in een ras is gemiddeld 3 tot 10 %. Bij andere paardenrassen komt de ziekte minder of niet voor Symptomen van staart en maneneczeem Het belangrijkste symptoom van deze aandoening is eczeem. Het eczeem veroorzaakt de volgende verschijnselen: hevige jeuk, haarverlies, verdikking van de huid en er ontstaan schilfers. In een wat ernstiger stadium ontstaan er vochtafscheidende plekken, soms met gele korsten van droog serum. Als er aan deze ernstige plekken geen aandacht wordt besteedt, kan dit tot een secundaire bacteriële besmetting leiden. Het eczeem komt met name voor in de staartwortel en manenkam, maar kan in ernstige gevallen ook voorkomen op de rug, de schoft, aan de buik en in de liezen. Het paard blijft de gehele dag schuren, rollen of krabben met zijn hoeven om van zijn jeuk af te komen. Wanneer het jeukende paard met andere dieren samen staat, moedigt het paard als het ware z n maatjes aan om te krabben Het verloop van staart en manenexceem Staart en maneneczeem is een seizoensgebonden aandoening. Het treedt op in het warme jaargetijde en het verdwijnt weer bij het koude
3 jaargetijde. In het koude jaargetijde kunnen de beschadigingen aan de huid en vacht worden herstelt. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er in het seizoen een aantal pieken optreden. Tijdens deze pieken hebben de dieren meer last van staart en maneneczeem. Mac Caig (1975) heeft dit onderzoek uitgevoerd in Schotland en Groot Brittanië. Zij concludeerde dat er in Schotland een piek ligt in juni en juli. In Groot Brittanië zijn er twee pieken te onderscheiden, namelijk een voorjaarspiek in mei en een herfstpiek in september. Hetzelfde onderzoek is ook uitgevoerd in Australië door Riek (1953). Riek vindt een eczeempiek in de maanden januari tot en met maart. Dit zijn de maanden met de hoogste temperatuur en luchtvochtigheid. In Duitsland heeft Geiben (2001) ook een onderzoek gedaan naar de eczeempieken. Geiben heeft drie pieken van elkaar kunnen onderscheiden. De vroegzomerpiek in juni die ongeveer drie tot vier weken duurt. Dan komt er een terugval. De grootste piek komt vanaf half juli tot half augustus en als laatste de kleine herfstpiek in september. Waarschijnlijk zijn de klimatologische omstandigheden bij deze onderzoeken steeds gelijk Ontstaan van staart en maneneczeem Staart en maneneczeem komt tot stand onder drie voorwaarden: Erfelijke aanleg Wanneer rassen verschillen in eczeemgevoeligheid dan is dat een aanwijzing dat genetische factoren hierbij een rol kunnen spelen. Unkel concludeerde dat er sprake is van een kwantitatieve vererving (meerdere betrokken genen) van de aandoening. In 1985 heeft Unkel de erfelijkheidsgraad (h 2 ) geschat van het voorkomen van staart en maneneczeem bij IJslandse paarden in Duitsland. Unkel heeft de bekende afstamming van 984 IJslandse paarden verzameld. Ook werd de ernst van de aantasting meegenomen (aantal geïrriteerde plaatsen). De erfelijkheidsgraad is geschat met behulp van meerdere analyses. De h 2 varieerde tussen 0 en 0,24. Bij dit onderzoek is er geen rekening gehouden met sensibilisatie (zie 4.2 het sensibilisatieproces) en de Culicoides populatie. Deze schattingen zijn gebaseerd op de moedercomponent die systematisch hoger waren, dan dat ze gebaseerd waren op de vadercomponent. Dit kan wel aangeven dat de moeder meer invloed heeft op het ontstaan van staart en maneneczeem, dan op grond van directe overerving verwacht mag worden. De indirecte invloed van de moeder zou kunnen ontstaan door voeding van het ongeboren of jonge veulen. Deze publicatie heeft niet veel bijgedragen aan de kennis van de erfelijkheid van staart en maneneczeem maar wordt toch vernoemd,
4 omdat deze regelmatig wordt aangehaald om de betekenis van de erfelijkheid te minimaliseren. Andere onderzoekers hebben aangetoond dat een allergie een genetische achtergrond heeft. De erfelijkheidsgraad voor staart en maneneczeem ligt bij het paard rond de 0,30 en is daarmee voldoende hoog om selectie tegen de aandoening op te nemen in fokprogramma s (literatuurstudie, B. Ducro, Hierin wordt niet duidelijk aangegeven waar deze informatie van afkomstig is. hoe deze informatie is samengesteld) Het sensibilisatieproces De paarden hebben niet allemaal dezelfde gevoeligheid voor de allergische reactie. Alle paarden worden gebeten door de Culicoidesmug. Maar niet elk paard krijgt last van eczeem, omdat ze niet zijn gesensibiliseerd. Het sensibiliseren (het paard gevoelig maken) vindt plaats doordat immuunoglobuline type E gebonden wordt aan effectorcellen, zonder dat er sprake is van klinische verschijnselen van de allergie. Het afweersysteem is op voorhand al op scherp gezet om te reageren op het antigeen waarvoor het betreffende immuunoglobuline type E is aangemaakt. Wanneer het allergeen in het lichaam komt dan kan het direct binden op de effectorcellen en zeer snel een eerste reactie tot stand brengen. 5. Kobelt maakte gebruik van de functionele in vitro test (FIT) om de sensibiliteit (gevoeligheid) van de basofielen in de winter te onderzoeken. Er werden geen Culicoides waargenomen en de paarden vertoonden geen klinische verschijnselen van staart en maneneczeem. Maar aan de basofielen en mestcellen werden toch ook in de winter specifieke immuunglobuline type E gebonden Een allergische reactie Paarden worden lastig gevallen door bepaalde soorten Culicoides muggen. De vrouwtjes zuigen bloed het geen ze nodig hebben voor hun stofwisseling en voortplanting. Bij dit bloedzuigen komen de weefsels van het paard in aanmerking met het speeksel van de mug. Het speeksel leidt bij gesensibiliseerde paarden tot een allergie (eczeem). De vrouwelijke Culicoides hebben bloed nodig voor de productie van eieren. Dit bloed betrekken de muggen uit verschillende soorten zoogdieren en vogels. De vrouwelijke Culicoides hebben een grote kaak en een grote speekselklier. Met de grote kaak kunnen ze door de huid van de gastheer heen bijten en het speeksel zorgt ervoor dat het bloed niet gaat stollen. De kaak van de mannetjes is even groot, maar deze voeden zich met nectar. De mannelijke dieren hebben echter wel een veel kleinere speekselklier. De vrouwelijke dieren gaan in grote zwermen op hun prooi af. Binnen een uur kunnen honderden muggen van een enkel paard worden gevangen (Wilson, 2001).
