Eindrapportage Financiering ketenzorg dementie

Transcriptie

1 Eindrapportage Financiering ketenzorg dementie Enschede, 6 oktober 2014 PB/14/1720/fkd dr. Patrick Jansen drs. Peter Bakker

2 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanpak Resultaten Samenstelling keten Werkzaamheden verricht door de keten Kosten en financiering keten Conclusies Bijlage 1. Respons Bijlage 2. Vragenlijst Financiering Ketenzorg Dementie PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 2 van 40

3 Samenvatting Aanleiding Vanwege de Hervorming Langdurige Zorg worden diverse onderdelen vanuit de AWBZ overgeheveld naar andere domeinen. Door die verschuivingen komt de ketenzorg dementie vanaf 2015 onder de aanspraak wijkverpleging in de Zvw te vallen. Om de bestaande ketens dementie in 2015 te borgen heeft ActiZ behoefte aan inzicht in de wijze waarop deze ketens worden bekostigd. ActiZ heeft bureau HHM gevraagd dit inzicht op te leveren. Onderzoeksvragen ActiZ gaf ons de volgende onderzoeksvragen mee: 1. Hoeveel ketens dementie zijn momenteel in Nederland operationeel? 2. Welke activiteiten of werkzaamheden worden door de ketens dementie uitgevoerd? 3. Wat zijn de kosten die gemoeid zijn met deze activiteiten en werkzaamheden? Met behulp van welke financieringsstromen en vanuit welke domeinen worden deze activiteiten en werkzaamheden betaald? Er is gericht gekeken naar de ketenorganisatie en het casemanagement. De aan de keten verwante activiteiten die in de andere domeinen vallen (zoals dagactiviteiten, huisartsenzorg, geheugenpoli etc.) zijn buiten beschouwing gelaten. Onderzoeksmethode Om gegevens te verzamelen voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen hebben we een vragenlijst opgesteld. Die vragenlijst hebben we uitgezet bij alle 84 ketens dementie die (op dat moment) bij Vilans bekend waren. Na het verwerken en analyseren van de respons hebben we met een groot aantal ketens telefonisch nog doorgesproken over hun antwoorden op het gebied van de financieringsbronnen en de kosten kan de keten. Daardoor hebben we de betrouwbaarheid van de resultaten substantieel vergroot. Verder hebben we de uitkomsten van het onderzoek gespiegeld aan die van de meting netwerkindicatoren dementie 2013 waar Vilans zeer recent over heeft gerapporteerd. Resultaten We hebben van 62 ketens een ingevulde vragenlijst ontvangen. Die 62 ketens dekken 65 van de 84 bij Vilans bekende ketens. Op grond van het aantal en de spreiding van de deelnemende ketens, hebben wij geen reden om te twijfelen aan de representativiteit van deze responsgroep. Dit beeld wordt bevestigd na het spiegelen van de resultaten aan de uitkomsten van de meting netwerkindicatoren dementie. Via de validatie van de gegevens over de financiering en de kosten van de ketens hebben we een betrouwbaar beeld verkregen van deze aspecten. De ketens variëren onderling over het algemeen sterk voor wat betreft de samenstelling van de ketenpartners, het aantal uren dat ketenregisseurs, secretariaat en casemanagers in dienst zijn, het aantal en de aard van projecten die (veelal door werkgroepen) worden uitgevoerd. Dit onderzoek heeft niet gekeken naar de oorzaken van deze verschillen, maar bekend is dat deze veelal liggen in regionale verschillen in de hulpvraag, verschillen in inkoopbeleid van de verzekeraars en verschillen in regionaal actieve zorgpartijen. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 3 van 40

4 De functies (ketenregisseur, secretariaat, casemanagers, werkgroepen en projecten) binnen de keten voeren vrijwel alle van de in de zorgstandaard onderscheiden activiteiten uit. In voorkomende gevallen nemen ook de netwerkpartijen hierin een rol. De inkomsten van de ketens zijn voor 40% afkomstig uit opslagen op extramurale en intramurale zorg, 26% uit de beleidsregel Ketenzorg Dementie en 12% uit AIV-gelden. Het restant bestaat uit subsidies van gemeenten/provincies, bijdragen van netwerkpartners en overige inkomstenbronnen. De inventarisatie laat ook zien dat de absolute omvang van de bedragen en de verdeling over de financieringsbronnen sterk wisselen per keten. Casemanagement is met 82% de grootste kostenpost voor de ketens. De gemiddelde ketenkosten per fte casemanager kunnen daarom als voorspeller fungeren voor de totale kosten van de keten. De gemiddelde kosten per fte casemanager bedragen Uitgaande van gemiddeld 9,6 fte casemanager per keten en 84 ketens, kunnen we een globale inschatting maken van de totale kosten voor ketenzorg zoals deze nu functioneert. Die kosten bedragen (9,6 * 84 * =) 54,5 miljoen. Hierbij moet wel worden aangetekend dat dit een momentopname betreft. Ketens verkeren in verschillende stadia van hun ontwikkelingsproces en in sommige gebieden in Nederland is nog geen keten actief. Daarmee is dit bedrag dus geen indicator voor de totale kosten van ketenzorg Dementie wanneer in heel Nederland een dekkend netwerk zou zijn volgens de Leidraad. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 4 van 40

