Van mainport tot metropool

Transcriptie

1 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio Van mainport tot metropool Bestuursforum Schiphol Van mainport tot metropool 40

2 Bestuursforum Schiphol Onder de vlag van Metropoolregio Amsterdam werken de regionale en lokale overheden in het noordelijke deel van de Randstad met elkaar samen om afspraken te maken over woningbouw, werkgelegenheid, infrastructuur en landschap. Daarmee bundelen zij hun krachten om de internationale concurrentiepositie van de Metropoolregio Amsterdam te behouden en te versterken. Een voorbeeld hiervan is Plabeka, het Platform Bedrijventerreinen en Kantoorlocaties. Het Bestuursforum Schiphol bestaat uit bestuurders van de gemeente Amsterdam, gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland. Schiphol is gekwalificeerd adviseur voor het Bestuursforum en SADC toehoorder. Het Bestuursforum wil de regie voeren op de ruimtelijkeconomische ontwikkeling van de Schipholregio. Hiervoor is een ontwikkelingsstrategie geformuleerd die jaarlijks wordt gemonitord. Schiphol Group is een exploitant van luchthavens en ontwikkelt AirportCities. Schiphol Area Development Company N.V. (SADC) is opgericht door het Bestuursforum Schiphol en ontwikkelt diverse bedrijven- en kantorenlocaties in de metropoolregio met als doel de internationale concurrentiepositie van de regio te versterken. Gebiedsontwikkeling Metropoolregio Amsterdam Bestuursforum Schiphol Provincie Noord-Holland Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Amsterdam Schiphol Group Schiphol Area Development Company 42 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

3 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio Van mainport tot metropool Inhoud 3 Voorwoord 6 Van mainport tot metropool 12 Richting geven aan de toekomst 18 Focus op ontwikkelingsassen 26 Kiezen voor clusters 36 Van visie naar uitvoering Binnenzijde omslag Kaart REVS Langetermijnvisie Van mainport tot metropool 1

4 Voorwoord De eerste Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio (REVS) van het Bestuursforum Schiphol stamt al weer uit Dat is ver voor mijn tijd als gedeputeerde, want zoals u waarschijnlijk weet, zijn we deze zomer begonnen met een nieuw college van Gedeputeerde Staten. Toch heb ik al wel kunnen vaststellen dat er met deze eerste visie veel in beweging is gezet, bijvoorbeeld op het terrein van locatieontwikkeling en strategische reserveringen. Op die punten is veel bereikt en mede daardoor is de concurrentiepositie van onze regio sterker geworden. Om die positie te behouden en te versterken, moeten we blijvend alert zijn. Daarom was er volop aanleiding de bestaande visie te actualiseren. Met een nieuwe visie kunnen we ons als regio sterker positioneren in het internationale krachtenveld. En dus ligt de samenvattende versie van de REVS nu voor u, waarin we ons hebben gebogen over de voor de Schipholregio gewenste ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Het is een wezenlijk andere visie dan die van Bekeken we voorheen de ontwikkelingen vooral vanuit het perspectief van de luchthaven en luchtvaart, nu richten we ons meer op een optimale inpassing van de luchthaven en van de luchthavengerelateerde economie in de metropool. We willen een optimaal stedelijk milieu scheppen, waarin wonen, werken en ontspannen veel sterker vervlochten zijn. Ofwel: de oude mainportstrategie is verbreed naar een metropolitane strategie. Vandaar ook de titel van deze visie Van mainport tot metropool. In het mondiale krachtenveld moet je je als regio sterk manifesteren. De Metropoolregio Amsterdam want daar hebben we het over heeft al een sterke internationale concurrentiepositie, en die willen we behouden en waar mogelijk uitbouwen. 2 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

5 Wat daarbij past, is de verdere ontwikkeling van onze Y. Twee assen vormen de letter Y in ons gebied: een kennis- en dienstenas van Schiphol naar de Zuidas (Amsterdam Airport Corridor), en een logistieke as van Schiphol en Aalsmeer naar het Westelijk Havengebied (Airport Seaport Greenport Corridor). We zetten vooral in op het versterken van de Amsterdam Airport Corridor. Een ander kernbegrip in de nieuwe visie is de clusterstrategie. Hiermee focussen we meer op de marktvraag en de kwaliteit van locatieontwikkeling. De huidige generatie van kantoorlocaties in de regio Schiphol is wat ons betreft onvoldoende onderscheidend. Om dit te verbeteren, is een andere benadering van de markt nodig, meer vraaggericht en meer gericht op netwerken rond bedrijven. De dynamiek rond economische clusters willen we optimaal bedienen. Uiteraard hoort bij dat streven ook aandacht voor groen, wonen, duurzaamheid en klimaat. Amsterdam Connecting Trade (ACT) is van dat laatste punt het beste voorbeeld. Daar kiezen we bij de uitwerking voor de zogenaamde cradle-to-cradle duurzaamheidprincipes als voornaamste denkrichting. De toekomst van Schiphol en haar omgeving is gebaat bij een heldere visie en slagvaardig handelen. De publieke en private investeringen die de komende decennia in de regio Schiphol zullen worden gedaan, bieden de regio volop nieuwe ontwikkelingskansen. Wij menen dat we met de REVS een uitstekende basis hebben voor een sterke en concurrerende Metropoolregio Amsterdam. Laila Driessen-Jansen, Voorzitter Bestuursforum Schiphol, Gedeputeerde Ruimtelijke Ordening en Schipholzaken Provincie Noord-Holland Van mainport tot metropool 3

