In het volgende lied vragen we er om dat dat ook vanmorgen het geval zal zijn. Wij zingen: (melodie Taizé 10, ook Liedboek 681)

Transcriptie

1 Jesaja 11: 1 9 Heilige Geest, waar ben jij werkzaam? Pinksteren 2014 in de Emmaüskerk Toelichting op de dienst ; In gesprek over de Geest Toen wij deze dienst in de Werkgroep Wereldwijd bespraken wilden we eerst iets proberen te doen rondom het gegeven van het gesprek tussen de godsdiensten. Kan je de werking van Gods Geest laten zien door de verschillende godsdiensten heen? Als de Geest van God waait over alle muren die mensen optrekken, hoe kunnen we die dan ook herkennen in het godsvertrouwen van mensen uit andere religies? Al snel zagen we dat dat veel te moeilijk zou worden. Toen besloten we om de vraag naar de werkzaamheid van de Geest eerst maar eens aan onszelf voor te leggen. En eerverleden week zaten we met acht gemeenteleden rond de tafel. En deze dienst wordt mede bepaald door dat gesprek. Door die mooie ontmoeting tussen mensen die iets van zichzelf daarin hebben laten zien. Want het vuur van de Geest hecht zich aan mensen. In het volgende lied vragen we er om dat dat ook vanmorgen het geval zal zijn. Wij zingen: (melodie Taizé 10, ook Liedboek 681) Kom tot ons o heil ge Geest, in ons ontsteekt Gij t vuur van uw liefde, Kom tot ons, o heil ge Geest, Kom tot ons, o heil ge Geest, De Geest en de Geest Een van de eerste dingen die in ons gesprek naar voren is gekomen is dat de Geest van God voor ons herkenbaar is in heel verschillende zaken. Dat de Geest werkt op veel verschillende manieren. Ik wil daar eerste bij stil staan aan de hand van twee liederen. Eén met een tekst van dichteres Inge Lievaart en één van theoloog Tom Naastepad. In gezang 245 zien we steeds twee aspecten van de Geest: Couplet 1: een storm van gedrevenheid, Die ook stilte is (vierde regel) De Geest is (couplet 2) een vuur van de heiligheid van de Vader en de Zoon, een vuur dat niet verzengt maar schoon brandt en in het derde couplet brengt de Geest de mens tot spreken en zingen. Een prachtige tekst die wij nu gaan zingen op een heel ingetogen en biddende melodie: 1 Geest, uit de hemel neergedaald, storm van gedrevenheid, breek niet de mens die ademhaalt, Gij die ook stilte zijt. 2 Geest van de Vader en de Zoon, vuur van hun heiligheid, verzeng ons niet, maar brand ons schoon van ongerechtigheid. 3 Adem van leven in het woord, wek hen die niet verstaan: de stomme spreekt, de dove hoort, Gij doet het lied ontstaan. Gezang 245 Geest uit de hemel neegedaald van Inge Lievaart

2 In het tweede lied komt de Geest in eerste instantie toch veel rustelozer aan de orde. Het gebruik van het bijvoeglijk naamwoord geweldige geeft al een heel krachtige invulling. Couplet 1: Gedreven wind (1:1) groot gedruis (1:2), rukt aan muren (1: 3), Lied 679 Geweldige gedreven wind van Tom Naastepad overdaad van adem die stuwt (2:1) Geweldige die tongen los slaat (4:1 en 2), gedrevene die ons uit onze geliefde banden wegrukt (vers 5), de rusteloosheid van de Geest die is als een lust (vers 6) een onbedaarlijke storm van vuur die dan toch ook teder blijkt te zijn en te kunnen troosten (vers 7). Alleen in vers 3 worden er eigenlijk wat rustiger woorden gegeven In het beeld van opgroeiend graan, dat is als het doorwerken van de Geest die God heeft gezaaid. Dat gaat tenminste een beetje kalmer aan. Een heel onstuimige tekst die gezongen uit het Liedboek 2013 kan worden op een vrolijke Ierse volksmelodie. 2 Uw overdaad van adem stuwt het water voort met macht, wat God wil bouwen wordt opnieuw tot stand gebracht. 3 Wat God wil bouwen is gezaaid en door de dood gegaan en dat zal kiemen waar Gij waait, als levend graan. 4 Geweldige, Gij vult dit huis en slaat de tongen los, Gij maakt ons vurig dat het bruist als jonge most. 5 Gedrevene, uw teugel breekt geliefde banden stuk en al wat onontbeerlijk leek wordt ons ontrukt. 6 Wie zal verduren wat U drijft en wie begeert uw lust: Gij wakkert aan en gaat te lijf en kent geen rust. 7 Gij, die niet te bedaren zijt, laat ons toch tot de oogst, o storm van vuur en tederheid niet ongetroost! Zoals deze twee liederen een verschillende kleur vinden in hun tekst en heel anders zijn van melodie zo bleek ook in ons gesprek hoe veel lagen er in het werken van de Geest zijn te ervaren en te onderscheiden. Heel mooi was een gebeurtenis waarvan één van ons verhaalde: hoe de opluchting na een geslaagde operatie maakte dat twee mensen in een toevallige ontmoeting spontaan een rondedansje maakte. Opluchting, de spanning gebroken, de uiting van vreugde, het lichaam gaat bewegen, het hart veert op. Zo kan die Geest aangrijpen. Maar dit heel zichtbare en overweldigende moment is er maar een ogenblik. De Geest is lang niet altijd zo bij je. Laten we eerst zeggen: als je het over de Geest hebt dan is het allemaal niet even duidelijk