5 1. Inleiding In het kader van de Hervorming Langdurige Zorg worden diverse onderdelen vanuit de AWBZ overgeheveld naar andere domeinen. De verpleging en verzorging zonder verblijf worden met ingang van 1 nuari 2015 onderdeel van de aanspraak wijkverpleging in de Zvw. Onderdeel van deze aanspraak vormt de ketenzorg dementie, die momenteel vanuit de volgende financieringsstromen wordt bekostigd: de NZa-beleidsregel CA Ketenzorg dementie en aanvullende middelen uit de Zvw, Wmo en AWBZ. Om de bestaande ketens dementie in 2015 te borgen heeft ActiZ behoefte aan inzicht in de wijze waarop deze ketens worden bekostigd. Actiz heeft bureau HHM gevraagd dit inzicht op te leveren. Onderzoeksvragen Met de volgende onderzoeksvragen willen we inzicht krijgen in de huidige financiering van de ketens dementie: 4. Hoeveel ketens dementie zijn momenteel in Nederland operationeel? 5. Welke activiteiten of werkzaamheden worden door de ketens dementie uitgevoerd? 6. Wat zijn de kosten die gemoeid zijn met deze activiteiten en werkzaamheden? Met behulp van welke financieringsstromen en vanuit welke domeinen worden deze activiteiten en werkzaamheden betaald? Definitie ketenzorg 1 Het samenhangend geheel van zorginspanningen dat door de verschillende zorgaanbieders onder een herkenbare regiefunctie wordt geleverd, waarbij het cliëntproces centraal staat. Dit blijkt uit geformaliseerde afspraken tussen betrokken zorgaanbieders over samenhang en continuïteit in de patiëntenzorg. De zorg in de keten kan variëren van eenvoudig en strikt volgtijdelijk tot (zeer) complex. 1 Bron: Zorgstandaard dementie. Alzheimer Nederland en Vilans PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 5 van 40

6 2. Aanpak Bruikbaarheid beschikbare informatie Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen zijn gegevens nodig over activiteiten en werkzaamheden van de verschillende ketens en over de bekostiging van die activiteiten en werkzaamheden. We zijn eerst nagagaan welke gegevens al beschikbaar zijn. Daartoe hebben we contact opgenomen met het Landelijk Netwerk Dementie. Via de stuurgroep van dit netwerk (Vilans, Alzheimer Nederland en ketenregisseurs) hebben we achterhaald welke informatie reeds beschikbaar is voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen. In mei 2014 heeft Vilans de meting Netwerkindicatoren Dementie 2013 uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS. De voorlopige resultaten zijn door Vilans tijdens een bijeenkomst op 1 juli gepresenteerd. Daarnaast hebben we eind september inzage gekregen in de rapportage van Vilans. In ons onderzoek richten we ons op de werkzaamheden en activiteiten die vanuit de netwerkorganisaties worden verricht met de middelen die deze organisaties tot hun beschikking hebben. We richten ons niet op het in beeld brengen van de totale dementiezorg bij alle zorgaanbieders en behandelaars die betrokken zijn bij cliënten met dementie (alle diagnoses, behandeling, begeleiding aan alle cliënten met een pgindicatie). Die laatste aspecten zijn onder andere uitgevraagd in de meting Netwerkindicatoren Dementie 2013 van Vilans. We hebben de door Vilans gebruikte vragenlijst doorgenomen om na te gaan of daarmee (een deel van) de onderzoeksvragen kan worden beantwoord. Dat bleek ten dele het geval. Om een aantal redenen hebben we er voor gekozen de benodigde gegevens voor dit onderzoek via een zelfstandige vragenlijst op te vragen. De uitvraag van de kosten en financieringsbronnen was onvoldoende specifiek in de vragenlijst van Vilans; door het moeten koppelen van beide databestanden zou de non-respons groep groter worden dan bij een zelfstandige uitvraag; op het moment dat voorliggend onderzoek moest worden uitgevoerd werden de gegevens van het onderzoek van Vilans nog geanalyseerd. Daardoor waren ze niet op tijd beschikbaar. Vragenlijst over de financiering In afstemming met ActiZ, Vilans en Alzheimer Nederland hebben we een concept vragenlijst opgesteld. Dit concept hebben wij voorgelegd aan enkele ketenregisseurs en op basis van hun reacties aangepast. Vervolgens is deze digitale vragenlijst verspreid onder alle netwerken met het verzoek om de benodigde gegevens aan te leveren. Voor het verspreiden hebben we gebruikgemaakt van het adressenbestand van ActiZ; dat bestand bevat de contactpersonen van alle op dat moment bij Vilans bekende (84) ketens. De contactpersonen hebben vier weken de tijd gehad de vragenlijst in te vullen. Na twee weken hebben we een belronde gehouden onder de contactpersonen die nog niet hadden gereageerd. Na ontvangst en een eerste analyse van de gegevens hebben we met elk netwerk dat gegevens had aangeleverd telefonisch contact opgenomen. Deze gesprekken bleken zinvol om de financieringsbronnen en de kosten van de keten met elkaar in balans te brengen en inzicht te krijgen in verklaringen voor eventuele verschillen hiertussen. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 6 van 40