5 Naast de Culicoides wordt er nog gedacht aan Stomoxis calcitrans (stalvlieg) en Simuliden (zwarte vliegen). Men heeft wel eens veronderstelt dat deze insecten eveneens de allergie kunnen veroorzaken, maar hier zijn geen harde bewijzen voor. Anderson et al. (1991) hebben in British Columbia (Canada) onderzocht welke Culicoides soort in dat gebied de grootste veroorzaker was van het eczeem. Ze maakten gebruik van een injectie met Culicoides obsoletus extract. Dit werd ingespoten bij zes ongevoelige paarden en zes gevoelige paarden. Bij de gevoelige paarden waren er na 20 minuten grote blaren te zien. Dit duidt op een Type I overgevoeligheid. Na 24 uur waren de blaren het grootst. Dit duidt op een bijkomstige vertraagde Type IV reactie. Na drie weken waren de blaren nog steeds waarneembaar. Daarnaast waren deze paarden duidelijk geïrriteerd en vertoonden een geribbelde huid. De ongevoelige paarden hadden wel kleine zwellingen, maar die verdwenen na drie tot vier uur. Culicoides obsoletus komt veel voor in de North West Pacific. Doordat alle gevoelige paarden een allergische reactie kregen, mag deze Culicoides soort ook als belangrijkste schuldige worden gezien. Uit de beschrijving van dit onderzoek kan ik er niet uithalen of Anderson et al. op de hoogte was van het al of niet gesensibiliseerd zijn van de dieren die gebruikt zijn voor dit experiment. Omdat alleen gevoelige (erfelijk gevoelig plus gesensibiliseerd) paarden hierop reageren is deze reactie niet bruikbaar om erfelijk gevoelige paarden te herkennen De Culicoides Soorten Culicoides De Culicoides spp. behoren tot de familie Ceratopogónidae. In Nederland worden ze knutten of zandmuggen genoemd en in het Engels midges. Er zijn vele verschillende soorten over de hele wereld. In Europa leven ongeveer 700 soorten waarvan 130 soorten steken. In Nederland komen ongeveer 100 soorten voor, waarvan 5 tot 10 een allergische reactie bij paarden geven. De Culicoides muggen kunnen gedetermineerd worden door anatomische variaties in de vleugels. De volgende soorten worden onder andere in Nederland aangetroffen: C. chiopterus, C. obsoletus, C. obdibilis, C. pulicaris en C. punctatus (Bouthillie, 2003). In Amerika komen onder andere de volgende soorten voor: C. variipennis, C. insignis, C. stellifer en C. spinosus. Deze muggen kunnen de veroorzaker zijn van het probleem De leefomstandigheden De Culicoides muggen zijn 1 tot 3 millimeter groot en slechte vliegers. Ze verplaatsen zich dan ook niet ver van hun geboorteplaats (100 meter). Ze
6 vliegen niet bij regen en sterke zonneschijn. Bij windsnelheden van meer dan circa 6 km per uur, wordt het aantal muggen al minder (Braverman, 1988). Daarnaast houden ze ook niet van een droge omgeving. De muggen rusten voornamelijk in kruidachtige gewassen. De vrouwtjes zetten de eitjes af in water (stilstaand of stromend) of op vochtige plekken zoals boomholten of onder stenen. Na een aantal dagen komen de eitjes uit en het larvale stadium van ongeveer 7 maanden kan beginnen. De larven van Culicoides kunnen strenge vorst overleven, maar geen lange droogteperioden De plaatsen waar de muggen bij voorkeur landden en steken (voorkeursplaatsen) De Culicoides hebben verschillende voorkeursplaatsen om te landen. In 1984 heeft Townley et al. de voorkeursplaatsen voor het landen, voor het voeden en of er een indeling naar een soort gemaakt kon worden onderzocht. Uit zijn onderzoek is gebleken dat 90 % van de gelande muggen en van de muggen die bloed hebben geprikt C. obsoletus en C. dewulfi zijn. Slechts 4,5 % hiervan was C. pulicaris. Van de gevangen muggen had 40,3 % gedronken. De C. punctatus en de C. nubeculosus landden op de typische eczeemplaatsen. Uit dit onderzoek is gebleken dat de voorkeur van landden uit gaat naar de manen en onderbenen en er werd gebeten op de typische eczeemplaatsen. Braverman heeft in 1988 een onderzoek gedaan naar de landing en voeding van verschillende soorten Culicoides op een paard bekeken. Uit zijn onderzoek heeft Braverman waargenomen dat 72 % landden op de buik en 27 % landden op de rug van het paard. Er werden ongeveer 600 muggen gevangen van vijf verschillende soorten Culicoides. De belangrijkste soorten die zijn gevangen zijn: C. puncticollis, C. imicola en C. schultzei. De C. imicola is het gehele jaar waargenomen. Daarnaast landde en beet dit vliegje het meest op de rug, terwijl de andere twee op de buik landden. De buik bleek het warmst te zijn. Op basis van deze waarneming van Braverman werd C. imicola aangewezen als de eczeemschuldige. Uit deze twee onderzoeken kan worden geconcludeerd dat de voorkeur voor landings en voedingsplaatsen voor de verschillende soorten Culicoidesmuggen niet hetzelfde zijn Overige problemen veroorzaakt door de Culicoides Bepaalde soorten Culicoides muggen in warme streken kunnen drager zijn van gevaarlijke ziektes zoals African Horse Sickness, West Nile fever en Blue Tongue Disease (Ortega, 1988 en Capela, 2003). Om deze reden wordt er in warme landen veel onderzoek gedaan naar deze knutten. Overige omstandigheden die van invloed zijn.