6 Van mainport tot metropool 1 Internationale ontwikkelingen Sinds 2001 zijn de internationalisering en globalisering van de wereldeconomie voortgeschreden. Er is een mondiale netwerkeconomie ontstaan, met metropolitane regio s als dragers die elkaar in toenemende mate beconcurreren bij het aantrekken en vasthouden van internationale bedrijven en activiteiten. Verder is de economie steeds meer een kennis- en diensteneconomie geworden. Kennisintensieve bedrijven zoeken vestigingsmilieus die ruimte bieden voor uitwisseling van kennis, onderzoek en innovatie, en ontmoeting, beleving en creativiteit. Veel meer dan in 2001 is duurzaamheid onderkend als een van de meest urgente maatschappelijke thema s; het thema staat hoog op de politieke agenda. De transitie naar een duurzame en klimaatneutrale economie is een enorme uitdaging. Sinds een jaar hebben we te maken met een mondiale economische crisis die begon met de kredietcrisis. De verwachting is dat de crisis de komende twee tot drie jaar zal leiden tot een neergang in de reële economie en een vertraging in de ontwikkeling van projecten in de Schipholregio. Deze vertraging betekent echter niet dat de regio haar ambities voor de komende jaren zal verlagen. Veeleer noodzaakt de huidige situatie ons om onze concurrentiepositie te versterken voor de periode van economisch herstel die daarna volgt. Metropoolregio Amsterdam De gemeenten in de Noordvleugel van de Randstad werken steeds nauwer samen in de Metropoolregio Amsterdam (fig. 1). De afgelopen jaren zijn zij tot het inzicht gekomen dat onderlinge concurrentie ondergeschikt is aan mondiale concurrentie tussen de zogenaamde global city regions. Samenwerking op basis van gezamenlijke kracht is noodzakelijk om niet het onderspit te delven. De Metropoolregio Amsterdam neemt mondiaal een positie in als subtopper en onderscheidt zich van andere regio s op de volgende punten: Leefbaarheid; een metropool op menselijke maat met veel historie, cultuur en een veelkleurige bevolkingssamenstelling. Excellent netwerk van internationale luchtvaartverbindingen (Schiphol en Skyteam). Een sterk agrologistiek cluster rondom de Bloemenveiling Aalsmeer. Een eigen zeehaven en Mainport Rotterdam nabij. 4 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

7 Mede daardoor heeft zich in de regio een aantal krachtige internationale clusters ontwikkeld, zoals logistiek & distributie, ICT, hotels, toerisme & leisure en congresactiviteiten. Ook de creatieve industrie en nieuwe media ontwikkelen zich sterk. De financiële dienstverlening heeft als vanouds een stevige positie, maar behoeft bijzondere aandacht, mede in het licht van de kredietcrisis. De huidige, sterke internationale concurrentiepositie van de Metropoolregio Amsterdam is dan ook niet vanzelfsprekend. Concurrerende regio s investeren slagvaardiger in infrastructurele en ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. Uitdagingen voor de toekomst De knooppuntfunctie van Mainport Schiphol is voor de Metropoolregio Amsterdam een zeer belangrijke vestigingsplaatsfactor. De luchthaven en luchtvaartgerelateerde bedrijvigheid op en rond Schiphol zijn aanjagers van de regionale en nationale economie. Er zijn echter ook nadelige effecten, zoals geluidshinder en beperkingen in het grondgebruik door de geluiszones rond de luchthaven. Een belangrijke opgave van de nieuwe Ruimtelijk Economische Visie is dan ook een nieuwe balans te vinden tussen de belangen van de economie en leefkwaliteit in de regio. Beide punten zijn noodzakelijk om onze concurrentiepositie te behouden en te versterken. Kaart DRO gemeente Amsterdam Figuur 5

