nr. 3 Juni KRAAMSUPPORT H ÉT VAKBLAD VOOR ALLE KRAAMVERZORGENDEN IN NEDERLAND

Transcriptie

1 nr. 3 Juni KRAAMSUPPORT H ÉT VAKBLAD VOOR ALLE KRAAMVERZORGENDEN IN NEDERLAND NIEUW KENNISCENTRUM KRAAMZORG Gezicht van de sector MULTIDISCIPLINAIRE HUILRICHTLIJN Eenduidige voorlichting ONLINE KEUZEHULP Raadgever bij bevallingspijn

2 Welke Met flesvoeding welke flesvoeding begin je? adviseert u? Kijk naar je kleine deskundige Kijk naar de kleine deskundigen Dieetvoeding bij spugen Voor hongerige baby s Met de juiste bouwstenen voor je kindje in deze fase Dieetvoeding bij koemelkallergie Dieetvoeding bij krampjes of moeizame ontlasting Om privacyredenen van moeder(s) en kind(eren) is gebruik gemaakt van modellen. Mees lag verkrampt in de box en al snel begon hij voeding terug te geven. Nu we de juiste flesvoeding hebben gevonden is hij veel meer ontspannen! Sandra, moeder van Mees Voor een kind is het t allerbeste dat hij zo lang mogelijk borstvoeding krijgt. Op het moment dat een moeder wil overstappen van borst- naar flesvoeding is het belangrijk dat ze direct met de juiste flesvoeding begint. Vaak zijn er al signalen, zoals regelmatig voeding teruggeven of gevoelig zijn voor krampjes en/of moeizame ontlasting, die erop kunnen wijzen dat een bepaalde voeding nodig is. Deze signalen kunnen u helpen bij uw voedingsadvies. Wat ook kan helpen is de wetenschap dat wij voor elk kind een passende fles- of dieetvoeding hebben die het positieve effect van moedermelk op de ontwikkeling optimaal continueert. Kijk voor meer informatie op Ieder kindje zijn eigen Nutrilon flesvoeding

3 INHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDIN Ik Daniëlle van Krieken Daniëlle van Krieken kraamde bij één van haar beste 6 vriendinnen. Haar kindje werd dood geboren. Ik vond het heel moeilijk, maar het was ook heel mooi. Ik heb veel voor ze kunnen betekenen. Foto: Jan Schermer Maartje van der Zedde Nieuw Kenniscentrum voor de kraamzorg Het Kenniscentrum Kraamzorg wordt het gezicht van de sector en gaat de kraamzorg binnen het netwerk van de geboortezorg profileren. 10 Coverfoto: Ivonne Zijp Kraamverzorgende: Daniëlle van Krieken Baby: Luca Otte Janssen Bouwmeester Hoofdredacteur KraamSupport De kraamzorgsector heeft sinds kort een eigen kenniscentrum: het Kenniscentrum Kraamzorg. Op 18 april werd het officieel geopend, al is het geen gebouw waar je even kunt binnenlopen. Als kraamverzorgende heb je er toegang toe via de website waar je je kunt aanmelden en kennis kunt delen en uitwisselen. Het is de bedoeling dat elke kraamverzorgende zich inschrijft in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgende waarin al je (bij)scholingen, ervaring en kwaliteiten online worden geregistreerd. Je kunt er vanaf pagina 10 alles over lezen. Doel van het kenniscentrum is om de kraamzorgsector binnen het netwerk van de geboortezorg te profileren. Om de geboortezorg te verbeteren wordt er steeds meer interdisciplinair samengewerkt en de kraamzorg mag daarbij niet ontbreken. Zo verscheen dit voorjaar de multidisciplinaire richtlijn Preventie, signalering, diagnostiek en behandeling van excessief huilen bij baby s. Vijf jaar geleden sneuvelde de JGZ-huilrichtlijn doordat verschillende partijen het oneens waren over de inhoud. Deze richtlijn is nu verwerkt in een multidisciplinaire richtlijn die de gehele keten dekt. Huilen is normaal is een belangrijke boodschap die moet worden uitgedragen naar ouders, aldus de ontwikkelaars. Ik ben heel benieuwd wat kraamverzorgenden vinden van de nieuwe richtlijn en wat hun ervaringen zijn. Hierover volgt discussie in komende nummers! Maartje van der Zedde E: kraamsupport@y-publicaties.nl T: Te kort tongriempje Tot een jaar of veertig geleden werden te korte tongriempjes in ons land regelmatig ingeknipt. Door de opkomst van flesvoeding raakte de aandoening in de vergetelheid. Multidisciplinaire richtlijn excessief huilen De nieuwe huilrichtlijn neemt de beleving van ouders als uitgangspunt. Hoevéél baby s huilen is in de praktijk niet relevant. Keuzehulp Pijn bij de bevalling De nieuwe keuzehulp Pijn bij de bevalling informeert vrouwen over bevallingspijn en ondersteunt hen in hun keuze voor pijnbestrijding. en verder Nieuws Vier vragen aan Collegiaal Borstvoeding Jouw mening Voeding & Verzorging 30 KRAAMSUPPORT 3 /