7 Diergebonden factoren Bij deze factoren kunnen het geslacht, de leeftijd en vachtkleur een rol spelen bij de gevoeligheid van het eczeem. De literatuur is hier nog niet eensluidend over. Vachtkleur zou kunnen zijn, omdat donkere paarden warmer zijn en daarom een voorkeur verdienen. Zo bleek uit een onderzoek van Steinman (2003) met 400 paarden in Israël, dat zowel het geslacht en de leeftijd geen invloed hebben bij het optreden van de aandoening. Broström et al. (1987) en Hallorsdóttir en Larsen (1991) vonden dat het eczeem minder bij hengsten voor kwam dan bij merries. Terwijl Braverman et al. (1983) vond dat het eczeem meer bij hengsten voor kwam dan bij merries. De verklaring van Braverman hiervoor was dat de zweetsamenstelling van hengsten anders en aantrekkelijker zou zijn voor de muggen. Strothman (1982) en Braverman et al. (1983) hebben waargenomen tijdens hun onderzoek dat oudere paarden minder last hebben van eczeem. Baker (1978) en anderen (Steinman, 2003; Broström et al., 1987; Hallorsdóttir en Larsen,1991) zagen een toename van de heftigheid van jaar tot jaar. De betekenis van deze verschillen is nog niet duidelijk. Daarnaast moet erbij vermeld worden dat het een momentopname is. Het is mogelijk dat de ergste gevallen van eczeem het bedrijf al hebben verlaten. Om een goed inzicht te krijgen van de leeftijd, moeten individuele paarden een aantal jaren worden gevolgd. Ook zijn er een aantal factoren die het voorkomen van de Culicoides mug kunnen beïnvloeden. Hierover is nog weinig bekend, maar dit zou de oorzaak kunnen zijn van de verschillen in waarnemingen. Kort samengevat kan er gezegd worden dat er nog geen uitsluitsel is over het effect van vachtkleur, geslacht en leeftijd op het voorkomen van het eczeem Omgevingsgebonden factoren Deze factoren hebben meer te maken met de leefgewoonten van de Culicoides. Deze mug is een slechte vlieger en is voor de voortplanting afhankelijk van een waterrijke leefomgeving. Dit slechte vliegen leidt tot een regionaal voorkomen van de mug. De muggen worden geboren in of aan het water of op een vochtige plek in het bos of een houtwal. Klimaatsveranderingen en de aanleg van natte natuurgebieden verbeteren de leefomstandigheden voor de Culicoides in Nederland (zie 7.3 klimaat). Braverman (1988) heeft waargenomen dat bij een toenemende windsnelheid er al veel minder muggen zijn. In het algemeen kan er verwacht worden dat in openlandschappen met weinig bescherming tegen wind, de muggen nauwelijks of niet voorkomen (bijvoorbeeld aan zee). Het coulisenlandschap in het oosten van Nederland met bossen en houtwallen, zouden meer de voorkeur hebben als leefgebied voor de Culicoides mug.
8 Van der Ploeg (2003) heeft tijdens zijn inventarisatie eczeem waargenomen bij paarden die uit kustgebieden of van de Waddeneilanden afkomstig waren. Dit zijn openlandschappen, maar de mug komt er toch voor. Mc Caig (1973) spreekt van der Ploeg tegen. Mc Caig vond dat de prevalentie op de Kanaaleilanden net zo groot is als sommige delen van Engeland. Dit zou door een Culicoides variant veroorzaakt kunnen worden die zoutwaterminnend is. Maar het is niet bekend of deze soort allergeen is. Er zijn eilanden waar geen Culicoides muggen en eczeem voorkomen. Dit is het geval op IJsland, waar deze aandoening niet voorkomt. Kobelt (2001) heeft op het Duitse waddeneiland Spiekeroog een aantal paarden bemonsterd. Deze paarden waren afkomstig van het vaste land, waarvan een deel last had van eczeem. Geen van deze paarden heeft op Spiekeroog symptomen gehad van eczeem. Er kon wel worden aangetoond dat de paarden gesensibiliseerd waren voor eczeem. Bij de testen hadden de paarden allemaal een specifieke reactie tegen Culicoides. De meeste paarden bleken bij terugkeer naar het vaste land weer verschijnselen van eczeem te vertonen. Vanaf ongeveer 3 meter boven grondniveau schijnen de muggen niet meer voor te komen. Wat betreft de hoogte boven zeeniveau lopen de opvattingen betreffende de aanwezigheid van de Culicoides muggen uit een Het klimaat De seizoensgebonden variaties in het weer kunnen invloed hebben op de Culicoides muggen. De winters kunnen zacht en vochtig zijn, dit kan de oorzaak zijn voor een vroegere start van de voortplanting van de muggen. Wanneer het in de zomer niet echt zonnig is en veel regent, kunnen het aantal Culicoides zich toch vermeerderen. De gastheren worden gezocht bij zonsopkomst en zonsondergang. Bij warm en vochtig ofwel zwoel weer zijn er veel problemen met eczeem. Bij (droge) oostenwind en felle zon, zullen er weinig problemen zijn. Maar zodra het broeierig begint te worden met bewolking, dan zal het zwermen beginnen. Door de verandering van het klimaat is het waarschijnlijk dat er meer Culicoides voorkomen. Dit is misschien de oorzaak dat het staart en maneneczeem een toenemend probleem is. En als de klimaatsveranderingen doorzetten, kan in West Europa African Horse Sickness en Blue Tongue disease voorkomen (mededeling dr. W. Takken, 2004) Natuurgebonden omstandigheden die een negatief effect hebben op het optreden Onder een aantal omstandigheden treedt het staart en maneneczeem probleem niet op. Zo komt het probleem aan de zee minder voor. De Culicoides zijn zeer kleine insecten die gemakkelijk door kieren en spleten van gebouwen heen kunnen. Maar deze muggen zijn echter zelden aangetroffen in donkere gebouwen. Stallen die niet direct in contact staan met de buitenlucht, kunnen het risico op eczeem verlagen. Stallen
