ThiemeMeulenhoff Zorg Niveau Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Antwoordmodellen

Transcriptie

1 ThiemeMeulenhoff Zorg Niveau Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Antwoordmodellen

2

3 Inhoudsopgave 1 De betekenis van preventie en gezondheidsvoorlichting De betekenis van preventie en GVO 5 Praktijk: Alleen achtergebleven 5 Praktijk: De laatste bpv-dag 5 Praktijk: Eindelijk een zusje! 6 Kennisopdracht 6 2 Primaire preventie toepassen Gezondheidsvoorlichting 9 Praktijk: Plastic bakjes 9 Kennisopdracht Veiligheid en hygiëne 11 Praktijk: Wat dacht u van een noodalarm? 11 Praktijk: Poes en konijn zoenen 11 Kennisopdracht Hospitalisering voorkomen 14 Praktijk: Wat ben je vergeten? 14 Praktijk: Koffie drinken met het afdelingshoofd 14 Kennisopdracht Veilig, gezond en aangenaam werken 17 Praktijk: Ira aan het werk 17 Kennisopdracht 17 3 Secundaire preventie toepassen Observeren van gezondheidsproblemen 19 Praktijk: Niet pluis 19 Praktijk: Volgens mij heeft u koorts 19 Kennisopdracht Observaties rapporteren 22 Praktijk: Volgens mij is hij wat depressief 22 Kennisopdracht Gezondheidsproblemen bespreken 25 Praktijk: Dat gaat ten koste van andere bewoners! 25 Praktijk: Je bent geen dokter, als je dat maar weet! 25 Kennisopdracht 25

4 4 Tertiaire preventie toepassen Reacties op gezondheidsproblemen 29 Praktijk: Behandeling zal niet meer helpen 29 Praktijk: Voor mij hoeft het niet lang meer te duren 29 Praktijk: Ik ben gestruikeld, denk ik! 29 Kennisopdracht Negatieve effecten van gezondheidsproblemen voorkomen 32 Praktijk: Wat hebben we fout gedaan? 32 Praktijk: Bemoei je met je eigen zaken! 32 Kennisopdracht Gevolgen van hospitalisering beperken 35 Praktijk: Tijd om naar de wc te gaan! 35 Praktijk: De leiding is er toch? 35 Kennisopdracht Aanpassingen in de leefwijze 38 Praktijk: Een eigen hotel 38 Praktijk: Midden in de drukke stad 38 Kennisopdracht Vaardigheden, gedragsregels en hulpmiddelen 40 Praktijk: Eten op de bank 40 Praktijk: Lopen zonder krukken 40 Kennisopdracht Andere hulpverleningsmogelijkheden 43 Praktijk: Reis naar Lourdes 43 Praktijk: Ze komt er wel weer bovenop 43 Kennisopdracht Patiëntenvoorlichting 46 Praktijk: Zo krijg je alles tegelijk 46 Praktijk: Paultje moe 46 Praktijk: Ze wordt er niet makkelijker op 47 Praktijk: 'Ik kan geen "als" meer horen' 47 Kennisopdracht 48

5 1 De betekenis van preventie en gezondheidsvoorlichting De betekenis van preventie en GVO PRAKTIJK: ALLEEN ACHTERGEBLEVEN 1 Beschrijf met behulp van de definitie van de WHO de lichamelijke, psychische en sociale gezondheidstoestand van mevrouw Malach. De definitie van de WHO is: gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welbevinden. Mevrouw Malach voelt zich niet prettig. Ze heeft moeite met het alleen zijn, ze weet niet meer wat ze moet doen en is verdrietig. Haar lichamelijke gezondheidstoestand kan verslechteren door het eenzijdige eten en teveel aan alcohol. Psychisch lijdt ze eronder dat haar man niet meer thuis woont, ze is depressief. Mevrouw Malach is hierdoor in een sociaal isolement geraakt. Deze situatie verergert als er niets verandert. 2 Welke gezondheidsbedreigende activiteiten en omstandigheden kom je tegen? Voorbeelden van gezondheidsbedreigende activiteiten en omstandigheden zijn: de vervuiling van het huis, de verwaarlozing van mevrouw Malach zelf, slechte voedingsgewoonten en sociaal isolement. 3 Wat moeten volgens jou de resultaten zijn van goede preventie en GVO in het geval van mevrouw Malach? Het doel van goede preventie en GVO bij mevrouw Malach moet zijn een situatie waarin ze zich prettig voelt en er geen sprake is van gezondheidsbedreigende activiteiten en omstandigheden. PRAKTIJK: DE LAATSTE BPV-DAG 1 Welke vormen van primaire preventie komt Karen op haar laatste dag tegen? Vormen van primaire preventie die Karen op haar laatste dag tegenkomt: een schort voordoen en een antislipmatje op de vloer leggen; het kookplaatje van mevrouw Romanov is weggehaald; de huisarts komt mevrouw Romanov een griepprik geven; Fanny en Karen tillen mevrouw Staal samen; Fanny en Dianne nemen geen roomsoesje; vorige week hebben de verzorgenden een tilcursus gekregen; Jannes gaat naar buiten om te roken (er mag niet gerookt worden); in de keuken moet Karen een schort, handschoenen en een haarkapje aantrekken; aan de lopende band mag niet worden gepraat. 2 Welke vorm van secundaire preventie komt Karen tegen? ThiemeMeulenhoff 5

6 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Een vorm van secundaire preventie die Karen tegenkomt, is de inspectie van de stuit van mevrouw Staal. 3 Welke vormen van tertiaire preventie komt Karen tegen? Vormen van tertiaire preventie zijn: de bloedsuikercontrole van meneer Eikenaar die Ellen uitvoert; de uitleg van Karen aan meneer Eikenaar waarom regelmatige controle van zijn bloedsuikergehalte noodzakelijk is. 4 In welke gevallen is er sprake van voorlichting? Er is sprake van voorlichting als Karen uitleg geeft over de noodzaak van het controleren van het bloedsuikergehalte. Verder is er voorlichting in de vorm van een tilcursus die de verzorgenden hebben gekregen. 5 In welke gevallen speelt de voorbeeldfunctie van de verzorgende een rol? In alle gevallen gaat het om hygiëne en veiligheid. Verzorgenden hebben hierin een voorbeeldfunctie. Verder kun je denken aan gezond eten (een roomsoesje weigeren) en buiten roken. PRAKTIJK: EINDELIJK EEN ZUSJE! 1 Welke momenten uit de praktijksituatie komen in aanmerking voor gezondheidsvoorlichting? Leg je antwoord uit. De volgende momenten komen in aanmerking voor gezondheidsvoorlichting: de vraag over de plaswekker; de pijn in de rug bij mevrouw van der Kwast; de vraag van mevrouw van der Kwast over de vaccinaties; de stress van meneer van der Kwast; het drankgebruik van meneer van der Kwast; het harde geluid via de koptelefoon. 2 Leg in je eigen woorden uit hoe jij het in elk van die situaties zou aanpakken als je Rina was. Eigen mening en ervaring. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder preventie. Preventie betekent letterlijk: voorkomen, ervoor zorgen dat iets niet gebeurt. Als je preventie toepast, doe je iets om ervoor te zorgen dat iets wat je niet wilt, ook niet gebeurt. 2 Leg uit wat je verstaat onder GVO. GVO betekent gezondheidsvoorlichting. Hieronder vallen alle activiteiten die het doel hebben de gezondheid en het welbevinden van mensen te bevorderen. 3 Leg in je eigen woorden uit wat preventie en GVO met elkaar te maken hebben. Preventie en GVO staan allebei in het teken van het bevorderen van de gezondheid en het tegengaan van gezondheidsbedreigende factoren. GVO is een vorm van preventie, maar niet alles wat onder preventie valt, is ook GVO. 6 ThiemeMeulenhoff