7 De vragenlijst is ingedeeld naar de verschillende actoren binnen het ketennetwerk: de ketenregisseur, de casemanagers, het secretariaat, eventuele werkgroepen/ overleggen en de ketenpartijen zelf. Per actor hebben wij opgevraagd welke werkzaamheden zij uitvoeren, hoe die werkzaamheden worden gefinancierd en wat de kosten zijn van het uitvoeren van de werkzaamheden. Daarnaast hebben we nog een aantal vragen gesteld over de bekostiging op het niveau van de gehele keten. Het peilar is De vragenlijst is opgenomen in bijlage 2. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 7 van 40

8 3. Resultaten We hebben van 62 ketens een ingevulde vragenlijst ontvangen. Die 62 ketens dekken 65 van de 84 bij Vilans bekende ketens. Sommige door Vilans onderscheiden ketens betreffen subketens; de overkoepelende keten heeft dan namens de subketens deelgenomen aan dit onderzoek. Daarnaast hebben twee ketens geparticipeerd die niet in het overzicht van Vilans voorkwamen. Representativiteit In onderstaande figuur is weergegeven welke ketens hebben deelgenomen aan het onderzoek. Op grond van het aantal en de spreiding van de deelnemende ketens, hebben wij geen reden om te twijfelen aan de representativiteit van de resultaten. Betrouwbaarheid Er bestaat grote diversiteit in samenstelling, omvang, vormgeving en bekostiging van de ketens dementie. Die diversiteit bemoeilijkt het opvragen van gegevens via een grotendeels gestructureerde vragenlijst. Terwijl het werken met een gestructureerde vragenlijst juist weer noodzakelijk is om binnen een korte doorlooptijd een inventarisatie uit te kunnen voeren. Bij het opstellen van de vragenlijst hebben we PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 8 van 40

9 gezocht naar een vorm die enerzijds oog heeft voor de diversiteit en anderzijds een snelle inventarisatie en analyse mogelijk maakt. Uit de opmerkingen van een aantal contactpersonen bleek dat de gestandaardiseerde antwoordcategorieën in de vragenlijst hen soms voor interpretatievraagstukken stelde. Ook werd gemeld dat men niet altijd voldoende zicht had op de financieringsbronnen en de kosten. Een eerste analyse van de antwoorden op de vragen over financieringsbronnen en de kosten van de keten, bevestigde de signalen dat men moeite had met het beantwoorden van de vragen over deze onderwerpen. In overleg met ActiZ is daarop besloten via een belronde deze gegevens te valideren. Daartoe hebben we alle ketens de door hun gegeven antwoorden over de financieringsbronnen en de kosten posten van de keten g d, en vervolgens telefonisch met hen doorgenomen. Op deze manier hebben we de betrouwbaarheid van de gegevens substantieel kunnen verbeteren. Meting Netwerkindicatoren dementie 2013 Verder hebben we de resultaten van ons onderzoek naar de financiering van de ketens dementie vergeleken met de uitkomsten van de meting Netwerkindicatoren dementie 2013; uitgevoerd door Vilans. De rapportage over de meting is eind september opgeleverd en bevat de gegevens van 68 ketens. In de meting Netwerkindicatoren dementie 2013 zijn op enkele aspecten vergelijkbare vragen gesteld. Het betreft de caseload en het aantal fte casemanagers en de omvang van de aanstelling van de ketenregisseur. Bij de weergave van de resultaten (in de navolgende paragrafen van hoofdstuk drie) vergelijken we de uitkomsten van onderhavig onderzoek met die uit de meting Netwerkindicatoren dementie. Omdat de uitkomsten van beide onderzoeken op deze aspecten nagenoeg overeenkomen, kunnen we aannemen dat de responsgroep van het onderzoek naar de financiering van de ketens dementie een representatief beeld geeft van alle ketens dementie in Nederland. In de meting Netwerkindicatoren dementie zijn ook vragen gesteld over de financiering van het casemanagement en de financiering van de keten. Daar is de vraag gesteld welk procentueel deel van de financiering afkomstig is uit de AWBZ, de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Wij hebben de absolute omvang van de verschillende financieringsbronnen in kaart gebracht. Omdat de absolute omvang van de financieringsbronnen ontbreekt in het onderzoek van Vilans, kunnen we de resultaten op dit punt niet goed te vergelijken. 3.1 Samenstelling keten De keten dementie bestaat in de regel uit een netwerk van een aantal zorgaanbieders die de zorg rondom een patiënt op elkaar afstemmen. Zie tabel 1 voor de samenstelling van de aan het onderzoek deelnemende ketens. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 9 van 40