9 die direct in contact staan met de buitenlucht geven net zoveel eczeem bij de paarden als paarden die volledige weidegang hebben. Als laatste kunnen muggenwerende dekens de muggen tegenhouden, zodat ze de paarden niet kunnen steken. Literatuur: - - Anderson GS, Belton P, Kleider N. Culicoides obsoletus (Diptera: Ceratopogonidae) as a causal agent of Culicoides hypersensitivity (sweet itch) in British Columbia. J Med Entomol Sep; 28 (5): Bouthillie C ItchBase. General Information, Braverman Y, Ungar waron H, Frith K, Adler H, Danieli Y, Baker KP, Quinn PJ. Epidemiological and immunological studies of sweet itch in horses in Israël. Vet Rec May 28; 112 (22): Braverman Y. Preferred landing sites of Culicoides species (Diptera: Ceratopogonidae) on a horse in Israël and its relevance to summer seasonal recurrent dermatitis (sweet itch). Equine Vet J Nov; 20 (6): Broström H, Larsson A, Troedsson M. Allergic Dermatitis (sweet itch) of Icelandic horses in Sweden: an epidemiological study Equine Vet. J May; 19 (3): Capela R, Purse BV, Pena I, Wittman EJ, Margarita Y, Capela M, Romao L, Mellor PS, Baylis M. Spatial distribution of Culicoides species in Portugal in relation to the transmission of African horse sickness and bluetongue viruses. Med Vet Entomol Jun; 17 (2): Geiben T, Untersuchungen zum Sommerekzem sowie zum Einfluss des Immunmodulators Baypamun N auf die Type I Allergie der Pferde. Tierartzliche Hochschule Hannover, Dissertation (2003) - - Halldordsottir S, Larsen HJ. An epidemiological study of summer eczema in Icelandic horses in Norway. Equine Vet J a Jul: 23 (4): Kobelt Ch. Zum Sommerekzem, eine type I Allergie beim Islandpferd: Verlauf der in vivo Sensibilisierung von basophilen Ganulozyten, nachgewiesen mit einem funktionellen in vitro Test (FIT). Tierartzliche Hochschule Hannover, Dissertation (2001). - - McCaig J. A survey to establish the incidence of sweet itch in ponies in the United Kingdom, Vet Rec. 1973; 93: McCaig J, Recent thoughts on sweet itch. Vet. Ann. 1975; 15: Mellor PS, McCaig J. The probable cause of sweet itch in England. Vet. Rec. 1974; 94: Ortega MD, Mellor PS, Rawlings P, Pro MJ. The seasonal and geographical distribution of Culicoides imicola, C. pulicair group and C. obsoletus group biting midges in central and southern Spain. Arch Virol Suppl. 1998; 14: 85 91
10 - - Ploeg H van der. Onderzoek naar de frequentie van staart en maneneczeem bij friese paarden in de jaren 2002 en Rapport 85 pp. - - Riek RF, Studies on the allergic dermatitis (Queensland itch) of the horse. I. Description, distribution, symptoms and pathology. Aus. Vet. J. 1953; 29: Steinman A, Peer G, Klement E. Epidemiological study of Culicoides hypersensitivity in horses in Israël. Vet. Rec Jun 14; 152 (24): Townley P, Baker KP, Quinn PJ. Preferental landing and engorging sites of Culicoides species landing on a horse in Ireland. Equine Vet J Mar: 16 (2): Unkel M. Zur genetischen Fundierung des Sommerekzems beim Islandpferd 142 S. Dissertation Bonn Univ Wilson AD, Harwood LJ, Bjornsdottir S, Marti E. Day MJ. Detection of IgG and IgE serum antibodies to Culicoides salivary gland antigens in horses with insect dermal hypersensitivity (sweet itch). Equine Vet J Nov; 33 (7): Ducro B., staart en maneneczeem bij het paard. Literatuurstudie naar de oorzaak en de behandeling. Waardenburg, 26 januari 2005 Gea Boet.
Staart- en maneneczeem
Staart- en maneneczeem Dr. Robin van den Boom Dept. Gezondheidszorg Paard Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht wat is het? hoe ziet het er uit? oorzaak diagnostiek therapie preventie toekomst
Nadere informatieStaart- en maneneczeem steeds verder ontrafeld!
Staart- en maneneczeem steeds verder ontrafeld! Staart- en maneneczeem is een veel voorkomende allergische aandoening bij paarden en pony s en veroorzaakt veel leed. De afgelopen jaren hebben onderzoekers
Nadere informatieZomereczeem bij paarden
Industriële en biowetenschappen Geel Master in de biowetenschappen: landbouwkunde Zomereczeem bij paarden Prevalentie bij BWP-paarden en onderzoek naar invloedsfactoren CAMPUS Geel Marijke Caers Academiejaar
Nadere informatieKwantitatief onderzoek van zomereczeem bij BWP-paarden in Vlaanderen
Industriële en biowetenschappen - Geel Master in de biowetenschappen: landbouwkunde Animal life Kwantitatief onderzoek van zomereczeem bij BWP-paarden in Vlaanderen CAMPUS Geel Tine Verlinden Academiejaar
Nadere informatieGenetische analyse van de gevoeligheid voor zomereczeem bij Belgische warmbloed paarden
3 de Vlaamse fokkerijdag 26 oktober 2011 Genetische analyse van de gevoeligheid voor zomereczeem bij Belgische warmbloed paarden LIESBET PEETERS Onderzoeksgroep Huisdierengenetica Departement Biosystemen
Nadere informatieZomereczeem. Wat is zomereczeem?