7 De betekenis van preventie en gezondheidsvoorlichting De betekenis van preventie en GVO 4 Wat versta je onder gezondheid? Gezondheid is een subjectief begrip. Dat wil zeggen; dat wat je zelf vindt en voelt, speelt een belangrijke rol als je jezelf gezond of ongezond noemt. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) omschrijft gezondheid als volgt: gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welbevinden. 5 Leg met behulp van het model van Lalonde uit welke factoren de gezondheid beïnvloeden. Lalonde noemt vijf groepen van factoren die gezondheid beïnvloeden: biologische factoren: dit zijn zaken die met het menselijk lichaam te maken hebben, zoals lichaamsbouw, erfelijke aanleg en beschadigingen door ziekte of ongeval; gedragsfactoren; alles wat met het gedrag te maken heeft, zoals leefstijl, leefwijze en gewoonten; milieufactoren: alles wat met de fysieke omgeving te maken heeft, zoals milieuvervuiling, geluidshinder, woon- en leefklimaat; maatschappelijke factoren: alles wat te maken heeft met je sociale omgeving, zoals sociale contacten, veiligheid, werkloosheid en discriminatie; gezondheidszorg: het geheel en de toegankelijkheid van het aanbod van expertise en voorzieningen, zoals zorgverzekeringen, ziekenhuizen, verpleeghuizen, huisartsen, medicijnen en hulpmiddelen. 6 Leg in je eigen woorden uit wat het belang is van preventie en GVO. Het voornaamste belang van preventie en GVO is dat ze de gezondheid bevorderen en gezondheidsbedreigende factoren tegengaan. Het maatschappelijk belang van preventie en GVO is dat de steeds duurdere gezondheidszorg ontlast wordt. Met voorlichting kun je namelijk voorkomen dat iemand een beroep moet doen op de zorg. Een ander belang van preventie en GVO is dat de zorgvrager de juiste informatie krijgt. Want uiteindelijk moet hij toestemming geven voor behandeling en verzorging. 7 Leg uit wat je verstaat onder gezondheidsgedrag. Gezondheidsgedrag is het gedrag dat invloed heeft op de gezondheid. In feite omvat dat bijna alles wat je doet. Je kunt een onderscheid maken tussen gezondheidsbedreigend en gezondheidsbevorderend gedrag. 8 Welke vormen van preventie kun je onderscheiden? Je kunt drie vormen van preventie onderscheiden: primaire preventie, het voorkomen van gezondheidsproblemen; secundaire preventie, het opsporen van gezondheidsproblemen; tertiaire preventie, het bestrijden van gezondheidsproblemen. 9 Leg uit wat de begrippen gezondheidsbedreigend en gezondheidsbevorderend gedrag betekenen aan de hand van een aantal eigen voorbeelden. Gezondheidsbedreigend gedrag is gedrag waarmee je (bewust of onbewust) je gezondheid in gevaar brengt. Je kunt een onderscheid maken tussen gedrag dat een directe bedreiging voor de gezondheid is (zoals een illegale straatrace) en gedrag dat op langere termijn je gezondheid in gevaar brengt (zoals te veel alcohol drinken). Voorbeelden van gezondheidsbedreigend gedrag zijn: roken, drugs gebruiken, te weinig bewegen, veel en vet eten en onveilig vrijen. ThiemeMeulenhoff 7

8 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Gezondheidsbevorderend gedrag is goed en verstandig gedrag waarmee je de gezondheid kunt verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn: regelmatig bewegen, regelmatig ontspannen en goed en gezond eten. 10 Leg uit wat je verstaat onder het methodisch aanpakken van voorlichting. Het methodisch aanpakken van gezondheidsvoorlichting betekent dat je de voorlichting doelgericht, systematisch en bewust aanpakt. 8 ThiemeMeulenhoff

9 2 Primaire preventie toepassen Gezondheidsvoorlichting PRAKTIJK: PLASTIC BAKJES 1 Welke gezondheidsrisico's loopt mevrouw Siman? Mevrouw Siman loopt het risico van een voedselvergiftiging. Ze kan ziek worden van de bedorven etenswaren. De hygiënische toestand van haar keuken is verontrustend: micro-organismen krijgen alle kans om te groeien. 2 Wat zijn de redenen van haar gedrag? Ze heeft er grote moeite mee om etensresten weg te gooien. Ze heeft namelijk grote armoede en honger meegemaakt. De bakjes met etensresten stapelen zich op. Daarbij komt dat mevrouw Siman het allemaal ook niet meer zo goed kan zien. Ze ziet niet meer of iets vuil of schoon is. 3 Welke gedragsverandering zou je willen zien bij mevrouw Siman als jij Moira was? Eigen mening. Je zou mevrouw Siman kunnen uitleggen welke gevaren en risico's ze loopt. Misschien kun je haar duidelijk maken dat de tijden zijn veranderd en dat de noodzaak om kleine beetjes eten te bewaren er niet meer is. Het nieuwe gedrag kan dus zijn dat mevrouw Siman haar kleine restjes gewoon weggooit. Verder zou een bezoek aan een oogarts of opticien goed zijn. Ten slotte kun je ervoor zorgen dat mevrouw Siman verschillende doekjes gebruikt voor het aanrecht en de vloer. 4 Welke activiteiten zou je ondernemen om ervoor te zorgen dat die gedragsverandering ook daadwerkelijk plaatsvindt? Eigen mening. Tijd inruimen voor een rustig gesprek is waarschijnlijk het beste. Verder is het handig om afspraken te maken met mevrouw Siman over hoe ze het in het vervolg kan gaan doen. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder gezondheidsvoorlichting. Gezondheidsvoorlichting is alle communicatie die als doel heeft gezondheidsproblemen te voorkomen. 2 Welke vragen stel je als je gezondheidsvoorlichting toepast? De vragen die je stelt bij gezondheidsvoorlichting: wat is het gezondheidsbedreigende gedrag dat de zorgvrager vertoont? Waarom vertoont de zorgvrager dat gedrag? En hoe kun je het gedrag van de zorgvrager beïnvloeden? 3 Welke mogelijkheden heb je om het gedrag van een zorgvrager te beïnvloeden? Je kunt de zorgvrager beïnvloeden door hem informatie te geven en te motiveren. Je kunt hem daarbij ondersteunen door vaardigheden aan te leren, alternatieven te geven en hulpmiddelen aan te reiken. ThiemeMeulenhoff 9

