Monumenten en Landschappen in Belgie

Transcriptie

1 Anne Mie DRAYE Monumenten en Landschappen in Belgie Juridische aspecten MAKLU Uitgevers

2 Inhoudsopgave Inleiding Methodologische verantwoording 17 Hoofdstuk I Historische benadering Het Bouwkundig Erfgoed in de periode Situering De Franse Periode ( ) De Hollandse Periode ( ) De betekenis van de geciteerde wettelijke bepalingen voor het erfgoed De jonge Belgische natie en haar monumenten De eerste omzendbrieven Koninklijke belangstelling De oprichting van een "Commission pour la Conservation des Monuments du Pays" Taakomschrijving De eerste benoemingen Wet- en regelgeving in de periode Een beperkte selectie Art. 76 par. 8 van de Gemeentewet van 30 maart Gemeentelijke maatregelen met het oog op onderhoud Het K.B. van 31 mei 1860: corresponderende leden voor de Koninklijke Commissie voor Monumenten in alle provincies Art. 526 van het Strafwetboek van Een overheidsbudget voor restauratie (1889); de

3 klassering van monumenten Monumentenzorg en wetgeving in de periode : een balans De eeuwwisseling: naast monumentenzorg ook aandacht voor landschapszorg Toenemende industrialisatie: reactie van het verenigingsleven en de overheid De wet van 12 augustus 1911 tot het behoud van de schoonheid der landschappen Het K.B. van 29 mei 1912 houdende toevoeging van een afdeling Landschappen aan de Koninklijke Commissie voor Monumenten Wet voor de instandhouding van het slagveld van Waterloo Betekenis van deze eerste wetgeving inzake landschapsbescherming De bescherming van het bouwkundig erfgoed in oorlogstijd en de wederopbouw Een gebrek aan preventieve maatregelen De heraanleg van straten en pleinen via bouwverordeningen De Besluitwet van 25 augustus 1915 betreffende de heropbouw der vermeide Belgische Gemeenten Wet nopens de nationale aanneming der gemeenten en het herstel der verwoeste gewesten-9aprill De wet van 10 mei 1919 op het herstel van schade voortspruitend uit oorlogsfeiten "Ik herrysch uit mijn asch, schooner dan ik was" De naoorlogse periode als aanloop tot de wet van 7 augustus 1931 op het behoud van monumenten en landschappen Een poging tot inventarisatie Alternatievefinancieringsmogelijkheden Een ontwerptekst voor een monumentenwet Het wetsontwerp Vauthier De wet van 7 augustus 1931 op het behoud van monumenten en landschappen: een anticlimax? 62

4 Hoofdstuk II De bevoegde overheid inzake monumenten en landschapszorg. Organisatorische aspecten De periode van de nationale bevoegdheden Een centralistische monumentenzorg De bevoegde overheid De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen De bevoegdheid van Cultuurraden en Gemeenschappen De periode van Een Cultuurraad voor de Vlaamse en voor de Franse Gemeenschap Culturele aangelegenheden De Cultuurraden en hun - beperkte - bevoegdheden De Koninklijke Commissie. Eigen accenten in Viaanderen Bijzondere bevoegdheidsproblemen - Impact op de wetgeving Eigen administratieve diensten Monumentenzorg in Brüssel en het Duitse Taalgebied De Periode De Gemeenschappen zijn bevoegd voor monumenten en landschappen Gemeenschappen nemen de exclusieve bevoegdheden van de Cultuurraden over De uitvoerende macht wordt toevertrouwd aan Executieven Wijzigingen aan wet- en regelgeving Wijzigingen op bestuurlijk vlak januari 1989 tot heden. De bevoegdheid van de Gewesten Een breuk met de traditie Problemen voor de Duitstalige Gemeenschap De bevoegdheidsoverdracht: gevolgen voor het bestuurlijk kader Nieuwe wet- en regelgeving in de drie Gewesten 83

