Fundament Cursus Combinatiefunctionaris

Transcriptie

1

2 Fundament Cursus Combinatiefunctionaris Een onderzoek naar de kennisbasis en behoefte aan bijscholing van de combinatiefunctionaris. Onderzoeksrapport Individueel afstuderen - Specialisatie Datum 15 mei 2012 Student: Davitha Terlouw Ten behoeve van: Kunst en Cultuur Overijssel ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie 2

3 3

4 Samengesteld door: Davitha van de Kuilen - Terlouw Grote Muntweg BS Kootwijkerbroek Tel: / d.terlouw@student.artez.nl Studerend aan: ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Opleiding: Masteropleiding Kunsteducatie Studentnummer: Ten behoeve van: Kunst & Cultuur Overijssel (KCO) Postbus BE Zwolle Bezoekadres: Kamperstraat t. (038) ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie Rhijnvis Feithlaan 50, 8021 AM Zwolle t e. expertisecentrum.kunsteducatie@artez.nl Contactpersoon KCO: Evelien Kemink Adviseur Cultuureducatie t e. e.kemink@kco.nl Contactpersoon ArtEZ: Ariane Vervoorn Docent masterteam ArtEZ t e. a.vervoorn@artez.nl 4

5 5

6 Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksrapport dat opgesteld is naar aanleiding van het afstudeerproject voor de Masteropleiding Kunsteducatie van ArtEZ te Zwolle. Dit afstudeerproject wordt uitgevoerd naar aanleiding van een vraag ten behoeve van Kunst en Cultuur Overijssel en ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie. Met dit onderzoek wordt een periode van 2 jaar Masteropleiding Kunsteducatie afgesloten. In dit rapport vindt u de resultaten van het onderzoek met daaruit volgende conclusies en aanbevelingen voor de betrokken partijen ArtEZ en KCO. Daarnaast wordt er beschreven hoe het onderzoek verlopen is. Inhoudelijk zal dit rapport een beeld geven van de invulling van de combinatiefunctie, de beoogde kwaliteiten van een combinatiefunctionaris en de behoefte aan bijscholing. Dit is nuttig voor de opdrachtgevers, die samen met elkaar een cursus willen opzetten voor de combinatiefunctionaris cultuur. Ik wil een woord van dank uitspreken naar ArtEZ en KCO in de persoon van Ariane Vervoorn en Evelien Kemink, die mij de mogelijkheid hebben geboden om dit onderzoek uit te voeren en voor mij een klankbord waren in het kader van mijn afstuderen. Rest mij nog u veel leesplezier te wensen. Davitha Terlouw 6

7 7

8 Inhoudsopgave Voorwoord...5 Inleiding Onderzoeksvragen Samenvatting KCO, ArtEZ en de combinatiefuncties Taakinvulling combinatiefunctionaris cultuur Optimale kennisbasis combinatiefunctionaris cultuur Bestaand scholingsaanbod en behoefte aan bijscholing Bezuinigingen en toekomst Conclusie Aanbeveling bijscholing Commentaar Experts Onderzoeksproces Literatuurlijst Colofon Bijlage Onderzoeksopzet, strategie en respons Bijlage Begrippen en conceptueel kader Bijlage Concrete aanbeveling opzet scholing 8

9 9

10 Inleiding Aanleiding en doel van het onderzoek Kunst en Cultuur Overijssel (KCO) gaat in samenwerking met het Expertisecentrum Kunsteducatie van ArtEZ een cursus starten met als titel: Cursus Combinatiefunctionaris, geef vorm aan de combinatiefunctie. Doelstelling van de cursus is Implementatie en kennisverbreding wat betreft cultuureducatie op gemeentelijk niveau en de rol van de Combinatiefunctionaris 1. In dit afstudeerproject heb ik in samenwerking met KCO en het Expertisecentrum Kunsteducatie van ArtEZ onderzoek gedaan naar het functieprofiel, de competenties en vaardigheden van een combinatiefunctionaris. Daarnaast heb ik een peiling gedaan naar de behoefte aan bijscholing vanuit het werkveld. Deze twee zaken heb ik gebruikt om een aanbeveling te schrijven voor de inhoud en vorm van de op te zetten bijscholingscursus door ArtEZ en KCO. De regeling Impuls brede scholen, sport en cultuur Voorafgaand aan dit initiatief van het Expertisecentrum Kunsteducatie van ArtEZ en Kunst en Cultuur Overijssel, zijn een reeks van ontwikkelingen op landelijk niveau. Kort noem ik achtereenvolgens de belangrijkste ondernomen stappen: Het rapport Brede Scholen (sinds 1995), de Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur (eind 2007), Cultuureducatie Impuls (2011) en Sport en bewegen in de buurt (2012). De Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur is de belangrijkste van deze ontwikkelingen met betrekking tot de combinatiefuncties. Deze Impuls werd in 2007 door de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de Vereniging Bijzondere Scholen, het NOC*NSF, Cultuurformatie en de ministeries OCW en VWS ondertekend. In het uitvoeringsplan van de Gemeente Barneveld (GLD) wordt in kort bestek omschreven wat de Impuls brede scholen behelst en welke doelstellingen daarbij horen: Een samenhangend aanbod van onderwijs, sport en cultuur biedt een rijke leeromgeving waarin kinderen en jongeren de kans krijgen om hun talenten optimaal te ontplooien, sociale vaardigheden op te doen en plezier te hebben. Om kinderen hiervoor de kans te geven, zijn laagdrempelige voorzieningen nodig. Daarbij gaat het deels om activiteiten binnen de school maar ook om activiteiten die plaatsvinden met en bij sportverenigingen en culturele instellingen. De samenwerking tussen onderwijs, sport en cultuur krijgt bij uitstek vorm en inhoud met de realisering van combinatiefuncties. 1 Gids Cursusaanbod Cultuureducatie KCO

11 Het kabinet wil samen met gemeenten en met de onderwijs-, sport-, en cultuursector een structurele impuls geven aan de realisering van in totaal combinatiefuncties in Met de Impuls brede scholen, Sport en Cultuur wordt beoogd meer doelen tegelijkertijd te bereiken: de uitbreiding van het aantal brede scholen met beweeg-, sport- en cultuuraanbod in zowel het primair als het voortgezet onderwijs; de versterking van sportverenigingen met oog op hun maatschappelijke functie en de inzet van sportverenigingen voor het onderwijs, de naschoolse opvang en de wijk; het stimuleren van een dagelijks sport- en beweegaanbod op en rond scholen voor alle leerlingen; het bevorderen dat de jeugd tot 18 jaar vertrouwd raakt met één of meer kunst- en cultuurvormen en het onder jongeren stimuleren van actieve kunstbeoefening. De Impuls is de afgelopen jaren gefaseerd ingevoerd door middel van tranches. Het gemeentelijke inwoneraantal onder de 18 jaar bepaalt in welk jaar de gemeenten starten met de Impuls en hoeveel formatie voor de arbeidsplaatsen zij te realiseren krijgen. Het streven is om binnen alle Nederlandse gemeenten combinatiefuncties te realiseren. Om te peilen hoe de gemeenten vorderen met het realiseren van de formaties, zijn er de afgelopen jaren regelmatig monitoren uitgevoerd. De eerste tranchegemeenten liggen goed op koers, is te lezen in het onderzoeksrapport van Oberon Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. Ten opzichte van de 1-meting 3 is er grote vooruitgang geboekt in het realiseren van de combinatiefuncties. In de tussentijdse monitor uit 2010 blijkt dat gemeenten redelijk op schema zitten met het inzetten van combinatiefunctionarissen. De tweede tranchegemeenten laten grote verschillen zien in hun realisatie van de formatie. Deze gemeenten hebben minder voorbereidingstijd gehad, waardoor een deel nog niet tot aanstelling van de combinatiefuncties is overgegaan. 4 De benaming van de combinatiefunctionarissen cultuur is verschillend en deels afhankelijk van de context waarin de functionarissen werkzaam zijn. De benaming cultuurcoach komt vaak voor. In dit onderzoek hanteer ik de officiële en volledige benaming: combinatiefunctionaris cultuur. 2 Uitvoeringsplan combinatiefunctie Barneveld (Barneveld, 2 november 2010) Klaas Veldman en Cor Terschegge. (Pag. 6) 3 Monitor Impuls brede school, sport en cultuur, rapportage 1-meting (2009) 4 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. (Pag 4) 11

12 Doelstelling combinatiefunctie Een combinatiefunctionaris heeft als functie binnen de doelstellingen van de Impuls brede scholen, sport en cultuur de relaties tussen verschillende instellingen te versterken. De functionaris is werkzaam voor twee of drie van de sectoren: onderwijs, sport en cultuur. De site combinatiefuncties.nl informeert over de financiële middelen als volgt: De middelen voor de Impuls worden deels door het rijk (ca. 40%), en deels door gemeenten (ca. 60%) beschikbaar gesteld. In het eerste jaar van deelname door een gemeente financiert de rijksoverheid 100%. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de continuïteit van de middelen. Voor de cofinanciering mag ook gebruik gemaakt worden van een derde geldstroom. Gemeenten krijgen de ruimte om maximaal een derde van het gemeentelijke deel (= 20% van het geheel) van de totale cofinanciering door lokale partijen te laten meefinancieren, op voorwaarde dat dit in overleg en overeenstemming met deze lokale partijen gebeurt. De middelen zijn structureel en bedoeld om de personele kosten (combinatiefuncties) van in totaal fte s te financieren. Daarbij is uitgegaan van een normbedrag per fte van Overige kosten zullen moeten worden betaald uit gemeentelijke middelen of door lokale partijen. 5 In het onderzoeksrapport Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen, sport en cultuur, 6 wordt de doelstelling van de Impuls en de cultuurcoach kort en bondig aangehaald: Bevorderen dat de jeugd tot 18 jaar vertrouwd raakt met één of meer kunst- en cultuurvormen en onder jongeren stimuleren van actieve kunstbeoefening. In het onderzoek door Oberon zijn de specifieke doelstellingen voor de cultuurcoach: Zorgen voor de inhoud van het cultuuronderwijs binnen en buiten school en daarmee de culturele loopbaan van leerlingen realiseren. Vaardigheden en technieken oefenen met leerlingen. Oog hebben voor het vergroten van de creatieve vermogens van de leerlingen. Leerlingen leren gevoelens, gedachten en ideeën te uiten. Bruggen bouwen tussen de culturele instellingen en de school en vice versa. Doelstelling onderzoek: peiling behoefte aan bijscholing Ten behoeve van de combinatiefunctionaris zijn er sinds 2008 verschillende initiatieven ontstaan, gericht op de scholing van combinatiefunctionarissen. Doelstelling van deze initiatieven zijn onder andere bijscholing in kennis en vaardigheden, het opbouwen van een netwerk en het delen van 5 laatst bezocht op 17 april Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen.(pag. 5) 12

13 succesvolle projecten als bron van inspiratie. Met name speciaal gericht op de combinatiefunctionaris sport, zijn er vanuit HBO en WO opleidingen en vanuit instellingen activiteiten georganiseerd. Voor de combinatiefunctionaris cultuur, ofwel de cultuurcoach, is veel minder tot niets georganiseerd aan specifieke bijscholing. Het Expertisecentrum Kunsteducatie van ArtEZ en Kunst en Cultuur Overijssel hebben besloten om juist voor deze combinatiefunctionarissen een bijscholingstraject op te zetten. Dit onderzoek ten behoeve van deze beide partijen is gericht op een functieprofiel, de competenties en vaardigheden, van een combinatiefunctionaris. Daarnaast is er een peiling gedaan naar de behoefte aan bijscholing vanuit het werkveld. De behoefte aan bijscholing zal in verband worden gebracht met de huidige invulling van de functie, het reeds bestaande aanbod in bijscholing en de gewenste competenties van de cultuurcoach. Deze zaken zullen resulteren in een aanbeveling voor de inhoud en vorm van de op te zetten bijscholingscursus door ArtEZ en KCO. 13

14 Onderzoeksvragen Probleemstelling Uit eerder onderzoek naar de cultuurcoach door Monsma en Muiderman 7, is (onder andere) gebleken dat er verschillende invullingen zijn van de combinatiefunctie. Ook het onderzoek door Oberon 8 bevestigt deze uitkomst. Dit betekent dat het in kaart brengen van de benodigde competenties voor een combinatiefunctionaris niet zo eenvoudig is. Daaruit volgend zal het ook niet eenvoudig zijn om een scholing aan te bieden, waarbij voorzien kan worden in de behoefte van iedere combinatiefunctionaris. In dit onderzoek wordt als uitgangspunt voor de functie combinatiefunctionaris de tweedeling in basisfunctieprofielen aangehouden, zoals in het genoemde onderzoek door Oberon wordt omschreven. Deze functieprofielen worden verder in dit onderzoeksrapport nader toegelicht. Centrale vraagstelling Wat is de kennisbasis die er nodig is voor de functie cultuurcoach, is er behoefte aan bijscholing en zo ja, op welke wijze kan de opdrachtgever voldoen aan deze behoefte? Deelvragen Wat is, afgaande op de onderzoeksliteratuur, een optimale kennisbasis om te functioneren als combinatiefunctionaris cultuur? Deze deelvraag is een belangrijk onderdeel van de hypothese, die volledig voortkomt uit de analyse van onderzoeksliteratuur. Zie hiervoor de literatuurlijst aan het einde van dit onderzoeksplan. Welke invulling geven de huidige cultuurcoaches aan hun functie? Het videomagazine Bruggenbouwers in beeld, verhalen uit de praktijk laat door middel van interviews en gefilmde praktijkvoorbeelden een grote verscheidenheid zien als het gaat om de invulling van de functie cultuurcoach. 9 Ook de publicatie van Miriam Appelman over combinatiefunctie onderwijs en sport geeft een beeld van de functie invullingen. 10 Wat is een omschrijving van het gemiddelde functieprofiel? 7 Monsma, D., & Muiderman, H. (2010). Cultuurcoach. Schakel tussen school en culturele instelling. 8 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen.(pag 9.) 9 Videomagazine,combinatiefuncties: bruggenbouwers in beeld. Combinatiefuncties. Jan Luiting Fonds, Zeist (2011) 10 Appelman, M. (2011) Combinatiefunctie onderwijs en sport, kansen voor het onderwijs en de sport. 14

15 Er bestaan verschillende functietypes voor de cultuurcoach. Dit wordt onder andere omschreven in het onderzoek door Oberon; Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. 11 Ook in de publicatie Combinatiefunctie Onderwijs en Sport staat een uitgebreide omschrijving van functieprofielen van de combinatiefunctionaris. 12 Wat zijn de genoten vooropleidingen van cultuurcoaches? Bij deze deelvraag wil ik nagaan welke CV aansluit bij deze functie. Welke vooropleidingen, eerdere werkervaringen of cursussen hebben de cultuurcoaches genoten, voordat ze in deze functie werkzaam waren? Wat is de benodigde kennisbasis van de cultuurcoach voor het uitoefenen van de functie? Hierbij ga ik uit van de doelstellingen gegeven in de Impuls brede scholen, sport en cultuur en het onderzoek door Oberon; Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. 13 Naast het deze rapporten, gebruik ik diverse andere bronnen met betrekking tot competenties en vaardigheden. Ook maak ik gebruik van de gegevens die ik zal verzamelen door middel van het kwalitatief onderzoek. Welke voorwaarden kunnen versterkt worden om de cultuurcoach optimaal te laten functioneren? Het gaat hier om voorwaarden als competenties, kennis en vaardigheden. De deskundigheid(sbevordering) van de cultuurcoach. Wie organiseren het bestaande aanbod aan bijscholing voor de combinatiefunctionaris? Hierbij gaat het om zowel het aanbod voor de combinatiefunctionaris sport als cultuur. Hoe ziet het huidige aanbod in bijscholing voor combinatiefunctionarissen eruit? Deze deelvraag houdt zowel een inventarisatie van de vorm(en) waarin de bestaande bijscholing aangeboden, als de duur, de kosten en de studielast van de bestaande bijscholing. Ook wordt er gekeken naar de inhoud; welke doelstellingen en competenties aan de bijscholing ten grondslag liggen. 11 Claudy Oomen, Peter Gramberg en Michiel van der Grinten. (Pag 9 e.v.) 12 Appelman, M. (2011) (Pag. 74 tot 77) 13 Claudy Oomen, Peter Gramberg en Michiel van der Grinten. (Pag.5) 15

16 Is er behoefte aan bijscholing onder combinatiefunctionarissen cultuur? Zo ja, in welke vorm en inhoud zou bijscholing aangeboden moeten worden? In gesprek met cultuurcoaches en hun werkgever(s) wil ik de eventuele vraag naar bijscholing in kaart brengen. Op welke manier kan de toekomstige aangeboden bijscholing van KCO en ArtEZ voldoen aan deze vraag? Volgend uit de resultaten van het gehele onderzoek, wordt een aanbeveling geschreven voor de opdrachtgevers. De aanbevelingen zullen enerzijds gaan over de te nemen vervolgstappen na dit huidige onderzoek. Anderzijds zal er inhoudelijk een concrete uiteenzetting voor de vorm en inhoud van bijscholing gedaan worden. Wat is het verwachtte toekomstperspectief van de combinatiefunctie? Op basis van reeds uitgevoerde onderzoeken en toekomstvisie vanuit de organisatie van Impuls brede scholen, sport en cultuur wordt het verwachte toekomstperspectief omschreven. Daarnaast verwerk ik de toekomstvisies verkregen uit het werkveld door middel van de te houden interviews in een eigen analyse. Methodiek en respons Kort en bondig zal ik hier weergeven welke onderzoeksmethode is gebruikt en wat de respons is op het onderzoek. Voor een uitgebreide weergave van de onderzoeksmethodiek, strategie en respons is een uitgebreide omschrijving opgenomen in bijlage 2 van dit onderzoeksrapport. Onderzoeksopzet Een onderzoek naar de kennisbasis en behoefte aan bijscholing van de combinatiefunctionaris. Allereerst zal in dit onderzoek worden gekeken naar bestaande onderzoeksliteratuur, van waaruit een theoretisch kader opgesteld zal worden. Vervolgens zal ik dit kader toetsen aan de realiteit van het werkveld, door middel van interviews. Ten slotte zal ik een conclusie schrijven met een aanbeveling voor het opzetten van bijscholing, naar aanleiding van de vraag vanuit KCO en het Expertisecentrum voor Kunsteducatie van ArtEZ. Allereerst zullen de gegevens met betrekking tot de randvoorwaarden voor het uitvoeren van de functie in kaart gebracht worden. Ten tweede kijk ik naar de inhoud, de activiteiten binnen de functie. 16