10 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie 4 Welke mogelijkheden heb je nog als je zelf niets kunt doen om het gedrag te beïnvloeden? Als je merkt dat de voorlichting die je tijdens je werk geeft niet voldoende is, kun je: verwijzen naar andere hulpverleners; een beroep doen op organisaties die zich bezighouden met preventie; een voorlichtingsgesprek organiseren. 5 Noem vijf organisaties die zich bezighouden met preventie. Organisaties die zich bezighouden met preventie zijn: Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdienst (GGD); Landelijk Centrum Ouder en Kind Zorg (LCOKZ); Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIZG); Stichting Voedingscentrum Nederland; Stichting Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (Stichting SOA); Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs (CAD); het Ivoren Kruis; diverse patiëntenorganisaties. 6 Leg uit wat het betekent als je voorlichting methodisch aanpakt. Voorlichting methodisch aanpakken wil zeggen, dat je bewust, systematisch en doelgericht je voorlichting voorbereidt, uitvoert en evalueert. 7 Welke stappen kun je zetten als je gezondheidsvoorlichting toepast? De stappen die je kunt zetten bij gezondheidsvoorlichting zijn: stap 1: je bepaalt wat het gezondheidsbedreigende gedrag is; stap 2: je bepaalt wat het gewenste gedrag moet zijn; stap 3: je bepaalt wat je kiest als voorlichtingsactiviteiten; stap 4: je voert je voorlichtingsactiviteiten uit; stap 5: je evalueert de gezondheidsvoorlichting. 8 Wat versta je onder voorlichtingsvorm? Een voorlichtingsvorm is de manier waarop je voorlichting geeft. In veel gevallen is dat een gesprek. Maar het kan ook een voordracht, een discussie, een rollenspel of een film zijn. 9 Wat versta je onder ondersteunend materiaal? Leg uit wat het belang is van ondersteunend materiaal. Ondersteunend materiaal is informatie in de vorm van afbeeldingen, voorwerpen of film die je gebruikt bij je voorlichting. Je maakt gebruik van ondersteunend materiaal omdat de informatie beter blijft hangen en duidelijker overkomt als je ook een afbeelding laat zien. 10 Leg uit hoe je de voorlichting kunt aanpassen aan het kennisniveau en het begripsvermogen van een zorgvrager. Je kunt je aanpassen aan het kennisniveau en het begripsvermogen van een zorgvrager door: je taalgebruik aan te passen; niet teveel informatie ineens te geven; de voordelen op korte termijn te benadrukken; regelmatig te controleren of hij het begrijpt; regelmatig te controleren of je niet te snel of te langzaam uitlegt. 10 ThiemeMeulenhoff

11 Primaire preventie toepassen Veiligheid en hygiëne Veiligheid en hygiëne PRAKTIJK: WAT DACHT U VAN EEN NOODALARM? 1 Welke veiligheidsrisico's loopt mevrouw Nordheim? Mevrouw Nordheim loopt het risico om weer te vallen en daarbij een been of een heup te breken. 2 Welke preventieve maatregelen zijn er al genomen in het ziekenhuis? In het ziekenhuis heeft mevrouw Nordheim een rollator gekregen. Ze heeft ook voorlichting en instructie gekregen over hoe ze moet lopen. In het ziekenhuis heeft ze gehoord dat het dragen van versleten pantoffels een risico was. 3 Welke preventieve maatregelen moeten er volgens jou nog meer genomen worden? Eigen mening. De dingen die Manouk noemt, namelijk handgrepen, douchestoeltje, antislipmatjes, het verwijderen van snoeren en losse kleedjes en het aanvragen van een noodalarmvoorziening. 4 Welke actie zou je ondernemen als jij Manouk was? Eigen mening. Manouk kan samen met mevrouw Nordheim een inventarisatie maken en de dochter erbij betrekken. Ze kan ook helpen bij het in gang zetten van dingen door te wijzen op de mogelijkheden die er zijn. Verder kan Manouk de komende tijd in de gaten houden hoe het verdergaat. PRAKTIJK: POES EN KONIJN ZOENEN 1 Welke gezondheidsrisico's lopen de jongens van de groep? De jongens van de groep lopen het risico van besmetting en infectie. Bij sommigen is het al zover, gezien de pukkels, de uitslag en het krabben. 2 Wat zijn de oorzaken van deze risico's? Waarschijnlijk is het een kwestie van onvoldoende hygiëne. 3 Welke maatregelen kunnen Melinda, Feliks en Roman nemen voor de jongens zelf? Eigen mening. Allereerst kunnen ze een plan maken om de hygiëne in de groep te verbeteren. Dat wil zeggen dat de jongens zich in het vervolg goed wassen, regelmatig douchen en schone kleren aandoen. Enig toezicht en controle zijn hierbij nodig. De jongens moeten ook hygiënisch omgaan met de huisdieren. Dat betekent schoonmaken, en ook dat Willem zijn poes en het konijn niet meer mag zoenen. 4 Welke maatregelen kunnen Melinda, Feliks en Roman nemen om de omgeving van de jongens te verbeteren? Eigen mening. De omgeving van de jongens moet ook schoon zijn. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder veiligheid. Veiligheid is de toestand waarin het risico van ongevallen en ongelukken zo klein mogelijk is. ThiemeMeulenhoff 11

12 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie 2 Welke veiligheidsrisico's lopen kleine kinderen? Kleine kinderen lopen het risico van: verdrinking, vergiftiging, verstikking en verbranding. 3 Welke veiligheidsrisico's lopen ouderen? Ouderen lopen het risico van vallen en ongelukken met medicijnen. 4 Waar let je op als je moet beoordelen of de omgeving van een zorgvrager veilig is? Als je een zorgvrager en zijn omgeving observeert en beoordeelt op veiligheid, stel je jezelf de volgende vragen: wat zijn de risico's die deze zorgvrager loopt? En: wat zijn de risico's van deze omgeving? 5 Leg uit wat het melden van ongevallen, fouten en bijna-fouten te maken heeft met preventie. Door het melden en onderzoeken van fouten en ongevallen kun je erachter komen welke onveilige situaties zich regelmatig voordoen. Je kunt dan maatregelen nemen om ze in de toekomst te voorkomen. 6 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder hygiëne. Hygiëne is het streven naar gezondheid door het voorkomen van besmetting en infecties. 7 Leg uit wat micro-organismen zijn. Micro-organismen zijn levende organismen die zo klein zijn dat je ze alleen met een microscoop kunt zien. 8 Leg uit wat het verschil is tussen besmetting en infectie. Als het micro-organismen lukt je lichaam binnen te dringen, is er sprake van een besmetting. Als ze zich vervolgens vermenigvuldigen en klachten veroorzaken, heb je een infectie. 9 Noem zes hygiënische maatregelen en leg uit waarom het hygiënische maatregelen zijn. Hygiënische maatregelen zijn: steriliseren: hiermee maak je alle micro-organismen op een voorwerp dood. Steriliseren gebeurt meestal in speciale apparaten in ziekenhuizen en bedrijven. Je kunt ook iets steriliseren door het langdurig te koken. Met de gesteriliseerde spullen, zoals handschoenen, instrumenten en verbandmateriaal, kun je vervolgens steriel werken; desinfecteren: hierdoor maak je zoveel micro-organismen dood, dat er te weinig overblijven om schade te veroorzaken. Desinfecteren doe je meestal met speciale chemische middelen, die desinfectantia heten. Voorbeelden zijn lysol en jodium; huishoudelijk reinigen en goed drogen: door het schoonmaken met water en zeep haal je het vuil weg waar micro-organismen graag op zitten. Door goed te drogen maak je het voor micro-organismen onaantrekkelijk om er in grote getallen op te gaan zitten; voedsel in de koelkast bewaren: micro-organismen houden van voedsel, zeker van warm voedsel. In de koelkast is de temperatuur zo laag dat het voor micro-organismen minder aantrekkelijk is; wondverzorging volgens de voorschriften: een wond is een omgeving waar micro-organismen graag verblijven; goede afvalverwerking: micro-organismen vind je op plaatsen waar veel vuil en afval ligt. Door afval op te ruimen, vuilnisemmers te legen, vuilcontainers af te sluiten voorkom je de verspreiding van micro-organismen; drukverschillen: dit wordt toegepast in operatiekamers, waardoor er geen lucht van buiten naar binnen kan; 12 ThiemeMeulenhoff