4 NIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWS Meer nieuws Wil je altijd op de hoogte zijn van het laatste nieuws rond de kraamzorg. Meld je dan nu aan voor de KraamSupport nieuwsbrief via de website : Verloskundigen en cliënten willen beter advies over alcoholgebruik Verloskundigen moeten beter screenen op alcoholgebruik, meer kennis hebben over de mechanismen en gevolgen van alcoholgebruik in de zwangerschap en partners meer betrekken in de advisering. Dit blijkt uit onderzoek naar de voorlichting over alcoholgebruik in Nederlandse verloskundige praktijken. De verloskundigen vonden dat ze geen goede screeningsmethoden en kennis over de mechanismen en gevolgen van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap hadden en zij betrokken de partners niet in hun advies. De zwangere vrouwen en hun partners zagen de verloskundigen als een belangrijke bron van informatie over alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Echter, de zwangere vrouwen vonden dat ze hierover tegenstrijdige adviezen kregen van hun zorgverleners. De partners voelden zich niet betrokken in de advisering door verloskundigen en websites. Verhoogde kans op blijvende ontwikkelingsproblemen bij matig te vroeg geborenen Kinderen die vier tot acht weken te vroeg worden geboren hebben meer kans op ontwikkelingsproblemen dan eerder werd gedacht. Dit blijkt uit de Pinkeltje-studie die UMCG-kinderarts en neo nato loog Jorien Kerstjens heeft opgezet. Zo n 7 procent van alle kinde ren in Nederland wordt te vroeg geboren en het overgrote deel daarvan (70-85 procent) valt in deze groep, vertelt Kerstjens. Het is een vergeten groep die helemaal geen extra ontwikkelings-follow-up krijgt binnen de kinder geneeskunde, in tegenstelling tot kinderen die meer dan acht weken te vroeg worden geboren, de echte prematuren. Kerstjens pleit voor meer bewustwording van het risico op ontwikkelingsproblemen bij matig te vroeg geborenen omdat juist in deze laatste fase van de zwangerschap nog zo n 35 procent van de hersenontwikkeling plaatsvindt. Lang werd gedacht dat het altijd wel goed zou komen met de ontwikkeling van matig te vroeg geboren kinderen, maar mijn onderzoek laat zien dat er bij een deel van deze kinderen wel degelijk sprake is van een lang durige ontwikkelingsachterstand. Kerstjens is van mening dat meer begeleiding in de eerste vier jaar deze kinderen betere kansen in hun leven kan geven. Inleiden moet na 42 weken zwangerschap Bij vrouwen die 42 weken zwanger zijn moet de bevalling worden ingeleid en niet worden afgewacht. Inleiden van de bevalling leidt niet tot een grotere kans op een keizersnede, terwijl afwachten de kans vergroot dat de baby in het vruchtwater poept of de schouder van de baby zich na de geboorte niet goed ontwikkelt door problemen bij de geboorte. Dit blijkt uit onderzoek van Corine Verhoeven aan het AMC in Amsterdam. Het inleiden van de baring is een van de meest toegepaste interventies bij normaal verlopende zwangerschappen. Verhoeven constateert dat de ligging van het kind in de baarmoeder niet bepalend is voor het besluit tot een keizersnede. Een echo om de ligging van het hoofd te bepalen heeft geen zin. Ook de Bishop-score (een methode om de cervix te beoordelen) moet gebruikt worden om te beslissen over wel of niet inleiden. Ten slotte stelt ze dat het routinematig gebruik van inwendige drukmeting om de weeënactiviteit te registreren geen toegevoegde waarde heeft bij ingeleide of gestimuleerde bevallingen. Babymassage rechtstreeks leren van de kraamverzorgende Onlangs zijn alle kraamverzorgenden van kraamorganisatie VVT Kraamzorg geschoold in babymassage. De scholing werd verzorgd door collega-kraamverzorgenden Bianca Kram en Helma Veenhuizen (tevens docent babymassage). Bianca: Ouders worden nu veelal doorverwezen naar cursussen babymassage bij andere organisaties. Deze scholing maakt het mogelijk dat kraamgezinnen direct kunnen profiteren van de kennis van de kraamverzorgende op dit gebied. In een vervolgscholing willen we dieper ingaan op de ervaringen van de kraamverzorgenden in de komende tijd. De Shantala babymassagetechniek, waarbij oog- en huidcontact centraal staat, is bedoeld voor baby s van nul tot zes weken. Het leren ervan heeft verschillende voordelen voor het kraamgezin, aldus VVT Kraamzorg. Het contact tussen ouders en baby wordt op zo n manier gestimuleerd dat de binding tussen beide vergroot wordt. Het zorgt ervoor dat men ontspannen bezig is met de baby, wat een rustpunt vormt in deze hectische periode. Foto: Shutterstock 4 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