8 De Zuidas is met directe arbeidsplaatsen het hart van de Amsterdam Airport Corridor en toplocatie voor het internationale bedrijfsleven in de Randstad. De nabijheid en bereikbaarheid van Schiphol vormen de succesvoorwaarden. 6 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

9 In de visie uit 2001 is een aantal ambities voor de Schipholregio geformuleerd, die deels wel en deels niet zijn gerealiseerd: Het netwerk van rechtstreekse verbindingen vanaf Schiphol is sterk uitgebreid zonder toename van hinder van het luchtverkeer. De groeiende vraag naar luchthavengebonden bedrijfs- en kantoorlocaties is uitstekend opgevangen dankzij een aanzienlijke reservering van locaties en een ontwikkelingsprogramma. Overaanbod aan kantoren wordt tegengegaan door samenwerking in Plabeka. De gewenste differentiatie van vestigingsmilieus voor bedrijven is echter niet goed uit de verf gekomen. Om de bereikbaarheid te verbeteren zijn er grote investeringen gedaan. Zo is het openbaar vervoer sterk verbeterd, maar nog niet op het niveau dat je van een metropoolregio mag verwachten. Ook voor het verkeer en vervoer op de weg zijn de problemen nog lang niet opgelost. Op het gebied van wonen zijn er nog steeds grote tekorten. Ook is er sprake van onvoldoende differentiatie in woningtypen (duur/goedkoop, koop/huur) en woonmilieus (stedelijk, suburbaan) om te voorzien in de vraag van de eigen bevolking en buitenlandse werknemers. Groenprojecten hebben recentelijk meer bestuurlijke aandacht gekregen; de ambities van de REVS 2001 zijn echter nauwelijks gerealiseerd. Arthur van Dijk, wethouder gemeente Haarlemmermeer en voorzitter Platform Bedrijventerreinen en Kantoorlocaties (Plabeka) Onderscheidend vermogen steeds belangrijker Arthur van Dijk is als wethouder van de gemeente Haarlemmermeer lid van het Bestuursforum Schiphol, dat de Ruimtelijk Economische Visie ontwikkelde. Van Dijk: De gemeenteraad van de gemeente Haarlemmermeer heeft de visie ook vastgesteld. Het is nu de taak om deze in het beleid van onze gemeente te verankeren. De visie is daarbij richtinggevend voor ontwikkelingen in de gemeente, met als ultieme legitimatie het vertalen van de plannen in bestemmingsplannen en structuurvisies. De Ruimtelijk Economische Visie biedt volgens Van Dijk verschillende aanknopingspunten om er als metropoolregio sterker uit te komen: Het wordt steeds belangrijker je te onderscheiden van de concurrentie. Zeker in economisch mindere tijden, waarin een verschuiving optreedt van een aanbodgerichte, naar een vraaggestuurde markt. Binnen het Platform Bedrijventerreinen en Kantoorlocaties (Plabeka), waarvan Van Dijk voorzitter is, zijn afspraken gemaakt om beter in te spelen op de wensen van het internationale bedrijfsleven. Van Dijk: Niet alleen in kwantitatief opzicht, ook het creëren van hoogstaande clusters dragen hieraan bij. In de Ruimtelijk Economische Visie zetten we hierop in. Er zijn tien kansrijke clusters benoemd, van gevestigde clusters als logistiek en fashion tot opkomende clusters als life sciences, die we de komende tijd met elkaar gaan versterken. Amsterdam Connecting Trade, het duurzame logistieke knooppunt tussen Schiphol en Hoofddorp, is op dit moment één van de ontwikkelingen die in dat kader steeds meer vorm krijgt. Van mainport tot metropool 7