13 Primaire preventie toepassen Veiligheid en hygiëne mondkapjes: er kunnen geen micro-organismen uitgeademd worden en in de lucht terechtkomen; handschoenen. Als je handschoenen na een handeling uitdoet, neem je in ieder geval geen micro-organismen mee; handen wassen: als je de gewoonte hebt om na elke handeling en elke zorgvrager je handen te wassen, zorg je ervoor dat jij geen micro-organismen overbrengt; wondbedekking. Je beschermt de wond tegen micro-organismen van buiten; mondkapjes en handschoenen: hiermee bescherm je uiteindelijk ook jezelf; voedsel afdekken en niet te lang laten staan; hiermee voorkom je dat er veel micro-organismen op terechtkomen; condooms: door het gebruik van een condoom bij het vrijen sluit je de toegang af voor veel micro-organismen die soa's veroorzaken. 10 Waar let je op als je moet beoordelen of de omgeving van een zorgvrager hygiënisch is? Als je een zorgvrager en zijn omgeving observeert en beoordeelt op hygiëne, stel je jezelf de volgende vragen: welke risico's loopt deze zorgvrager met betrekking tot micro-organismen? En: wat zijn de risico's van deze omgeving met betrekking tot micro-organismen? ThiemeMeulenhoff 13

14 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Hospitalisering voorkomen PRAKTIJK: WAT BEN JE VERGETEN? 1 Welk gehospitaliseerd gedrag vertonen de bewoners van de groep? De bewoners van de groep zijn stil en passief. Ze doen gelaten en slaafs wat er gezegd wordt. Ze lijken geen interesse te hebben voor hun omgeving en voor wat ze gaan doen. 2 Door welke factoren wordt het gehospitaliseerde gedrag van de groep bevorderd? Waarschijnlijk heeft het gedrag te maken met het beleid en de houding van het personeel. Annika klinkt nogal betuttelend. Ook legt ze wel erg veel nadruk op regels, hygiëne en rust. 3 Wat vind je van de opvatting van Annika? Eigen mening. 4 Wat zou je doen als je Tamara was? Eigen mening. Het is natuurlijk wel moeilijk om iets te doen als je stagiaire bent op je allereerste dag. Je kunt je voornemen om goed te observeren en het een keer ter sprake te brengen. PRAKTIJK: KOFFIE DRINKEN MET HET AFDELINGSHOOFD 1 Welke verschijnselen van hospitalisering zie je in het gedrag van mevrouw Sprengers? Verschijnselen van hospitalisering die opvallen bij mevrouw Sprengers: een apathische houding; onverschilligheid; passiviteit het feit dat ze belt voor kleine onbeduidende dingen. 2 Wat zijn volgens jouw de oorzaken van haar hospitalisering? Het langdurige verblijf in de instelling en de positie die ze in de loop van de tijd heeft opgebouwd, hebben bijgedragen tot haar hospitalisering. De verhuizing en de verandering van werkwijze hebben het versterkt en versneld. 3 Wat zou je doen als jij Thyrsa was? Eigen mening. Het is in ieder geval een probleem dat je moet bespreken moet in het team. Je zult maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat het gedrag van mevrouw Sprengers minder problematisch wordt, en dat ze zichzelf wat beter zal voelen. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder hospitalisering. Hospitalisering betekent letterlijk: opgenomen zijn in een ziekenhuis. Je gebruikt het begrip voor het ongewenste en nadelige gedrag dat zich voor kan doen bij een verblijf in een instelling. 2 Wat zijn de kenmerken van gehospitaliseerd gedrag? Gehospitaliseerd gedrag kenmerkt zich door: gebrek aan initiatief; 14 ThiemeMeulenhoff

15 Primaire preventie toepassen Hospitalisering voorkomen afhankelijke en onderdanige instelling; weinig of geen belangstelling voor de toekomst; weinig of geen belangstelling voor kleding en uiterlijk; veel hetzelfde gedrag en herhaling in gedrag. 3 Van welke factoren is het ontstaan van hospitalisering afhankelijk? Hospitalisering is afhankelijk van: de zorgvrager zelf, zijn directe omgeving, de instelling en de houding van de zorgverleners. 4 Leg uit wat gehospitaliseerd gedrag van een verzorgende is. Je noemt het gedrag van een verzorgende gehospitaliseerd, als je: een onverschillige houding hebt; het werk voornamelijk routinematig doet; moeilijkheden en verantwoordelijkheden uit de weg gaat door te vluchten in verzorgend werk; weinig initiatief toont. 5 Wat is het uitgangspunt bij de preventie van gehospitaliseerd gedrag? Het uitgangspunt bij de preventie van gehospitaliseerd gedrag is een individuele en respectvolle benadering van de zorgvrager. 6 Met welke maatregelen kun je hospitalisering voorkomen? Bij het voorkomen van hospitalisering spelen de volgende factoren een rol: observeren en signaleren; een juiste houding aannemen; zorg voor de directe omgeving. 7 Welke vragen kun je stellen als je erachter wilt komen wat de oorzaak is van gehospitaliseerd gedrag? Je kunt de volgende vragen stellen: ligt het aan de zorgvrager zelf? ligt het aan de verzorgenden? speelt de directe omgeving een rol? heeft het gedrag te maken met het ziektebeeld of de medicijnen? 8 Wat is het belang van overleg met collega's bij het voorkomen van gehospitaliseerd gedrag? Het belang van overleg is dat je maatregelen neemt die te maken kunnen hebben met het aanpassen van de regels, van de dagindeling of van een andere benadering van de zorgvrager door de verzorgenden. In alle gevallen is het van belang dat jullie consequent zijn en op één lijn zitten. 9 Leg uit wat een goede houding van de verzorgende is bij het voorkomen van hospitalisering. Een goede houding houdt in dat je de zorgvrager behandelt als een individu met een eigen mening en een eigen verantwoordelijkheid. Je accepteert hem zoals hij is. Je geeft de zorgvrager het gevoel waardevol te zijn en van betekenis voor zijn omgeving. Je neemt hem niet te veel uit handen en overlegt met hem. Je gaat creatief en flexibel maar verantwoordelijk ThiemeMeulenhoff 15