5 NIEUWSNIEUWSNIEU VIER VRAGEN AANVIER VRAGEN AANVIER VRAGEN A RS-virus veroorzaakt piepende benauwdheid bij kinderen Het RS-virus is de belangrijkste oorzaak van terugkerende piepende ademhalingsklachten bij te vroeg geboren baby s. Deze klachten kunnen de voorbode vormen van astma later in het leven. Dit blijkt uit een landelijk onderzoek van het UMC Utrecht. Na afloop van een longontsteking door het RS-virus ontwikkelt de helft van de pasgeborenen piepende ademhalingsklachten. Als deze klachten vele jaren aanhouden kunnen ze het begin van astma zijn. Het was echter niet duidelijk of een infectie met het RS-virus de ademhalingsklachten veroorzaakt of dat de virusinfectie en de ademhalingsklachten beide het gevolg zijn van een aangeboren kwetsbaarheid. Om deze puzzel op te lossen voerden kinderarts Louis Bont en collega s van het UMC Utrecht een groot onderzoek uit. Ze gebruikten hierbij een medicijn dat RSvirusinfecties bij kinderen voorkomt. In het onderzoek gaven kinderartsen in vijftien Nederlandse ziekenhuizen de helft van 429 te vroeg geboren baby s vijf maanden lang het medicijn palivizumab tegen het RS-virus, de andere baby s gaven ze een nepmiddel. Ze volgden de kinderen daarna een jaar lang. Ouders rapporteerden dagelijks welke luchtwegklachten hun kind had. Kinderen in de behandelde groep hadden veel minder piepende ademhalingsklachten, zo bleek uit de resultaten. Bont: We hebben voor het eerst aangetoond dat het RS-virus bij baby s piepende ademhalingsklachten veroorzaakt. We vermoeden dat het virus daarmee bijdraagt aan het ontstaan van astma later in het leven. Maar om dat te bewijzen moeten we de kinderen langer in de gaten houden, dat gaan we de komende jaren dan ook doen. Linda van Vroenhoven Verloskundige en lactatiekundige Vrouwen denken dat borstvoeding meteen goed gaat Verloskundige en lactatiekundige Linda van Vroenhoven merkt in haar werk dat kraamvrouwen vaak onvoldoende kennis hebben over borstvoeding en daardoor verrast worden door problemen en moeilijkheden die ze tegenkomen. Voor deze vrouwen ontwikkelde ze een borstvoedingsapp voor de smartphone. Hoe kwam je op het idee om een borstvoedingsapp te ontwikkelen? Ik merkte dat vrouwen vaak niet weten waar ze een lactatiekundige kunnen vinden. Het beroep is gewoon nog niet zo bekend. Vroeger werd de kennis over borstvoeding van moeder op dochter overgedragen, maar dat is niet meer zo. Het is dus belangrijk dat mensen weten waar ze een lactatiekundige kunnen vinden en dat ze toegang hebben tot informatie. Aangezien vrijwel iedereen tegenwoordig met een smartphone of laptop in het kraambed ligt, leek het me een goed idee om dat via een app mogelijk te maken. Hoe komt het dat moeders hun dochters niet meer helpen bij de borstvoeding? Er is een generatie geweest die veel flesvoeding gaf. Dus wat je bij bijvoorbeeld veel Turkse families nog wel vaak ziet: dat moeder of grootmoeder naast het kraambed staat en advies geeft, dat zie je bij Nederlandse families nog maar weinig. Om dat gat te vullen zijn er lactatiekundigen gekomen. We zijn er alleen nog niet in groten getale en niet voor iedereen even zichtbaar. Met deze app kunnen vrouwen direct een lactatiekundige bij hen in de buurt vinden. En kunnen ze vanuit het kraambed dingen opzoeken en lezen over veelvoorkomende problemen en hoe je daarmee omgaat. Welke problemen met borstvoeding kom je vaak tegen? Vrouwen hebben vaak onvoldoende kennis over wat ze kunnen verwachten, en de borstvoeding valt daardoor vaak zwaarder dan ze hadden ingeschat. Ze denken dat je je kindje aan de borst legt en dat het dan meteen goed gaat. Misschien heb je een beetje pijn, maar het zal allemaal wel lukken. Als je dan op dag drie stuwing krijgt en het doet veel pijn dan is dat wel even schrikken. Je hebt die hele bevalling al gehad en nu moet je weer ergens doorheen. Als je goed bent voorbereid en weet wat je kunt verwachten ben je eerder bereid om door te pakken dan wanneer je zo verrast wordt. Welke rol kunnen kraamverzorgenden hierbij spelen? Als kraamverzorgende kun je aan het begin van de week goed met mensen doorspreken wat ze willen en wat hun verwachtingen zijn. Zijn ze voorbereid? Hebben ze een cursus gevolgd? Wat weten ze al? Zo kun je zorgen dat je informatie op maat geeft. Belangrijk is dat mensen zich ervan bewust zijn dat borstvoeding geven de eerste weken erg intensief is, en tijd en energie kost. Het gaat lang niet altijd vanzelf, maar bij problemen kunnen ze altijd hulp inschakelen. En ook als een vrouw gewoon advies wil of bevestiging is ze van harte welkom. Ze staat er niet alleen voor! De borstvoedingsapp is te downloaden via de website: KRAAMSUPPORT 3 /