17 Ten derde richt ik me op de competenties en de persoonlijke ontwikkeling van de combinatiefunctionarissen cultuur. De competenties en functie invullingen zoals die in onderzoeksliteratuur omschreven worden, zullen vergeleken worden met de praktijk door het afnemen van interviews. Ook zal er in dit onderzoek gekeken worden naar de vraag om bijscholing vanuit de combinatiefunctionarissen cultuur. Ten slotte zullen de bestaande bijscholingsactiviteiten ten behoeve van de combinatiefunctionaris voor zowel sport als cultuur geanalyseerd worden op doelstellingen en inhoud. De onderzoeksmethoden die ik hiervoor zal gebruiken worden nader beschreven onder het kopje onderzoeksopzet en strategie. Al de onderzoeksresultaten zullen met elkaar in verband gebracht worden, met als resultaat een aanbeveling voor de te organiseren bijscholing door ArtEZ en KCO. Dit alles zal in een toekomstperspectief worden geplaatst met betrekking tot de huidige bezuinigingen op met name cultuur. Respons Aan dit onderzoek hebben 9 gemeenten van de totaal 25 gemeenten van de provincie Overijssel meegewerkt. Uit deze 9 gemeenten is een combinatiefunctionaris cultuur benaderd om mee te werken aan dit onderzoek. Daarnaast zijn er 5 beleidsmedewerkers en 2 werkgevers van de betrokken gemeenten gevraagd mee te werken. In totaal werkten 16 respondenten mee aan dit onderzoek. Het relatief kleine aantal gemeenten dat meewerkte, 9 gemeenten staat tegenover 25 in totaal, komt voort uit twee oorzaken. Ten eerste zijn voor dit onderzoek de contactgegevens via KCO verkregen, en uit elkaar volgend door middel van sneeuwbalmethode. Omdat KCO met name contact heeft met combinatiefunctionarissen die coördinerende werkzaamheden verrichten, vormt dit een eerste beperking op het aantal meewerkende gemeenten. Ten tweede doen niet alle 25 gemeenten mee met de Impuls Brede Scholen, ook dit beperkt het aantal potentiele respondenten voor dit onderzoek. In totaal zijn er bij benadering 20 combinatiefunctionarissen werkzaam in Overijssel, waar KCO op dit moment van op de hoogte is. De combinatiefunctionarissen hebben voorafgaand aan het onderzoek een digitale vragenlijst ingevuld, waarna een diepte-interview van ongeveer 1 uur volgde. De beleidsmedewerkers en werkgevers hebben geen vragenlijst voorafgaand aan het interview ingevuld. Tijdens de interviews hebben alle respondenten een schema met competenties ingevuld, wat leidde tot deels gesloten vragen, naast de open vragen in het diepte-interview. 17

18 18

19 19

20 Samenvatting Context en doelstelling onderzoek Kunst en Cultuur Overijssel (KCO) gaat in samenwerking met het Expertisecentrum Kunsteducatie van ArtEZ een cursus starten met als titel: Cursus Combinatiefunctionaris, geef vorm aan de combinatiefunctie. Doelstelling van de cursus is Implementatie en kennisverbreding wat betreft cultuureducatie op gemeentelijk niveau en de rol van de Combinatiefunctionaris 14. Dit onderzoek is gericht op het in kaart brengen van een functieprofiel, de competenties en vaardigheden van een combinatiefunctionaris. Daarnaast heb ik een peiling gedaan naar de behoefte aan scholing vanuit het werkveld. Deze twee zaken heb ik gebruikt om een aanbeveling te schrijven voor de inhoud en vorm van de op te zetten scholingscursus door ArtEZ en KCO. De combinatiefunctie Een belangrijke ontwikkeling met betrekking tot de combinatiefuncties is de Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur. Een combinatiefunctionaris heeft als functie de verbindingen tussen verschillende instellingen, onderwijsinstellingen, cultuurinstellingen en/of sportinstellingen, te versterken. De combinatiefunctie wordt zeer divers ingevuld. Dit blijkt zowel uit de praktijk van dit onderzoek als uit voorgaande onderzoeken Dit betekent dat het in kaart brengen van de benodigde competenties en een concrete vorm van scholing die voorziet in de behoeften, niet zo eenvoudig is. In dit onderzoek wordt als uitgangspunt voor de functie combinatiefunctionaris de tweedeling in basis-functieprofielen aangehouden: de uitvoerende functionaris en de coördinerende functionaris. Onderzoeksmethode en respons Allereerst werd in dit onderzoek gekeken naar bestaande onderzoeksliteratuur, van waaruit een theoretisch kader opgesteld wordt wat ten grondslag ligt aan de aanbevelingen voor de op te zetten scholing. Daarna is dit kader getoetst aan de realiteit van het werkveld, door middel van diepteinterviews. Aan dit onderzoek hebben 9 gemeenten van de totaal 25 gemeenten van de provincie Overijssel meegewerkt. Uit elk van deze 9 gemeenten is een combinatiefunctionaris cultuur benaderd om mee te werken aan dit onderzoek. Daarnaast zijn er 5 beleidsmedewerkers en 2 werkgevers van de betrokken gemeenten gevraagd mee te werken. 14 Gids Cursusaanbod Cultuureducatie KCO Monsma, D., & Muiderman, H. (2010). Cultuurcoach. Schakel tussen school en culturele instelling. 16 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen.(pag 9.) 20

21 Centrale vraagstelling Wat is de kennisbasis die er nodig is voor de functie cultuurcoach, is er behoefte aan scholing en zo ja, op welke wijze kan de opdrachtgever voldoen aan deze behoefte? In alle gevallen van de benaderde combinatiefunctionarissen is er sprake van een vooropleiding op hbo-niveau. De kennisbasis die uit het veldonderzoek als het meest waardevol naar voren komt, bestaat uit een opsomming van competenties. Deze opsomming komt uitgebreider naar voren in de conclusie van dit rapport. Het huidige aanbod aan scholing voor combinatiefunctionarissen sport bestaat uit ongeveer 10 instellingen die een vorm van scholing aanbieden. De inhoud van deze scholing is divers: persoonlijke effectiviteit, personeelsmanagement, verenigingsmanagement, projectmanagement en krachtenveld. Competenties die in meer dan 50% van de geanalyseerde scholing worden behandeld zijn: ondernemerschap, netwerken en onderhandelen, organiserend vermogen en oriëntatie op de omgeving. Voor de combinatiefunctionarissen cultuur is er nog geen enkele scholing georganiseerd, behalve enkele netwerkbijeenkomsten regionaal en landelijk. Er is behoefte aan scholing onder combinatiefunctionarissen cultuur: acht van de negen benaderde combinatiefunctionarissen zegt interesse te hebben in scholing. Onderwerpen die met name naar voren komen zijn: inspiratie praktijk, organisatie en structuur, draagvlak en netwerk creëren, actuele ontwikkelingen en financiële achtergronden. De twee randvoorwaarden die het meest genoemd werden, als voorwaarden die versterkt zouden kunnen worden ter verbetering van het functioneren zijn: financiële zekerheid en ruimte en een vaste aanstelling. Deze randvoorwaarden zijn niet specifiek voor de combinatiefunctie, maar wel van groot belang. Wat verder ook genoemd werd als te verbeteren randvoorwaarde was met name: ondernemingsvrijheid, netwerk en draagvlak. Dit zijn belangrijke randvoorwaarden specifiek voor de combinatiefunctie. Conclusies afgezet tegen een kwaliteitskader cultuureducatie Voor een uitgebreide omschrijving van het kwaliteitskader verwijs ik door naar de uitgebreide omschrijving in de algemene conclusie van dit onderzoeksrapport. Het percentage achter de kwaliteitsindicatoren geeft aan in hoeverre de benaderde combinatiefunctionarissen in Overijssel voldoen aan dit punt. 21

22 Randvoorwaarden Percentage (n=9) Vastgelegde visie op cultuureducatie 78% Volgen van kwaliteitscyclus (doelen stellen, uitvoeren, evalueren, 67% verbeteren) Professionaliteit van de medewerkers 100% Positie / Inspraak van de medewerkers binnen de organisatie 100% Structurele samenwerking tussen de instelling en de afnemers 67% Structurele financiën 44% Activiteiten (inhoudelijke invulling) Percentage (n=9) Aansluiting bij de doelgroep (differentiëren naar niveau, inhoud en 100% werkvorm) Aansluiten bij curriculum / leerlijn van de school 67% Ruimte bieden voor persoonlijke stellingname en kritische reflectie 78% Gelegenheid bieden om kunst te beleven / te laten ervaren 100% Gelegenheid bieden om kunstzinnige uitingen te laten zien 100% Hoogwaardig artistiek niveau dat overeenkomt met de core business van 100% de instelling Aanbevelingen Hoe verder? Naar aanleiding van de weergegeven onderzoeksresultaten en verdere actuele ontwikkelingen met betrekking tot de combinatiefuncties, een samenvatting van de aanbevelingen geformuleerd voor de op te zetten scholing door de betrokken partijen: KCO en ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie. Aanbeveling 1: Leer de gehele doelgroep kennen in Overijssel. Omdat KCO nog niet precies in kaart heeft gebracht op welke locaties combinatiefunctionarissen werkzaam zijn en vanuit welk functieprofiel, is het registreren van de gehele doelgroep een belangrijke eerste vervolgstap. Reden hiervoor is om een iedere potentiële deelnemer de gelegenheid te geven om deel te kunnen nemen aan een toekomstige vorm van scholing. 22

23 Aanbeveling 2: Maak gebruik van de bestaande initiatieven De twee bestaande initiatieven gericht op combinatiefunctionarissen cultuur in Overijssel, zijn de netwerkbijeenkomsten door KCO in samenwerking met Sportservice Overijssel en een Centraal Overijssels Coördinatoren Overleg opgestart, een nieuw initiatief van een selecte groep aan combinatiefunctionarissen cultuur. Deze twee bestaande initiatieven zouden de opdrachtgevers als basis moeten nemen voor de te organiseren scholing. Daarmee wordt een overkill aan tijdsinvestering en verschillende initiatieven voor deze doelgroep voorkomen. Aanbeveling 3: Organiseer een flexibel aanbod voor de combinatiefunctionarissen. Vanuit dit onderzoek blijkt, dat de inhoud van de combinatiefunctie cultuur zeer divers is. Iedere functie invulling is op maat gesneden voor een gemeente. Omdat daarnaast, zoals gemotiveerd in aanbeveling 1, de doelgroep in Overijssel klein is, is het belangrijk dat de te organiseren scholing nauw aansluit bij de vraag vanuit de doelgroep. Daarom stel ik dat het belangrijk is dat alle onderwerpen volgend uit dit onderzoek aan bod zouden moeten komen bij de te organiseren scholing. De inhoud zou flexibel moeten zijn en kunnen inspringen op de actuele vraag en behoefte vanuit de combinatiefunctionarissen die deelnemen. De inhoud en de vorm van de scholing zou moeten voorzien in alle punten die uit dit onderzoek als onderwerp naar voren komen. Aanbeveling 4: Onderzoek of het een meerwaarde heeft om scholing te organiseren in samenwerking met sportinstellingen. De samenwerking van de combinatiefunctionarissen en cultuurinstellingen met sportinstellingen, zoals Sportservice Overijssel, kwam tijdens de interviews regelmatig naar voren als zijnde een vruchtbare samenwerking. Aanbeveling 5: Schets opbouw scholing 1 Doelstellingen Tijdens de cursus krijgt de combinatiefunctionaris inzicht en vaardigheden die leiden tot: implementatie van cultuureducatie op schoolniveau het ontwikkelen en schrijven van visie en beleid, het opstellen van een format voor een beleidsplan cultuureducatie, op tot stand brengen van nieuwe samenwerkingsverbanden tussen het culturele veld, sportinstellingen en scholen waardoor er een fundament voor netwerkstructuur ontstaat en het verwerven van kennis en inzicht in: het creëren van draagvlak, actuele beleidsontwikkelingen regionaal en landelijk, structuur en organisatie, financiële achtergronden en subsidie. 23

24 Planning Dagdelen (3 uur per bijeenkomst) De studielast bedraagt 36 uur (6 x 3 uur cursus en 6 x 3 uur zelfstudie). Kennismaking, Praktijk en Projectuitwisseling, Cultuur en Beleid, Cultuur in School, De Culturele Omgeving, Cultureel Actieplan, Middelen. Aanbeveling 6: Schets opbouw scholing 2 Deze schets is geïnspireerd op het initiatief Centraal Overijsselse Coördinatoren Cultuureducatie overleg. Combinatiefunctionarissen zouden, eventueel onder coaching van KCO, aangezet moeten worden om kleine groepen te vormen voor uitwisseling en kennisoverdracht. Waar ze zelf niet toereikend zijn in het delen van kennis en ervaring, kunnen ze dat aangeven bij KCO die op dat moment haar eigen expertise kan inzetten of een expert kan inschakelen om te voorzien in de vraag. Aanbeveling 7: Schets opbouw scholing 3 De tot dusver geplande en uitgevoerde netwerkbijeenkomsten (2 keer per jaar) zijn in samenwerking met Sportservice Overijssel georganiseerd. Ter aanvulling op deze bijeenkomsten zouden door KCO bijeenkomsten specifiek voor de combinatiefunctionaris cultuur georganiseerd kunnen worden: openbaar toegankelijk voor alle combinatiefunctionarissen cultuur en een voorziening in de individuele vragen om scholing. Aanbeveling 8: Schets opbouw scholing 4 Als aanvullende informatiebron, naast scholing of bijeenkomsten, zou er een informatiepunt kunnen worden opgezet voor de combinatiefunctionarissen cultuur. Dit informatiepunt kan voorzien in kennis, actuele informatie, praktijkvoorbeelden en de overige vragen van de functionarissen. Aanbeveling 9: Onderzoek en inventariseer bij de doelgroep in Overijssel, hoe en óf een of meerdere eerste ontwerpen voor scholing, voorziet in de vraag van de doelgroep. Uit deze reeks aan aanbevelingen, komt uiteindelijk een concreter plan tot het opzetten van scholing door KCO en/of ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie. Omdat de doelgroep beperkt is en de vraag om scholing divers, lijkt het mij verstandig om verschillende schetsen voor te leggen aan de doelgroep, om de interesse voor de verschillende vormen te peilen en daarnaar te handelen. 24

25 Aanbeveling 10: De toekomst van de combinatiefunctionaris Uit de interviews blijkt dat er grote onzekerheid heerst in gemeenten wat betreft het voortbestaan van de functie, met als meest aangegeven oorzaak de financiële regeling. Voordat KCO en ArtEZ een scholingsaanbod gaan organiseren voor deze doelgroep, is het belangrijk dat het voortbestaan van de functie zeker is. De combinatiefunctionaris laat zich zien om de meerwaarde van de functie te bewijzen. In de interviews geven de combinatiefunctionarissen meerder malen aan dat ze, om hun positie te verstevigen, bewust handelen om publiek te laten zien wat de meerwaarde van hun functie is. Ook wat KCO nu doet om de combinatiefuncties cultuur te behouden, is het zoveel mogelijk aantonen van de meerwaarde van deze functie en het geheel onder de aandacht te brengen in de advisering aan gemeenten. Met name de organisatie van de benodigde cofinanciering dreigt in een groot aantal Overijsselse gemeenten niet rond te komen, met als gevolg dat de functie zeer sterk op de tocht komt te staan. De aanbeveling die ik hierin wil doen, is het wijzen op de regeling voor buurtcoaches, die samenhangt met de regeling van de combinatiefunctie. Wellicht zit in deze regeling een verkapte mogelijkheid om niet alleen de combinatiefunctionaris onderwijs en sport, maar ook de combinatiefunctionaris cultuur een meer zekere toekomst te geven. 25

26 26

27 27

28 1. KCO, ArtEZ en de combinatiefuncties Onderstaande informatie over de positie van KCO, ArtEZ en de combinatiefunctionarissen cultuur is tot stand gekomen door middel van interviews met de betrokken partijen. Met name de omschrijving van de huidige relatie van KCO en de combinatiefunctionarissen vormt een relevante nulmeting in het kader van dit onderzoek. ArtEZ ArtEZ hogeschool voor de kunsten leidt op voor beroepen waarin kunst, kennis en creativiteit centraal staan. ArtEZ is een van de grote kunsthogescholen in Nederland en is gevestigd in Arnhem, Enschede en Zwolle. Het Expertisecentrum voor Kunsteducatie valt onder ArtEZ en zet zich in om theorie en praktijk van kunsteducatie te stimuleren. De site van het Expertisecentrum geeft de taakstelling helder weer: Het Expertisecentrum initieert vanuit het Lectoraat Kunsteducatie het onderzoeksprogramma kunsteducatie, verzorgt interdisciplinair onderwijs voor de docentenopleidingen van ArtEZ onder de noemer Interfaculteit Kunsteducatie, coördineert de Masteropleiding Kunsteducatie, coördineert de opleiding Beroepskunstenaars in de Klas (Bik) i.s.m. Kunst & Cultuur Overijssel, biedt vanuit Externe Projecten aanbod én maatwerk op het gebied van cursussen, netwerkbijeenkomsten, educatieve trajecten en praktijkgericht onderzoek. 17 De rol van ArtEZ met betrekking tot de combinatiefunctionarissen cultuur is miniem. Het komt een aantal keren voor dat een combinatiefunctionaris cultuur als vooropleiding in het verleden een opleiding van ArtEZ heeft gevolgd. ArtEZ heeft geen andere, directe relatie met de combinatiefunctionarissen. KCO: adviseur cultuureducatie en de cultuurmakelaar Kunst & Cultuur Overijssel (KCO) bevordert en ondersteunt kunst en cultuur in Overijssel met advies, informatie en deskundigheidsbevordering voor overheid, kunstmakers en culturele instellingen. KCO verbindt al 50 jaar kunst en cultuur in Overijssel. Met betrekking tot de combinatiefunctionarissen adviseert KCO de gemeenten in Overijssel en heeft in het verleden meegedacht in het proces om een combinatiefunctionaris aan te stellen. Een adviseur van KCO zit, als daar behoefte aan is, bij de 17 laatst bezocht op 17 april

29 gemeenten aan tafel om te praten over de realisatie van prestatieafspraken die de gemeente met de provincie hebben gemaakt. Indien relevant in de context van deze prestatieafspraken, brengt de adviseur van KCO de gemeente op de hoogte van de Impuls regeling. Vervolgens kan KCO een advies uitbrengen over het organiseren van werkgeverschap, beleidsvorming en sollicitatieprocedure. De huidige rol van de adviseurs van KCO is het geven van inhoudelijke ondersteuning aan de combinatiefunctionaris zelf, de werkgever of gemeente. Het is afhankelijk van de vraag vanuit een gemeente wat KCO daadwerkelijk kan betekenen. De adviseur cultuureducatie kan ongeveer eens in de maand aanwezig zijn als gesprekspartner in een gemeente, waarbij ook de rol van de combinatiefunctionaris besproken wordt. KCO is niet direct betrokken bij de evaluatie van de combinatiefuncties die wordt uitgevoerd door de werkgever en de gemeente. Naast de drie adviseurs cultuureducatie van KCO, zijn er ook vier cultuurmakelaars werkzaam in de Overijsselse gemeenten vanuit KCO als werkgever. De cultuurmakelaars zijn vanaf 2009 werkzaam met als opdracht het buitenschoolse programma en het amateurveld in een gemeente te verbinden, in met name de 6 arrangementsgemeenten van Overijssel. In deze gemeenten wordt gedurende 4 jaar een extra impuls gegeven aan de cultuureducatie door steun vanuit de provincie Overijssel. De adviseur cultuureducatie is binnen een gemeente gericht werkzaam voor de binnenschoolse cultuureducatie. Een combinatiefunctionaris, indien aanwezig in een gemeente, werkt samen en overlegt met de twee experts van KCO. Het komt regelmatig voor dat deze drie partijen binnen een gemeente met elkaar om de tafel gaan voor overleg, waarbij de drie pijlers: binnenschoolse cultuureducatie, buitenschoolse cultuureducatie en het amateurveld bij elkaar komen. Grofweg zijn er twee functietypes te onderscheiden bij de combinatiefunctionarissen, namelijk coördinerend en vakinhoudelijk. KCO heeft vooral contact met de coördinerende combinatiefunctionarissen die zich voornamelijk in het landelijk gebied bevinden. In de stad wordt de combinatiefunctionaris veelal als vakdocent ingezet. Adviseur cultuureducatie Evelien Kemink: Wij zijn geen experts op het gebied van de individuele kunstdisciplines. In de grote steden zitten de uitvoerende combinatiefunctionarissen en daar hebben we nagenoeg geen contact mee. De werkgever van de combinatiefunctionarissen met uitvoerende taken, veelal een culturele instelling, geeft deze functionarissen inhoudelijke begeleiding en aansturing. Op dit moment kunnen de adviseurs cultuureducatie de combinatiefunctionarissen cultuur naar aanleiding van vragen een stap verder helpen. Toch zal volgens de adviseurs cultuureducatie van KCO een cursus op maat een oplossing zijn voor het voorzien in kennis en informatie. 29