3 dan kom je op open terrein. Opvallend is bij voorbeeld dat de Apostolische geloofsbelijdenis naast God de Vader en de Zoon Jezus eigenlijk helemaal niets zegt over de Geest. De Geest heeft er voor gezorgd dat Jezus ontvangen is en geboren is uit de maagd Maria. Dus in die geboorte van Jezus heeft de Geest doorgewerkt. In Jezus heeft de Geest vanaf het begin gewerkt, zo lijkt die belijdenis te willen zeggen. Maar meer wordt er daar over de Geest zelf niet gezegd. Zo blijft de Geest zelf onbenoemd en misschien is dat maar goed ook want zo is er de ruimte om heel diverse bewegingen, werkingen, energieën te duiden in het verlengde van die Geest. Laten we er een paar bewegingen, werkingen energieën van de Geest benoemen die wij in ons gesprek op het spoor zijn gekomen:.1 De Geest werkt door als een soort Tegenstem. Als wij snel tot een conclusie, een oordeel zijn geneigd vraagt de Geest ons een pas op de plaats te maken, opnieuw te overwegen. De Geest maakt daar ruimte voor..2 De Geest werkt als Trooster, zij is bij je als verwarring en uitzichtloosheid, verbijstering en verdriet je overspoelen..3 De Geest is aanwezig als een Bevestiging, een stem in de stilte die je bemoedigend toespreekt en je de zekerheid geeft van het vertrouwen op God.4 De Geest laat zich niet begrijpen, werkt niet langs onze wegen, niet met onze plannen en maakt daarmee dat we ook niet meer kunnen en niet meer hoeven te controleren. Dat gaat ons toch niet lukken. We mogen ons leven aan het werken van de Geest toevertrouwen..5 De Geest roept ons op, raakt ons aan. Zij werkt als we ons geroepen weten. Intuïtief voelen we: dit móet ik dóen. Er is een gedrevenheid die je in jezelf voelt spelen waardoor je iets durft en kunt waarvan de voeding van elders komt, van de Geest..6 De Geest laat zich zien, horen, voelen als je samen met anderen werkelijk de ontmoeting zoekt. Ontmoeting over de vragen, de vreugde, de verwarring en de volheid van het leven en het gelovig leven. Bij elkaar komen, naar elkaar vragen, jezelf laten zien: dan merk je hier woont de Geest in ons midden..7 De Geest van God werkt door de hele Bijbel heen,