Zomereczeem Wat is zomereczeem? Zomereczeem is een chronische seizoensgebonden en elk jaar terugkerende dermatitis. Paarden over de hele wereld zijn aangetast, met een globale prevalentie in alle paardenrassen
Nadere informatieDe genetische basis van zomereczeem of insect bite hypersensitivity Liesbet M. Peeters
De genetische basis van zomereczeem of insect bite hypersensitivity Liesbet M. Peeters Onderzoeksgroep Huisdierengenetica Promotoren prof. Nadine Buys, prof. Bruno Goddeeris, dr. Steven Janssens Zomereczeem
Nadere informatieNaar aanleiding van de recente uitbraak van de ziekte blauwtong in Nederland en omringende landen deelt de COGEM u het volgende mee.
Aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus 30945 2500 GX Den Haag DATUM 24 oktober 2006 KENMERK CGM/061024-03 ONDERWERP Advies
Nadere informatieWeiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015 OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
Weiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015 OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015 plankaart OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER
Nadere informatieGenetische achtergrond van staart- en maneneczeem in pony s en paarden
Genetische achtergrond van staart- en maneneczeem in pony s en paarden Anouk Schurink Bart Ducro Nijkerk, 11 november 2011 Informatie- en discussiebijeenkomst NSIJP Introductie Ervaring met IJslandse paarden
Nadere informatieVlooien. Algemeen. Symptomen. www.pfizerah.nl
Vlooien Algemeen Besmetting van huisdieren en hun omgeving door vlooien is een veel voorkomend probleem waarvoor de oplossing niet altijd even eenvoudig is. Er zijn in de wereld ruim 2200 soorten vlooien
Nadere informatieII Oriënterende inventarisatie Culicoides-muggen in Midden Brabant in het jaar 2005
II Oriënterende inventarisatie Culicoides-muggen in Midden Brabant in het jaar 2005 Gea Boet en Corina van Middelaar studenten HAS en Ad Voeten (begeleider en coördinator). Inleiding De Culicoides-mug
Nadere informatieVlooien zijn parasieten die leven van het bloed van een groot aantal warmbloedige dieren.
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Vlooien zijn insecten die zich voeden door bloed op te zuigen van een gastdier. Vlooien hebben geen vleugels, maar hebben sterke
Nadere informatieCULICOIDES BIJ PAARDEN IN NEDERLAND
CULICOIDES BIJ PAARDEN IN NEDERLAND Marianne M. Sloet van Oldruitenborgh-Oosterbaan Departement Gezondheidszorg Paard, Faculteit Diergeneeskunde Yalelaan 114, 3584 CM Utrecht, m.sloet@uu.nl 31 augustus
Nadere informatieStaart en Manen eczeem, voorkomen is beter dan genezen..
Staart en Manen eczeem, voorkomen is beter dan genezen.. Door drs. A.V. van Weezel Errens Inleiding Staart en manen eczeem (SME), ook wel zomereczeem of in het Engels Sweet Itch of insect bite hypersensitivity
Nadere informatieNieuwsbrief Paard Juni 2017
Nieuwsbrief Paard Juni 2017 Het is weer tijd voor een nieuwe nieuwsbrief. Lees verder voor tips, trics en nieuws rond zomereczeem. En: wat je altijd al wilde weten over vitaminen bij paarden. Krijgt jouw
Nadere informatieAanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren.
Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren. Secretariaat DEC Aanvrager: Afdeling: Titel dierproef: Bloedafname van paarden voor onderzoek naar Staart- en Maneneczeem Aanmeldcode / Protocol:
Nadere informatieECZEEM BIJ KINDEREN A1002
ECZEEM BIJ KINDEREN A1002 Inleiding Er bestaan veel verschillende soorten eczeem. Bij jonge kinderen is er vooral sprake van constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem of dauwworm genoemd. Dit is
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 123 Samenvatting Samenvatting De term atopische dermatitis (AD) is voor de kat in 1982 geïntroduceerd door Reedy, die bij een groep katten met recidiverende jeuk en huidproblemen
Nadere informatieUNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE. Academiejaar 2008-2009 ZOMERECZEEM BIJ PAARDEN EN PONY S: MOGELIJKE BEHANDELINGSWIJZEN.
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2008-2009 ZOMERECZEEM BIJ PAARDEN EN PONY S: MOGELIJKE BEHANDELINGSWIJZEN door Michèle CLARYSSE Promotor: Prof. Dr. P. De Backer Literatuurstudie
Nadere informatie8 maanden bescherming* tegen
Aanhoudende doeltreffendheid Gegarandeerde gemoedsrust voor uzelf! 8 maanden bescherming* tegen Biedt hun tot zijn spinachtigen, die zich vasthaken bij honden en katten (en soms ook bij de mens!) om hun
Nadere informatiePaard en Genomisch onderzoek
Paard en Genomisch onderzoek Bart Ducro Animal Breeding and Genomics Centre Vlaamse Fokkerijdag, 18 nov 2015 Inhoud Kenmerken in de paardenfokkerij Geschikt voor genomics? Genomics middelen Genomics toegepast
Nadere informatieOnderwerp: preventie gezondheid bij paarden waarbij o.a. aan de orde kwamen het ontwormen, entingen en welke gevaren er zoal op de loer liggen.
Studieclub Het Friesch Paard Limburg Bezoek aan Dierenkliniek Landhorst, Grote Baan 9 Landhorst op maandag 18 maart 2013. Inleiding door de heer Rob Heijmans, dierenarts Onderwerp: preventie gezondheid
Nadere informatieHAPTE CHAP SAMENVATTING
HAPTE CHAP Wanneer voortplanting tussen individuen van verschillende soorten, maar ook van verschillende populaties wordt voorkómen, noemen we dit reproductieve isolatie. Reproductieve isolatie speelt
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2008 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-617b Ziek van de natuur Lees eerst informatie 1 tot en met 4 en beantwoord dan vraag 36 tot en met 52.