10 Modecluster sterke groeier De creatieve industrie in Amsterdam groeit met 4,2% harder dan de rest van de Nederlandse economie. Amsterdam is vooral een interessante vestigingslocatie voor bedrijven in fashion en lifestyle. Het modecluster is dan ook één van de tien sterke clusters in de REVS In en rond Amsterdam hebben zich de afgelopen tien jaar veel binnen- en buitenlandse bedrijven gevestigd. De situering en onderlinge structuur van deze bedrijven zijn in kaart gebracht. Nader onderzoek moet aangeven hoe de regio beter in kan spelen op de behoeften van modebedrijven. In totaal zijn er buiten de detailhandel 117 modebedrijven gevestigd in de Metropoolregio Amsterdam. Deze bedrijven houden zich bezig met het ontwerp, styling, inkoop, distributie en marketing en sales van modeartikelen. Hoe werkt het modecluster? De modebedrijven in de stad en nabij de luchthaven versterken elkaar in het cluster. De ontwerpafdelingen van modebedrijven zijn veelal gevestigd in de Amsterdamse binnenstad (13 grotere bedrijven). De modeproductie vindt grotendeels plaats in het buitenland. De trendgevoeligste mode wordt ingevlogen via Schiphol en komt tijdelijk op Airport Business Park Lijnden. Daar houden 24 bedrijven zich bezig met distributie en marketing. Manager No Excess, gevestigd op ABP Lijnden: De industriële uitstraling van het park is mooi. Een goed park leidt tot optimale service en niets is zo duur als het geduld van een klant. Klanten uit buitenland, die de showroom komen bekijken, vliegen vaak in via Schiphol. Verder maken wij gebruik van Schiphol voor producten die op zeer korte termijn zijn besteld. De logistieke as voor mode loopt door tot het havengebied, waar 15 bedrijven zich richten op distributie en raakvlakken hebben met de creatieve sector in Amsterdam-Noord. Showrooms en verkoopkantoren zijn belangrijke representatieve onderdelen van modebedrijven en dit is sterk geconcentreerd in en rond het World Fashion Centre. Voor deze activiteiten is de creatieve en stimulerende Locaties modebedrijven in de Metropoolregio Amsterdam met minimaal vijf werknemers. 1 Kaart AAA Bron SADC IJMUIDEN HAARLEM 15 PORT OF AMSTERDAM LELYSTAD (25 km) ALMERE ANDVOORT 2 16 AMSTERDAM CITY CENTER 3 AMSTERDAM AIRPORT SCHIPHOL HOOFDDORP AMSTELVEEN 11 ZEEWOLDE AALSMEER 8 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

11 omgeving nodig van de Amsterdamse binnenstad. In Amsterdam-Zuid is de spin-off van het World Fashion Centre zichtbaar door de concentratie van in totaal 23 bedrijven rond de A4 en A10, op goed bereikbare locaties vanaf de luchthaven. In de regio zijn Hilversum en Almere van belang voor de mode. Almere pioniert met het World Fashion Centre (BrandBoxx) voor beginnende bedrijven en bedrijven in het lagere modesegment. Hilversum kent twee grote modebedrijven (Nike en Hunkemöller) met gezamenlijk meer dan arbeidsplaatsen. Van mainport tot metropool 9

12 Richting geven aan de toekomst 2 Schipholregio in nieuw perspectief Vanaf de jaren tachtig gold voor Schiphol de mainportstrategie. Kern daarvan was een focus op de verdere ontwikkeling van de luchtvaart en het netwerk van verbindingen. Schiphol werd vooral gezien als een verkeers- en vervoersknooppunt dat min of meer los stond van zijn omgeving. De Ruimtelijk Economische Visie op de Schipholregio van 2001 (REVS 2001) markeerde al een omslag in denken. Deze visie ging niet meer alleen over het luchthavencomplex, maar ook over de luchthavengebonden bedrijvigheid en de ruimtelijk-economische ontwikkeling van de Schipholregio in brede zin. De uitwerking van deze strategie kreeg onder meer vorm in de reservering van ruimte voor luchthavengebonden bedrijvigheid, een globale profilering van bedrijfslocaties en een prioritering bij de ontwikkeling van nieuwe locaties. In samenwerking met Plabeka is een dreigend overaanbod aan kantoren voorkomen. In de nieuwe Ruimtelijk Economische Visie wordt de mainportstrategie onderdeel van de metropolitane strategie. Centraal staat de wisselwerking tussen Schiphol, de Schipholregio en de stedelijke omgeving. Dit met als doel optimaal gebruik te maken van de schaal, samenhang en diversiteit van economische activiteiten. Het gaat dus niet meer alleen om de kwaliteit van de luchthaven en het netwerk van verbindingen, maar ook en vooral om de kwaliteit van de totale omgeving met goed bereikbare en gedifferentieerde vestigingsmilieus. De strategie richt zich op de inbedding van Schiphol en directe omgeving in de Metropoolregio Amsterdam. Zo kan in de internationale concurrentiestrijd tussen regio s optimaal geprofiteerd worden van de economische potentie van de luchthaven en stad samen. Zes concepten als leidraad De Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio gaat uit van zes concepten die richting moeten geven aan de toekomstige ontwikkeling. Deze concepten vormen de leidraad voor de uitwerking van de zogenaamde Amsterdam Airport Corridor en Airport Seaport Greenport Corridor waar ontwikkelingen worden geconcentreerd, en van de verschillende vestigingsmilieus (zie volgende hoofdstuk). 10 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