10 Organisatie (N = 60) Totaal aantal % verdeling totaal Maximum per keten Gemiddeld per keten VVT-zorgaanbieders % 37 7,1 GGZ-zorgaanbieders 73 4% 3 1,2 Eerstelijnsaanbieders % ,9 Gemeenten % 15 3,4 Welzijnsorganisaties 127 8% 8 2,1 Anders 141 9% 7 2,4 Totaal % 27,6 Tabel 1. Samenstelling aangesloten partijen bij ketens Gemiddeld bestaat een keten uit 27,6 partijen; het daadwerkelijke aantal partijen per keten varieert van 7 tot 143. Het aandeel eerstelijnsaanbieders is het grootst, gevolgd door de VVT aanbieders. In een keten is een aantal functies te onderscheiden. De deelnemende ketens beschikken in 2014 over de volgende functies. Totaal Ja Nee Onbekend Ketenregisseur Secretariaat Casemanagers Werkgroepen Overlegvormen Tabel 2. Onderscheiden functies Tabel 3 laat zien dat een keten voor gemiddeld 16 uur per week een ketenregisseur heeft aangesteld 2, 13 uur secretariaat en 350 uur casemanagers. Zoals ook hierboven aangegeven varieert de omvang van de aanstelling sterk per keten. Het gemiddeld aantal fte casemanagers in de keten is 9,7 3. In de meting Netwerkindicatoren dementie kwam men uit op 9,4 fte (op basis van de antwoorden van 61 ketens). Omvang aanstelling Ketenregisseur Secretariaat Casemanagers N = 59 N = 30 N = 58 Totaal (uren/week) Gemiddeld (uren/week) Modus (uren/week) Minimum (uren/week) Het onderzoek van Vilans kwam tot dezelfde uitkomst, gebaseerd op de antwoorden van 59 ketens. 3 Dit is als volgt berekend: 350 uur casemanagers gedeeld door 36 uur per week. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 10 van 40

11 Omvang aanstelling Ketenregisseur Secretariaat Casemanagers Maximum (uren/week) Tabel 3. Omvang aanstelling De ketenregisseur en het secretariaat zijn meestal bij de netwerkorganisatie of een VVT-aanbieder in dienst. Casemanagers werken veelal bij een VVT-aanbieder (zie tabel 4). Werkgever Ketenregisseur (N =59) Secretariaat (N = 30) Casemanagers (N = 58) Aantal % aantal % Aantal % Netwerkorganisatie 27 35% 15 38% 8 8% VVT-zorgaanbieder 28 36% 12 31% 53 50% GGZ-zorgaanbieder 5 6% 5 13% 13 12% Eerstelijnsaanbieders 3 4% 2 5% 11 10% Gemeente 0 0% 0 0% 2 2% Andere organisaties 14 18% 5 13% 18 17% 4 Totaal % % % Tabel 4. Werkgevers van de ketenregisseurs, secretariaat en casemanagers Uit tabel 5 blijkt dat het aantal casemanagers sterk wisselt per keten, gemiddeld zijn het er 15, het meest voorkomende aantal (modus) casemanagers is 9 per keten. Aantal casemanagers (N=58) Totaal aantal casemanagers 874 Gemiddeld aantal casemanagers 15 Modus aantal casemanagers 9 Minimum aantal casemanagers 1 Maximum aantal casemanagers 77 Tabel 5. Aantal casemanagers per keten De overlegvormen die voorkomen binnen de ketens bestaan in de regel uit stuurgroepen, projectgroepen, werkgroepen en casemanagers-overleg. De inhoud van de werkgroepen is heel divers. Uit de door de respondenten gegeven toelichting bij de werkgroepen blijkt een sterke relatie met de door de netwerken georganiseerde projecten. Veel projecten worden door een werkgroep uitgevoerd. Vaak genoemde werkgroepen hebben betrekking op ICT, digitaal dossier, protocol casemanagement en de zorgstandaard. 4 Andere organisaties bij casemanagers zijn voornamelijk welzijnsorganisaties en ziekenhuizen. 5 Bij 17 ketens is de regisseur bij meer dan één organisatie in dienst. 6 Bij 6 ketens is het secretariaat bij meer dan één organisatie in dienst. 7 Bij 31 ketens zijn de casemanagers bij meer dan één organisatiecategorie in dienst. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 11 van 40