Nadere informatieAllergisch voor Primine
Allergisch voor Primine U bent allergisch voor Primine: Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor primine. Wanneer u in contact komt met primine, kan dat aanleiding geven tot het
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Erfelijkheidsleer 9 1.1 Erfelijke verandering 9 1.2 Ontdekking van de erfelijkheidsleer (genetica) 12 1.3 De chromosomen 13 1.4 Kwalitatieve eigenschappen 17 1.5 De monogene
Nadere informatieVlooien. levenscyclus van de vlo
Vlooien Vlooien zijn de meest voorkomende parasieten bij hond en kat. Ze komen gedurende het hele jaar voor. Ze voeden zich met het bloed van hun gastheer en veroorzaken huidirritatie door injectie van
Nadere informatieZorg bij insectensteken en tekenbeten
Zorg bij insectensteken en tekenbeten Inhoud Insectensteken 3 Klachten en symptomen 3 Wanneer moet je een arts raadplegen 4 Voorkomen van insectenbeten 4 Wat kun je er zelf aan doen 5 Geneesmiddelen 5
Nadere informatieDermatologie casus van de maand maart 2010
Dermatologie casus van de maand maart 2010 ================================================================= Extra informatie: inmiddels is middels microscopie leishmaniasis bevestigd! Leishmaniasis
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-739b
Bijlage VMBO-KB 2008 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-739b Ziek van de natuur Lees eerst informatie 1 tot en met 4 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 49. Bij het beantwoorden
Nadere informatieTopje van de ijsberg!
Wetenschapsdag Topje van de ijsberg! ZONDAG 21 OKTOBER 2007 12.00-17.00 UUR Infectieziekten 4 Gekriebel en gezoem In warme landen brengen muggen, knutten en teken door hun steken of beten infectieziekten
Nadere informatieUNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE. Academiejaar
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2015-2016 DE WETENSCHAPPELIJKE BASIS TER IDENTIFICATIE EN BEHANDELING VAN ZOMERECZEEMGEVOELIGE PAARDEN Door Chantal DAAMEN Promotoren: Prof. B.
Nadere informatieWat is allergie? Wat is hooikoorts?
K.N.O. Allergie Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over allergie en de daarbij behorende klachten. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest, die u heeft verteld dat allergie één van de
Nadere informatiePrimineallergie. Dermatologie. Beter voor elkaar
Primineallergie Dermatologie Beter voor elkaar 2 U bent allergisch voor PRIMINE: Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor primine. Wanneer u in contact komt met primine, kan dat
Nadere informatieKiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte
Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten
Nadere informatieInsectensteken en tekenbeten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Insectensteken en tekenbeten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Insectensteken 3 Klachten en symptomen 3 Wanneer arts raadplegen 4 Voorkomen van
Nadere informatieNematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa
Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december 2013 - februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle
Nadere informatieMonitoring Vectoren. Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren.
Monitoring Vectoren Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren. Het Centrum Monitoring Vectoren (CMV) voert sinds 2010 in heel Nederland
Nadere informatie12. Welke medicijnen schrijft uw arts voor?... 12 13. Tot Slot... 13
Allergie KNO Inhoudsopgave 1. Inleiding... 5 2. Wat is allergie?... 5 3. Wat is hooikoorts?... 5 4. Wat zijn de belangrijkste allergenen?... 6 5. Welke klachten worden veroorzaakt door allergie?... 7
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieWET WRAP BEHANDELING BIJ KINDEREN MET CONSTITUTIONEEL ECZEEM
WET WRAP BEHANDELING BIJ KINDEREN MET CONSTITUTIONEEL ECZEEM 591 Inleiding De dermatoloog heeft u verwezen naar het Dermatologisch Dagbehandelingscentrum voor een wet wrap behandeling. In deze folder
Nadere informatieDierenkliniek Goeree Overflakkee
Dierenkliniek Goeree Overflakkee De teksten van onze artikelen worden geschreven aan de hand van wetenschappelijke literatuur, maar ook op basis van onze eigen inzichten en ervaringen. Daarom kan de informatie
Nadere informatieHet verloop van het aantal vleermuizen in een winterverblijf
Het verloop van het aantal vleermuizen in een winterverblijf Anne-Jifke Haarsma (ahaarsma@dds.nl) Wanneer arriveren vleermuizen eigenlijk in hun winterverblijf? Is dit moment gekoppeld aan bijvoorbeeld
Nadere informatieProtocol veterinaire inspectie
Protocol veterinaire inspectie Vastgesteld in de Ledenraad op 12 november 2016 Protocol veterinaire inspectie. Inleiding Het doel van een veterinaire inspectie is inzicht te verkrijgen in de mogelijk aanwezige,
Nadere informatieVul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel).