13 1. Innovatie De Metropoolregio Amsterdam moet innoveren om te kunnen blijven concurreren. Daarbij gaat het niet alleen om harde voorwaarden, zoals de beschikbaarheid van bedrijventerreinen en voldoende geschikte woningen, maar ook om zachte voorwaarden, zoals de kwaliteit van de leefomgeving, het niveau van het onderwijs of het aanbod aan voorzieningen op het gebied van cultuur, recreatie en uitgaan. Op economisch vlak richt de innovatie richt zich met name op de logistieke sector, de zakelijkeen financiële dienstverlening en op de wisselwerking tussen beide sectoren. De Metropoolregio Amsterdam heeft een sterke uitgangspositie door de rijkdom aan historie, voorzieningen en ruimtelijke kwaliteit. Het investeringsmilieu is bovendien gunstig door de relatief lage kosten van bedrijfsvestiging en de nog steeds groeiende beroepsbevolking. 2. Duurzaamheid Transitie naar een duurzame economie is onvermijdelijk vanwege de beperkte beschikbaarheid van grondstoffen en vanwege klimaatveranderingen. Duurzaamheid wordt een belangrijke concurrentiefactor tussen metropoolregio s. Zaak is om het containerbegrip duurzaamheid de komende jaren concreet handen en voeten te geven in termen van: ruimtegebruik (intensief, hergebruik, herstructurering), leefkwaliteit (lucht, geluidhinder, externe veiligheid, waterveiligheid), energievoorziening (zelfvoorzienend, CO 2 -neutraal), mobiliteit (fijnmazig, frequent, duurzame brandstoffen) en klimaat (neerslag, droogte, stijging zeespiegel). 3. Policentrisch netwerk De Metropool Amsterdam ontwikkelt zich als netwerkregio met Amsterdam als kernstad en andere gemeenten met ieder hun eigen, specifieke kenmerken, kwaliteiten en kansen. Verbetering van de verbindingen tussen de kernstad Amsterdam en centra als Almere, Amsterdam-Zuidoost, Zuidas, Haarlem, Schiphol en Hoofddorp heeft hoge prioriteit. Ook moet het onderscheidend vermogen van de woon- en werkmilieus in verschillende gemeenten worden versterkt. Specialisatie en differentiatie zijn het parool. 4. Transformatie De bundeling en concentratie van verstedelijking maken het nodig dat de kwaliteit van binnenstedelijke woon- en werkgebieden wordt versterkt. Herstructurering en transformatie zijn sleutelbegrippen. Woonwijken en bedrijventerreinen dienen beter te worden afgestemd op de huidige en toekomstige vraag van bewoners en bedrijven. De ontwikkeling van nieuwe, gemengde werklocaties kan hand in hand gaan met de transformatie van aangrenzende stadsdelen (vooral naoorlogse wijken) en de herontwikkeling van bestaande werklocaties. De focus op herstructurering betekent ook dat er geen nieuwe locaties voor bedrijventerreinen worden aangewezen. Dit sluit aan bij het concept duurzaamheid, waarbij zuinig met de schaarse ruimte wordt omgesprongen. Van mainport tot metropool 11

14 De Amsterdam Airport Corridor waaiert uit naar de Amsterdamse binnenstad. De Zuidelijke IJoever is bij uitstek een multifunctioneel woon-, werk- en uitgaansmilieu waar stedelijk georiënteerde bewoners en bedrijven zich thuis voelen. 12 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