5 Hoofdstuk III De beschenning van monumenten, stads- en dorpsgezichten en landschappen in het Ylaams Gewest Toepasselijke wetgeving De bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten De totstandkoming van het decreet van 3 maart Het decreet van 3 maart 1976: bestuurlijk kader De begrippen monument en stads- en dorpsgezicht Ontleding van het begrip monument Ontleding van het begrip stads- en dorpsgezicht Inventarisatie als aanzet tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten 97 IIL2.7. De procedure tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten 98 III.2.8. Het voorontwerp van lijst 98 IIL2.9. Het ontwerp van lijst Hetbeschermingsbesluit Het bindend karakter van een beschermingsbesluit Het opheffen van een beschermingsbesluit De spoedprocedure Het gebruik van de spoedprocedure voor gebouwen waarvoor een bouw- of sloopvergunning werd afgeleverd De rechtsgevolgen van een beschermingsbesluit Rechtsgevolgen voor eigenaars en vruchtgebruikers Rechtsgevolgen voor de vergunningverlenende overheden Rechtsgevolgen voor de instrumenterende ambtenaren Art van het decreet van 3 maart 1976: een bijzondere vorm van bescherming Het register van beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten Een herkenningsteken voor beschermde monumenten Onteigening als redding voor bedreigd erfgoed De wettelijke grondslag voor overheidssteun bij werken aan beschermde monumenten Geen subsidies meer voor werken aan

6 beschermde monumenten De restauratiepremie voor werken uitgevoerd door natuurlijke personen en privaatrechtelijke rechtspersonen De restauratiepremie voor werken aan beschermde monumenten door of op initiatief van regionale of lokale besturen 152 HI Een onderhoudspremie voor werken aan beschermde monumenten Fiscale aftrekbaarheid van werken aan beschermde gebouwen Sancties 157 III.3. De rangschikking van landschappen De wet van 7 augustus 1931: bestuurlijk kader Het begrip landschap Inventarisatie van waardevolle landschappen en rangschikking De procedure tot rangschikking van landschappen Het voorstel tot rangschikking Hetrangschikkingsbesluit Gerangschikte landschappen vormen een eenheid Landschapsbescherming in de praktijk Het opheffen van een rangschikkingsbesluit De rechtsgevolgen van een rangschikkingsbesluit 192 IH Rangschikking van landschappen en schadevergoeding Gedwongen aankoop door het Vlaams Gewest De rangschikking van landschappen en de wetgeving op de ruimtelijke ordening en de stedebouw Sancties 207 Hoofdstuk IV De bescherming van het onroerend cultureel erfgoed in het Waals Gewest 215 IV. 1. Toepasselijke wetgeving 215 IV.2. De bescherming van het onroerend cultureel erfgoed 216 IV.2.1. De totstandkoming van het decreet van 18 juli IV.2.2. Het decreet van 18 juli 1991: bestuurlijk kader 182 IV.2.3. Onroerend cultureel patrimonium:definities 219