12 Projecten (N= 57) Gemiddeld aantal projecten per keten 4 Tabel 6. Aantal projecten per keten De projecten zijn divers van aard. De meeste projecten hebben betrekking op informatievoorziening, deskundigheidsbevordering/kennisuitwisseling, mantelzorgondersteuning en lotgenotengroep. Uit de beschrijving van de projecten wordt niet altijd duidelijk of het om een in de tijd begrensde activiteit gaat of dat het een doorlopend project is. 3.2 Werkzaamheden verricht door de keten Ketenregisseur Takenpakket ketenregisseur (N=57) Ja Nee Gemiddeld % van de tijd Geeft leiding aan casemanagers 53% 47% 14% Draagt zorg voor deskundigheidsbevordering van professionals 76% 24% 7% Brengt de diverse ketenpartners bijeen 98% 2% 15% Informeert de ketenpartijen 98% 2% 12% Coördineert de regionale samenwerking 98% 2% 16% Zorgt voor innovatie in de keten 93% 7% 13% Onderhoudt contacten met zorgkantoor, zorgverzekeraar en gemeenten 97% 3% 8% Houdt registratie van de doelgroep bij 59% 41% 5% Actualiseert de sociale kaart 48% 52% 3% Verzorgt de Public Relations 86% 14% 7% Totaal 100 Tabel 7. Takenpakket ketenregisseur De kerntaken van de ketenregisseur: het bijeenbrengen van de diverse ketenpartners, het informeren van de ketenpartijen, het coördineren van de regionale samenwerking, het zorgen voor innovatie in de keten, het leiding geven aan casemanagers en het onderhouden van contacten met zorgkantoor, zorgverzekeraar en gemeenten. Hieraan besteedt de regisseur circa 70% van zijn tijd. Casemanagers Caseload casemanagers (N = 58) Gemiddeld aantal cliënten per fte 56,7 Modus 55 Minimum 7 Maximum 113 Tabel 8. Caseload casemanagers PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 12 van 40

13 De gemiddelde caseload van de casemanagers bedraagt circa 57 patiënten per fte. Uit de modus blijkt dat 55 patiënten per casemanager het meest voorkomt. Daarnaast laten het maximum en het minimum zien dat er in de praktijk wel grote verschillen voorkomen. De gemiddelde caseload uit het onderzoek van Vilans is 60 cliënten per casemanagers, variërend van cliënten. In dat onderzoek gaven de meeste ketens aan dat casemanagers gemiddeld 50 à 55 cliënten onder hun hoede hebben per fte. Tabel 9 geeft een beeld van het takenpakket van de casemanagers. Takenpakket casemanagers (N = 58) Niet Nauwelijks Vaak Altijd Onbekend totaal Eerste aanspreekpunt zijn voor cliënt en mantelzorgers Begeleiding rond een nietpluisgevoel 0% 0% 26% 72% 2% 100% 3% 12% 47% 36% 2% 100% Zorgdiagnostiek 0% 0% 41% 55% 3% 100% Bemoeizorg 3% 29% 50% 12% 5% 100% Psycho-educatie individueel en in groepsverband Zorgbemiddeling voor mensen met dementie en hun naasten Therapeutische interventies uitvoeren (zoals psychosociale systeembegeleiding, familiegesprekken) Gesprekken met bredere kring rondom cliëntsysteem 0% 7% 64% 28% 2% 100% 0% 2% 48% 48% 2% 100% 12% 29% 34% 17% 7% 100% 0% 3% 57% 36% 3% 100% Zorgcoördinatie 0% 2% 33% 64% 2% 100% Praktische hulp (zoals huisvesting, huishouding, vervoer, financiën) Emotionele ondersteuning van cliënt en mantelzorger 7% 22% 53% 16% 2% 100% 0% 0% 21% 78% 2% 100% Hulp bij behoud van een zinvol leven 2% 3% 48% 45% 2% 100% Begeleiding bij opstellen wilsverklaringen en regelen wettelijke vertegenwoordiging Actieve betrokkenheid bij complexe situaties (zorgweigering, gevaar, overbelasting, comorbiditeit) Zorgen dat er adequate hulp komt in crisissituaties Begeleiding bij transities van de cliënt 2% 33% 52% 5% 9% 100% 0% 5% 48% 45% 2% 100% 0% 2% 47% 50% 2% 100% 0% 3% 59% 36% 2% 100% PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 13 van 40