16 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie om met de regels. Je betuttelt of kleineert de zorgvrager niet. Je zorgt ervoor dat je zelf geen gehospitaliseerd gedrag vertoont. Je routinematig handelen mag niet ten koste gaan van de zorgvrager. Je hebt ook aandacht voor de familie en de kennissen van de zorgvrager. 10 Wat is de invloed van de directe omgeving op gehospitaliseerd gedrag? Als een ruimte onpersoonlijk en kaal ingericht is en er geen persoonlijke dingen van de zorgvrager te vinden zijn, is de kans op hospitalisering groter. 16 ThiemeMeulenhoff

17 Primaire preventie toepassen Veilig, gezond en aangenaam werken Veilig, gezond en aangenaam werken PRAKTIJK: IRA AAN HET WERK 1 Door welke handelingen vervult Ira een voorbeeldfunctie op het gebied van veiligheid en hygiëne? Ira heeft veel aandacht voor haar eigen hygiëne. Ze zorgt ervoor dat ze schoon is en er verzorgd uitziet. Ook neemt ze voorzorgsmaatregelen door haar nagels schoon te houden en geen ringen en sieraden aan te doen. Ze wast regelmatig haar handen en heeft aandacht voor de hygiëne van de omgeving (badkamer, toilet, keuken). 2 Welke risico's zijn er voor de kraamvrouw met betrekking tot hygiëne en de veiligheid? Kraamvrouwen en pasgeborenen zijn gevoelig voor infecties. Pasgeborenen zijn totaal afhankelijk van degene die ze verzorgt. Ook alle veiligheidsaspecten, zoals het voorkomen van vallen, stoten, verstikking, verbranding, vergiftiging en verdrinking (in het badje) zijn de verantwoordelijkheid van de ouders en de verzorgers. 3 Welke risico's zijn er voor Ira met betrekking tot hygiëne en veiligheid? Ira heeft waarschijnlijk een goede conditie en een goed afweersysteem. Ze loopt het risico om rugklachten te krijgen als ze vaak en langdurig in een gebogen houding werkt. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder de voorbeeldfunctie van de verzorgende. De voorbeeldfunctie van de verzorgende is dat je de gezondheidsvoorlichting ondersteunt door zelf geen gezondheidsbedreigend gedrag te vertonen. 2 Noem vier maatregelen die je kunt nemen om onveilige situaties bij je thuis en op je werk te voorkomen. Vier maatregelen om onveilige situaties thuis en op het werk te voorkomen: je gebruikt apparaten en installaties, zoals ze gebruikt horen te worden: je zorgt ervoor dat je genoeg ruimte hebt om te werken; je neemt voorzorgsmaatregelen als je bezig bent met risicovolle handelingen, zoals met vuur of gevaarlijke en agressieve vloeistoffen; je zorgt ervoor dat je zelf niet struikelt over snoeren, losse veters of slepende lakens. 3 Leg uit waarom onderhoud van meubels, apparaten, hulpmiddelen en installaties belangrijk is. Onderhoud van meubels, apparaten, hulpmiddelen en installaties is belangrijk omdat je ze daarmee in een goede staat houdt en slijtage op tijd ontdekt. 4 Leg uit waarom je als verzorgende meer risico loopt op besmetting dan iemand die niet in de gezondheidszorg werkt. In de gezondheidszorg kom je vaker met besmettelijke ziekten in aanraking dan op andere plekken in de maatschappij. 5 Wat zijn de risico's van prikaccidenten? ThiemeMeulenhoff 17

18 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Het risico van een prikaccident is dat je in contact komt met het bloed van de zorgvrager. Als deze zorgvrager schadelijke micro-organismen in zijn bloed heeft, kun je daarmee besmet worden. 6 Leg uit hoe rugklachten kunnen ontstaan. Rugklachten kunnen ontstaan door een verkeerde werkhouding, werken met een gebogen rug, te lang en te zwaar tillen en draaien tijdens het tillen. 7 Noem vijf maatregelen die je kunt nemen om rugklachten te voorkomen. Aandachtspunten bij het voorkomen van rugklachten zijn: til zo weinig en zo kort mogelijk. Maak zoveel mogelijk gebruik van de mogelijkheden die een zorgvrager nog heeft; til niet te zwaar en vraag hulp; draai niet tijdens het tillen; zorg voor een correcte werkhouding. Dit betekent in ieder geval op de juiste werkhoogte en met een rechte rug; vermijdt een gedraaide houding of draaien van het lichaam tijdens het tillen; volg cursussen en trainingen om til- en transfertechnieken perfect te leren beheersen. 8 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder stress en burn-out. Stress doet zich voor als het je allemaal te veel wordt. Dus als je niet meer kunt voldoen aan de eisen en verwachtingen die aan je gesteld worden. Stress kan leiden tot burn-out. Bij burn-out ga je steeds minder goed functioneren en heb je het gevoel lichamelijk en geestelijk op te raken. 9 Wat zijn de gevolgen van stress voor jezelf? En voor de organisatie waarvoor je werkt? Het gevolg van stress en burn-out is dat je ziek wordt en thuis komt te zitten met klachten als: gebrek aan energie, voortdurende vermoeidheid, slaap- en spijsverteringsstoornissen, gevoel van hulpeloosheid, verlies van zelfvertrouwen, verhoogd cynisme, gevoel van leegte en het gevoel geen kant meer uit te kunnen. 10 Noem vijf maatregelen die je kunt nemen om stress en burn-out te voorkomen. Om stress en burn-out te voorkomen kun je de volgende maatregelen nemen: zorg voor rustmomenten tijdens je werk; gebruik pauzes waarvoor ze bedoeld zijn; eet gezond en neem er de tijd voor; zorg voor voldoende ontspannen lichaamsbeweging, zoals wandelen of sporten; praat met je collega's over moeilijke en emotionele situaties; wees assertief: geef op tijd aan als je vindt dat je te veel moet doen; zorg voor een scheiding tussen je werk en je privé-leven; ga niet naar huis met het gevoel dat je werk niet af is. Draag het goed over aan je collega's. 18 ThiemeMeulenhoff