15 5. Vervlechting Het concept vervlechting heeft te maken met een betere ruimtelijke en maatschappelijke inbedding van Schiphol en de economische bedrijvigheid in de omgeving. Voorbeelden zijn de vervlechting van de Amsterdam Airport Corridor en de Airport Seaport Greenport Corridor met de groene vingers van Amsterdam ( lobbenstad ) en de ruimtelijke integratie van wonen, werken en voorzieningen. Integrale gebiedsontwikkeling versterkt de kans om de totale ruimtelijke kwaliteit en leefkwaliteit te verhogen. Voorbeeld: de integrale ontwikkeling van gebieden langs de A4-A10 waardoor bedrijventerreinen en wijken in Amsterdam-West beter worden verbonden met de Oeverlanden/Nieuwe Meer en het Amsterdamse Bos. 6. Selectiviteit In het samenspel tussen markt en overheid dient de bedrijvigheid op de juiste plek terecht te komen. De overheid moet in samenwerking met marktpartijen anticiperen op de vraag en tijdig geschikte, gevarieerde vestigingsmilieus aanbieden. Dit om ruimte te bieden voor de acquisitie van bedrijven en de uitbouw van bestaande clusters van activiteiten. Daardoor wordt de schaarse ruimte en beschikbare infrastructuur beter benut. Ben Radstaak, directeur Air Cargo Nederland Niet teveel duwen en trekken Als directeur van Air Cargo Nederland, belangenorganisatie voor de luchtvrachtindustrie, is Ben Radstaak nauw betrokken bij de uitwerking van de Ruimtelijk Economische Visie in beleid. Radstaak: Het moet niet bij een gedragen visie blijven. De vertaalslag naar de praktijk is minstens zo belangrijk, zo niet belangrijker. De uitvoeringsagenda biedt hiervoor voldoende aanknopingspunten. Naast harde eisen als bereikbaarheid, krijgen hierin ook zachte factoren als groenstructuren en gemengde stedelijke milieus steeds meer aandacht. Radstaak heeft veel vertrouwen in de ontwikkeling en versterking van economische clusters, maar wil waken voor te veel regeldrift. Met teveel duwen en trekken verlies je meer, dan je ermee wint. Wel is het belangrijk een aanbod te ontwikkelen dat inspeelt op wat de markt vraagt. Je moet echter niet strenger willen zijn dan de wereld om je heen. We willen natuurlijk allemaal voorkomen dat bedrijven zich bij de buitenlandse concurrenten gaan vestigen. Initiatieven als de Smart Gate op Schiphol Zuidoost, eventueel via een speciale truckterminal, zijn daarvan goede marktvoorbeelden die de doorlooptijd en congestie kunnen verminderen. Voor de luchtvrachtsector vormen de bereikbaarheid van de regio en ruimte voor logistieke bedrijvigheid de belangrijkste pijlers. Radstaak: Niet alleen de regio profiteert van de luchtvrachtsector, ook voor het achterland is de sector van grote waarde. Wat de REVS op lange termijn voor de luchtvrachtsector betekent, vindt Radstaak lastig te zeggen: Dat blijft toch koffiedik kijken. De wereld om ons heen verandert snel. Door eens in de vijf jaar de visie gezamenlijk tegen het licht te houden, kan beter worden geanticipeerd op de situatie op dat moment. Van mainport tot metropool 13

16 Life Sciences-cluster sterk in opkomst Life Sciences wordt gezien als één van dé sectoren van de en food-gerelateerde Life Sciences in de Zaanstreek. Een groot toekomst, vanwege de aandacht voor innovatie en productont- deel van de Life Sciences-bedrijven die zich met R&D-activitei- wikkeling. Het is een relatief jonge sector, maar liefst 58% van ten bezig houden zijn geclusterd rondom universiteiten en de Life Sciences-bedrijven is na 2000 opgericht. Uit een voor- science parks. Zoals het AMC-terrein (18%), Amsterdam- lopige data-analyse blijkt dat de meest Life Sciences-bedrijven Centrum (13%) en Amsterdam-Zuid (11%). Het gaat hier in zich bevinden in Amsterdam-Centrum (38), Amsterdam-Zuid veel gevallen om spin-offs van de Amsterdamse universiteiten (26) en in de directe omgeving van het AMC (19). Concen- en kennisinstellingen. Grote multinationals als MSD en Solvay traties zijn ook te vinden op Hoofddorp-Beukenhorst (16), Pharmaceuticals zijn verspreid over meerdere locaties in de Amsterdam Sciencepark (14) en Amsterdam-Haven (13). regio, zoals Weesp en Haarlem. In Amsterdam heeft de Life Sciences een sterke biomedische Naast de kraamkamerfunctie in stedelijke milieus en op univer- focus. Dit blijkt uit de aanwezigheid van UvA, VU, AMC en siteitscampussen heeft de Metropoolregio Amsterdam ook een VUmc en verschillende gerenommeerde kennisinstellingen belangrijke gatewayfunctie voor Life Sciences. Dit blijkt uit het zoals NKI, NIN en Sanquin Blood Supply Foundation. Deze feit dat veel bedrijven in de regio zich bezig houden met acti- instellingen maken dat Amsterdam de grootste concentratie viteiten als marketing & sales, logistiek en service. Hoofddorp- van onderzoek en onderwijs op medisch gebied in Nederland Beukenhorst lijkt bij uitstek de locatie voor marketing & sales, heeft. De meeste Life Sciences-bedrijven in de regio houden maar liefst 16% van de Life Sciences-bedrijven vestigt zich op zich bezig met health-gerelateerde activiteiten. Een uitzonde- deze locatie voor dergelijke activiteiten. Daarna zijn Almere ring is de concentratie van veterinaire bedrijven in Lelystad (11%), Lelystad (10%) en Amsterdam-Centrum en Amsterdam- Kaart AAA Bron SADC Locaties Life Sciences-gerelateerde bedrijven 1 I J M U I D E N HAARLEM L E LY S TA D 11 (25 km) PO R T O F AM ST E R D AM 9 ALMERE 9 38 ZA N D V OORT AMSTERDAM CI TY C E NTE R 14 4 AM ST E R D AM AI R PO R T SC H I PH O L HOOFDDORP A M S T E LV E E N 4 ZEEWOLDE AALSMEER Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