30 KCO: Netwerkbijeenkomsten en scholingsaanbod KCO organiseert twee maal per jaar een netwerkbijeenkomst voor de combinatiefunctionarissen in samenwerking met Sportservice Overijssel. Daarnaast organiseert KCO ook Cultuur in Zicht, een cultuurdag gericht op het primair onderwijs, waar veel ICC-ers en combinatiefunctionarissen komen. De Cultuur in Zicht-dag bevat een uitgebreid programma met lezingen, workshops en een markt met cultuuraanbod. Deze dag is algemeen gericht op cultuureducatie, terwijl de netwerkbijeenkomsten speciaal de doelgroep combinatiefunctionarissen op het oog heeft. De netwerkbijeenkomsten zijn niet alleen gericht op de cultuursector, maar ook op de sportsector. De meerwaarde van deze samenwerking is, volgens KCO, met name dat er ruimte is voor ontmoeting en uitwisseling. Zes tot tien combinatiefunctionarissen cultuur bezoeken een netwerkbijeenkomst, voor sport zijn dat er gemiddeld 50. De netwerkbijeenkomsten worden nu 1,5 jaar georganiseerd, wat heeft geleid tot 5 bijeenkomsten tot op heden. De bijeenkomsten worden door Sportservice Overijssel centraal in de provincie, in Nijverdal, georganiseerd. Het tijdstip en de duur van een bijeenkomst is iedere keer gelijk: een dagdeel met aansluitend een lunch. Alle combinatiefunctionarissen cultuur uit het adressenbestand van KCO worden per geïnformeerd over de volgende bijeenkomst. De locatie, het tijdstip, de tijdsduur van een bijeenkomst en de manier van publiciteit, zijn constant gelijke factoren geweest volgens KCO. Doelstelling voor de netwerkbijeenkomsten is het creëren van een gelegenheid voor combinatiefunctionarissen om kennis op te bouwen en om te netwerken. De onlangs door KCO opgezette cultuurgerichte activiteiten en workshops zijn: presentatietechnieken, publiciteit, een praktische discipline overstijgende workshop, een excursie naar een erfgoedinstelling. Het scholingsaanbod van KCO bevat een diverse hoeveelheid cursussen. Met name de ICC cursus is aantrekkelijk voor de huidige combinatiefunctionaris. In het verleden hebben vier combinatiefunctionarissen aan deze cursus deelgenomen. Daaraan merkt KCO onder andere dat er behoefte is aan scholing op maat. De overige cursussen worden niet bezocht door de combinatiefunctionarissen cultuur. 30

31 Evaluatie netwerkbijeenkomsten KCO De netwerkbijeenkomsten worden in samenwerking met Sportservice Overijssel geëvalueerd. De respons op deze vraag om evaluatie is variërend van 70% tot 95%. Gemiddeld gezien worden de bijeenkomsten erg positief geëvalueerd. De aandachtspunten volgend uit de resultaten worden meegenomen in de organisatie van vervolgbijeenkomsten in afstemming met Sportservice Overijssel. Een aantal opvallende punten uit de evaluaties zijn de opmerkingen over locaties. Afwisseling en centrale ligging van de locaties is gewenst in verband met de reisafstanden. Inhoudelijk zijn verreweg de meeste opmerkingen positief. Een afwisselend programma waarbij theorie en praktijk worden afgewisseld wordt veelal als positief aangemerkt, waarbij het verstrekken van algemene bekende informatie als negatief wordt bestempeld. Praktische toepasbaarheid in de eigen gemeente vinden veel combinatiefunctionarissen belangrijk. Deze uitspraken volgen uit de gehouden evaluaties door KCO in samenwerking met Sportservice Overijssel. 31

32 32

33 33

34 2. Taakinvulling combinatiefunctionaris cultuur Uit eerdere onderzoeken (Cultuurcoach Monsma en Muiderman (2010) en Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen Oberon (2011)) en publicatie over de combinatiefunctionaris (Appelman, 2011) is gebleken dat er bij de praktische uitvoering van de combinatiefuncties onderscheid kan worden gemaakt tussen verschillende functietypes. Om in kaart te brengen wat de taakinvulling van de combinatiefunctionarissen in Overijssel is, wordt in dit hoofdstuk antwoord gegeven op de volgende vragen. Welke invulling geven de huidige cultuurcoaches aan hun functie? Wat is een omschrijving van het gemiddelde functieprofiel? Welke randvoorwaarden kunnen versterkt worden om de cultuurcoach optimaal te laten functioneren? Functieprofielen In de publicatie van M. Appelman, Combinatiefuncties en sport 18, worden verschillende rollen beschreven en toegelicht. Ook de doelstelling van de Impuls brede scholen 19 wordt betrokken bij deze functieomschrijving. Daarnaast worden in het onderzoeksrapport van Oberon, De meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen 20, ook verschillende taken van de combinatiefunctionaris cultuur op een rij gezet, die ik zal gebruiken in mijn ideale functieomschrijving. Bovendien worden de resultaten van de voor dit onderzoek uitgevoerde analyse van het huidige scholingsaanbod voor combinatiefunctionarissen ook gebruikt. Bij aanvang van dit onderzoek heb ik de functieprofielen vanuit het onderzoeksrapport van Monsma en Muiderman als uitgangspunt genomen, waarbij een grove tweesplitsing werd gemaakt in een coördinerend en uitvoerend deel. Later bracht het onderzoek De meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen hier een stevige nuance in aan. In het laatst genoemde onderzoek werden de werkzaamheden ondergebracht in categorieën, waar vier functieprofielen uit zijn gedestilleerd. De drie categorieën die daarbij onderscheiden zijn als het gaat om de taken van een combinatiefunctionaris cultuur zijn: uitvoerende taken, coördinerende taken en bemiddelende taken. De vraagstelling waarmee Oberon tot deze onderscheiding in profielen kwamen, was anders dan de vraagstelling die Monsma en Muiderman gebruikten. Oberon vroeg aan de combinatiefunctionarissen cultuur hoe hun functie in uren verdeeld is over de drie takencategorieën taken. Monsma en Muiderman vroegen aan 18 Appelman, M Combinatiefunctie Onderwijs en Sport (Pag ) 19 Heuvel, van de A., Heijkoop, C. Jong, M. de (2010). Monitor Impuls brede school, sport en cultuur 20 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen.(pag. 12 e.v.) 34

35 de functionarissen of zij zichzelf als uitvoerende of coördinerende functionaris zien. Ik heb me aangesloten bij deze laatste vraagstelling. Meestal zowel uitvoerende als coördinerende werkzaamheden. In figuur 1, onderstaande cirkeldiagram, is het resultaat opgenomen van de vraagstelling in interviews met de combinatiefunctionarissen in Overijssel. De vraag die gesteld werd aan de combinatiefunctionarissen was als volgt: Is je functie als combinatiefunctionaris met name coördinerend of uitvoerend? Omdat dit een vrij open vraag is die duid op twee mogelijkheden, werd al snel duidelijk dat de praktijk van de functie meer dan twee mogelijkheden in functietype bevat. Daardoor werd allereerst een derde categorie aan de mogelijkheden toegevoegd: coördinerend en uitvoerend. 33% 11% 2 functietypes 56% Coördinerend en uitvoerend coördinerend uitvoerend Figuur 1 (n=9) In het onderzoek van Oberon Beter minder maar beter, 21 wordt deze conclusie ook getrokken. Daar wordt als oplossing een onderscheid in een viertal functietypes gemaakt: Sterk uitvoerend (uitvoerend profiel) >75% uitvoerende werkzaamheden Nadrukkelijk uitvoerend (uitvoerend profiel) 50-75% uitvoerende werkzaamheden Weinig uitvoerend (coördinerend profiel) 25-50% uitvoerende werkzaamheden Nauwelijks uitvoerend (coördinerend profiel) 0-25% uitvoerende werkzaamheden Om een extra onderscheid te maken in de functietypes is dit onderscheid toegepast op de resultaten van de interviews (figuur 2). Uit dit diagram is tot in groter detail af te lezen, dat een grote meerderheid van de functionarissen zowel uitvoerende als coördinerende werkzaamheden heeft. Extra af te leiden hieruit is dat 34% tegenover 34% van de respondenten die een dergelijke combinatie aan werkzaamheden heeft, de nadruk in werkzaamheden op een van beide type werkzaamheden. Dit verschil is erg klein. 21 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen.(pag.11) 35

36 4 functietypes 33% 22% 11% coördinerend uitvoerend 34% combinatie met nadruk op uitvoerend combinatie met nadruk op coordinerend Figuur 2 (n=9) Context functie en werkgeverschap Het overgrote deel van de combinatiefunctionarissen is indirect werkzaam voor de gemeente. Op één functionaris na, zijn allen ondergebracht bij een externe werkgever. Dit is in alle gevallen een culturele instelling in de gemeente. De functieomvang van de functionarissen is zeer verschillend. In onderstaande cirkeldiagram (figuur 3) is de verdeling van het aantal uren weergegeven. Hierin is af te lezen dat het overgrote deel werkzaam is voor 13 tot 20 uur per week. Functieomvang 11% 22% 45% 22% 0 tot 12 uur 13 tot 20 uur uur uur Figuur 3 (n=9) In figuur 4 en 5 is opnieuw de functieomvang opgenomen, nu met een onderverdeling per functietype. Van de combinatiefunctionarissen die uitvoerende werkzaamheden verrichten, werkt de helft meer dan 31 uur in de week. Het coördinerende functietype laat een meer diverse functieomvang zien, deeltijd functies met een spreiding van zo n 13 tot 30 uur. Geen van de combinatiefunctionarissen heeft een vaste aanstelling bij de huidige werkgever als combinatiefunctionaris cultuur. 36

37 Functieomvang uitvoerend profiel 0 tot 12 uur 25% 50% 13 tot 20 uur 25% 21 tot 30 uur 31 tot 36 uur 0% Functieomvang coördinerend profiel 40% 0% 40% 20% 0 tot 12 uur 13 tot 20 uur 21 tot 30 uur 31 tot 36 uur Figuur 4 (n=9) Figuur 5 (n=9) Het contact met de werkgever, de direct leidinggevende, is in 7 van de 9 gevallen structureel, waarbij eens in de paar dagen, eens in de week of eens in de maand een overleg plaatsvindt. In 2 gevallen werkt de combinatiefunctionaris in grote mate nauw samen met de werkgever. Er worden dan geen concrete afspraken gemaakt voor overleg. Het contact met de gemeente is meer verschillend vormgegeven, in twee derde van de werkverbanden is er structureel regelmatig inhoudelijk contact over de uitvoering van de functie, overleg en de verslaglegging van werkzaamheden. De overige gevallen hebben zelden of nooit inhoudelijk contact met de gemeente. Contactpersoon bij de gemeente is in alle gevallen een beleidsambtenaar cultuur, mens en welzijn, of sport. Werkomgeving en werkzaamheden Figuur 6 en 7 laten zien hoe de verdeling is over de werkzaamheden en werkomgeving. De waarneming van de medewerkers van KCO, met betrekking tot de relatie tussen de functieprofielen en de werkomgeving is juist, ziende op de resultaten uit het onderzoek. De functionarissen werkzaam in een landelijke omgeving zijn veelal coördinerend in hun werkzaamheden. De combinatiefunctionarissen met uitvoerende werkzaamheden werken in de stedelijke gebieden. Gezien de werkomgeving, de instellingen waarmee de combinatiefunctionarissen werken, valt op dat alle combinatiefunctionarissen werkzaam zijn in het onderwijs en de culturele instellingen in de gemeente.

38 Werkomgeving 13% 6% 10% 29% Culturele instellingen Voortgezet onderwijs Primair onderwijs 10% 6% Vereningingen 26% Buitenschoolse opvang Zorg en Welzijn Sportinstellingen Figuur 6 (n=9) Werkzaamheden Coördinator 12% 12% Projectontwikkeling 20% 28% Lesmateriaal ontwikkelen 8% 4% 4% 12% Cultuureducatieprogramma ontwikkelen Coaching Advisering Figuur 7 (n=9) Over het beleid vanuit de gemeente kan 22% van de respondenten geen antwoord geven op de gestelde vragen. Zij hebben geen zicht op de beleidsvoering. De overige combinatiefunctionarissen hebben wel zicht op het beleid. De mate waarin de combinatiefunctionaris kan meedenken in de beleidsvoering en bij de ontwikkeling van nieuw beleid is verschillend. Een deel van de functionarissen zit direct bij de gemeente aan tafel voor beleidsoverleg. Vijfenveertig procent van de functionarissen, heeft directe inspraak op gemeentelijk niveau op het vormen van nieuw beleid. Ongeveer 33% kan indirect met de werkgever over de praktische uitvoering van het reeds gevormde beleid beslissen. Ten slotte heeft 22% de mogelijkheid om via de werkgever, zonder contact met de gemeente, mee te denken over de vorming van nieuw beleid, maar deze functionarissen hebben geen doorslaggevende inspraak. 38

39 Combinatiefunctionarissen met zicht op het gemeentebeleid 45% 22% 33% meedenkend indirect direct Figuur 8 (n=9) Inhoud functie Aansluiting bij inhoud en beleid onderwijs De aansluiting bij het onderwijs is in het grootste deel van de combinatiefunctionarissen een heel belangrijk en vanzelfsprekend onderdeel van hun werkzaamheden. Alle combinatiefunctionarissen hebben een relatie met het onderwijs. De doelgroep is voor 100% van de functionarissen een belangrijk punt van aandacht. Op de vraag in hoeverre men zich bewust is van de aansluiting op het niveau van de doelgroep, geeft wederom 100% van de functionarissen aan dat ze zich heel bewust richten op het juiste niveau van de doelgroep. Slechts 67% is ook bewust werkzaam ten opzichte van de bestaande leerlijnen en het curriculum van een school. De overige combinatiefunctionarissen ontwikkelen projecten of activiteiten voor scholen die losstaand van het bestaande curriculum worden aangeboden. De onderwijsinstellingen zijn over het algemeen een structurele afnemer van het culturele aanbod. In 67% van de gevallen zijn de betrokken scholen nagenoeg ieder jaar gelijk, waarbij er ook sprake is van een overlegstructuur tussen de combinatiefunctionaris en de scholen. De culturele instellingen waarmee de functionarissen werken, zijn veelal een structurele samenwerkingspartner. In geen van de gevallen is er sprake van een samenwerkingsovereenkomst. Randvoorwaarden functie Tijdens de interviews vroeg ik de combinatiefunctionarissen wat er verbeterd zou kunnen worden aan de randvoorwaarden van hun functie en werkomgeving, met als gevolg dat zij beter zouden kunnen functioneren. De antwoorden waren uiteenlopend. Een aantal factoren werden vaker genoemd, zoals te zien in figuur 8. De factoren die door één functionaris genoemd werden waren: meer tijd voor de functie, het ontwikkelen van een heldere visie, meer ondernemingsvrijheid, een steviger netwerk, 39

40 verbetering van de locatie en meer draagvlak voor de uitoefening van de functie. De te verbeteren randvoorwaarden die vaker dan eens werden genoemd waren beiden belangrijk in 23% van de combinatiefuncties: meer financiële zekerheid en mogelijkheden, en het hebben van een vaste aanstelling. Randvoorwaarden vaste aanstelling geen financiele ruimte en zekerheid draagvlak locatie netwerk ondernemingsvrijheid heldere visie meer tijd 11% 11% 11% 11% 11% 11% 11% 33% 33% Figuur 9 (n=9) Opbrengsten De opbrengsten en resultaten van de werkzaamheden verricht door de combinatiefunctionarissen zijn in alle gevallen benoemd als zichtbaar. In 22% van de gevallen benoemen de functionarissen dat de doelen al gerealiseerd zijn. In de overige gevallen spreken zowel de functionarissen als alle beleidsmedewerkers en werkgevers over het nog in ontwikkeling zijn van de te realiseren doelen. Omschrijving gemiddeld functieprofiel Een omschrijving van een gemiddeld functieprofiel is niet gemakkelijk. Volgend uit de gehouden interviews met de combinatiefunctionarissen, hun werkgevers en de beleidsambtenaren kom ik tot de volgende gemiddelde functieomschrijving, opgesteld als zijnde een functieomschrijving bij een vacature. De structuur heb ik overgenomen van de gemeente Zwartewaterland. Combinatiefunctionaris cultuur en onderwijs (0,5 fte): De combinatiefunctionaris coördineert het cultuureducatieprogramma voor het basisonderwijs. De functionaris ontwikkelt programma s ter bevordering van de deelname van leerlingen in het basisonderwijs aan activiteiten op het gebied van cultuur en onderwijs. Daarnaast organiseert de 40

41 coördinator buitenschoolse activiteiten op het gebied van cultuur. De combinatiefunctionaris is de verbindende schakel tussen het primair onderwijs, de buitenschoolse opvang, verenigingen en culturele instellingen in de gemeente. De functie is tijdelijk en geeft een aanstelling tot 1 januari Werkzaamheden van de combinatiefunctionaris: Coördinerende taken organiseert en coördineert een samenhangend en gevarieerd aanbod van binnenschoolse activiteiten op het terrein van kunst- en cultuur; Bemiddelende taken stemt het kunst- en cultuuraanbod af op het onderwijsaanbod en creëert toegankelijke en logisch doorlopende verbindingen tussen onderwijs en cultuur; bewaakt de continuïteit en de kwaliteit van het culturele onderwijsaanbod; ontwikkelt een naschools cultureel kennismakingsaanbod, onderhoudt contact met de combinatiefunctionarissen sport en stemt het aanbod af; Uitvoerende taken stimuleert actieve cultuurparticipatie, passie en plezier voor kunst en cultuur bij leerlingen; Functie-eisen: De combinatiefunctionaris beschikt over een afgeronde opleiding (hbo-niveau) of vergelijkbare relevante opleiding. Daarnaast verwachten we het volgende: Kennis en inzicht van de verschillende kunst- en cultuurdisciplines; Kennis van de sociale kaart op het gebied van cultuurinstellingen en mogelijkheden; Vaardigheden in het organiseren en ondersteunen van culturele activiteiten; Affiniteit met de doelgroep (met name kinderen van 4 12 jaar); Goede communicatieve en sociale vaardigheden; In staat tot planmatig werken; In staat om een functioneel netwerk op te bouwen; In staat tot zelfstandig werken; In staat tot samenwerken; 41