19 3 Secundaire preventie toepassen Observeren van gezondheidsproblemen PRAKTIJK: NIET PLUIS 1 Wat zijn de voordelen van deze manier van observeren? Het voordeel van het gebruik van vragenlijsten of observatiepunten is dat je bewust en systematisch observeert. Als de vragenlijst van een andere hulpverlener komt, naar wie je wilt doorverwijzen, heb je de belangrijkste informatie voor die hulpverlener al verzameld. 2 Zou jij mevrouw Rutjes uitleggen wat je aan het doen bent als je Charell was? Verklaar je antwoord. Eigen mening en ervaring. 3 Wat vind je van de niet-pluisindex? Eigen mening en ervaring. PRAKTIJK: VOLGENS MIJ HEEFT U KOORTS 1 Maak een overzicht van de observaties van Marloes. Geef ook aan hoe Marloes aan de informatie komt. Marloes observeert: de stuit en de hielen van meneer Aalbers door te kijken; het eet- en drinkgedrag van meneer Aalbers door te kijken en te meten; de stemming van meneer Aalbers door te kijken en te luisteren; de kleur en de temperatuur van meneer Aalbers door te kijken, te voelen en te meten. 2 Bij welke observaties van Marloes is er sprake van interpretatie? Marloes vindt meneer Aalbers somber. Dat is een interpretatie van zijn gedrag. Daarom vraagt ze aan zijn vrouw of hij dat gedrag vaker vertoont. Wanneer Marloes aan het voorhoofd van meneer Aalbers voelt, interpreteert ze dat wat ze voelt als koorts. Ze neemt zijn temperatuur op om te zien of hij ook echt koorts heeft. 3 Welke symptomen die meneer Aalbers vertoont, zijn geïndiceerde symptomen? Welke symptomen zijn niet-geindiceerd? Leg je antwoorden uit. Geïndiceerde symptomen zijn: het rood worden van de stuit en de hielen bij iemand die veel op bed ligt; de moeite die iemand na een CVA heeft bij het eten en het slikken; de sombere stemming van meneer Aalbers als reactie op wat hem is overkomen; de blaasontsteking bij een verblijfskatheter. Er zijn geen niet-geïndiceerde symptomen. ThiemeMeulenhoff 19

20 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie 4 Geef nog enkele andere geïndiceerde symptomen die je zou kunnen observeren bij meneer Aalbers. Bij meneer Aalbers zou je onder meer de volgende geïndiceerde symptomen kunnen observeren: contracturen en atrofie van de ledematen aan de linkerkant van het lichaam; de bijwerkingen van de medicijnen die meneer Aalbers voor de blaasontsteking krijgt. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat het verband is tussen secundaire preventie en het observeren van een zorgvrager. Bij secundaire preventie gaat het om het opsporen van gezondheidsproblemen. Je kunt mogelijke gezondheidsproblemen het beste opsporen als je observeert. Observeren is doelgericht en bewust waarnemen om gegevens te verzamelen. 2 Wat versta je onder waarnemen? Waarnemen is het opvangen van prikkels met je zintuigen. 3 Welke factoren bepalen je waarneming? Factoren die je waarneming bepalen zijn: je ervaring; je omgeving; je lichamelijke toestand; je psychische toestand; je verwachtingen; het feit dat je kijkt; de mate van aandacht die je hebt. 4 Welke fouten kun je maken bij waarnemen? Fouten die je kunt maken tijdens het waarnemen zijn: het leniency-effect: de neiging om jezelf en je bekenden hoger in te schatten dan vreemden; het halo-effect: de neiging om iemands gedrag positief te waarderen omdat je oordeel over hem al positief was; het horn-effect: de neiging om iemands gedrag negatief te waarderen omdat je oordeel over hem al negatief was; de logica-fout: de neiging om op grond van één eigenschap te concluderen dat deze eigenschap van toepassing is op alles wat iemand doet. 5 Leg in je eigen woorden uit wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen waarnemen en observeren. Observeren is altijd waarnemen. Maar andersom is waarnemen niet altijd observeren. Observeren is alleen bewust, gericht en aandachtig waarnemen. 6 Leg uit wat je verstaat onder betrouwbaarheid van observaties en wat het begrip validiteit daarmee te maken heeft. 20 ThiemeMeulenhoff

21 Secundaire preventie toepassen Observeren van gezondheidsproblemen Een observatie is betrouwbaar als je erop kunt rekenen dat de observatie de juiste informatie biedt. Een valide observatie is een observatie die geldig is: je hebt inderdaad geobserveerd wat je wilde observeren. 7 Leg uit wat geïndiceerde symptomen zijn en geef drie voorbeelden. Geïndiceerde symptomen zijn symptomen die bekend zijn. Je weet dat ze zich kunnen voordoen bij een bepaalde stoornis, beperking of handicap. Van veel gezondheidsproblemen zijn de symptomen bekend. Je kunt geïndiceerde symptomen onderscheiden in: symptomen die kenmerkend zijn voor een bepaalde stoornis of beperking; symptomen die zich voordoen bij complicaties; symptomen die het gevolg zijn van de behandeling (bijwerkingen); symptomen die horen bij een succesvolle behandeling; symptomen die horen bij een onsuccesvolle behandeling. Voorbeelden van geïndiceerde symptomen zijn: hoesten bij verkoudheid, weinig lucht bij astma, afasie na een CVA, decubitus bij bedlegerigheid. 8 Geef in je eigen woorden weer wat het verschil is tussen geïndiceerde en niet-geïndiceerde symptomen. Geïndiceerde symptomen zijn bekend. Je weet dat de kans aanwezig is dat deze symptomen zich kunnen voordoen. Niet-geïndiceerde symptomen zijn symptomen die kunnen ontstaan, maar die je niet verwacht bij het gezondheidsprobleem dat de zorgvrager al heeft. Het gaat dan om een ander gezondheidsprobleem. 9 Wat is volgens jou het voordeel en nadeel van standaardobservatielijsten? Een voordeel van een observatielijst is dat je methodisch en systematisch observeert. Het nadeel van observatielijsten is dat je de kans loopt dat je niet meer onbevangen kijkt. Je staat misschien niet meer open voor onverwachte, nieuwe dingen. Je let alleen maar op wat er op de lijst staat. Over het algemeen zijn de voordelen van observatielijsten wel groter dan de nadelen. 10 Leg uit wat je verstaat onder het monitoren van de zorgvrager en geef aan hoe je dat in de praktijk doet. Het monitoren van de zorgvrager is het observeren terwijl je aan het werk bent. Je bent tijdens je werk voortdurend goed aan het kijken en luisteren naar mogelijke symptomen van stoornissen, beperkingen of handicaps. ThiemeMeulenhoff 21