17 Haven (beide 9%) hiervoor een geliefde locatie. Lelystad huisvest verreweg de grootste concentratie van Life Sciencesbedrijven met distributieactiviteiten (22%). Ook Schiphol en Almere zijn hierin sterk (13%). Onderzocht wordt in hoeverre Life Sciences-bedrijven in de Metropoolregio Amsterdam binding hebben met en tevreden zijn over hun vestigingslocaties. Met behulp van interviews met de bepalende spelers, verhuizende bedrijven en innovatieve nieuwkomers worden hun behoeften geïnventariseerd. Met deze kennis kunnen vervolgens product-marktcombinaties worden opgesteld. Van mainport tot metropool 15

18 Focus op ontwikkelingsassen 3 Wildgroei voorkomen Op veel plaatsen in de wereld vindt er een sterke groei plaats van economische en stedelijke activiteiten in het gebied tussen luchthaven en stad. Meestal zijn deze airport corridors min of meer spontane ontwikkelingen die niet of nauwelijks zijn afgestemd op de omgeving. Het Bestuursforum Schiphol wil voorkomen dat er in de Metropoolregio Amsterdam ook zo n wildgroei plaatsvindt. Bestaande wildgroei moet worden gerepareerd. De REVS gaat dan ook nadrukkelijk uit van een geïntegreerde, selectieve ontwikkeling in plaats van geïsoleerde en ongebreidelde corridorontwikkeling. Figuur 2 De zes richtinggevende concepten (vorige hoofdstuk) vormen de leidraad voor een lange termijnvisie voor de twee assen die samen het centrum vormen van de bedrijvigheid in de Schipholregio: de kennis- en dienstenas en de logistieke as. In de REVS 2001 werden deze twee assen voor het eerst benoemd. Samen vormen ze als het ware de letter Y. De linkerpoot van de Y betreft vooral de goedereneconomie (logistiek), de rechterpoot de kennis- en diensteneconomie (zakelijke dienstverlening en hoofdkantoren). De opgave is om de locaties, infrastructuur en ruimtelijke investeringen langs deze twee assen in de toekomst optimaal te ontwikkelen. Hieronder wordt de visie voor beide assen nader toegelicht (fig. 2). Zee Haven Amsterdam Centrum Amsterdam A5 A10 Zuidas Amsterdam ACT Schiphol A9/A2 A4/HST Greenport Aalsmeer 16 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio

19 Amsterdam Airport Corridor: kennis- en dienstenas De rechterpoot van de Y strekt zich uit vanaf Schiphol Centrum en Hoofddorp/Beukenhorst tot en met de Zuidas, met uitwaaieringen naar de Amsterdamse binnenstad en de IJoevers. Deze as heeft zich de afgelopen decennia sterk ontwikkeld (huidige arbeidsplaatsen Zuidas , Riekerpolder 5.000, Beukenhorst-Zuid en RID-park 2.500). Over het algemeen is er sprake van monofunctionele kantorenmilieus van verschillende kwaliteit, met als uitzondering de Zuidas waar wordt gestreefd naar een menging van stedelijke functies. In de REVS wordt ingezet op een metropolitane strategie. Het gaat minder over het ontwikkelen van kantoorlocaties op zich, maar meer over transformatie en vervlechting van werkgebieden met de stedelijke omgeving. De kennis- en dienstenas wordt daarmee een Amsterdam Airport Corridor. De REVS kiest voor een selectieve en geïntegreerde aanpak (zie kaart binnenkant omslag). Maarten de Groof, commercieel directeur Schiphol Group Ook in economisch opzicht streven naar duurzaamheid Als één van de initiatiefnemers is Schiphol Group vanaf het eerste uur betrokken bij de ontwikkeling van de Ruimtelijk Economische Visie (REVS). Maarten de Groof, commercieel directeur van Schiphol Group: Ons blikveld is breder gericht dan op de luchthaven alleen. Schiphol is meer dan een vliegveld, dat Nederland verbindt met ruim 260 internationale bestemmingen. Voor de Metropoolregio Amsterdam is de aanwezigheid van Schiphol en het bijbehorende netwerk van verbindingen van doorslaggevend belang om internationaal opererende bedrijven en kenniswerkers een aantrekkelijk vestigingsklimaat te bieden. De Groof is een groot voorstander van de inzet op clusters en PMC s als één van de pijlers van de Ruimtelijk Economische Visie. De Groof: Ook in de visie van de Schiphol Group is de clusterstrategie één van de speerpunten. Er wordt niet alleen gekeken naar de belangen van individuele bedrijven, maar vooral naar samenhang tussen clusters van bedrijven en waar zij elkaar kunnen versterken om attractief, innovatief en concurrerend te zijn en te blijven. Uiteindelijk doel is bedrijven beter te laten wortelen in hun omgeving. En zo te streven naar duurzaamheid in economische zin. Als je bedrijven langdurig kunt vasthouden, creëer je een enorme economische kracht. Voor de Metropoolregio Amsterdam is dat van groot belang om te kunnen blijven concurreren met bestaande en opkomende metropoolregio s. Om de concurrentiepositie van de metropoolregio te versterken, verdienen goede fasering en optimale afstemming tussen vraag en aanbod volgens De Groof nog volop de aandacht: Internationale bedrijven kiezen niet alleen tussen Amsterdam, Almere of Eindhoven. Ze hebben de keuze uit Amsterdam, Londen, München en andere sterke regio s. Het inspelen op de wensen van deze bedrijven gaat verder dan het aanbieden van vierkante meters. Gedifferentieerde vestigingmilieus en aantrekkelijk leefmilieus in combinatie met goede internationale verbindingen zijn noodzakelijk om je te kunnen blijven onderscheiden in een snel veranderend internationaal concurrentieveld. Van mainport tot metropool 17