42 Conclusie taakinvulling combinatiefunctionaris cultuur Ter afsluiting van dit hoofdstuk over de taakinvulling van de combinatiefunctionaris cultuur geef ik samenvattend antwoord op de besproken deelvragen. Welke invulling geven de huidige cultuurcoaches aan hun functie? De invulling is zeer divers en aangepast op de situatie in een gemeente. Het grootste deel van de combinatiefunctionarissen is werkzaam vanuit een culturele instelling en heeft indirect contact met de gemeente. De meeste functionarissen hebben zowel uitvoerende als coördinerende taken. Daarbij zijn de werkomgeving en de werkzaamheden in alle gevallen al dan niet met een structurele samenwerking verbonden aan het onderwijs en 1 of meer culturele instellingen. De opbrengsten zijn in de meeste gemeenten al wel zichtbaar en tastbaar in de reeds uitgevoerde projecten, maar daarbij geeft men aan dat de te behalen doelen nog in ontwikkeling zijn. Wat is een omschrijving van het gemiddelde functieprofiel? De omschrijving van het gemiddelde functieprofiel is een opsomming van de resultaten uit de gehouden interviews. Het functieprofiel is opgenomen in de algemene conclusie aan het einde van dit onderzoeksrapport. Welke randvoorwaarden kunnen versterkt worden om de cultuurcoach optimaal te laten functioneren? De twee punten die genoemd werden bij meer dan één functionaris zijn financiële zekerheid en ruimte, en een vaste aanstelling. 42

43

44 3. Optimale kennisbasis combinatiefunctionaris cultuur Wanneer een combinatiefunctionaris cultuur succesvol is in zijn of haar functie, kan dit, naast de omgevingsfactoren, te maken hebben met de competenties en vaardigheden waarmee de combinatiefunctionaris werkt. In dit hoofdstuk antwoord op de vragen welke capaciteiten nodig zijn voor een succesvolle combinatiefunctionaris. Daarbij kijk ik naar de vooropleidingen van de functionarissen, de huidige werkzaamheden, in vergelijking tot het kwaliteitskader voor cultuureducatie van Oberon (Kwaliteitskader cultuureducatie bij culturele instellingen 22 ). Opleiding en competenties De 9 combinatiefunctionarissen die meewerkten aan dit onderzoek, zijn allen HBO-geschoold. Zoals in het vorige hoofdstuk beschreven staat, zijn alle combinatiefunctionarissen werkzaam in het onderwijs. Dit kan uiteenlopen van voortgezet onderwijs, primair onderwijs, naar buitenschoolse opvang. De vooropleidingen van de functionarissen zijn in 56% van de gevallen, dan ook onderwijsgerelateerd met een docentenbevoegdheid als eindresultaat. Van de overige 44% combinatiefunctionarissen, heeft 33% als bijscholing in het onderwijs een cursus Interne Cultuur Coördinator (ICC) of de opleiding Beeldend Kunstenaar in de Klas (BIK) gevolgd en afgerond. Slechts 11% van de combinatiefunctionarissen heeft totaal geen vooropleiding gerelateerd aan het onderwijs, maar wel een opleiding gerelateerd aan een specialisatie kunstdiscipline of management opleiding. 11% 33% Opleiding 56% docent geen docent geen docent: ICC / BIK Werkervaring Veruit de meerderheid van de functionarissen is voor de aanstelling als combinatiefunctionaris werkzaam geweest elders, waarbij de opgedane werkervaring van grote waarde is voor het bekleden van de huidige combinatiefunctie. In 56% van de gevallen is er sprake van een uitbreiding van bestaande taken die overeengekomen zijn in de huidige combinatiefunctie. Deze bestaande taken lagen in sommige gevallen wel bij een andere instelling. In 4 van de 5 situaties is ook de werkgever en werknemer relatie gelijk gebleven. Los daarvan zijn 67% van de combinatiefunctionarissen werkzaam voor dezelfde werkgever, als voorafgaand aan de combinatiefunctie. Van deze functionarissen waren 22 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen 44

45 voorheen 2 van de 6 werkzaam als vrijwilliger in het zelfde vakgebied. 2 Van de 9 combinatiefunctionarissen zijn binnen 3 jaar na het afronden van hun studie als combinatiefunctionaris gaan werken. De overige combinatiefunctionarissen hebben al 5 tot 20 jaar werkervaring gehad in een vergelijkbaar vakgebied, voordat ze aangesteld werden als combinatiefunctionaris. Werkgever oude / nieuwe taken 33% 67% zelfde werkgever uitbreiding werkzaamheden nieuwe werkgever 44% 56% uitbreiding bestaande taken nieuwe taken Functieprofiel kwaliteit naar aanleiding van literatuur-analyse Zoals in de inleiding omschreven ga in dit onderzoek grofweg uit van twee functietypes: uitvoerend en coördinerend. In een ideale functieomschrijving zou een combinatiefunctionaris ervaring moeten hebben in beide functies. Om een coördinerende functie te kunnen uitvoeren, zal een functionaris weet moeten hebben van de praktijk waarin de gecoördineerde zaken uitgevoerd worden, om een goede aansluiting te kunnen maken. Ik ben me er bewust van dat deze functieomschrijving lang niet altijd voor zal komen in de praktijk, omdat het werken vanuit een van de genoemde functietypes praktischer zal zijn in de uitvoering. 23 Ten slotte gebruik ik een aantal vacatures voor combinatiefunctionarissen en het beleidsplan van de Gemeente Barneveld. 24 De taken zijn weergegeven in een opbouw van uitvoerende taken, coördinerende taken en bemiddelende taken. Vervolgens benoem ik de benodigde competenties en vaardigheden, de kennis en eigenschappen die een ideale combinatiefunctionaris zou moeten bezitten. Hierbij ga ik uit van de doelstellingen gegeven in de Impuls brede scholen, sport en cultuur, het onderzoek door Oberon; Meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. 25 Naast het genoemde onderzoek, gebruik ik diverse andere bronnen met betrekking tot competenties en vaardigheden. 23 Zie bijlage Veldman, K en Terschegget, C. (2010) Combinatiefuncties in de gemeente Barneveld. 25 Claudy Oomen, Peter Gramberg en Michiel van der Grinten. (pag.5) 45

46 Uitvoerende taken Lessen, workshops, etc. geven voor de school/scholen (binnen het curriculum); Leerlingen begeleiden bij projecten van de school/scholen (binnen het curriculum); Activiteiten uitvoeren/lessen geven in het buitenschoolse programma (bijv. het brede school programma); Vaardigheden en technieken oefenen met de leerlingen; Leerlingen leren gevoelens, gedachten en ideeën te uiten; Oog hebben voor het vergroten van de creatieve vermogens van de leerlingen; Leerlingen stimuleren om buiten school actief te worden op het gebied van kunst en cultuur; Stimuleren van actieve kunstbeoefening van leerlingen; Bevorderen van passie en plezier voor kunst en cultuur bij leerlingen; Coördinerende taken Zorgen voor de inhoud van het cultuuronderwijs (binnen en buiten de school) en daarmee de culturele loopbaan van leerlingen realiseren; Bruggen bouwen tussen de culturele instellingen en de school en vice versa; Organiseren (na)schoolse activiteiten op het gebied van cultuur, in opdracht van de school/scholen; Inbedden van culturele activiteiten in het curriculum van de school/scholen; Inbedden van culturele activiteiten in het buitenschoolse programma (bijv. het brede school programma); Weet een inspirerende omgeving voor de leerlingen te creëren; Bevorderen dat leerlingen vertrouwd raken met een of meerdere kunst- en cultuurvormen; Bemiddelende taken Inschakelen van medewerkers van culturele instellingen voor de uitvoering van activiteiten; Passend aanbod zoeken bij de culturele vraag van de school/scholen; Legt contacten aan in een netwerk rond de school en haar culturele omgeving; Legt een verband tussen de activiteiten van de doelgroep de culturele wereld om hen heen; Brengt gemotiveerd kunst en cultuur over en legt verbindingen met de culturele wereld van de leerlingen zelf en met de officiële cultuur; Maakt verbindingen tussen de onderwijsinstelling en kunstenaars in de omgeving en met culturele- instellingen en verenigingen; 46

47 Competenties en vaardigheden De functie is een coördinerende en uitvoerende functie op HBO-niveau; De medewerker bemiddeld met scholen en instellingen, coördineert en organiseert; De medewerker voert zelfstandig activiteiten uit gericht op de doelgroep; De medewerker is organisatorisch en didactisch competent en zorgt voor een overzichtelijke, ordelijke en taakgerichte sfeer in zijn/haar groep; Hij/zij beschikt over het vermogen om een bemoedigend, veilig en uitdagend pedagogisch klimaat in de groep te realiseren. Hij/zij bezit pedagogische vaardigheden; Hij/zij beschikt over een onderwijsbevoegdheid of is bereid deze te behalen; Hij/zij bezit didactische vaardigheden; Hij/zij bezit organisatorische vaardigheden; Hij/zij bezit kunstzinnige vaardigheden een heeft daar praktijkervaring in; De medewerker heeft kennis van: Landelijk en gemeentelijk beleid met betrekking tot kunst- en cultuureducatie, combinatiefuncties; Actuele regionale en lokale ontwikkelingen met betrekking tot onderwijs, sport, cultuur en overheid; Verdieping in de meest relevante doelgroepen; Krachtenveld (invloed en beïnvloeding); Projectmanagement, monitoring en rapportage; Verenigingsmanagement; Personeelsmanagement binnen de sportorganisatie: Behoud en werving van vrijwilligers; Marketing en werving; Persoonlijke effectiviteit: samenwerken, leiden van een projectgroep, leidinggeven aan vrijwillig kader, adviseren; Oriëntatie op de omgeving Cultuurstimulering als gedragsbeïnvloeding. Netwerken en onderhandelen. Ondernemerschap binnen bestuurlijk ambtelijke organisaties. de organisatie op een professionele manier te vertegenwoordigen Succesfactoren naschoolse activiteiten Ontwikkelen van naschoolse activiteiten, ontwerp en presentatie Is welwillend kennis en ervaring te delen, inspireren 47

48 Financiële achtergronden Eigenschappen Resultaatgericht; Initiatiefrijk; Flexibel; Creativiteit; Inlevingsvermogen; Overwicht; Communicatief; Samenwerken; Zelfstandig; Klantgericht; Communicatief vaardig; Organiserend vermogen; Handelt professioneel; Heeft een natuurlijke goede omgang met kinderen; Onderneemt zelfstandig actie en beslissingen om problemen op te lossen; Heeft reflectief vermogen; Heeft inzicht in hoofd- en bijzaken. Gemiddelde competenties en vaardigheden Allereerst heb ik de bestaande scholing voor combinatiefunctionarissen sport geanalyseerd, waaruit ik een lijst van 27 meest voorkomende competenties en vaardigheden heb opgesteld. Deze lijst heb ik aan de combinatiefunctionarissen, hun werkgevers en beleidsmedewerkers voorgelegd met onder andere de vraag welke vaardigheden in een ideale situatie van belang zijn voor de huidige bestaande functie. Eigenschappen die 75% of meer van de gevallen zowel door werkgevers, beleidsmedewerkers van de gemeenten en de combinatiefunctionarissen als belangrijk omschreven worden, zijn opgenomen in onderstaande tabel. Volgens dit onderzoek komen deze competenties en vaardigheden gemiddeld het meeste voor bij een functieprofiel van de combinatiefunctionaris cultuur in Overijssel. 48

49 Omschrijving WG & CF * BG * De functie is een coördinerende en uitvoerende functie op hbo-niveau 83% 89% Hij/zij bezit organisatorische vaardigheden 100% 100% Hij/zij bezit kennis van landelijk en gemeentelijk beleid met betrekking tot 83% 100% kunst- en cultuureducatie, combinatiefuncties Hij/zij bezit kennis van actuele regionale en lokale ontwikkelingen met 83% 100% betrekking tot onderwijs, sport, cultuur, lokale en regionale overheid Hij/zij bezit verdieping van kennis in de meest relevante doelgroepen 83% 100% Hij/zij bezit kennis van het krachtenveld (invloed en beïnvloeding) 83% 78% Hij/zij bezit kennis en is vaardig in projectmanagement, monitoring en 83% 89% rapportage Hij/zij bezit kennis over marketing en werving 83% 78% Hij/zij bezit kennis van persoonlijke effectiviteit: samenwerken, leiden van een 83% 78% projectgroep, leidinggeven aan vrijwillig kader, adviseren Hij/zij oriënteert zich op de omgeving 100% 78% Hij/zij bezit kennis van cultuurstimulering als gedragsbeïnvloeding 100% 89% Hij/zij kan de organisatie op een professionele manier te vertegenwoordigen 100% 100% Hij/zij is welwillend kennis en ervaring te delen en derden te inspireren 100% 100% * WG & BG = Werkgever en Beleidsmedewerker Gemeente, CF = Combinatiefunctionaris. 49

50 Conclusie optimale kennisbasis combinatiefunctionaris cultuur Ter afsluiting van dit hoofdstuk geef ik kort antwoord op de gestelde onderzoeksvragen. Wat zijn de genoten vooropleidingen van cultuurcoaches? In alle gevallen van de benaderde combinatiefunctionarissen is er sprake van een vooropleiding op hbo-niveau. Veruit de meerderheid van de functionarissen is voor de aanstelling als combinatiefunctionaris elders werkzaam geweest, waarbij de opgedane werkervaring van grote waarde is voor het bekleden van de huidige combinatiefunctie. Zesenvijftig procent van de combinatiefunctionarissen heeft een docentbevoegdheid en 33% heeft een onderwijs gerelateerde bijscholingscursus gedaan. Wat is, afgaande op de onderzoeksliteratuur, een optimale kennisbasis om te functioneren als combinatiefunctionaris cultuur? De taken zoals weergegeven in dit hoofdstuk zijn onderverdeeld in uitvoerende taken, coördinerende taken en bemiddelende taken. Daarnaast is een lijst van competenties en vaardigheden weergegeven die een ideale combinatiefunctionaris zou moeten bezitten. Wat is de benodigde kennisbasis van de cultuurcoach voor het uitoefenen van de functie? Het gemiddelde functieprofiel bestaat uit de competenties en vaardigheden die door 75% van de respondenten als belangrijk aangemerkt zijn. De respondenten zijn in dit geval zowel werkgevers, beleidsmedewerkers van de gemeente als de combinatiefunctionarissen (dit zijn in totaal 17 respondenten). 50

51

52 4. Bestaand scholingsaanbod en behoefte aan bijscholing Dit hoofdstuk beschrijft de resultaten van een analyse naar het bestaande scholingsaanbod voor combinatiefunctionarissen sport en onderwijs. Vervolgens worden de resultaten getoond van het veldonderzoek op de vragen gerelateerd aan de behoefte aan scholing, in vorm én inhoud. Analyse scholing combinatiefunctionaris sport Voor de analyse van de bestaande bijscholing voor de combinatiefunctionaris sport en onderwijs, heb ik 7 opleidingen naast elkaar gezet en vergeleken. De meerderheid van de instellingen biedt de scholing voor combinatiefunctionarissen sport aan als nascholing, module of als post hbo-cursus aan. Slechts 2 instellingen bieden een opleiding aan tot combinatiefunctionaris sport. De scholing is in alle gevallen speciaal gericht op de combinatiefunctionaris sport en onderwijs. Zes van de zeven geanalyseerde instellingen benoemen hierbij speciaal de richting sport en onderwijs. De toelatingseisen die de instellingen voeren, zijn in 3 van de 7 gevallen een onderwijsbevoegdheid. Eén instelling benoemt een schriftelijk persoonlijke intake, 2 instellingen benoemen als toelatingseis het (toekomstig) werkzaam zijn als combinatiefunctionaris, en 1 instelling benoemt geen enkele toelatingseis. De locatie van de scholing is zeer divers en verspreid over heel Nederland. De duur van de scholing is variërend van 4 dagdelen tot 6 dagen, verspreid over een langere periode van 6 tot 12 maanden. De studielast in uren loopt uiteen van 64 uur verspreid over 8 dagdelen, tot 672 uur over 12 maanden. Het aantal contacturen is uiteenlopend van 2-4 uur tot 32 uur per week. Als eindresultaat is bij iedere opleiding een certificaat uitreiking. De kosten van het geanalyseerde scholingsaanbod is uiteenlopend van 360,- tot 2295,-, met een gemiddelde van 1119,- De geanalyseerde instellingen die een opleiding voor combinatiefuncties sport en onderwijs aanbieden zijn: Hogeschool Arnhem Nijmegen, Sportnetwerk, Windesheim, Academie voor Sport en Beleid, Huis voor de Sport Limburg, Hogeschool Amsterdam en de Whise Academy. 52

53 De onderwerpen die aan bod komen bij de geanalyseerde scholing voor combinatiefunctionarissen sport en onderwijs zijn als volgt. Onderwerpen persoonlijke effectiviteit 71% marketing en werving 14% personeelsmanagement 86% verenigingsmanagement 86% projectmanagement 86% krachtenveld 57% relevante doelgroepen 43% regionaal en lokale ontwikkelingen 14% landelijk en gemeentelijk beleid 29% praktijkvoorbeelden 29% Figuur 10 (n=7) Competenties Financiële achtergronden Les en training geven Reflectie Praktijk koppeling Kennis en ervaring delen Ontwikkelen van naschoolse activiteiten Succesfactoren naschoolse hoofdzaken/bijzaken vertegenwoordiging zelfstandigheid Ondernemerschap Netwerken en onderhandelen. Sportstimulering als gedragsbeïnvloeding. Professionaliteit Omgang met kinderen Organiserend vermogen Oriëntatie op de omgeving Communicatie 14% 14% 14% 14% 14% 43% 43% 43% 43% 43% 43% 43% 43% 43% 71% 71% 86% 86% Figuur 11 (n=7) 53

54 Behoefte bijscholing combinatiefunctionaris cultuur Persoonlijke ontwikkeling is voor 7 van de 9 combinatiefunctionarissen belangrijk. Zij bezoeken wanneer mogelijk netwerkbijeenkomsten, de landelijke kennisdag voor combinatiefunctionarissen en/of ze lezen vakbladen en digitale nieuwsbrieven. Geen van de benaderde functionarissen heeft hier een concreet plan voor, of is vanuit de werkgever verplicht om aan deskundigheidsbevordering of iets dergelijks te werken. Slechts 11% van de ondervraagden zegt geen behoefte te hebben aan scholing. De overige combinatiefunctionarissen zegt interesse te hebben voor scholing, mits het voldoet aan de persoonlijke behoefte qua vorm en inhoud. Inhoud scholing De persoonlijke behoefte van de functionarissen qua inhoud van de scholing is zeer divers, maar laat wel overlap zien. De grootste behoefte ligt bij het netwerken en inspiratie opdoen door praktijkvoorbeelden die gemakkelijk toe te passen zijn in het eigen werk. Verder gaven de meeste combinatiefunctionarissen aan dat ze niet veel tijd hebben voor scholing. De scholing moet zeer nauw aansluiten bij hun persoonlijke behoefte, willen ze deelnemen aan een bijeenkomst of scholing. Meer gedetailleerde gegevens over de inhoudelijke behoefte aan scholing van de combinatiefunctionarissen zijn opgenomen in figuur 13. Combinatiefunctionarissen over inhoud scholing ICT vaardigheden Coordineren Evalueren en toekomst CF Subsidie Aansluiting functietypes CF Relatie sport Beleid Primair onderwijs Lesmateriaal ontwikkelen Visie ontwikkeling Verbinding scholen en verenigingen Organisatie en structuur Actuele ontwikkelingen Draagvlak en netwerk creeren Financiele achtergronden Inspiratie praktijk 11% 11% 11% 11% 22% 11% 11% 11% 11% 11% 11% 56% 44% 56% 33% 78% 54