22 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Observaties rapporteren PRAKTIJK: VOLGENS MIJ IS HIJ WAT DEPRESSIEF 1 Zet de rapportage van de dagdienst en de avonddienst allebei in het SOAP-model. Dagdienst 24 september: S: Meneer Gerrits heeft geen zin om op te staan. Hij vindt dat de revalidatie niet snel genoeg gaat. Hij heeft ook geen behoefte aan bezoek. Hij vraagt of wij zijn vrouw willen bellen dat ze niet hoeft te komen. Hij zegt dat hij het koud heeft. O: Meneer Gerrits maakt een sombere indruk. Hij heeft een temperatuur van 37,9 graden. Hij eet niets en heeft maar één kopje thee gedronken. A: Meneer Gerrits is wat depressief omdat de revalidatie niet snel genoeg gaat. P: De revalidatie is tijdelijk gestopt. Een vochtbalans bijhouden, regelmatig temperaturen en een psycholoog erbij halen. Avonddienst 24 september: S: Meneer Gerrits wil niet getemperatuurd worden. Hij heeft geen honger en zijn stuit doet zeer. Hij zegt dat hij een vol gevoel heeft. O: Zijn stuit en hielen zijn rood. Hij geeft vaak geen antwoord als je hem wat vraagt. Hij staart maar voor zich uit. Hij heeft wel twee kopjes thee gedronken. A: Richard geeft geen analyse. P: Ik ben begonnen met wisselligging en heb hem schapenvachtjes voor zijn hielen gegeven. 2 Welke informatie kan volgens jou beter en nauwkeuriger? Eigen mening en ervaring. Richard geeft geen analyse van de zorgsituatie. Dat had hij in zijn rapport wel kunnen doen. 3 Geef de informatie een logische opbouw en leg uit waarom je voor deze opbouw hebt gekozen. Eigen mening en ervaring. Als je kiest voor het SOAP-systeem, is je antwoord hetzelfde als bij 1. 4 Welke informatie zou je nog aanvullend op deze rapportage willen geven? Eigen mening en ervaring. De analyse en het plan van aanpak van deze situatie kan beter uitgewerkt worden. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder rapporteren. Rapporteren is het doorgeven van informatie aan anderen. Je doet verslag van je observaties en van dat wat je te weten bent gekomen. 2 Wat is het belang van goed rapporteren voor de zorgvrager? Het belang van goed rapporteren is het bewaken van de continuïteit van de zorg voor de zorgvrager. 3 Welke manieren van rapporteren zijn er? Je kunt op twee manieren rapporteren: mondeling en schriftelijk. 4 Wat zijn de voor- en nadelen van deze manieren van rapporteren? 22 ThiemeMeulenhoff

23 Secundaire preventie toepassen Observaties rapporteren De voordelen van mondeling rapporteren zijn: het is een snelle manier van rapporteren; je kunt gebruikmaken van lichaamstaal en andere vormen van non-verbale communicatie; je kunt direct reageren en krijgt onmiddellijk een reactie. De nadelen van mondeling rapporteren zijn: je boodschap ligt niet vast en je kunt de boodschap niet nakijken; anderen kunnen niet kennisnemen van de boodschap; je kunt moeilijker evalueren. De voordelen van schriftelijk rapporteren zijn: de boodschap ligt vast; veel mensen kunnen kennisnemen van de boodschap; je kunt de boodschap altijd nalezen en controleren. De nadelen van schriftelijk rapporteren zijn: je kunt niet gebruikmaken van lichaamstaal en andere vormen van non-verbale communicatie; het kan lang duren voordat de informatie het doel bereikt. 5 Leg in je eigen woorden uit waarom rapportage een belangrijk onderdeel is van het zorgplan. Het zorgplan bestaat uit de rapportage van de laatste afspraken over de problemen van de zorgvrager, de doelen die je wilt bereiken en de acties die afgesproken zijn om de doelen te bereiken. 6 Waarom is het belangrijk om in je rapportage een onderscheid te maken tussen feiten en meningen? Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen feiten en meningen omdat het duidelijk moet zijn waarop je informatie berust en waar het vandaan komt. Het is belangrijk te weten welke dingen je objectief hebt vastgesteld. Je interpretaties en meningen zijn niet onbelangrijk. Ze kunnen heel waardevol zijn. Als je ze geeft, zorg er dan voor dat het duidelijk is dat het om je mening gaat. 7 Leg uit wat rapporteren volgens het SOAP-systeem inhoudt. Het SOAP-systeem is een manier om systematisch te rapporteren. SOAP is een afkorting van: Subjectieve klachten en opmerkingen van de zorgvrager; Objectieve observaties van de verzorgende; Analyse van de verzorgende; Planning van de verzorgende. 8 Wat is het voordeel van rapporteren op een afgesproken manier? Het voordeel van rapporteren op een afgesproken manier is dat het duidelijk is voor iedereen. Je collega's weten op welke plaats ze de informatie kunnen vinden en om wat voor soort informatie het gaat. 9 Leg uit wat je verstaat onder een rapportage met een logische opbouw. ThiemeMeulenhoff 23

24 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie Een rapportage met een logische opbouw is een rapportage waarin de informatie is geordend op een afgesproken manier. Een rapportage met een logische opbouw heeft de volgende kenmerken: de rapportage is opgebouwd volgens een afgesproken systeem, zoals SOAP; de rapportage is systematisch; de rapportage is chronologisch; de rapportage is thematisch. 10 Leg uit wat het verband is tussen rapporteren en evalueren. Het verband tussen rapporteren en evalueren is dat je de informatie in een rapportage kunt teruglezen tijdens een evaluatie. Als je schriftelijk rapporteert, leg je veel informatie vast. Als je evalueert, dus als je bekijkt of je doelen zijn behaald, kun je zien of je verder bent gekomen en je doelen ondertussen zijn bereikt. 24 ThiemeMeulenhoff

25 Secundaire preventie toepassen Gezondheidsproblemen bespreken Gezondheidsproblemen bespreken PRAKTIJK: DAT GAAT TEN KOSTE VAN ANDERE BEWONERS! 1 Susanne doet alle mogelijke moeite om het verblijf van mevrouw Bogers in het verzorgingshuis te verlengen. Wat zijn hiervan de voor- en nadelen? Eigen mening en ervaring. Het voordeel is dat mevrouw Bogers in haar eigen, vertrouwde omgeving blijft. Nadelen zijn dat mevrouw Bogers niet de zorg krijgt die ze nodig heeft, dat de verzorgenden overbelast worden, wat ten koste gaat van het personeel en van (de tijd voor) andere zorgvragers. 2 Wat zou jij doen als je Susanne was? Eigen mening en ervaring. 3 Hoe zou jij het gesprek met mevrouw Bogers voorbereiden en aanpakken? Eigen mening en ervaring. 4 Hoe zou je de zoon van mevrouw Bogers inlichten? Eigen mening en ervaring. PRAKTIJK: JE BENT GEEN DOKTER, ALS JE DAT MAAR WEET! 1 Hoe zou je reageren op de laatste opmerking van meneer Hermsen als jij Thoraya was? Eigen mening en ervaring. 2 Wat vind je van de reacties van Thoraya? Zou je op dezelfde manier reageren of zou je het anders doen? Leg je antwoord uit. Eigen mening en ervaring. 3 Wat zou je doen als meneer Hermsen uiteindelijk niet wil dat je de dokter belt? In dat geval overleg je met je leidinggevende en je collega's. KENNISOPDRACHT 1 Leg in je eigen woorden uit wat je verstaat onder bespreekbaar maken. Als je iets bespreekbaar maakt, zorg je ervoor dat je erover kunt spreken. Je kunt denken aan het bespreken van je observaties met de zorgvrager. 2 Welke vier functies heeft het bespreekbaar maken van observaties? Leg uit wat elke functie inhoudt. Het bespreekbaar maken van observaties heeft vier functies: een juridische functie: in de wet (WGBO) staat dat de zorgvrager geïnformeerd moet worden over zijn toestand. Hij is degene die beslist of hij akkoord gaat met wat de hulpverleners voorstellen; een controlerende functie: de zorgvrager bevestigt je observaties. Hij kan je dan ook nieuwe informatie geven; ThiemeMeulenhoff 25