14 Takenpakket casemanagers (N = 58) Niet Nauwelijks Vaak Altijd Onbekend totaal Begeleiding bij tijdelijke opname 0% 5% 48% 41% 5% 100% Begeleiding bij permanente opname 9% 5% 40% 41% 5% 100% Nazorg aan mantelzorg na opname of overlijden van de cliënt Tabel 9. Activiteiten casemanagers 2% 16% 38% 40% 5% 100% Casemanagers voeren alle in de zorgstandaard genoemde taken uit. Taken die meer in beperkte mate worden uitgevoerd zijn: bemoeizorg, het uitvoeren van therapeutische interventies, praktische hulp en het begeleiden bij wilsverklaringen. Ketenpartijen Naast de ketenregisseurs en casemanagers zijn er diverse andere partijen die een bijdrage leveren aan de ketenzorg dementie. De volgende tabel geeft en beeld van de werkzaamheden die de andere ketenpartijen uitvoeren. Werkzaamheden door ketenpartijen (excl. Ketenregisseurs en casemanagers) N = 58 Informatievoorziening gericht op mensen met dementie en naasten, vrijwilligers en (aankomende) professionals Ja Nee Onbekend totaal 93% 7% 0% 100% Toegang tot zelftesten en telefonische hulplijnen 45% 21% 34% 100% Preventief huisbezoek 84% 9% 7% 100% Bemoeizorg 74% 14% 12% 100% Meten overbelasting van mantelzorgers 60% 24% 16% 100% Deskundigheidsbevordering en kennisuitwisseling voor zorg- en hulpverleners/vrijwilligers 86% 10% 3% 100% Ziektediagnostiek 95% 5% 0% 100% Zorgdiagnostiek 90% 9% 2% 100% Afgestemde multidisciplinaire behandeling, begeleiding en steun gericht op chronische gevolgen van de ziekte Informatie, advies en psycho-educatie voor mensen met dementie en hun mantelzorgers 79% 14% 7% 100% 83% 16% 2% 100% Meldpunt ouderenmishandeling 90% 5% 5% 100% Huishoudelijke hulp 97% 2% 2% 100% ADL 98% 2% 0% 100% Dagverzorging, dagbehandeling, ontmoetingscentra 100% 0% 0% 100% Cursus omgaan met dementie 67% 21% 12% 100% Lotgenotengroep 78% 16% 7% 100% PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 14 van 40

15 Werkzaamheden door ketenpartijen (excl. Ketenregisseurs en casemanagers) N = 58 Ja Nee Onbekend totaal Mantelzorgondersteuning 95% 2% 3% 100% Noodbedden (noodopname voor mensen met indicatie) 84% 12% 3% 100% Crisisbedden 88% 10% 2% 100% Crisisinterventie 86% 14% 0% 100% Revalidatie bij dementie na ziekenhuisopname 78% 12% 10% 100% Telefooncirkel 28% 26% 47% 100% Respijtzorg 97% 3% 0% 100% Woonservicezone 74% 5% 21% 100% Woningaanpassingen/domotica 88% 5% 7% 100% Specifieke woonvormen voor mensen met dementie 95% 2% 3% 100% Vervoer 88% 5% 7% 100% Diensten in en rond huis 97% 2% 2% 100% Tabel 10. Werkzaamheden door ketenpartijen 3.3 Kosten en financiering keten Naast gegevens over de samenstelling en werkzaamheden van de ketens hebben we ook financiële gegevens verzameld. Zoals eerder aangegeven hebben we de antwoorden over de kosten en financiering van de keten in een telefonisch interview gevalideerd. 58 van de 62 deelnemende ketens hadden antwoord gegeven op de vragen over de financiering en kosten van de keten. Deze 58 ketens hebben wij een gestuurd met de door hen gegeven antwoorden. Met 48 ketens hebben wij telefonisch de antwoorden doorgenomen en waar nodig gecorrigeerd. 8 Vier ketens hebben aangegeven onvoldoende zicht te hebben op deze materie om een betrouwbaar beeld te kunnen schetsen. Onderstaande gegevens zijn daarom gebaseerd op 44 ketens; dat wil zeggen ruim de helft van het totale aantal ketens in Nederland. Het gemiddeld aantal casemanagers bij deze 44 ketens is 13 per keten, het totaal aantal fte casemanagers 402 fte en het gemiddeld aantal fte casemanagers per keten is 9,6. In de gehele responsgroep waren deze uitkomsten respectievelijk 564, 15 en 9,7 en het onderzoek van Vilans kwam uit op gemiddeld 9,4 fte casemanagers per keten. Hieruit leiden we af dat de 44 ketens waarmee we een beeld geven van de kosten en financiering van de keten een representatieve steekproef uit alle ketens is. De ketens worden uit verschillende bronnen bekostigd. 8 Met 10 ketens hebben wij geen telefonisch interview kunnen afnemen in de beschikbare onderzoeksperiode. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 15 van 40