1. Samenleven Afb. 1 Ossenpikker op de kop van een buffel. In de basisstoffen heb je geleerd dat de verschillende populaties in een ecosysteem op veel manieren met elkaar te maken hebben. Ze leven immers
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en
Nadere informatieMinisymposium voedselallergie. 28 april 2011 Chris Nieuwhof, internistallergologe/immunologe
Minisymposium voedselallergie 28 april 2011 Chris Nieuwhof, internistallergologe/immunologe Verschillende noten Verschillende noten Voedsel allergie Wat is allergie? Allergie is een afweerreactie (van
Nadere informatieImmunotherapie. KNO-heelkunde. Beter voor elkaar
Immunotherapie KNO-heelkunde Beter voor elkaar 2 Immunotherapie Wat is Immunotherapie? Immunotherapie, ook wel hyposensibilisatie genoemd, is een behandeling die erop is gericht het eigen afweersysteem
Nadere informatieNieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK
Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK Naar aanleiding van de internationale week van de teek (30 maart tot en met 6 april) is het interessant om de gevaren van teken op landbouwgebied even
Nadere informatieAllergie. Wat is luchtwegallergie? Wat is hooikoorts? Wat zijn de belangrijkste allergenen? Figuur 1. De huisstofmijt
Allergie Deze brochure biedt u informatie over luchtwegallergie en daarbij behorende klachten. Wat is luchtwegallergie? Allergie is een overgevoeligheidsreactie van het afweersysteem van het lichaam op
Nadere informatieAllergisch contacteczeem
Allergisch contacteczeem Wat is allergisch contacteczeem? De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die gepaard kunnen gaan met jeuk, roodheid, kleine bobbeltjes (papels), blaasjes, natten en
Nadere informatieInterne Geneeskunde Allergologie. Immunotherapie voor insectenallergie bij mastocytose
Interne Geneeskunde Allergologie Immunotherapie voor insectenallergie bij mastocytose Interne Geneeskunde Allergologie Wat is mastocytose? Mastocytose is de naam voor een zeldzame ziekte, die het gevolg
Nadere informatieVerloskunde. Fret. Klas 43DP
Verloskunde Fret Klas 43DP Inhoudsopgave 1. De voortplanting bij de fret... 3 1.1 Algemeen... 3 1.2 Pathologie van de voortplanting... 3 2 1. De voortplanting bij de fret 1.1 Algemeen Een vrouwtje is geslachtsrijp
Nadere informatieInformatieles Vleermuizen
Informatieles Vleermuizen De les is bedoeld voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs en leerjaar 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Er komen verschillende facetten over het leven van de vleermuis
Nadere informatiebètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO
TekenQuiz Vakgebied: Leerniveau: bètavakken, VMO conomie, VMO Groen, VMO Techniek, VMO Zorg, zaakvakken. VO antal items: 15 Max. aantal punten: 44 ls je de bronnen uit het artikel op Onderwijsvanmorgen.nl
Nadere informatieColofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid
Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieOnderzoek naar het voorkomen van insulineresistentie bij paarden in een overmatige conditie.
Onderzoek naar het voorkomen van insulineresistentie bij paarden in een overmatige conditie. Dr. K. Kalis, dierenarts paardengezondheid GD 10 november 2008 Inhoudsopgave Inleiding...............................................
Nadere informatieStichting De Lotus kinderopvang/bso Protocol hygiëne.
Stichting De Lotus kinderopvang/bso Protocol hygiëne. Kinderopvang is aan kwaliteitsregels gebonden. Gelukkig maar want ouders willen graag het beste voor hun kind en daar komt hygiëne ook bij kijken.
Nadere informatieVul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel). Soort 1 Soort 2 Mutualisme
1. Samenleven Afb. 1 Ossenpikker op de kop van een buffel. In de basisstoffen heb je geleerd dat de verschillende populaties in een ecosysteem op veel manieren met elkaar te maken hebben. Ze leven immers
Nadere informatieSPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n
SPREEKBEURT VINK l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VINK BIJ ELKAAR GEZOCHT.
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster Het was een prachtige dag en ik was graag ook na de excursie nog een paar uurtjes op de tuin gebleven, maar dat zat er
Nadere informatieSerologische testen en interpretatie van testresultaten
Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed
Nadere informatieSPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE
Nadere informatie(PID) CONSTITUTIONEEL ECZEEM
Patiënteninformatiedossier (PID) CONSTITUTIONEEL ECZEEM onderdeel WAT IS CONSTITUTIONEEL ECZEEM? ECZEEM Wat is constitutioneel eczeem? INHOUDSOPGAVE Inleiding...3 Hoe ontstaat constitutioneel eczeem?...4
Nadere informatieNRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro NRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NRLP-12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NRLP-12 gerelateerde terugkerende
Nadere informatieVossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken
Vossen en Lyme Invloed van de vos op de verspreiding van teken Tim Hofmeester Dierecoloog, Wageningen Universiteit Vaak wordt gesteld dat vossen een belangrijke rol zouden spelen bij de verspreiding van
Nadere informatieMEER DAN EEN HUIDPROBLEEM
ROYAL CANIN DIEETVOEDINGEN HELPEN UW HUISDIER WEER LEKKER IN ZIJN VEL TE LATEN ZITTEN SOMS IS EEN PROBLEEMHUID MEER DAN EEN HUIDPROBLEEM Wanneer de oorzaak van de huidproblemen gediagnosticeerd is, kan
Nadere informatieThema van de maand mei
Thema van de maand mei "Huid en Haar" Nu de lente is aangebroken, komen de ezels in de rui, en ontstaan er vaker huid en vacht problemen. Onze dames hebben veel last van jeuk vanwege de wintervacht, en
Nadere informatieinhoud 1. Dieren op reis 2. Waarom dieren reizen 3. Op zoek naar eten 4. Op zoek naar een broedplek 5. Weg uit de kou 6. Filmpje Pluskaarten Bronnen
Dieren op reis inhoud 1. Dieren op reis 3. Waarom dieren reizen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Op zoek naar een broedplek 9 5. Weg uit de kou 13 6. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen 17 Colofon en voorwaarden
Nadere informatievetreserves worden aangemaakt door de gastheer. Het eerste aspect met betrekking tot deze hypothese berust op het verband tussen deze metabolische
Het verlies van eigenschappen is een belangrijk proces dat bijdraagt aan evolutionaire veranderingen van organismen. Desondanks heeft onderzoek op dit gebied relatief weinig aandacht gekregen en wordt
Nadere informatieLesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg
Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Klassikaal en deels alleen Duur: ± 45 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren over
Nadere informatie07 - Informatie over insectenallergie
07 - Informatie over insectenallergie Inhoud Wat is een insectenallergie eigenlijk?... 1 Waarom is een behandeling nodig?... 2 Wat te doen indien een insectenallergie wordt vermoed?... 3 De behandeling
Nadere informatieAls u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken?
Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken? Vlooien - en tekenb esmettingen kunnen effectief w orden aangepakt. Vlooien Alleen van het woord al krijgt u misschien direct jeuk. Maar hoe zou
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Dit keer fietste ik met gemengde gevoelens richting De Wiershoeck. Het was bewolkt, dat was niet erg, maar in de loop
Nadere informatieVoedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen
Voedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen Albert Schweitzer ziekenhuis Oktober 2012 pavo 0596 Inleiding Uw kind heeft mogelijk een allergie voor een voedingsmiddel. Bijvoorbeeld voor melk,
Nadere informatiebiologie havo 2015-II
Tasmaanse duivel De Tasmaanse duivel (afbeelding 1) is met zijn lengte van 60 cm het grootste vleesetende buideldier. Het zijn agressieve dieren die tijdens het gezamenlijk verorberen van een prooi of
Nadere informatieDermatologie. Urticaria. Slingeland Ziekenhuis
Dermatologie Urticaria i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is urticaria? Urticaria (urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of galbulten. Het is een huiduitslag die vaak heftig
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieBiologische agentia bij waterschappen. Algemene inleiding. Biologische agentia: Werken met oppervlakte water 2013 v1.1
Biologische agentia bij waterschappen Algemene inleiding Afbakening van de Toolboxmeeting Definities (toolbox, onderwerp)..... Doel / doelgroep......... Afbakening........... Tijdsduur en frequentie......
Nadere informatieDe Heikikker De Heikikker
De Heikikker Brabant Water beheert 2200 hectare grond waarvan 1500 hectare natuurgebied. Hiermee zijn wij een van de grootgrondbezitters in Noord-Brabant. In deze natuurgebieden liggen ook de waterwingebieden
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 1620 woorden 6 maart keer beoordeeld. Wat is CPLD?
Werkstuk door een scholier 1620 woorden 6 maart 2003 5 10 keer beoordeeld Vak ANW Wat is CPLD? CPLD is de afkorting voor Chronische Polymorfe Licht Dermatose. Het is een huidaandoening waarbij de huid
Nadere informatieBlauw Tong vaccinatie??
Blauw Tong vaccinatie?? Veearts Marcel Van Aert Vakgroep voortplanting, verloskunde en bedrijfsdiergeneeskunde Universiteit Gent Vaccinatie??? Inleiding Gewenste karakteristieken van BT-vaccins BT-vaccins
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Adviezen en informatie bij atopisch eczeem. (= constitutioneel eczeem)
Refaja Ziekenhuis Stadskanaal Adviezen en informatie bij atopisch eczeem (= constitutioneel eczeem) ADVIEZEN EN INFORMATIE BIJ ATOPISCH ECZEEM (= CONSTITUTIONEEL ECZEEM) INLEIDING Deze folder is bedoeld
Nadere informatieALLERGIE ONDERZOEKEN
ALLERGIE ONDERZOEKEN In deze folder geeft het Ruwaard van Putten ziekenhuis u algemene informatie over allergie onderzoeken in ons ziekenhuis. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien
Nadere informatie1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?
1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat
Nadere informatieDocentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving
Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Doelgroep: Groep 6,7 en 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Buiten in groepjes van 3 leerlingen Duur: 45 minuten buiten + 30 minuten nabespreken in
Nadere informatieBluetongue Van besmetting tot bestrijding
Bluetongue Van besmetting tot bestrijding Bluetongue Van besmetting tot bestrijding Voor een effectieve aanpak van bluetongue is het belangrijk dat de ziekte snel wordt herkend. In deze folder zetten we
Nadere informatieHet duurzame alternatief voor honden en katten met voedselovergevoeligheid
TROVET Hypoallergenic (Insect), volledig, licht verteerbaar hypoallergeen dieetvoeder voor honden en katten Het duurzame alternatief voor honden en katten met voedselovergevoeligheid betrouwbare en betaalbare
Nadere informatieDit is een term die gebruikt wordt als benaming voor een verkeerde reactie op voeding. Er zijn 2 hoofdvormen van overgevoeligheid.
Voedselovergevoeligheid Dit is een term die gebruikt wordt als benaming voor een verkeerde reactie op voeding. Er zijn 2 hoofdvormen van overgevoeligheid. Voedingsallergie of hypergevoeligheid, die wordt
Nadere informatieVoor een goed parasietenbestrijdingsadvies. Informatie over vlooien, teken & maden
Voor een goed parasietenbestrijdingsadvies Informatie over vlooien, teken & maden Vlooien bij hond en kat Een vlooieninfectie is voor een volwassen dier al hinderlijk, maar is voor een jong dier nog veel
Nadere informatieDermatologie. Urticaria. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Urticaria Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is urticaria? Urticaria (urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of
Nadere informatieDemodex mijt (puppyschurft) bij de hond
Demodex mijt (puppyschurft) bij de hond Bij uw hond is aangetoond dat er Demodex mijten aanwezig zijn in/op de huid. Hoe komt uw hond hieraan en hoe komt uw hond er weer vanaf? Kunt u zelf verschijnselen
Nadere informatieGeelwangschildpad. Trachemys scripta troosti. www.licg.nl. Serie reptielen
Serie reptielen Geelwangschildpad Trachemys scripta troosti Geelwangschildpadden zijn erg populair als huisdier. Deze koudbloedige dieren worden vaak gekocht wanneer ze nog klein zijn. Ze kunnen echter
Nadere informatieHuid and Vacht structuur
Huid en vacht structuur pagina 1 of 5 Huid and Vacht structuur Esther van Praag, Ph.D. Konijnen worden naakt geboren, maar krijgen al snel haar. De kleur kan al bepaald worden terwijl de haren zich nog
Nadere informatieHoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Literatuurlijst 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3 Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4 Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Hoofdstuk 4: Verzorging
Nadere informatieDIE LASTIGE BEESTJES IN DE VACHT VAN JE KAT
DIE LASTIGE BEESTJES IN DE VACHT VAN JE KAT DOOR ADA VAN DER MOLEN Vlooien Vlooien zijn waarschijnlijk de meest voorkomende uitwendige parasieten bij een kat. Jonge, oude en ernstig verzwakte katten lopen
Nadere informatie