55 Figuur 12 (n=9) De vraagstelling aan zowel de werkgevers als aan de beleidsmedewerker van de gemeenten is volledig open geweest. Voor de resultaten zie figuur 14. In de meeste gevallen gebruikten de respondenten de eerder tijdens het interview ingevulde tabel, waarin een hele lijst competenties en vaardigheden is opgenomen. Van de werkgevers en beleidsambtenaren van de gemeenten geeft 43% aan dat ze geen zicht hebben op de inhoudelijke behoefte aan scholing van de combinatiefunctionarissen cultuur. Dit percentage gaat over 1 werkgever en 2 beleidsmedewerkers. Opvallend is het hoge percentage wat gaat over het bewerkstelligen van een relatie met sport: 57%. Twee van de zeven ondervraagden, gaven aan dat scholing op dit moment geen prioriteit heeft voor de combinatiefunctionaris. De aangegeven redenen voor deze uitspraak zijn dat de functie net opgestart is en daarnaast tijdelijke karakter van de functie in de context van een gemeente. De overige punten voor de inhoud van scholing, zijn door één werkgever of beleidsmedewerker ingevuld. Werkgevers en beleidsmedewerkers gemeente over inhoud scholing relatie sport 57% bemiddeling met scholen en instellingen succesfactoren activiteiten ontwikkeling naschoolse activiteiten krachtenveld vereningingsmanagement personeelsmanagement 14% 14% 14% 14% 14% 14% scholing heeft geen prioriteit 29% financiële achtergronden 14% geen zicht op 43% Figuur 13 (n=7) Vorm scholing De open vraag in welke vorm scholing zou moeten plaatsvinden, heeft zeer diverse antwoorden opgeleverd. De spreiding in antwoorden is daardoor groot en niet eenduidig. De gegeven antwoorden gaan over de lengte, intensiteit van de bijeenkomsten en de locatie van de scholing. Het percentage dat bij een beschreven categorie van de scholing staat, gaat dus over het aantal functionarissen dat dit element uit eigen overweging benoemd heeft. Opvallend is daarbij dat bijna alle functionarissen graag een regionale bijeenkomst zien, van een dagdeel lengte. De bijeenkomsten zouden regelmatig terug 55

56 moeten komen, waarbij de aangegeven spreiding heel verschillend is: een korte periode met een intensiteit van 4 bijeenkomsten per maand, of een langere periode van structurele bijeenkomsten met een intensiteit van 4 keer per jaar. Omdat vrijwel alle combinatiefunctionarissen aangeven dat ze weinig tijd beschikbaar hebben voor welke vorm van bijscholing dan ook, geven ze aan dat eventuele scholing regionaal georganiseerd zou moeten worden. De werkgevers en beleidsmedewerkers sluiten aan bij de vormen van scholing die door de combinatiefunctionarissen worden aangegeven. Vorm scholing 4x per jaar 11% 4 x per maand Landelijk 22% 22% Flexibel 11% regionaal 78% Dagdeel 56% Figuur 14 (n=9) Stimuleren scholing De werkgevers en beleidsmedewerkers geven allen aan dat ze openstaan voor eventuele deelname van de combinatiefunctionarissen aan scholing of bijeenkomsten. In alle gevallen is er mogelijkheid tot financiële ondersteuning bij de werkgever of via de gemeente. Geen van de werkgevers of beleidsmedewerkers stelt het verplicht. Een enkeling geeft aan dat deelname niet binnen de lijn van de verwachting ligt omdat de functie net opgestart wordt of omdat er geen behoefte verwacht wordt. Conclusie bestaand aanbod en behoefte aan bijscholing Naar aanleiding van de resultaten behandeld in dit hoofdstuk, geef ik een samenvatting in antwoord op de onderzoeksvragen. Wie organiseren het bestaande aanbod aan bijscholing voor de combinatiefunctionaris? Voor de combinatiefunctionaris cultuur is er op dit moment nog geen specifieke scholing. Voor de combinatiefunctionaris sport is er wel scholing, die wordt georganiseerd door diverse instellingen eerder in dit hoofdstuk genoemd. 56

57 Hoe ziet het huidige aanbod in bijscholing voor combinatiefunctionarissen eruit? Het aanbod aan bijscholing gaat uit van vaardigheden en competenties die gebruikt worden bij de combinatiefunctie sport. Onderwerpen die in 86% van de geanalyseerde scholing aan de orde komen zijn: personeelsmanagement, project- en verenigingsmanagement. Vaardigheden die in 86% van de geanalyseerde scholing aan de orde komen zijn: organiserend vermogen en oriëntatie op de omgeving. Is er behoefte aan bijscholing onder combinatiefunctionarissen cultuur? Zo ja, in welke vorm en inhoud zou bijscholing aangeboden moeten worden? Er is behoefte aan bijscholing onder combinatiefunctionarissen cultuur. De inhoudelijke vraag naar bijscholing is heel divers. Met name de onderwerpen praktijkvoorbeelden en netwerken komen naar voren. De vorm van de bijscholing zien de functionarissen in de meeste gevallen (78%) graag op regionale schaal. Een thematisch georiënteerde bijeenkomst zou met een regelmaat gepland moeten worden (56%). 57

58 58

59 59

60 5. Bezuinigingen en toekomst Bezuinigingen vanuit de Rijksoverheid en de regionale overheden zijn in alle lagen van de maatschappij merkbaar. In de Rijksbegroting van 2012 staat dat de overheid 50 miljoen bezuinigd in de cultuursector. 26 Daarnaast investeert de overheid heel wat miljoenen in het onderwijs. Wat hebben deze ontwikkelingen voor gevolgen voor de combinatiefunctionarissen? In dit hoofdstuk beschrijf ik de resultaten van de gehouden interviews met betrekking tot de bezuinigingen en de toekomst van de combinatiefuncties in Overijssel. Bezuinigingen in werkomgeving Alle combinatiefunctionarissen geven aan dat ze te maken hebben met bezuinigingen in hun werkomgeving. In alle gevallen heeft dit te maken met de financiering van projecten. De oplossing die op dit moment of na huidig overleg in de directe toekomst zal worden ingevoerd, is het vragen van een bijdrage van het onderwijs of instellingen voor deelname aan projecten. Bezuinigingen met betrekking tot de eigen functie Het grootste deel van de combinatiefunctionarissen (89%) geeft aan dat ze op dit moment iets merken van bezuinigingen met betrekking tot hun eigen functie. Dit kan op verschillende manieren zijn. De functionarissen benoemen met name de onzekerheid van voortzetting van de werkzaamheden in de toekomst, de onzekerheid of ze een budget voor activiteitengeld krijgen, functies in hun directe omgeving die wegbezuinigd worden, of minder aanvragen voor projecten wat resulteert in een minder volgepland rooster. Toekomst combinatiefunctionarissen Overijssel Het artikel Combinatiefuncties en bezuinigingen 27 laat de combinatiefunctionaris zien in relatie tot actuele ontwikkelingen. De projectgroep combinatiefuncties schrijft hierin over de combinatiefunctie als een structurele regeling. Ondanks de lastige financiële tijden zijn er genoeg redenen om als school te kiezen voor het werken met combinatiefuncties. Het eerste jaar financiert de overheid immers 100%, waarna in het 2 e jaar de overheid 60% en in het 3 e jaar 40% zal bijdragen. Op deze manier heeft de gemeente ruim gelegenheid de investering te spreiden en de meerwaarde van de combinatiefunctie te promoten, om daarmee mede-investeerders te krijgen. Daardoor worden de risico s van een financieel tekort beperkt. In overleg met lokale partners kan worden gewerkt aan het beperken van de 26 (4 april 2012) 27 (17 september 2011) Combinatiefunctie als oplossing voor bedreigingen 60

61 Procent risico s terwijl de kansen die de Impuls biedt onverminderd overeind blijven staan. Toch blijkt de periode van 3 jaar niet in alle gemeenten voldoende om financiële zekerheid voor de combinatiefunctie te organiseren. Wat betreft de toekomst zijn alle geïnterviewde combinatiefunctionarissen onzeker over het voortbestaan van hun eigen functie. De meerderheid van de functionarissen heeft bij de start van 2013 geen zekerheid meer of ze werkzaam kunnen blijven als combinatiefunctionaris. In onderstaande lijngrafiek is de aflopende zekerheid van aanstelling duidelijk te zien. Slechts 1 functionaris weet dat de functie vaststaat tot en met december Tijdens het interview was de vraag naar de oorzaak van de onzekerheid omtrent de combinatiefunctie een open vraag. Daardoor zijn de antwoorden verschillend en heeft niet iedere functionaris dezelfde factoren genoemd. De onzekerheid wat betreft de cofinanciering voor de regeling van de functie is in de meeste gevallen een belangrijk element. Zekerheid aanstelling 100% 80% 60% 40% 20% 0% Reeks1; 0% Figuur 15 (n=9) 61

62 Oorzaken van onduidelijkheid onzeker vervallen functie jaarcontract cofinanciering combinatiefunctie Finanien gemeente 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Figuur 16 (n=9) Toekomstvisie Beter minder maar beter In het onderzoeksrapport Beter minder maar beter, worden als conclusie een vijftal aanbevelingen gedaan voor de toekomst. Deze aanbevelingen zijn bedoeld voor alle partijen die als verantwoordelijke betrokken zijn bij de invulling van de functie. 28 Stel de beoogde opbrengst bij de leerling centraal. Uitvoerend of coördinerend? Als het maar tot opbrengsten leidt! Doe het samen. Houdt het aantal scholen binnen de perken. Maak duidelijke keuzes, passend bij de lokale situatie. Deze aanbevelingen door Oberon zouden in het kader van dit onderzoek ook van belang kunnen zijn voor het opstellen van een functieprofiel voor de combinatiefunctionaris cultuur, zodat een combinatiefunctionaris in staat is om te functioneren met het oog op de toekomst. Toekomst: Buurtcoach nieuwe combinatiefunctie? De meerwaarde van de combinatiefunctie ligt vooral in het waarborgen van een professioneel, efficiënt en uitgebreid netwerk volgens Sportservice Overijssel. Ze schrijven in een nieuwsbericht met 28 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. (Pag. 5) 62

63 als titel Sport en onderwijs verbonden dat de toekomstige buurtsportcoaches, waaronder ook de reeds bestaande combinatiefunctionarissen, deze rol uitstekend kunnen vervullen 29. Op de site van Sport en Bewegen in de Buurt wordt het volgende over de Sportimpuls geschreven 30 : De inzet van de middelen binnen de Brede impuls combinatiefuncties kan vanaf 1 januari 2012 naast de bestaande mogelijkheden (sport, onderwijs en cultuur) tevens worden ingezet voornieuwe sectoren zoals welzijn, gezondheid, werkgevers en bso / kinderopvang. De minister van VWS stelt aan gemeenten per 1 januari 2012 een extra bedrag van 8 miljoen beschikbaar en op 1 januari 2013 zal er in totaal 11 miljoen extra beschikbaar komen, beide in te zetten voor de onderstaande doelstellingen: Van gemeenten wordt verwacht dat zij zich inspannen om combinatiefuncties functionerend als buurtsportcoaches in dienst te (laten) nemen. Deze medewerkers dienen sport- en beweegaanbod te organiseren. De medewerkers maken een combinatie tussen sport- en beweegaanbieders en andere sectoren zoals onderwijs, cultuur, welzijn, gezondheid en bso/kinderopvang. Inzet van de buurtsportcoaches vindt plaats onder duidelijke regie van de gemeenten. Conclusie Wat is het verwachte toekomstperspectief van de combinatiefunctie? De garantie van een zekere toekomst voor de combinatiefunctionaris is van groot belang voor onder andere de betrokken partijen bij het uitvoeren van een dergelijke functie, maar ook voor het organiseren van bijscholing. Uit de interviews blijkt dat er grote onzekerheid heerst wat betreft het voortbestaan van de functie, met als meest aangegeven oorzaak de financiële regeling rondom de functie. Daarnaast geven vrijwel alle functionarissen aan dat ze zowel in hun werkomgeving als bij het uitoefenen van de eigen functie de invloed van bezuinigingen bemerken. Wellicht is de buurtcoach een opvolger van de combinatiefunctionaris, wat de financiële mogelijkheden voor gemeenten vergroot bonden (Sportservice Overijssel, laatst bezocht op 4 april 2012) 30 (Projectbureau Sport en Bewegen in de Buurt, laatst bezocht op 4 april 2012) 63

64 64

65 65

66 6. Conclusie Welke invulling geven de huidige cultuurcoaches aan hun functie? De invulling is zeer divers en aangepast op de situatie in een gemeente. Het grootste deel van de combinatiefunctionarissen is werkzaam vanuit een culturele instelling en heeft indirect contact met de gemeente. De meeste functionarissen hebben zowel uitvoerende als coördinerende taken. Een kleine meerderheid, 55 %, heeft vooral coördinerende taken. Vijfenveertig procent heeft vooral uitvoerende taken. Daarbij zijn de werkomgeving en de werkzaamheden in alle gevallen, al dan niet met een structurele samenwerking, verbonden aan het onderwijs en 1 of meer culturele instellingen. De opbrengsten zijn in de meeste gemeenten al wel zichtbaar en tastbaar in de reeds uitgevoerde projecten, maar de te behalen doelen zijn nog in ontwikkeling. Wat is de omschrijving van het gemiddelde functieprofiel? Het vergelijken van de 9 combinatiefunctionarissen resulteert in een gemiddelde functieprofiel zoals hieronder omschreven. Combinatiefunctionaris cultuur en onderwijs (0,5 fte): De combinatiefunctionaris coördineert het cultuureducatieprogramma voor het basisonderwijs. De functionaris ontwikkelt programma s ter bevordering van de deelname van leerlingen in het basisonderwijs aan activiteiten op het gebied van cultuur en onderwijs. Daarnaast organiseert de coördinator buitenschoolse activiteiten op het gebied van cultuur. De combinatiefunctionaris is de verbindende schakel tussen het primair onderwijs, de buitenschoolse opvang, verenigingen en culturele instellingen in de gemeente. De functie is tijdelijk en geeft een aanstelling tot 1 januari Werkzaamheden van de combinatiefunctionaris: Coördinerende taken organiseert en coördineert een samenhangend en gevarieerd aanbod van binnenschoolse activiteiten op het terrein van kunst- en cultuur; Bemiddelende taken stemt het kunst- en cultuuraanbod af op het onderwijsaanbod en creëert toegankelijke en logisch doorlopende verbindingen tussen onderwijs en cultuur; bewaakt de continuïteit en de kwaliteit van het culturele onderwijsaanbod; ontwikkelt een naschools cultureel kennismakingsaanbod, onderhoudt contact met de combinatiefunctionarissen sport en stemt het aanbod af; 66

67 Uitvoerende taken stimuleert actieve cultuurparticipatie, passie en plezier voor kunst en cultuur bij leerlingen; Functie-eisen: De combinatiefunctionaris beschikt over een afgeronde opleiding (hbo-niveau) of vergelijkbare relevante opleiding. Daarnaast verwachten we het volgende: Kennis en inzicht van de verschillende kunst- en cultuurdisciplines; Kennis van de sociale kaart op het gebied van cultuurinstellingen en mogelijkheden; Vaardigheden in het organiseren en ondersteunen van culturele activiteiten; Affiniteit met de doelgroep (met name kinderen van 4 12 jaar); Goede communicatieve en sociale vaardigheden; In staat tot planmatig werken; In staat om een functioneel netwerk op te bouwen; In staat tot zelfstandig werken; In staat tot samenwerken; Welke randvoorwaarden kunnen versterkt worden om de cultuurcoach optimaal te laten functioneren? De twee randvoorwaarden Financiële zekerheid en ruimte en een vaste aanstelling, werden door meer dan 1 functionaris genoemd. Deze randvoorwaarden zijn niet specifiek voor de combinatiefunctie. De factoren die door één functionaris genoemd werden waren: meer tijd voor de functie, het ontwikkelen van een heldere visie, meer ondernemingsvrijheid, een steviger netwerk, verbetering van de locatie en meer draagvlak voor de uitoefening van de functie. Met name de ondernemingsvrijheid, netwerk en draagvlak zijn belangrijke randvoorwaarden specifiek voor de combinatiefunctie. Wat zijn de genoten vooropleidingen van cultuurcoaches? Alle benaderde combinatiefunctionarissen hebben een vooropleiding op hbo-niveau. Veruit de meerderheid van de functionarissen is vóór de aanstelling als combinatiefunctionaris elders werkzaam geweest, waarbij de opgedane werkervaring van grote waarde is voor het bekleden van de huidige combinatiefunctie. Zesenvijftig procent van de combinatiefunctionarissen heeft een docentbevoegdheid en 33% heeft een onderwijs gerelateerde bijscholingscursus gedaan. Wat is, afgaande op de onderzoeksliteratuur, een optimale kennisbasis om te functioneren als combinatiefunctionaris cultuur? 67

68 De taken zoals weergegeven in dit hoofdstuk zijn onderverdeeld in coördinerende, bemiddelende en uitvoerende taken. Daarnaast is een lijst weergegeven van competenties en vaardigheden die een ideale combinatiefunctionaris zou moeten bezitten. Wat is de benodigde kennisbasis van de cultuurcoach voor het uitoefenen van de functie? Het gemiddelde functieprofiel bestaat uit de competenties en vaardigheden die door zowel werkgevers, beleidsmedewerkers als de combinatiefunctionarissen in meer dan 75% van de gevallen als belangrijk aangemerkt zijn. De functie is een coördinerende en uitvoerende functie op hbo-niveau; Hij/zij bezit organisatorische vaardigheden; Hij/zij bezit kennis van landelijk en gemeentelijk beleid met betrekking tot kunst- en cultuureducatie, en het beleid met betrekking tot de combinatiefuncties; Hij/zij bezit kennis van actuele regionale en lokale ontwikkelingen met betrekking tot onderwijs, sport, cultuur, regionale en lokale overheid; Hij/zij bezit verdieping van kennis in de meest relevante doelgroepen; Hij/zij bezit kennis van het krachtenveld (invloed en beïnvloeding); Hij/zij bezit kennis en is vaardig in projectmanagement, monitoring en rapportage; Hij/zij bezit kennis over marketing en werving; Hij/zij bezit kennis van persoonlijke effectiviteit: samenwerken, leiden van een projectgroep, leidinggeven aan vrijwillig kader, adviseren; Hij/zij oriënteert zich op de omgeving; Hij/zij bezit kennis van cultuurstimulering als gedragsbeïnvloeding; Hij/zij kan de organisatie op een professionele manier vertegenwoordigen; Hij/zij is welwillend kennis en ervaring te delen en derden te inspireren. Wie organiseren het bestaande aanbod aan bijscholing voor de combinatiefunctionaris? Voor de combinatiefunctionaris cultuur is er op dit moment nog geen specifieke scholing. Voor de combinatiefunctionaris sport is er wel scholing, die wordt georganiseerd door diverse instellingen zoals eerder in hoofdstuk 5 bij name genoemd. 68

69 Hoe ziet het huidige aanbod aan bijscholing voor combinatiefunctionarissen eruit? Het aanbod aan bijscholing gaat uit van vaardigheden en competenties die gebruikt worden bij de combinatiefunctie sport. De inhoud van deze scholing is divers. Onderwerpen die in meer dan 50% van de geanalyseerde vormen van scholing naar voren komen zijn: Onderwerp Percentage (n=9) Persoonlijke effectiviteit 71% Personeelsmanagement 86% Verenigingsmanagement 86% Projectmanagement 86% Krachtenveld 57% Competenties die in meer van 50% van de geanalyseerde scholing wordt behandeld zijn: Competentie Percentage (n=9) Ondernemerschap 71% Netwerken en onderhandelen 71% Organiserend vermogen 86% Oriëntatie op de omgeving 86% Is er behoefte aan bijscholing onder combinatiefunctionarissen cultuur? Zo ja, in welke vorm en inhoud zou bijscholing aangeboden moeten worden? Er is behoefte aan bijscholing onder combinatiefunctionarissen cultuur. Acht van de negen benaderde combinatiefunctionarissen zegt interesse te hebben in scholing. De behoefte als het gaat om de inhoud van de bijscholing is heel divers. De combinatiefunctionarissen antwoordden op de open vraag naar inhoud voor eventuele bijscholingsactiviteiten. De top-5 is hieronder weergegeven. Onderwerp Percentage (n=9) Inspiratie praktijk 78% Organisatie en structuur 56% Draagvlak en netwerk creëren 56% Actuele ontwikkelingen 44% Financiële achtergronden 33% 69