16 Financieringsbron (N = 44) Bedrag % Aantal maal genoemd AWBZ opslag op functies PV, VP en BG voor cliënten met indicatie ( ) % 19 AWBZ opslag op zorgprestaties met verblijf (ZZP's) ( ) % 10 AWBZ AIV-gelden ( ) % 24 NZa-Beleidsregel ketenzorg dementie ( ) % 33 Zvw (GGZ DBC delirium, dementie en overig) ( ) % 2 Subsidie gemeente / Wmo financiering ( ) % 10 Subsidie provincie ( ) % 2 Bijdrage netwerkpartners in geld ( ) % 21 Overig ( ) % 11 Bijdrage netwerkpartners in uren per week 312 uur per week 29 Totaal % Tabel 11. Financieringsbronnen ketens Zowel de omvang als de verdeling van de bronnen waaruit de financiering stamt varieert sterk onder de respondenten. Gemiddeld komen de ketens uit op circa ,- aan inkomstenbronnen; het loopt echter uiteen van tot 3,5 miljoen. Het aantal genoemde bronnen per keten varieert van 1 tot 7. In vrijwel elke keten leveren de netwerkpartners een financiële en/of personele bijdrage. 40% van de inkomsten is afkomstig uit opslagen op extramurale en intramurale zorg, 26% uit de beleidsregel Ketenzorg Dementie en 12% uit AIV-gelden. Bij een deel van de ketens is de bijdrage vanuit de beleidsregel bedoeld voor het organiseren van de keten; bij andere ketens wordt vanuit de beleidsregel ketenzorg ook casemanagement gefinancierd (en wordt de ketenorganisatie bekostigd uit bijdragen van de netwerkpartners). De contracteerruimte Ketenzorg Dementie bedraagt landelijk 15,5 miljoen (NZa beleidsregel CA : Contracteerruimte 2014). Navraag bij de NZa leert dat de contracteerruimte arlijks ook vrijwel geheel wordt besteed. Over 2013 zijn er voor 14,6 miljoen aanvragen ingediend door 83 initiatieven; de contracteerruimte in 2013 was 15 ½ miljoen euro. De 44 responderende ketens worden in 2014 voor ruim 7 miljoen uit de beleidsregel Ketenzorg dementie bekostigd. Zij vertegenwoordigen ruim de helft van het totale aantal initiatieven (84) in Nederland. De verschillen in de omvang van de inkomsten hangen samen met (de kosten van) het aantal casemanagers dat in dienst is bij de keten. Casemanagers vormen namelijk de grootste kostenpost van de keten (zie tabel 12). Begrote kosten van de keten, peilar 2014 (personele kosten (inclusief werkgeverslasten), materiële kosten en kapitaallasten). PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 16 van 40

17 Kosten (N=44) Bedrag Percentage Aantal maal genoemd Ketenregisseur % 42 Administratie % 25 Werkgroepen % 24 Overlegvormen % 18 Projecten % 28 Casemanagers % 40 Totaal % 44 Tabel 12. Begrote kosten 2014 De inzet van casemanagers is de belangrijkste kostenpost voor de ketens. Bij vier van de 44 ketens waar we de gegevens hebben gevalideerd, zijn de casemanagers in dienst bij (één van) de netwerkpartners. De contactpersonen van deze ketens gaven aan geen zicht te hebben op de kosten van de inzet van casemanagers, noch op de financieringsbronnen van hen. Wanneer we de totale kosten van deze 40 ketens delen door het aantal fte casemanagers bij deze ketens, komen we uit op een bedrag van per fte casemanager. Verschillen tussen kosten en financiering De inventarisatie laat een klein verschil zien tussen de inkomsten (financieringsbronnen) en de uitgaven (kosten). De begrote kosten liggen ruim hoger dan de inkomsten uit de financieringsbronnen; het verschil is 2,8% van de begrote kosten. Een deel van dit verschil kan worden verklaard vanuit de inzet van netwerkpartners in uren. 9 Daarnaast heeft een aantal ketens nog verzoeken om aanvullende financiering uitstaan bij zorgkantoren. Verder konden niet alle respondenten het verschil tussen de inkomstenbronnen en de begrote kosten precies verklaren. Bij veel ketens verloopt de declaratie namelijk via de deelnemende netwerkpartners, de exacte kosten zijn dan bij de ketenregisseur niet bekend. Een laatste verklaring voor het verschil is dat de werkelijke kosten veelal enigszins afwijken van de begrote kosten. In tabel 13 hebben we de financieringsbronnen uitgesplist naar personeel, werkgroepen, overleggen en projectgroepen. In de tabel is in percentages aangegeven hoe vaak een bron is genoemd (niet het relatieve aandeel van het bedrag). 9 Dit bedrag kunnen we globaal begroten op (312 uur * 46 weken * 50 per uur =) ,- PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 17 van 40