20 Dit betekent op hoofdlijnen: Werken aan een hogere verblijfskwaliteit in de regio, waardoor het meer wordt dan een doorgangsgebied. Betere benutting van landschappelijke en recreatieve potenties (Oeverlanden/Nieuwe Meer). Voortzetten van het milieu Oeverlanden/Nieuwe Meer tot aan het luchthaventerrein (Golfbaan Elzenhof/Schiphol Noord). Betere tangentiële verbindingen met Amsterdam-West, Badhoevedorp en Hoofddorp. Uitstekende OV-verbindingen, onder meer door de Noord-Zuidlijn door te trekken van de Zuidas naar Schiphol en Hoofddorp ten noorden van de A4 en hoogwaardig openbaar vervoer ten zuiden van de A4-A9. Integreren van de twee groene concepten (Groene Carré en Groene As) in de ontwikkeling van de Driehoek A4-A5-A9 in de vorm van een robuuste groenstructuur op metropolitaan niveau. Uitstekende kansen voor transformatie en vervlechting liggen er door de gebieden Schiphol Noordwest/Badhoevedorp-Zuid en de zuidkant van Amsterdam-West te verbinden met de Oeverlanden/Nieuwe Meer en daar groen/blauwgebieden te ontwikkelen. De mogelijkheden van het gebied van de Oeverlanden/Nieuwe Meer zullen in de Structuurvisie Amsterdam worden uitgewerkt. Park 21, Groene As en de verbinding Nieuwe Meer worden uitgewerkt in de Structuurvisie Haarlemmermeer. Freek Ossel, wethouder Lucht- en Zeehaven gemeente Amsterdam Geen voorwendsel om investeringen uit te stellen Freek Ossel is als wethouder Zee- en Luchthaven De accentverschuiving van aanbod- naar van de gemeente Amsterdam bestuurlijk vraaggericht is volgens Ossel vanzelfsprekend: opdrachtgever van het Bestuursforum Schiphol. De tijd van Ford, waarin je kon zeggen Met de ontwikkeling van de Ruimtelijk you can have any colour for your car, as Economische Visie ligt er een basis van waaruit long as it is black, is echt voorbij. De vraag gewerkt kan worden aan de concurrentiekracht bepaalt het aanbod. We zullen buitenlandse en groei van de werkgelegenheid, aldus investeerders en bedrijven moeten overtuigen Ossel. Een volgende stap is de uitvoering. Een om zich hier te vestigen en niet in Hamburg, gezamenlijk gevoel van urgentie in de regio en Zürich of Parijs. Zaken als optimale regionale bij het Rijk ontbreekt echter nog. De komende bereikbaarheid zijn dan ook onmisbaar. Alleen jaren is het erop of eronder. En daar hebben we goede basisinfrastructurele voorzieningen het Rijk hard bij nodig. De huidige economische zijn niet voldoende. Met de clusterstrategie situatie mag in geen geval een voorwendsel zijn richten we ons op netwerken rond bedrijven, om belangrijke investeringen ter versterking van om de dynamiek rondom economische clusters de concurrentiepositie van de Schipholregio en te versterken. Op deze manier hebben we werkgelegenheid uit te stellen. economisch sterke clusters meer te bieden. 18 Ruimtelijk Economische Visie Schipholregio Foto amsterdam.nl