7 IV.2.4. Inventarisatie en bescherming van onroerend erfgoed 223 IV.2.5. De procedures tot bescherming van onroerend erfgoed 224 FV.2.6. De liste de sauvegarde 224 IV.2.7. De rangschikking van onroerende goederen 229 IV.2.8. De rechtsgevolgen verbünden aan een bewaarlijst en een rangschikkingsbesluit 234 IV.2.9. Rechtsgevolgen voor eigenaars 235 IV Rechtsgevolgen voor notarissen 238 IV Rechtsgevolgen voor de lokale overheid 240 IV Een bijkomende vorm van bescherming: de zone de protection 245 IV De integratie van beschermd erfgoed in de samenleving 248 IV Een herkenningsteken voor beschermd erfgoed 249 IV De onteigening van beschermd onroerend erfgoed 250 IV Werken aan beschermde onroerende goederen: financiering 252 IV Nood aan een aangepaste subsidieregeling 258 IV Schadevergoeding 258 IV Sancties 262 Hoofdstuk V De bescherming van monumenten en landschappen in het Brüssels Hoofdstedelijk Gewest 265 V.l. Toepasselijke wetgeving 265 V De rangschikking van monumenten (Wet van 7 augustus 1931) 266 V.2.1. Bestuurlijk kader 266 V.2.2. Het begrip monument 267 V.2.3. Inventarisatie als aanzet tot de bescherming van monumenten 268 V.2.4. De procedure tot rangschikking van monumenten 270 V.2.5. Het voorstel tot rangschikking 270 V.2.6. Het rangschikkingsbesluit 273 V.2.7. De rechtsgevolgen van een rangschikkingsbesluit 275 V.2.8. Onteigening als redding van bedreigd erfgoed 278 V.2.9. Restauratiewerken aan gerangschikte monumenten en subsidiering 278 V Fiscale aftrekbaarheid van de kosten voor werken aan gerangschikte gebouwen 282

8 V.3. V.4. V Sancties 283 V Gerangschikte monumenten en wetgeving op de ruimtelijke ordening en de stedebouw 284 De rangschikking van landschappen (Wet van 7 augustus 1931) 285 De bescherming van het onroerend erfgoed krachtens de ordonnantie van 4 maart V.4.1. De totstandkoming van de ordonnantie van 4 maart V.4.2. De ordonnantie van 4 maart 1993: bestuurlijk kader 287 V.4.3. Onroerend cultureel patrimonium: definities 289 V.4.4. De inventaris van het onroerend erfgoed 291 V.4.5. De bewaarlijst 293 V.4.6. De rechtsgevolgen verbunden aan een bewaarlijst 297 V.4.7. Rechtsgevolgen voor eigenaars 297 V.4.8. Rechtsgevolgen voor instrumenterende ambtenaren 300 V.4.9. Rechtsgevolgen voor lokale overheden 300 V Royering van de bewaarlijst 301 V De bescherming van onroerende goederen 303 V De rechtsgevolgen van een beschermingsbesluit 305 V De rechtsgevolgen verbonden aan een vrijwaringszone 306 V Opheffing van een bescherming-wijziging van de vrijwaringszone 307 V Werken aan beschermd erfgoed - financiering 307 V Onteigening van beschermd erfgoed 308 V Toezicht en sancties 309 V Eigen fiscale bepalingen voor het Brüssels Hoofdstedeüjk Gewest 310 V De nieuwe Brusselse ordonnantie: enkele bedenkingen 311 Hoofdstuk VI De zorg voor monumenten en landschappen in ons land: een poging tot evaluatie 313 VI.l Situering 313 VI.2 De zorg voor monumenten en landschappen: van oudsher een overheidstaak 314 VI.2.1. Partners in de officiele monumentenzorg 316 VI.2.2. De rol van de lokale besturen: meer decentralisatie gewenst?

9 VI.3 De historische pijlers van het overheidsoptreden en de wetgeving ten behoeve van de bescherming van monumenten en landschappen bleven behouden 321 VI.4 Een Sterke verruiming van de te beschermen objecten geeft aanleiding tot problemen 325 VI.5 De rechtspositie van de eigenaar van beschermd erfgoed 328 VI.5.1. De totstandkoming van beschermingsbesluiten. Invloed van de rechtspraak van de Raad van State 329 VI.5.2. De rechtsgevolgen verbunden aan een definitievebescherming: erfdienstbaarheden of VI.5.3. quasi-onteigening? 330 Jurisdictioneel toezicht: het beroep op de gewone rechter 333 VI.5.4. Jurisdictioneel toezicht: het beroep op de Raad van State 337 VI.6 De zorg voor monumenten en landschappen en de wetgeving op de ruimtelijke ordening en de stedebouw 339 VI.7 De financiering van de zorg voor monumenten en landschappen 343 Tot Slot 349 Bibliografie