18 Ketenregisseur (N = 58) Secretariaat (N = 58) Casemanagers (N = 58) Werkgroepen (N = 58) Diverse overleggen (N = 58) Projecten (N = 56) AWBZ opslag op zorgprestaties zonder verblijf (PV, VP en BG) AWBZ opslag op zorgprestaties met verblijf (ZZP s) 8% 7% 22% 8% 7% 9% 5% 7% n.b. 5% 4% 4% AWBZ AIV-gelden 7% 5% 22% 1% 1% 5% NZa-Beleidsregel ketenzorg dementie 27% 21% 26% 17% 15% 22% Zvw (GGZ DBC delirium, dementie en overig) 0% 0% 4% 1% 0% 1% Subsidie gemeente/wmo financiering 1% 2% 2% 5% 3% 2% Subsidie provincie 0% 0% 0% 1% 0% 1% Bijdrage netwerkpartners in geld 29% 23% 7% 6% 9% 12% Bijdrage netwerkpartners in uren per week 12% 21% 5% 41% 49% 30% Overig 11% 15% 12% 14% 12% 14% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Tabel 13. Financieringsbronnen in relatie tot de onderscheiden ketenfuncties Uit de tabel blijkt dat casemanagers met name worden bekostigd op basis van AWBZopslagen en AIV-gelden. De overige medewerkers, de werkgroepen en de projecten worden met name bekostigd op basis van de NZa-beleidsregel ketenzorg en bijdragen (in geld en/of uren) van netwerkpartners. In de categorie overig is genoemd dat casemanagers soms deels worden gefinancierd via de reguliere AWBZ-prestaties (BG, VP of PV) en niet via een opslag; andere respondenten hebben overig ingevuld waar het de opslag per cliënt betreft (in feite is dit de opslag op de functies). Tabel 14 geeft op het niveau van ketenwerkzaamheden (excl. casemanagers, secretariaat en ketenregisseurs) inzicht in de financiering. In de tabel is in percentages aangegeven hoe vaak een bron is genoemd (niet het relatieve aandeel van het bedrag). PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 18 van 40

19 N = 58 AWBZ Zvw Provinciale subsidie Gemeentelijke subsidie/ Wmo Overig Onbekend totaal Informatievoorziening gericht op mensen met dementie en naasten, vrijwilligers en (aankomende) professionals Toegang tot zelftesten en telefonische hulplijnen 24% 3% 0% 31% 10% 31% 100% 5% 2% 0% 2% 22% 69% 100% Preventief huisbezoek 5% 7% 0% 53% 9% 26% 100% Bemoeizorg 21% 21% 0% 19% 5% 34% 100% Meten overbelasting van mantelzorgers 16% 17% 0% 22% 9% 36% 100% Deskundigheidsbevordering en kennisuitwisseling voor zorg- en hulpverleners/vrijwilligers 28% 7% 0% 12% 26% 28% 100% Ziektediagnostiek 10% 69% 0% 0% 3% 17% 100% Zorgdiagnostiek 64% 16% 0% 0% 3% 17% 100% Afgestemde multidisciplinaire behandeling, begeleiding en steun gericht op chronische gevolgen van de ziekte Informatie, advies en psycho-educatie voor mensen met dementie en hun mantelzorgers 40% 29% 0% 0% 7% 24% 100% 52% 5% 0% 12% 9% 22% 100% Meldpunt ouderenmishandeling 3% 0% 7% 29% 12% 48% 100% Huishoudelijke hulp 9% 0% 2% 71% 3% 16% 100% ADL 67% 2% 0% 5% 7% 19% 100% Dagverzorging, dagbehandeling, ontmoetingscentra 72% 0% 0% 3% 9% 16% 100% Cursus omgaan met dementie 17% 5% 0% 19% 22% 36% 100% Lotgenotengroep 22% 5% 2% 24% 19% 28% 100% Mantelzorgondersteuning 21% 5% 2% 40% 10% 22% 100% Noodbedden (noodopname voor mensen met indicatie) 69% 5% 0% 0% 5% 21% 100% Crisisbedden 71% 9% 0% 0% 3% 17% 100% Crisisinterventie 36% 38% 0% 0% 3% 22% 100% Revalidatie bij dementie na ziekenhuisopname 50% 19% 0% 0% 5% 26% 100% Telefooncirkel 2% 0% 0% 14% 12% 72% 100% Respijtzorg 47% 2% 0% 19% 9% 24% 100% Woonservicezone 21% 0% 2% 21% 12% 45% 100% PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 19 van 40

20 N = 58 AWBZ Zvw Provinciale subsidie Gemeentelijke subsidie/ Wmo Overig Onbekend totaal Woningaanpassingen/domotica 0% 3% 2% 52% 10% 33% 100% Specifieke woonvormen voor mensen met dementie 67% 0% 0% 3% 9% 21% 100% Vervoer 24% 2% 0% 43% 5% 26% 100% Diensten in en rond huis 7% 0% 0% 29% 33% 31% 100% Tabel 14. Financiering werkzaamheden ketens Wanneer de categorie overig is aangegeven gaat het veelal over eigen middelen van de ketenpartners, en is onbekend of niet te achterhalen uit welke financieringsbron die eigen middelen weer afkomstig zijn. Een aantal respondenten heeft onbekend aangevinkt wanneer de werkzaamheden uit verschillende bronnen tegelijk worden bekostigd. PB/14/1739/fkd 6 oktober 2014 bureau HHM Pagina 20 van 40