70 De vorm van de bijscholing zien de functionarissen in de meeste gevallen (78%) graag op regionale schaal. Een thematisch georiënteerde bijeenkomst zou met een regelmaat gepland moeten worden (56%). Wat is het verwachte toekomstperspectief van de combinatiefunctie? De garantie van een zekere toekomst voor de combinatiefunctionaris is van groot belang voor de betrokken partijen: bij het uitvoeren van een dergelijke functie en voor het organiseren van bijscholing. Uit de interviews blijkt dat er grote onzekerheid heerst wat betreft het voortbestaan van de functie, met als meest aangegeven oorzaak de financiële regeling rond de functie. Daarnaast geven vrijwel alle functionarissen aan dat ze zowel in hun werkomgeving als bij het uitoefenen van de eigen functie de invloed van de bezuinigingen bemerken. Wellicht is de buurtcoach een opvolger van de combinatiefunctionaris, wat de financiële mogelijkheden voor gemeenten vergroot. Kwaliteitskader cultuureducatie met betrekking tot de combinatiefuncties In het onderzoek door Oberon, Kwaliteitskader cultuureducatie bij culturele instellingen, 31 wordt nauwgezet uiteengezet wat het doel en de werkwijze van kwaliteit meten inhoudt. In dit onderzoek wordt ingegaan op de kwaliteit van cultuureducatie. In dit onderzoek wordt er vooral gekeken naar de kwaliteit in relatie tot combinatiefunctionarissen. Het in beeld krijgen van de kwaliteit is bovendien een voorwaarde van de kwaliteit. Verschillende partijen hebben belang bij een goede kwaliteit van het functioneren van de combinatiefunctionaris 32. Om kwaliteit in beeld te brengen en te kunnen verbeteren, moet eerst duidelijk zijn wat de kwaliteit is. Daarvoor moet een kwaliteitskader met verschillende indicatoren opgesteld worden. Op basis van een uitgebreide analyse van onderzoeksliteratuur, stelt Oberon een drietal categorieën vast: Randvoorwaarden om een goede cultuureducatie mogelijk te maken. 2. Activiteiten / Inhoud: Eigenschappen van activiteiten die worden ingezet. 3. Opbrengsten: doelen die worden nagestreefd en effecten. De parallel tussen cultuureducatie en het beoordelen op kwaliteit van de combinatiefunctie, is mijns inziens met deze drie punten goed te trekken. Zowel de randvoorwaarden als de inhoud en de opbrengsten zijn belangrijke indicatoren voor het vaststellen van kwaliteit in deze context. Kwaliteit van de combinatiefunctionaris ligt net als cultuureducatie besloten in de cyclus ontwikkeling, uitvoering en evaluatie. Kwaliteit is niet een begrip dat op zichzelf staat, maar het hangt samen met het hebben en handelen volgens een visie. In de context van dit onderzoek is het belangrijk om een goed 31 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen 32 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 3) 33 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 7) 70

71 beeld te krijgen van de kwaliteit van de combinatiefunctie, om daaruit af te kunnen leiden wat de verbeterpunten zijn voor de toekomst. Conclusies afgezet tegen het kwaliteitskader cultuureducatie Het percentage achter de kwaliteitsindicatoren geeft aan in hoeverre de benaderde combinatiefunctionarissen in Overijssel voldoen aan dit punt. Randvoorwaarden Percentage (n=9) Vastgelegde visie op cultuureducatie 78% Volgen van kwaliteitscyclus (doelen stellen, uitvoeren, evalueren, 67% verbeteren) Professionaliteit van de medewerkers 100% Positie / Inspraak van de medewerkers binnen de organisatie 100% Structurele samenwerking tussen de instelling en de afnemers 67% Structurele financiën 44% Activiteiten (inhoudelijke invulling) Percentage (n=9) Aansluiting bij de doelgroep (differentiëren naar niveau, inhoud en 100% werkvorm) Aansluiten bij curriculum / leerlijn van de school 67% Ruimte bieden voor persoonlijke stellingname en kritische reflectie 78% Gelegenheid bieden om kunst te beleven / te laten ervaren 100% Gelegenheid bieden om kunstzinnige uitingen te laten zien 100% Hoogwaardig artistiek niveau dat overeenkomt met de core business van 100% de instelling Opbrengsten zoals als kwaliteitsindicator aangegeven in het genoemde onderzoeksrapport van Oberon, zijn nog niet van toepassing op de resultaten van dit onderzoek. In vrijwel alle gemeenten is er nog geen sprake van een evaluatie over de opbrengsten specifiek voor de combinatiefuncties. De indicatie van de combinatiefunctionarissen zelf is dat in 22% van de gevallen de doelen voor de functie al zijn gerealiseerd. In de overige gevallen spreken zowel de functionarissen als de beleidsmedewerkers en werkgevers over het nog in ontwikkeling zijn van de te realiseren doelen. 71

72 72

73 73

74 7. Aanbeveling bijscholing Hoe verder? In dit hoofdstuk zal wordt naar aanleiding van de weergegeven onderzoeksresultaten en verdere actuele ontwikkelingen met betrekking tot de combinatiefuncties, een reeks aanbevelingen geformuleerd voor de op te zetten scholing door de betrokken partijen: KCO en ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie. Daarbij geef ik een antwoord op de laatste onderzoeksvraag: Op welke manier kan de toekomstige aangeboden bijscholing voldoen aan de vraag? Deze aanbevelingen zijn met name gericht op KCO en ArtEZ. Aanbeveling 1: Leer de gehele doelgroep kennen in Overijssel. Het aantal combinatiefunctionarissen cultuur in de provincie Overijssel is niet erg groot. Mijns inziens is het erg belangrijk dat KCO zicht heeft op alle combinatiefunctionarissen die werkzaam zijn. Vanuit de hypothese die KCO gaf over de uitkomsten van dit onderzoek, spraken de adviseurs cultuureducatie over de doelgroep voor de te organiseren scholing. Zij gaven aan, als opdrachtgever (naast ArtEZ) voor dit onderzoek, dat doelgroep voor de scholing met name de combinatiefunctionarissen cultuur zijn die vooral coördinerende werkzaamheden verrichten. Dit zijn ook de combinatiefunctionarissen waar KCO de meeste contacten mee heeft vanuit de adviseurs en de cultuurmakelaars. Het gaat in deze context over een zeer selecte groep, naar schatting zo n 15 tot 20 functionarissen. Omdat KCO nog niet precies in kaart heeft gebracht op welke locaties combinatiefunctionarissen werkzaam zijn en vanuit welk functieprofiel, is dit een belangrijke eerste vervolgstap. Het is belangrijk om de gehele doelgroep combinatiefunctionarissen te registreren om een iedere potentiële deelnemer de gelegenheid te geven om deel te kunnen nemen aan een toekomstige vorm van scholing. Aanbeveling 2: Maak gebruik van de bestaande initiatieven De vorm scholing die het meest in trek is, voortkomend uit dit onderzoek, is een regionale bijeenkomst met de lengte van een dagdeel. Daarbij is er geen uitgesproken idee over de regelmaat van de bijeenkomsten. Er zou aansluiting gevonden kunnen worden bij de reeds bestaande netwerkbijeenkomsten door KCO, zodat een eventuele relatie en samenwerking met sport mogelijk is en KCO ontlast wordt in de organisatie van de bijeenkomsten. Daarnaast is er een Centraal Overijssels Coördinatoren Overleg opgestart, een nieuw initiatief van een selecte groep aan combinatiefunctionarissen cultuur. Een van de motieven voor dit initiatief is het voorzien in een vraag om ontwikkeling, waar juist KCO en ArtEZ in willen voorzien in de toekomst. Een veel gehoorde uitspraak vanuit de combinatiefunctionarissen, gedurende dit onderzoek, is de beperkte tijd die men kan investeren in zogenaamde extra projecten, naast de inhoudelijke functie. De 74

75 twee bestaande initiatieven gericht op combinatiefunctionarissen cultuur in Overijssel, zouden de opdrachtgevers als basis moeten nemen voor de te organiseren scholing. Daarmee wordt een overkill aan tijdsinvestering en verschillende initiatieven voor deze doelgroep voorkomen. Aanbeveling 3: Organiseer een flexibel aanbod voor de combinatiefunctionarissen. Vanuit dit onderzoek blijkt, dat de inhoud van de combinatiefunctie cultuur zeer divers is. Iedere functie invulling is op maat gesneden voor een gemeente. Dit bevestigen de onderzoeken die eerder in dit onderzoeksrapport veelvuldig zijn aangehaald: de onderzoeken van Oberon 34 en Monsma en Muiderman 35. Omdat daarnaast, zoals gemotiveerd in aanbeveling 1, de doelgroep in Overijssel klein is, is het belangrijk dat de te organiseren scholing nauw aansluit bij de vraag vanuit de doelgroep. Daarom stel ik dat het belangrijk is dat alle onderwerpen volgend uit dit onderzoek aan bod zouden moeten komen bij de te organiseren scholing. De inhoud zou flexibel moeten zijn en kunnen inspringen op de actuele vraag en behoefte vanuit de combinatiefunctionarissen die deelnemen. De inhoud en de vorm van de scholing zou dus moeten voorzien in alle punten die uit dit onderzoek als onderwerp naar voren komen. Aanbeveling 4: Onderzoek of het een meerwaarde heeft om scholing te organiseren in samenwerking met sportinstellingen. De samenwerking van de combinatiefunctionarissen en cultuurinstellingen met sportinstellingen, zoals Sportservice Overijssel, kwam tijdens de interviews regelmatig naar voren als zijnde een vruchtbare samenwerking. Het volgende citaat van een combinatiefunctionaris cultuur is hier een prachtige illustratie bij: We willen een sport en cultuurdag gaan organiseren zodat de kinderen echt in aanraking komen met sport én cultuur. Dit om ze te motiveren voor het buitenschoolse programma. Daarin werken we samen met sport. We hebben immers dezelfde doelgroep, de kinderen, dus kunnen we mooi de krachten bundelen. Vanuit de Rijksoverheid wordt een gezonde levensstijl in voeding en beweging gestimuleerd. Sport als 34 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. 35 Monsma, D., & Muiderman, H. (2010). Cultuurcoach. Schakel tussen school en culturele instelling. 75

76 vrijetijdsbesteding wordt onder andere door de Impuls Brede Scholen onderwijs, sport en cultuur gestimuleerd. Als cultuur en sport hierin samenwerken, kan dat een hele belangrijk bundeling van krachten zijn. Ook een beleidsmedewerker vanuit een Overijsselse gemeente ziet toekomst in de samenwerking van cultuur en sport: Cultuur heeft een hele belangrijke invloed op cognitieve en sociale ontwikkeling, dat zou net als sport en gezondheid hoog in de gemeentelijke en landelijke beleidsnotities moeten staan. Een samenwerking met sport en cultuur is een belangrijke voor de toekomst. Het gaat ook meer gebeuren, omdat de bezuinigingen zo sterk gericht zijn op cultuur. Je kunt niet alles zo maar 1 op 1 kopiëren van sport naar cultuur. Sport is al veel langer zelfstandig en los van subsidie, in dat opzicht kan cultuur veel leren van sport, ook binnen de combinatiefuncties. Het gaat om kinderen en jeugd en om kennis te maken met kunst en cultuur: dat gaat heel goed samen. Aanbeveling 5: Schets opbouw scholing 1 Doelstellingen Tijdens de cursus krijgt de combinatiefunctionaris inzicht en vaardigheden die leiden tot: implementatie van cultuureducatie op schoolniveau het ontwikkelen en schrijven van visie en beleid, het opstellen van een format voor een beleidsplan cultuureducatie nieuwe samenwerkingsverbanden tussen het culturele veld, sportinstellingen en scholen waardoor er een fundament voor netwerkstructuur ontstaat Kennis en inzicht in: het creëren van draagvlak, actuele beleidsontwikkelingen regionaal en landelijk, structuur en organisatie, financiële achtergronden en subsidie. Planning Dagdelen (3 uur per bijeenkomst) De studielast bedraagt 36 uur (6 x 3 uur cursus en 6 x 3 uur zelfstudie). Kennismaking, Praktijk en Projectuitwisseling, Cultuur en Beleid, Cultuur in School, De Culturele Omgeving, Cultureel Actieplan, Middelen. Deze opbouw is gebaseerd op de reeds bestaande ICC cursus (Interne Cultuur Coördinator) 36 aangevuld met de scholingsbehoefte, voortkomend uit dit onderzoek. Aanbeveling 6: Schets opbouw scholing 2 Deze schets is geïnspireerd op het initiatief van 4 combinatiefunctionarissen cultuur in Overijssel. Zij hebben elkaar opgezocht en zijn een Centraal Overijsselse Coördinatoren Cultuureducatie overleg gestart. Daarbij vindt uitwisseling plaats en een zoektocht naar kennis. Wellicht is dit een tweede optie om in de behoefte aan scholing en het verreiken van kennis te voorzien. Combinatiefunctionarissen 36 (Concordia, 5 april 2012) 76

77 zouden, eventueel onder coaching van KCO, aangezet moeten worden om kleine groepen te vormen voor uitwisseling en kennisoverdracht. Waar ze zelf niet toereikend zijn in het delen van kennis en ervaring, kunnen ze dat aangeven bij KCO die op dat moment haar eigen expertise kan inzetten of een expert kan inschakelen om te voorzien in de vraag. Dit systeem is hieronder weergegeven in een stappenplan. Het formeren van Overijsselse combinatiefunctionarissen overleggroepen. Uitwisseling van kennis en ervaringen Formuleren van een scholingsvraag KCO voorziet in de scholingsvraag De laatste drie stappen kunnen periodiek herhaald worden (2 of 4 keer per jaar). Deze schets voor scholing voorziet in de flexibiliteit en diversiteit van aanbeveling 1,2 en 3. Aanbeveling 7: Schets opbouw scholing 3 De bestaande bijeenkomsten voor combinatiefunctionarissen voorzien deels in de vraag om scholing, althans waar de combinatiefunctionarissen behoefte hebben aan netwerken, praktijkvoorbeelden en de specifieke kennis die verschillend is per combinatiefunctionaris. De tot dusver geplande en uitgevoerde netwerkbijeenkomsten (2 keer per jaar) zijn in samenwerking met Sportservice Overijssel georganiseerd. Ter aanvulling op deze bijeenkomsten zouden door KCO bijeenkomsten specifiek voor de combinatiefunctionaris cultuur georganiseerd kunnen worden: openbaar toegankelijk voor alle combinatiefunctionarissen cultuur en een voorziening in de individuele vragen om scholing. Aanbeveling 8: Schets opbouw scholing 4 Als aanvullende informatiebron, naast scholing of bijeenkomsten, zou er een informatiepunt kunnen worden opgezet voor de combinatiefunctionarissen cultuur. Dit informatiepunt kan voorzien in kennis, actuele informatie, praktijkvoorbeelden en de overige vragen van de functionarissen. Een dergelijk informatiepunt zou in de vorm van een (digitale) nieuwsbrief of blad kunnen zijn, met een marktplaatsconcept voor vraag en aanbod van kennis en ervaring. Deze vorm van scholing doet, meer dan de andere schetsen, een beroep op de zelfstandige, studerende houding van een combinatiefunctionaris. Het gevaar hiervan is dat er geen concrete tijd voor kennisvergaring wordt gereserveerd en dat het daardoor niet aan de orde komt. 77

78 Aanbeveling 9: Onderzoek en inventariseer bij de doelgroep in Overijssel, hoe en óf een of meerdere eerste ontwerpen voor scholing, voorziet in de vraag van de doelgroep. Uit deze reeks aan aanbevelingen, komt uiteindelijk een concreter plan tot het opzetten van scholing door KCO en/of ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie. Omdat de doelgroep beperkt is en de vraag om scholing divers, lijkt het mij verstandig om verschillende schetsen voor te leggen aan de doelgroep, om de interesse voor de verschillende vormen te peilen en daarnaar te handelen. Aanbeveling 10: De toekomst van de combinatiefunctionaris De combinatiefunctionaris laat zich zien om de meerwaarde van de functie te bewijzen. In de interviews geven de combinatiefunctionarissen meerder malen aan dat ze, om hun positie te verstevigen, bewust handelen om publiek te laten zien wat de meerwaarde van hun functie is. Ook wat KCO nu doet om de combinatiefuncties cultuur te behouden, is het zoveel mogelijk aantonen van de meerwaarde van deze functie en het geheel onder de aandacht te brengen in de advisering aan gemeenten. Ook op de site voor combinatiefuncties wordt deze houding onderschreven: Steeds meer komen scholen er achter dat de combinatiefunctionaris een strategisch element in zich heeft. De combinatiefunctionaris kan een rol spelen om de maatschappelijke functie van het onderwijs vorm te geven. Het schoolprofiel kan worden verstevigd en vooral in het primair onderwijs kan invulling worden gegeven aan dag arrangementen, brede schoolvorming of het oprichten van een integraal kind centrum. De middelen van de combinatiefunctie kunnen hier goed worden ingezet. 37 In het onderzoeksrapport Beter minder maar beter worden als conclusie een vijftal aanbevelingen gedaan voor de toekomst, zoals eerder omschreven in hoofdstuk 5 van dit rapport. 38 De aanbevelingen door Oberon zouden in het kader van dit onderzoek ook van belang kunnen zijn voor het opstellen van een functieprofiel voor de combinatiefunctionaris cultuur, zodat een combinatiefunctionaris in staat is om te functioneren met het oog op een investering in de toekomst. Naast dit inhoudelijke aspect, is een belangrijke randvoorwaarde de financiële voorziening van de functie. Uit dit onderzoeksrapport blijkt onder andere dat financiële ontoereikendheid voor de combinatiefunctie een grote bedreiging is. Met name de organisatie van de benodigde cofinanciering 37 (17 september 2011) Combinatiefunctie als oplossing voor bedreigingen (Pag. 2) 38 Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. (Pag. 5) 78

79 dreigt in een groot aantal Overijsselse gemeenten niet rond te komen, met als gevolg dat de functie zeer sterk op de tocht komt te staan. De aanbeveling die ik hierin wil doen, is het wijzen op de regeling voor buurtcoaches, die samenhangt met de regeling van de combinatiefunctie. Wellicht zit in deze regeling een verkapte mogelijkheid om niet alleen de combinatiefunctionaris onderwijs en sport, maar ook de combinatiefunctionaris cultuur een meer zekere toekomst te geven. 79