4 vanaf Genesis als zij zweeft over de wateren tot aan Openbaringen waar de Geest ons doet vragen om het water dat leven geeft. Door de Geest kunnen wij verlangen, bidden om leven aan alle chaos voorbij, aan een leven voorbij alle dorst. Er is vast nog meer gezegd in ons groepje. Het is maar een samenvatting. Maar wat rijk, vind je niet. Wat levert zo n gesprek veel op aan geestelijke werkzaamheid, het was een heerlijk gesprek. En ter bevestiging pakken we nu de Bijbel er bij. De profeet Jesaja beschrijft hoe de Geest zal werken door een te verwachten telg uit Isaï een vredestichter. Over de werkzaamheid van de Geest in die mens zegt Jesaja: Eerste lezing: Jesaja 11: 1, 2, 3. Uit de Naardense Bijbel 1.. opschieten zal een twijg uit de tronk van Jesse,- een scheut uit zijn wortels zal bloeien. 2 Rusten zal op hem de geest van de Ene,- een geest van wijsheid en verstand, een geest van beraad en sterkte, een geest van kennis en ontzag voor de Ene. 3 Zijn geestdrift zal gelden het ontzag voor de Ene,- niet naar wat zijn ogen zien zal hij rechtspreken en niet naar wat zijn oren horen zal hij vonnissen. Laten we zingen van die gaven van de Geest in een biddend lied: Gezang 239 Kom Schepper God (de eerste vier verzen). Tot besluit Wat we nu benoemd hebben is inderdaad hoe werkt de Geest of hoe kán de Geest werken. Maar zo is nog niets gezegd over de richting waarin die Geest werk. Eerder is genoemd dat de Geest kan werken als een soort tegenstem, als een Geest die ons vraagt ons eigen oordeel uit te stellen, nog eens te overwegen. Een tegenstem die ons niet alleen vraagt naar onze richting, onze oriëntatie maar die ons ook kan zeggen dat wij in woord en in daad op een ander spoor moeten gaan zitten. Heel mooi vind ik dat verbeeld in de beginverhalen van de Bijbel waar de stem van de Eeuwige aan Adam vraagt, als Adam zich verstopt en verhult achter een schaamblad, Adam waar ben je. Adam wordt aangeraakt om voor het eerst van zijn leven zich bewust bloot te geven. Zich in alle kwetsbaarheid te laten aanspreken, te laten tegenspreken. Want terwijl Eva en hij alles hadden om te eten en te drinken waren ze ingegaan op die eerste impuls, die eerste begeerte, zonder overleg, om meer te willen, alles te willen.

5 En later, na de broedermoord van Kaïn op Abel klinkt die Vragensteller, die Tegenstem weer: Kaïn, waar is je broer? Die onmogelijke alles doorbrekende vraag naar onze verantwoordelijkheid voor gebroken leven. Een geestelijke stem die ons wegrukt uit onze afgunst en begeerte. Die twee vragen aan Adam en Kaïn geven aan in welke richting de Geest wil werken. In de richting van je openheid en verantwoordelijkheid. Deze vragen geven aan in welke richting de Geest ons wil laten gaan. Om die werkrichting van de Geest nog wat duidelijker te krijgen lezen we nu even door in Jesaja, over die mens waarop de Geest van de Ene rust. Wat gaat deze Geestrijke mens nu doen, nu hij de gave van de Geest heeft ontvangen? Tweede lezing: Jesaja 11: Geringen zal hij richten met gerechtigheid, in oprechtheid zal hij vonnis vellen voor de gebogenen op aarde; slaan zal hij de aarde met de roede van zijn mond, met de geestesadem van zijn lippen de boosdoener doden. 5 Wezen zal gerechtigheid een gordel om zijn heupen,- de trouw een gordel om zijn lendenen. 6 Te gast zal zijn een wolf bij een schaap, een panter vlijt zich neer bij een bokje; kalf, leeuwenwelp en mestvee tezamen: een kleine jongen zal ze drijven. 7 Jonge koe en berin weiden met elkaar, tezamen vlijen zich hun jongen neer; een leeuw: als het rundvee vreet hij stro. 8 Een zuigeling zal zich vermaken bij het hol van een adder,- bij het lichtgat van een gifslang steekt een gespeend kind zijn hand uit. 9 Ze zullen geen kwaad doen en geen verderf stichten op heel de berg van mijn heiligdom,- want vervuld zal het land zijn van kennis van de Ene, zoals wateren die de zee overdekken. Jesaja laat ons ook zien dat zijn aangekondigde vredevorst door de Geest op een heel bijzonder spoor wordt gezet. Want de Geest van God, zij is niet te zien, zij is niet grijpen maar haar richting is duidelijk: de aarde moet worden vervuld met de kennis van de Eeuwige. Dat is voor ons mensen een ander kennen, een ander weten, een ander denken dan die wij nu op de eerste plaats zetten. In dit andere kennen, in die nieuwe werkelijkheid vanuit de Geest vlijt de panter zich bij het boekje en speelt een kind bij het hol van de gifslang.

6 Een beeld te groot om te passen op onze werkelijkheid Maar tegelijk voelbaar, zo vurig voelbaar dat mensen er van in vuur en valm kunnen raken. Hun verlangen kent geen eind. Hun betrokkenheid is eindeloos. Zó te kunnen leven is onze hoop. Kom heilige Geest en steek ons aan. Amen Waarbij wij zingen: Tussentijds 178 de Geest van God waait als een wind van Maria de Bruijne. Paul van der Harst