26 1.7 Geeft individueel voorlichting, advies, instructie een emancipatoire functie: je betrekt de zorgvrager bij zijn zorgproces als je hem informeert over zijn gezondheidstoestand. Hiermee help je hem zo zelfstandig mogelijk te zijn. Je bevordert de eigen verantwoordelijkheid en de autonomie van de zorgvrager; een ethische functie: uit ethisch oogpunt behandel je een zorgvrager als een onafhankelijk individu dat recht heeft op informatie. 3 Welke problemen kunnen zich voordoen bij het bespreekbaar maken van observaties? Leg bij elk probleem uit waar je op moet letten. Problemen die zich kunnen voordoen bij het praten over gezondheidsproblemen zijn: de zorgvrager wil of durft niet te praten: het is van belang dat je als verzorgende een goed contact met de zorgvrager opbouwt, zodat hij zijn gevoelens en problemen met jou durft te bespreken; de zorgvrager kan niet communiceren: het contact met de zorgvrager vereist tijd en geduld. Probeer gebruik te maken van andere communicatiemiddelen en hulpmiddelen die je bij communicatie kunt gebruiken; de verzorgende is onzeker of twijfelt over de observatie: als je twijfelt over je observatie, doe het dan nog een keer. Je kunt ook vragen naar de observatie van je collega's of andere hulpverleners; de verzorgende heeft medelijden: medelijden mag je professionele handelen niet in de weg staan; de verzorgende is bang voor de reactie van de zorgvrager: angst voor de reactie van de zorgvrager is geen reden om informatie niet te geven. Je kunt je voorbereiden op de reactie van de zorgvrager. 4 Leg in je eigen woorden uit wat medelijden is en hoe je ermee denkt om te gaan. Medelijden is meevoelen met iemand anders. Medelijden is een normale emotie als je een zorgvrager ziet lijden. Deze emotie mag je erkennen en tonen, maar het is niet professioneel als je je handelwijze laat leiden door medelijden. 5 Wat versta je onder een slechtnieuwsgesprek? Een slechtnieuwsgesprek is een gesprek waarin iemand slecht nieuws vertelt aan een ander. Slecht nieuws is informatie die onprettig en niet welkom is. 6 Noem drie observaties die jij als verzorgende zelf kunt waarnemen en bespreken met de zorgvrager. Leg uit waarom je dat in deze gevallen zelf kunt. Eigen ervaring. Voorbeelden zijn: de resultaten van het meten van de lichaamstemperatuur; de resultaten van een bloeddrukmeting; het opmerken van ander gedrag of een andere stemming van de zorgvrager. 7 Welke gegevens kunnen, behalve de gezondheidstoestand van de zorgvrager, ook onderwerp zijn van een slechtnieuwsgesprek? Slechtnieuwsgesprekken kunnen ook over andere dingen gaan dan gezondheidsproblemen. Voorbeelden daarvan zijn: de zorgvrager mag nog niet naar huis; de zorgvrager krijgt geen bezoek; de zorgvrager moet naar een andere kamer, zaal of zorginstelling; 26 ThiemeMeulenhoff

27 Secundaire preventie toepassen Gezondheidsproblemen bespreken de zorgvrager moet zijn kamer met iemand delen. 8 Leg uit op welke manier je een slechtnieuwsgesprek voert. Een slechtnieuwsgesprek voer je op de volgende manier: je vertelt het slechte nieuws direct; je geeft de ander de gelegenheid het slechte nieuws te verwerken; je helpt met het zoeken naar oplossingen voor de korte termijn. 9 Leg uit wat je kunt doen als vervolg op een slechtnieuwsgesprek. Het slechtnieuwsgesprek heeft altijd een vervolg. In de dagen erna blijf je in gesprek met de zorgvrager en: je controleert of hij alles begrepen heeft; je legt nogmaals uit wat niet duidelijk is; je evalueert het slechtnieuwsgesprek samen met de zorgvrager. 10 Onder welke omstandigheden kun je besluiten om bepaalde informatie niet met een zorgvrager te bespreken? Zorgverleners kunnen de inschatting maken dat het brengen van slecht nieuws of het bespreken van de informatie nadelig kan zijn voor de zorgvrager. In de WGBO staat dat je bij het geven van informatie goed moet afwegen hoe belastend de informatie is, en hoe het vermogen van de zorgvrager is om de informatie te kunnen verwerken. Deze beslissing neem je nooit alleen. Overleg en onderlinge communicatie zijn noodzakelijk. ThiemeMeulenhoff 27

28

29 4 Tertiaire preventie toepassen Reacties op gezondheidsproblemen PRAKTIJK: BEHANDELING ZAL NIET MEER HELPEN 1 Geef aan wat de stoornissen, beperkingen en handicaps van Marjo zijn. De stoornis van Marjo is de slokdarmkanker die ze heeft. Haar beperkingen zijn: niet meer kunnen eten en moeite hebben met het doen van de dagelijkse dingen. Haar handicap is dat ze niet meer kan werken en niet meer volledig aan het maatschappelijk verkeer kan deelnemen. 2 Beschrijf in je eigen woorden de reacties van Marjo op haar gezondheidsprobleem. Marjo is laat naar de huisarts gegaan. Ze vermoedde sterk dat er iets aan de hand was, maar wilde het eigenlijk niet weten. In het ziekenhuis heeft ze zichzelf opgesloten. Ze wilde niemand spreken. Uiteindelijk heeft Marjo heel verdrietig verteld dat ze doodsbang is. 3 Als verzorgende bij de thuiszorg kom jij bij Marjo. Hoe zou je een gesprek met haar aanpakken? Eigen mening en ervaring. 4 Aan welke reactie zou jij als verzorgende iets willen en kunnen doen? Leg je antwoord uit. Eigen mening en ervaring. Als Marjo zich opsluit, blijf je contact zoeken. Uiteindelijk bestaat je aandeel in het omgaan met de reactie van Marjo vooral uit luisteren. PRAKTIJK: VOOR MIJ HOEFT HET NIET LANG MEER TE DUREN 1 Hoe zou je de reactie van mevrouw Havermand benoemen? Leg je antwoord uit. De reactie van mevrouw Havermand is een combinatie van angst en opstandigheid. 2 Hoe zou je reageren als jij Jamila was? Eigen mening en ervaring. PRAKTIJK: IK BEN GESTRUIKELD, DENK IK! 1 Welke reacties van mevrouw Aan de Stegge op haar gezondheidsprobleem kan Daphne signaleren? Mevrouw Aan de Stegge ontkent in eerste instantie dat er iets met haar aan de hand is. Later is ze met haar opmerkingen opstandig tegenover Daphne. 2 Vind je dat Daphne het goed aanpakt? Wat zou je hetzelfde doen en wat niet? Leg je antwoord uit. Eigen mening en ervaring. 3 Wat zou jij in afwachting van de komst van de dokter doen? Eigen mening en ervaring. Het beste is het om bij mevrouw Aan de Stegge te blijven en te praten. Praten en luisteren is hierbij erg belangrijk. Mevrouw Aan de Stegge is bezig te verwerken wat haar is overkomen. ThiemeMeulenhoff 29