80 Visie cultuur educatie door Davitha Het culturele veld bestaat uit vele verschillende functies, die taken bevatten in overlap met elkaar. Cultuureducatie lijkt in iedere provincie, gemeente, stad en dorp een unieke situatie te zijn. De uitkomst van dit onderzoek ondersteunt dit, te zien aan de grote diversiteit aan functie invullingen en het verschil in behoefte als het gaat om scholing. Samen Samen sta je sterk. Dit is een cliché uitspraak, maar daarom niet minder waar. Ik ben van mening dat juist omdat cultuureducatie zo divers is, en specifiek voor iedere situatie, het realiseren en gebruik maken van bestaande samenwerkingsverbanden ontzettend belangrijk is. Wat betreft de combinatiefuncties is het meest voor de hand liggende samenwerkingsverband de sport. De Impuls Brede Scholen, Onderwijs Cultuur & Sport legt niet voor niets dit verband. Zowel op politiek niveau, als op de werkvloer van instellingen, scholen en verenigingen zouden de handen meer en meer ineen moeten slaan en de krachten bundelen. De doelgroep van zowel cultuur als sport, is in het geval van de combinatiefuncties, met namen het onderwijs. Gebruik bestaande initiatieven Een heel sterke instelling die ik ontmoette bij verschillende combinatiefunctionarissen, was om aan te haken bij bestaande netwerken en organisatiestructuren. Cultuur kan functioneren in vele brede verbanden, die een breder maatschappelijke relevantie hebben als enkel cultuur op zichzelf staand. De doelgroep combinatiefunctionarissen De doelgroep combinatiefunctionarissen is een selecte groep, binnen het gehele culturele veld. Het culturele veld bestaat uit verbindingen tussen diverse cultuurfuncties en netwerken. Eenheid daarin zoeken, zonder aanspraak te maken op de afzonderlijke titels is iets wat ik prefereer. In wezen gaat het om het draagvlak voor cultuureducatie, het structureren van cultureel aanbod, het tot stand brengen van verbindingen en samenwerkingsverbanden. Dit raakt aan het kerndoel van de combinatiefunctionarissen, maar ook aan zovele andere cultuurfuncties. Ik vraag me af welke meerwaarde het heeft om de combinatiefunctionarissen als een aparte doelgroep binnen het culturele veld op te vatten als het gaat om scholing. Misschien is het wel meer waardevol als juist deze subgroep opgaat in het geheel van cultuurscouts, cultuurmakelaars en cultuurcoördinatoren, zodat het gehele culturele werkveld meer eenheid zal gaan vertegenwoordigen in plaats van zoveel subgroepen. 80

81 81

82 8. Commentaar Experts Naam Sikko Cleveringa Werkzaam als Projectleider CAL-XL Welke relatie heeft u met de combinatiefunctionarissen? Ik geeft leiding aan het Landelijk Platform Cultuurjagers (LPC) en ben projectleider van het Community Arts Lab XL. Beide netwerkorganisaties zetten zich in voor de verdere ontwikkeling van intermediaire functies tussen de culturele en andere maatschappelijke sectoren. We ontwikkelen en verzorgen in dat kader o.a. netwerkdagen en post-hbo bijscholing (zie Het gaat dan in de regel om intendanten, makelaars en scouts die in opdracht van locale overheden meerjarig mede vorm geven aan (deel)gemeentelijke programma's gericht op cultuurparticipatie. Combinatiefunctionarissen rekenen we maar ten dele tot ons netwerk omdat ze in veel gevallen meer uitvoerend dan bemiddelend werken en zich bij bemiddeling vaak beperken tot de vrij klassieke relatie cultuur en school. Zij hebben daarbij dan voldoende steun vanuit het reguliere 'cultuur en school' circuit. Aandacht voor hun meer specifieke opgave wordt denk ik adequaat inhoud gegeven door de netwerkfunctie 'combinatiefunctionarissen' bij cultuurformatie. Hoe denkt u over de toekomst van de combinatiefunctie cultuur? Zou u een reactie willen schrijven op de aanbevelingen en conclusie van het onderzoek? Wat het huidige functioneren en de toekomst van combinatiefunctionarissen betreft herken ik de (te) grote diversiteit in functieprofielen en de onzekere financiële basis. Dat geldt niet alleen voor de functies maar in geval van de combinatiefunctionarissen ook voor de financiering van de brede school waar ze vaak aan gerelateerd zijn in meer algemene zin. Onduidelijkheden over de taakstelling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer en over de continuïteit van de functie en de setting waarin deze moet presteren zijn grote bedreigingen voor dit type werk. 82

83 Hoe denkt u over de diverse invulling van de combinatiefuncties cultuur en de daarmee samenhangende diverse vraag om bijscholing? Wat denkt u dat een oplossing zal zijn om te voorzien in de diverse vraag? Vanuit de gegeven situatie (bezuinigingen en onduidelijkheid over de functie en haar voortbestaan) denk ik dat het nu niet zo relevant is om nu in te zetten op een regulier (bij)scholings aanbod maar eerder op 'action learning' in de vorm van een aantal workshops + huiswerk en een eindpresentatie gericht op het articuleren van de functie en de resulterende activiteiten: wie zijn de functionarissen in Overijssel en wat doen ze?; Laat een aantal aansprekende voorbeelden zien uit eigen praktijk; welke culturele, sociale en economische meerwaarde genereren zij (rendement in termen van persoonlijke ontwikkeling, sociale cohesie, publieke beeldvorming, fysieke leefbaarheid)? wat zijn minimale randvoorwaarden voor een succesvolle uitoefening van deze functies? wat kan een combinatiefunctionaris (en zijn/haar directe opdrachtgever) er zelf aan doen om deze randvoorwaarden te verwezenlijken? Door dit onder deskundige begeleiding samen met de betreffende cultuurcoaches en eventueel hen directe opdrachtgevers te doen combineer je professionaliseren (leren) met legitimeren (zichtbaar maken). Cultuurformatie/kunstfactor kan hier met landelijke kennis en materialen denk ik een nuttige bijdrage aan leveren. Vanuit CAL-XL kunnen we er eventueel ook een rol in spelen. Reactie Davitha op Sikko Cleveringa De relatie met de combinatiefunctionarissen van Sikko Cleveringa Sikko Cleveringa is nauw betrokken bij een groot aantal cultuurfuncties, zoals hij omschrijft in zijn reactie. Het gegeven dat de combinatiefunctionarissen ten dele tot het netwerk van CAL-XL behoren, waarbij hij aangeeft dat de meeste combinatiefunctionarissen uitvoerende werkzaamheden verrichten, herken ik niet volledig in de resultaten van dit onderzoek. Dit kan 83

84 te maken hebben met het werkgebied van Sikko Cleveringa, omdat dit met name stedelijk georiënteerd is. Over het algemeen heb ik gemerkt dat met name in de grotere plaatsen en steden combinatiefunctionarissen werkzaam zijn met vooral uitvoerende taken. Ook beschrijft Cleveringa dat het bestaande netwerk van de Cultuurformatie deels al voorziet in de behoeften van de combinatiefunctionarissen. Deze uitspraak herken ik niet vanuit het onderzoek in Overijssel. Het netwerk van Cultuurformatie heb ik zelden tot niet naar voren zien komen bij het onderzoek in Overijssel. Dit kan enerzijds betekenen dat de combinatiefunctionarissen op dit bestaande netwerk gewezen zouden moeten worden als zijnde bruikbaar en waardevol. Anderzijds kan dit betekenen dat dit netwerk niet voldoende voorziet in de behoefte van de combinatiefunctionarissen in Overijssel. Toekomstvisie combinatiefuncties van Sikko Cleveringa Het is enerzijds goed om te lezen dat de onzekerheid wat betreft de toekomst van de combinatiefuncties, herkenbaar is voor Sikko Cleveringa. Anderzijds is dit een triest gegeven. Het benadrukt het belang van meer zekerheid voor de functie. Oplossing diverse vraag om scholing van Sikko Cleveringa De vorm Action learning lijkt me een interessante uitgangspositie voor de aan te bieden scholing voor combinatiefunctionarissen. De inzet op een regulier scholingsaanbod, lijkt inderdaad vanuit de resultaten van het onderzoek, niet erg zinvol. Het aanbieden van workshops in een flexibele vorm, lijkt een zinvolle vorm. Een aantal suggesties voor vervolgonderzoek zullen misschien van waarde zijn voor de opdrachtgevers inzake dit onderzoek (ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie en KCO). Ook is het aanbod van Sikko Cleveringa om een eventuele rol te spelen in de expertise voor een scholing gericht op combinatiefunctionarissen, een mooie aanbeveling die van waarde kan zijn. 84

85 Naam Dirk Monsma Werkzaam als Onderzoeker Kunst- en Cultuureducatie Welke relatie heeft u met de combinatiefunctionarissen? Afgelopen drie jaar deed ik twee maal onderzoek naar de stand van zaken rond de cultuurcoach en ik schreef twee artikelen. Dit alles in opdracht van de Cultuurformatie die in opdracht van het rijk de functie cultuurcoach mede vorm gaf in de praktijk. Namens de cultuurformatie was ik voorzitter van een redactieraad die reflecteerde op de implementatie. Vanuit die rol nam ik deel aan een begeleidingsgroepje voor het onderzoek van Oberon. Hoe denkt u over de toekomst van de combinatiefunctie cultuur? Zou u een reactie willen schrijven op de aanbevelingen en conclusie van het onderzoek? Het rijk bezuinigt niet op de functie, de onzekerheid zit bij de gemeenten die zestig procent bijdragen in de kosten. Ik vind dat een cultuurcoach zijn basis moet hebben in een klas, op een school, als uitvoerder van activiteiten met kinderen of jongeren. Van daar uit kunnen verbindingen gelegd met activiteiten buiten school, bij bijvoorbeeld een culturele instelling. In Oogsten in de dwaaltuin heb ik twee voorbeelden beschreven. De combinatie school en museum Boijmans en de combinatie scholen, Muziekcentrum ZuidOost en het Nederlands Philharmonisch Orkest. De brug is de herkenbaarheid van de docent voor leerlingen zowel binnen als buiten de school. Een cultuurcoach met dit profiel heeft een kunstachtergrond, heeft kennis van de ontwikkeling van leerlingen en kan van daar uit programma s met lange leerlijnen ontwikkelen. Nu naar het onderzoek. Ik zou nog sterker de binnen schoolse relatie benadrukken. Competenties die nodig zijn voor het ontwikkelen van een leerlijn cultuuronderwijs (discipline naar keuze) binnen het curriculum van een school en de aansluiting daarop als er sprake is van buitenschool. De leerling en zijn ontwikkeling centraal! Hoe denkt u over de diverse invulling van de combinatiefuncties cultuur en de daarmee samenhangende diverse vraag om bijscholing? Wat denkt u dat een oplossing zal zijn om te voorzien in de diverse vraag? Ik vind dat er in de cultuursector veel te veel wordt gecoördineerd. Deels weggegooid geld. Daar zou ik in nascholing dan ook geen aandacht aan besteden. Met die ogen zou ik dan nog 85

86 eens door de aanbevelingen wandelen en keuzes maken. Bij de handtekening van de bewindslieden in december 2008 zei iedereen: dit moet een uitvoerende functie worden (Handen aan het bed). Ook Zijlstra sloeg een weg in waarin hij meer aandacht wil voor de kwaliteit van de inhoud van cultuuronderwijs. Te beginnen in het primair onderwijs. De randvoorwaarden dat weten we nu wel. Welke inhoud, vaardigheden en kunstdisciplines willen we de leerlingen aanleren? In de school moeten kwaliteiten aanwezig zijn om het cultuuronderwijs vorm en inhoud te geven. De kerndoelen moeten gehaald ( hoe vaag deze ook zijn). Hoe beoordelen we het kunstzinnige leerproces en hoe de producten. Daar kan de cultuurcoach een bijdrage aan leveren. Nascholing kan de cultuurcoach beter toerusten voor die taak. Wilt u vanuit de kennis die u hebt vanuit het onderzoek Cultuurcoach, en vanuit uw verdere ervaring op het gebied combinatiefuncties, kunst en cultuureducatie en onderzoek, eventueel met betrekking tot de Impuls Brede Scholen en het Kwaliteitskader, reageren op dit onderzoek naar de combinatiefunctionaris in de provincie Overijssel? Het is een mooi onderzoek. Als kanttekening: Het ontwerp voor nascholing is gebaseerd op hoe de functie nu vorm kreeg in het land en vervolgens in Overijssel. Het ontwerp begint niet met het formuleren van een visie op de functie. Een onderzoeker mag zeker een visie ontwikkelen als die maar is onderbouwd en geëxpliciteerd. Dat geeft meer rode draad en richting bij de aanbevelingen. Reactie Davitha op Dirk Monsma Invulling scholing Dirk Monsma benadrukt in zijn reactie de relatie van de combinatiefunctionaris met school. Met name voor een combinatiefunctionaris die uitvoerende werkzaamheden verricht op scholen, is dit belangrijk en goed van toepassing. In het kader van dit onderzoek, is dit uitgangspunt niet volledig toepasbaar. Waar combinatiefunctionarissen verbonden zijn met scholen, is dit wel een punt van aandacht. Toch zijn niet alle combinatiefunctionarissen gericht op verdere scholing en ontwikkeling hierin, zoals volgt uit dit onderzoek. Het zal daarom voor een klein deel of specifieke situatie, wel van belang zijn om scholing op dit 86

87 onderwerp toegespitst aan te bieden, maar niet voor de gehele doelgroep combinatiefunctionarissen Overijssel. Wel beaam ik dat het van groot belang is de leerling en zijn ontwikkeling in school centraal te stellen, wanneer de opdrachtgever van de combinatiefunctionaris dit tot doel van de functie heeft gesteld. Visie cultuursector Binnen de cultuursector wordt veel gecoördineerd, zoals Dirk Monsma geanalyseerd omschrijft. De uitvoerende combinatiefunctie, kent veel diversiteit juist ook in de coördinerende werkzaamheden. De cultuursector kan mijns inziens niet zonder coördinerende functies, net als deze sector niet zonder uitvoerende functies kan. Een alerte houding, zoals Monsma omschrijft, op hoe de cultuurcoach een bijdrage kan leveren aan het behalen van de kerndoelen en het kunstzinnige leerproces, is dan ook zeer belangrijk. Toch moeten de coordinerende taken, die misschien niet direct betrokken zijn op de inhoud van het onderwijs, ook ondersteund worden in hun kennis en vaardigheden. Wat mij betreft moet aan deze beiden aandacht gegeven worden in het organiseren van scholing. Visie op cultuur en combinatiefuncties Een onderzoeker mag een visie omschrijven en onderbouwen vanuit het onderzoek, zoals Dirk Monsma omschrijft. Toch rijzen bij mij een aantal vragen, als ik het heb over visie omschrijving als onderzoeker. Wat is mijn rol als onderzoeker en hoe verhoud ik me objectief tot de inhoud en subjectief tot een te omschrijven visie? Ik neem de tip van Dirk Monsma ter harte en heb mijn visie omschreven op pagina 70 van dit rapport, gefundeerd op dit onderzoek. 87

88 Naam Dorry Arts Werkzaam als Senior Educator Stichting C, Brabant Welke relatie heeft u met de combinatiefunctionarissen? Ik ben de coördinator van de combinatiefunctionarissen en in die hoedanigheid stuur ik ze aan. Hoe denkt u over de toekomst van de combinatiefunctie cultuur? Zou u een reactie willen schrijven op de aanbevelingen en conclusie van het onderzoek? Ik merk op dat de structuur in Brabant betreffende de combinatiefunctionarissen cultuur anders is. In Brabant zijn er marktplaatsen cultuureducatie die als intermediair fungeren. Vrijwel overal is de combinatiefunctionaris cultuur bij deze marktplaatsen ondergebracht. Hoe denkt u over de diverse invulling van de combinatiefuncties cultuur en de daarmee samenhangende diverse vraag om bijscholing? Herkent u deze diversiteit vanuit de praktijk van de combinatiefuncties in de provincie Groningen? Wat denkt u dat een oplossing zal zijn om te voorzien in de diverse vraag? Vanuit de bij de vorige vraag beschreven situatie is de vraag om bijscholing voor de combinatiefunctionaris die coördineert niet relevant, wel voor de mensen die in de praktijk aan de slag zijn. Deze verantwoordelijkheid ligt bij de culturele instellingen die de docenten leveren. Reactie Davitha op Dorry Arts Invulling combinatiefuncties Brabant In iedere provincie is de culturele structuur anders ingericht. Dat blijkt uit de reactie van Dorry Arts. In die zin zijn de uitkomsten van het onderzoek niet direct toepasbaar op Brabant. Voor een goede weergave van de situatie in de provincie Brabant, zou een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd moeten worden. In Brabant zouden de opmerkingen van Dirk Monsma, over de combinatiefunctionaris als vakdocent, erg relevant zijn. Dorry Arts geeft duidelijk aan 88

89 dat Brabant met name uitvoerende combinatiefunctionarissen telt. In deze zin zal de doelgroep in Brabant voor de op te zetten scholing hoogstwaarschijnlijk niet direct interessant zijn voor ArtEZ en KCO. 89

90 9. Onderzoeksproces Wat betreft de voortgang van het onderzoek zijn er een aantal wijzigingen geweest in de onderzoeksopzet, gedurende het onderzoek. Kort zal ik aangeven wat de belangrijkste wijzigingen zijn geweest, met daarbij een motivatie voor de gemaakte keuzes. Provinciaal onderzoek Bij aanvang van het onderzoek was nog niet direct de regio waarin het onderzoek zou plaatsvinden, helder geformuleerd. Daardoor was de start van het onderzoek niet erg efficiënt, in de zoektocht naar respondenten in meerdere provincies (Utrecht, Gelderland, Overijssel, Brabant). Omdat KCO een provinciale instelling is gericht op Overijssel, is het voor de hand liggend om dit als regio voor het onderzoek af te bakenen. Dit is dan ook de uiteindelijke keuze geweest. Diepte-interviews De vorm van informatie verzamelen, was bij aanvang van het onderzoek gepland om diepteinterviews te houden met vooral open vragen. Ter voorbereiding op de interviews vulden de respondenten een korte vragenlijst in over de context van de combinatiefunctie in de gemeente. Dit gaf mij als interviewer de gelegenheid om voorbereidingen te treffen voor een zinvol resultaat uit het interview. Voor een volgend onderzoek, raad ik aan om een deel van de vragenlijsten te structureren, zodat er een concreter onderzoeksresultaat uit te herleiden is. Dit is naar aanleiding van de gegevens uit dit eerste onderzoek, goed op te stellen. Respondenten Respondenten zouden uit heel Overijssel moeten komen, en een spreiding tonen in drie richtingen: werkgevers van combinatiefunctionarissen cultuur, combinatiefunctionarissen cultuur en beleidsmedewerkers of beleidsambtenaren cultuur. KCO voorzag mij als onderzoeker van contactgegevens van de respondenten. Hierdoor heb ik achteraf bezien, een belangrijke factor van invloed op welke respondenten meewerkten aan het onderzoek, onderschat. Bij een volgend onderzoek zou allereerst de gehele populatie in kaart moeten worden gebracht, iets wat nu overgeslagen is. Dit zal de validiteit en de spreiding ten goede 90

91 komen. Daarnaast is het minder relevant om zowel een combinatiefunctionaris, als de werkgever, als een beleidsmedewerker te interviewen. De ervaring van dit onderzoek leert, dat dit veelal dezelfde informatie oplevert. Het zal voor volgend onderzoek meer zinvol zijn, om het aantal respondenten te vergroten met enkel combinatiefunctionarissen. Een beperkte inventarisatie naar het aantal gemeenten dat werk met de combinatiefunctionarissen, zal aanvullend voldoende zijn. Nulmeting Voorafgaand aan het onderzoek, was ik mij niet voldoende bewust van een nulmeting voor dit onderzoek. Pas tijdens het veldonderzoek, werd ik mij bewust van de huidige rol van KCO in relatie tot de combinatiefunctionarissen. Een nulmeting heb ik toen uitgevoerd tijdens het veldonderzoek, door een interview met twee medewerkers van KCO, die mij informeerden over de huidige rol van KCO in relatie tot de combinatiefunctionarissen en de rol in de provincie en taken gemeenten. Deze nulmeting, de rol en functie van de opdrachtgever, zou bij aanvang van een volgend onderzoek gehouden moeten worden. 91

92 Literatuurlijst Relevante literatuur 1. Appelman, M. (2011) Combinatiefunctie Onderwijs en Sport 2. Bevers, T. (2010) Kanttekeningen bij de monitoronderzoeken cultuureducatie Cultuureducatie in het primair en voorgezet onderwijs. Monitor Utrecht: Oberon/Sardes. 4. Centraal Bureau voor de Statistiek. Demografische kerncijfers per gemeente (2011) 5. De cultuurcoach: brug tussen school en culturele instelling. Bulletin Cultuur & School, 13 (61), Heusden, B. van (2010) Nieuw cultuurfuncties; een urgente verkenning naar meerwaarde en typologie. 7. Heuvel, van de A., Heijkoop, C. Jong, M. de (2010) Cultuur in de spiegel. Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen. 8. Oberon (september 2011) Beter minder, maar beter. Onderzoek naar de meerwaarde van cultuurcoaches op brede scholen. 9. Oberon. Jaarbericht 2009; brede scholen in Nederland. Utrecht. 10. Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen. Indicatoren en gebruik in de praktijk. Door Claudy Oomen, Maarten Reinink en Michiel van der Grinten. 11. Oomen, C., Kruiter, J., Grinten, M. van der, Linden, J.van der, Dubbelman, E., (2009) 12. Kerkvliet, T.A. (2010) Cultuurcoach in de brede school; over de uitvoering van de impulsregeling brede school. 13. Meer dan kwaliteit: een nieuwe visie op cultuurbeleid. (2011) 14. Monitor Impuls brede school, sport en cultuur 2010; rapportage 2-meting 1e tranche en 2e tranche, BMC. 15. Monsma, D., & Muiderman, H. (2010). Cultuurcoach. Schakel tussen school en culturele instelling. Amsterdam: De Cultuurformatie. 16. Raad voor Cultuur. (2011) Advies bezuinigingen cultuur Verweij, A. (2009) Combinatiefuncties.nl; Praktijkvoorbeelden uit onderwijs,sport en cultuur. Een gezamenlijk uitgave van de landelijke partners van de combinatiefuncties. 18. K. Veldman en C. Terschegge. (2010) Uitvoeringsplan combinatiefunctie Barneveld 19. Videomagazine combinatiefuncties: bruggenbouwers in beeld. Combinatiefuncties. Jan Luiting Fonds, Zeist (2011) Websites

93 93

94 Colofon Dit onderzoek naar de combinatiefunctionarissen in de provincie Overijssel en de publicatie van dit onderzoeksrapport is uitgevoerd ten behoeve van Kunst en Cultuur Overijssel en het ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie, beiden in Zwolle. Dit onderzoek is mijn afrondende specialisatie en afstudeerproject voor de Masteropleiding Kunsteducatie. Begeleiding en coaching: Adviseur Cultuureducatie: Evelien Kemink, KCO. Docent ArtEZ Expertisecentrum voor Kunsteducatie: Ariane Vervoorn Informatie en contactgegevens verkregen met medewerking van: Elly Cuhfus (Zwolle, De Muzerie Kunstencentrum) Evelien Kemink (KCO, adviseur cultuureducatie) Dayenne Smolders (Enschede, Gemeentelijk adviseur cultuur) Iris van der Boon (Deventer, Kunstencentrum De Leeuwenkuil) Jannie ten Hove (KCO, adviseur cultuureducatie) Heleen Post (Zwartewaterland, Gemeentelijk beleidsmedewerker sport, projectleider combinatiefuncties) Interviews waren er met de volgende combinatiefunctionarissen cultuur: Camiel le Rutte (Deventer) Erika Bijlsma (Wierden) Janneke Meijer (Hellendoorn) Jorien Schulten (Enschede) Karin Köster (Olst-Wijhe) Kristina Odenhamn (Rijssen-Holten) Marileen Fabels (Zwolle) Mirjam Borger (Raalte) Richard Jansen (Zwartewaterland) De vragenlijsten voor de interviews zijn tot stand gekomen met medewerking van: Simone Gijben (Wijk bij Duurstede, combinatiefunctionaris cultuur) Interviews waren er met de volgende werkgevers en beleidsambtenaren vanuit de gemeenten in Overijssel: Angelieke Huisman (Olst-Wijhe, directeur Kulturhus) 94

95 Brigit Trooster (Raalte, Gemeentelijk sportconsulent/projectleider combinatiefuncties) Herald Arnold (Hellendoorn, Gemeentelijk beleidsmedewerker) Lianne Arling (Olst-Wijhe, Gemeentelijk medewerker maatschappelijke ontwikkelingen) Daarnaast werden enkele experts geraadpleegd: Dirk Monsma (Onderzoeker kunst en cultuureducatie) Dorry Arts (Stichting C, Noord-Brabant) Sikko Cleveringa (Projectleider CAL-XL) Redactie is mede gevoerd door: Rozine Terlouw Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door: Kunst en Cultuur Overijssel 95

96 Bijlage 1 Onderzoeksopzet, strategie en respons Allereerst is in dit onderzoek gekeken naar bestaande onderzoeksliteratuur, van waaruit een theoretisch kader opgesteld is. Vervolgens is dit kader getoetst aan de realiteit van het werkveld, door middel van interviews. Ten slotte heb ik een conclusie geschreven met een aanbeveling voor het opzetten van bijscholing, naar aanleiding van de vraag vanuit KCO en het Expertisecentrum voor Kunsteducatie van ArtEZ. Literatuuronderzoek: Overheidsrapporten, onderzoeksliteratuur, publicaties en ervaringsverslagen m.b.t. de combinatiefunctionaris, enzovoorts. Experts: Een aantal experts (op het gebied van onderzoek en provinciale instellingen cultuureducatie) reageren en geven feedback op de gestelde hypothese en de resultaten van het onderzoek. Interviews: 16 (diepte)interviews. Dit waren interviews die zowel de verschillende functietypes benaderen binnen de combinatiefuncties, als de stedelijke of landelijke werkomgeving van de functie. 2 combinatiefunctionaris cultuur met functietype uitvoerend, werkzaam in stedelijk gebied. 2 combinatiefunctionaris cultuur met functietype uitvoerend, werkzaam in landelijk gebied. 2 combinatiefunctionaris cultuur met functietype coördinerend, werkzaam in stedelijk gebied. 3 combinatiefunctionaris cultuur met functietype coördinerend, werkzaam in landelijk gebied. 2 werkgever combinatiefunctionaris cultuur 5 beleidsmaker m.b.t. de combinatiefunctionaris Onderscheid stedelijk gebied en landelijk gebied. Naast het benaderen van de combinatiefunctionarissen in de twee genoemde functietypes, wordt in dit onderzoek onderscheid gemaakt tussen de werkomgevingen stedelijk en landelijk gebied. Dit ligt ten grondslag aan de hypothese met betrekking tot stedelijk en landelijk gebied, zoals in voorgaande tekst omschreven. 96

97 Motivatie onderzoeksstrategie Afweging bij dit onderzoek was onder andere de vraag of dit onderzoek kwantitatief of kwalitatief moest zijn. Omdat het meten van de kwaliteit van combinatiefuncties op afstand geen beeld geeft van de werkelijke kwaliteit, is gekozen voor kwantitatief onderzoek. Bij dit kwantitatief onderzoek zullen individuele interviews gehouden worden, middels een visitatie. Ook in het onderzoek door Oberon, Kwaliteitskader cultuureducatie, wordt de nadruk gelegd op dit punt: Visitatie is met name nodig op het gebied van inhoud. Een aantal randvoorwaarden is redelijk objectief te meten middels ja/neevragen. 39 Opbrengsten zouden gemeten moeten worden bij de afnemers, de deelnemers of toeschouwers aan de georganiseerde culturele activiteiten door de combinatiefunctionaris. Eindproduct Onderzoeksrapport Advies en aanbeveling voor de invulling van de Cursus Cultuurcoach, gericht op de initiatiefnemers van de Cursus Cultuurcoach en de toekomstige docenten van de cursus. Inhoud interviews De interviews zijn afgenomen bij verschillende partijen die direct betrokken zijn op de combinatiefunctionaris. Hierdoor worden de verschillende inzichten en perspectieven die kunnen spelen bij het uitvoeren van deze functie, belicht. Binnen de interviews zullen de volgende categorieën aan de orde komen. 1. Vooraf: Randvoorwaarden, gegevens. 2. Activiteiten (inhoudelijke invulling functie) 3. Opbrengsten 4. Competenties en persoonlijke ontwikkeling 5. Toekomst Deze opbouw van de te stellen vragen komt voort uit het kwaliteitskader ontwikkelt door Oberon. Deze opbouw gebruik ik als handvatten om de kwaliteit van de functie te beoordelen en te vergelijken met de analyse van onderzoeksliteratuur. 39 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 13) 97

98 Spreiding gehouden interviews Gemeente Inwoners 40 Stedelijkheid 41 Functietype Tranche 42 Fte (2012) 43 CF WG AG Deventer combinatie 1 (2008) 15,7 x Olst-Wijhe coördinerend 3 (2010) 2,7 x x x Raalte Combinatie 3 (2010) 5,9 x x Zwartewaterland Combinatie 3 (2010) 4,2 x x Hellendoorn combinatie 2 (2009) 5,4 x x Enschede uitvoerend 1 (2008) 23,0 x x Zwolle uitvoerend 1 (2008) 18,6 x x Wierden combinatie 3 (2010) 3,7 x Rijssen/Holten Coördinerend 2 (2009) 6,5 x 40 Centraal Bureau voor de Statistiek. Demografische kerncijfers per gemeente (2011) (Pag.11) 41 Centraal Bureau voor de Statistiek. Demografische kerncijfers per gemeente (2011) (Pag.11) Een categorale indeling van gemeenten die is gebaseerd op de omgevingsadressendichtheid van een gemeente. Voor de indeling naar stedelijkheid zijn de numerieke waarden van de omgevingsadressendichtheid voor de afzonderlijke gemeenten gecategoriseerd in vijf groepen of klassen. Zie voor meer informatie de begrippenlijst in bijlage (laatst bezocht op 17 april 2012) 43 (laatst bezocht op 17 april 2012) 98

99 CF Combinatiefunctionaris // WG Werkgever // AG Ambtenaar gemeente

100 Bijlage 2 Begrippen en conceptueel kader Om een kader te schetsen waarbinnen dit onderzoek valt, is het handig wanneer men weet welke zaken aan de orde komen. Om dit duidelijk te krijgen, zullen een aantal begrippen worden genoemd en verklaard in relatie tot dit onderzoek. Het is op deze manier duidelijk waarover gepraat wordt en wat deze begrippen inhouden. Brede School In het kader van dit onderzoek, sluit ik me aan bij de definitie die wordt gegeven door Cultuurnetwerk Nederland. 44 De Brede School is een samenwerkingsverband tussen partijen met als doel de ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten. Een ander doel kan zijn een doorlopende, en op elkaar aansluitende opvang te bieden. Het onderwijs is in elk geval onderdeel van het samenwerkingsverband. Kinderopvang, welzijn, peuterspeelzaal, sport, cultuur, bibliotheek en andere instellingen kunnen dat ook zijn. De Brede School komt vooral voor in het basisonderwijs, maar het voortgezet onderwijs is begonnen aan een inhaalslag. In 2008 zijn er ongeveer 1000 Brede Scholen in het primair onderwijs en 350 in het voortgezet onderwijs. Combinatiefunctie Combinatiefuncties bestonden al voordat de Impuls Brede scholen, sport en cultuur uitgebracht werd. Deze functie hoeft niets met onderwijs, sport of cultuur te maken te hebben. Een voorbeeld voor een combinatiefunctie is een werknemer die zowel in het magazijn als op het kantoor van een productiebedrijf werkzaam is. Deze werknemer heeft één werkgever en voert werkzaamheden uit die bij twee verschillende functies binnen een bedrijf horen. Dit is een andere omschrijving dan wat men bij de Impuls Brede scholen gebruikt: Een combinatiefunctie is een functie waarbij een werknemer in dienst is bij een werkgever, maar gelijk of in ieder geval voor een substantieel deel te werk wordt gesteld in of ten behoeve van twee werkvelden/sectoren. Een combinatiefunctie bestaat derhalve uit twee delen, die binnen- en buitenschools kunnen worden ingezet. 45 De combinatiefunctie dient een gezamenlijk doel, namelijk dat de samenwerking voor alle partijen een meerwaarde heeft. Intensieve samenwerking en ontwikkeling staan centraal bij deze functie (laatst bezocht op 2 april 2012) 45 Appelman, M Combinatiefunctie Onderwijs en Sport (Pag. 12) 100

101 Cultuurcoach In het culturele veld wordt de combinatiefunctionaris cultuur ook wel cultuurcoach genoemd. De cultuurcoach is werkzaam bij culturele- en onderwijsinstellingen. Hierbij is het van belang te vermelden dat niet iedere combinatiefunctionaris cultuur als cultuurcoach aangeschreven staat. De titels van de nieuwe cultuurfuncties, zoals omschreven in het gelijknamige boek gepubliceerd door DSP-groep in opdracht van het Fonds voor Cultuurparticipatie 46, vallen in sommige gevallen onder dezelfde werknemer, werkzaam onder één of meerdere titels. Cultuurnetwerk Nederland omschrijft het begrip als volgt 47 : De cultuurcoach (combinatiefunctie cultuur) is een nieuwe functie. Hij heeft één werkgever maar werkt voor twee sectoren: onderwijs en cultuur. Bijvoorbeeld een muziekleraar die in dienst is bij de muziekschool, maar ook lesgeeft op de basisschool in de wijk. Of een vakleerkracht Nederlands die naast zijn werk op de middelbare school, werkt bij het museum. Kennisbasis De kennis en vaardigheden die een cultuurcoach moet bezitten om naar behoren te functioneren. Kwaliteit In het onderzoek door Oberon, Kwaliteitskader cultuureducatie bij culturele instellingen, 48 wordt nauwkeurig uiteengezet wat de doelstellingen zijn van cultuureducatie en wat de werkwijze van kwaliteit meten inhoudt. In dit onderzoek wordt ingegaan op de kwaliteit van cultuureducatie. Een aantal aspecten hiervan vertaal ik naar het beschrijven van kwaliteit in relatie tot combinatiefunctionarissen. In het onderzoek van Oberon staat: Het in beeld krijgen van de kwaliteit is bovendien een voorwaarde van de kwaliteit. Verschillende partijen hebben belang bij een goede kwaliteit van het functioneren van de combinatiefunctionaris 49. Om kwaliteit in beeld te brengen en te kunnen verbeteren, moet eerst duidelijk zijn wat de kwaliteit is. Daarvoor moet een kwaliteitskader met verschillende indicatoren opgesteld worden. Op basis van een uitgebreide analyse van onderzoeksliteratuur, stelt Oberon een drietal categorieën vast: Randvoorwaarden om een goede cultuureducatie mogelijk te maken. 10. Activiteiten / Inhoud: eigenschappen van activiteiten die worden ingezet. 11. Opbrengsten: doelen die worden nagestreefd en effecten daarvan. De parallel tussen cultuureducatie en het beoordelen op kwaliteit van de combinatiefunctie, is mijns inziens met deze drie punten goed te trekken. Zowel de randvoorwaarden als de inhoud en de 46 Heusden, B. van (2010) Nieuwe cultuurfuncties; een urgente verkenning naar meerwaarde en typologie laatst bezocht op 17 april Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen 49 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 3) 50 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 7) 101

102 opbrengsten zijn belangrijke indicatoren voor het vaststellen van kwaliteit in deze context. Kwaliteit van de combinatiefunctionaris ligt net als cultuureducatie besloten in de cyclus ontwikkeling, uitvoering en evaluatie. Kwaliteit is geen begrip dat op zichzelf staat, maar het hangt samen met het hebben en handelen volgens een visie. In de context van dit onderzoek is het belangrijk om een goed beeld te krijgen van kwaliteit in de combinatiefunctie, om daaruit te kunnen afleiden wat verbeterpunten zijn voor de toekomst. Cultuurnetwerk Nederland geeft aan dat in literatuur over kwaliteit regelmatig de econoom David Garvin aangehaald. 51 Hij onderscheidt vijf benaderingen van kwaliteit: Transcendent: kwaliteit wordt gezien als iets ondefinieerbaars, kwaliteit kunnen we herkennen zoals we ook schoonheid kunnen herkennen zonder dat we dit precies kunnen definiëren. Productgericht: kwaliteit is een eigenschap van een product die gemeten kan worden. Waardegericht: kwaliteit wordt afgezet tegen kosten. Productiegericht: kwaliteit is de mate waarin een product voldoet aan specificaties en standaarden. Gebruikersgericht: hier ligt de focus op de eisen gesteld door de gebruiker. In het kader van dit onderzoek is met name de productgerichte, productiegerichte en gebruikersgerichte kwaliteit van toepassing. Dit onderscheid in kwaliteiten is te herleiden tot de driedeling in het kwaliteitskader voor Cultuureducatie van Oberon: Randvoorwaarden, activiteiten en opbrengsten. Ook in de grote Van Dale wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van kwaliteit. Cultuurnetwerk Nederland geeft deze definitie en past deze toe naar aanleiding van Cultuur leeft en leert: Kiezen voor kwaliteit van L. Tabbers. In Van Dale wordt het begrip kwaliteit op twee manieren omschreven: Ten eerste is kwaliteit een eigenschap van een product, bijvoorbeeld een kwaliteitskrant. Hierbij wordt kwaliteit gemeten in vergelijking met soortgelijke producten op basis van objectief vast te stellen criteria. Ten tweede is kwaliteit een hoedanigheid van een product met betrekking tot het gebruik dat ervan gemaakt wordt, bijvoorbeeld de drinkwaterkwaliteit. Kwaliteit als hoedanigheid wordt beoordeeld op basis van het beoogde doel. 52 Als men deze begripsdefinitie van kwaliteit toepast op het aanbod van cultuureducatie, moet men die twee kwaliteiten dan ook goed onderscheiden, aldus L. Tabbers: 51 laatst bezocht op 17 april laatst bezocht op 17 april

103 Kwaliteit als een eigenschap: is dit een kwalitatief goed product? Op basis van die eigenschappen kan men vooraf een redelijk objectieve keuze maken voor een kwalitatief goed aanbod. Als een hoedanigheid: is dit product geschikt voor het beoogde doel? Daarvoor moet een instantie vaststellen welk doel men met cultuureducatie, ofwel een combinatiefunctionaris, wil bereiken. Vervolgens moet men zelf beoordelen of het gekozen aanbod die beoogde kwaliteit bezit. Dan kan het gebeuren dat een product, dat qua eigenschap kwalitatief goed is, toch niet past bij het doel dat de instelling nastreeft. 53 Het kwaliteitskader dat in de genoemde kwaliteitsnotitie wordt gegeven, gebruik ik in dit onderzoek als referentie voor een kwaliteitskader van de combinatiefunctie cultuur. Het kader van Oberon is ontwikkeld op basis van onderzoeksliteratuur, de reflectie van experts en de input vanuit instellingen. 54 Daarbij neem ik de toelichting en de uitgangspunten van dit kader als leidraad in het huidige onderzoek. 55 Bron: Oberon, Kwaliteitskader voor cultuureducatie. 53 L. Tabbers. Cultuur leeft en leert: Kiezen voor kwaliteit. KPC Groep, Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 17) 55 Oberon (februari 2011) Kwaliteitskader cultuureducatie door culturele instellingen (Pag. 22) 103