6 6 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

7 In deze rubriek vertellen kraamverzorgenden over hun werk. Daniëlle van Krieken Tekst: Maartje van der Zedde Foto: Ivonne Zijp Waarom koos je twaalf jaar geleden voor de kraamzorg? Ik wilde het eigenlijk altijd al, maar je moest toen nog een driejarige opleiding volgen, en op die leeftijd had ik geen zin om weer jaren op school te zitten. Na de middelbare school ging ik werken in een supermarkt, maar na een paar jaar wist ik: hier moet ik niet te lang blijven hangen. Toen las ik over de verkorte kraamopleiding en dat bleek een schot in de roos: drie maanden naar school en dan werken en leren. En ik kreeg ook meteen al betaald! Dat was echt ideaal. Wat is er over de jaren veranderd? Protocollen veranderen regelmatig. Zo moesten we baby s jarenlang op de zij te slapen leggen, en nu vanaf de eerste dag op de rug. Dat is even wennen. Overigens leg ik baby s die misselijk zijn of veel spugen de eerste dagen nog wel op de zij, afwisselend met het hoofdje links en rechts tegen scheefgroei. Sommige mensen willen hun kind sowieso liever op de zij. Ik wijs ze dan op de gevaren, maar als ze dat willen dan vind ik het prima. Het is hun kind. Ik overleg het altijd even met de verloskundige en laat de ouders een handtekening zetten in het kraamboek zodat duidelijk is dat ik niet verantwoordelijk ben. Verder zijn verloskundigen makkelijk geworden in het indiceren van extra uren. Dat is fijn want als mensen bijvoorbeeld maar vier uur zorg hebben per dag en ik ben er van acht tot twaalf, dan kan ik maar één voeding meekijken. Dat is te weinig als de borstvoeding niet goed loopt. Je bent heel tevreden over je werktijden? Ja, in 2008 zijn we gefuseerd tot De Kraamvogel. Qua organisatie is het toen echt beter geworden. We werken nu met een rooster en dat is ideaal. Daarvoor wist ik nooit waar ik aan toe was. Nu weet ik precies wanneer ik moet werken en wanneer ik vrij ben. We werken ook met bevallingspoolen. Dit houdt in dat we vaste kraamverzorgenden hebben die op wacht staan voor bevallingen. Dat vind ik heel fijn want s nachts m n bed uit, daar kon ik maar niet aan wennen. Bevallingen zijn natuurlijk heel mooi om mee te maken en af en toe vervang ik iemand, maar persoonlijk werk ik liever overdag. Wat was je moeilijkste kraam? Toen ik bij één van mijn beste vriendinnen kraamde. Haar kindje werd dood geboren. De placenta was na 35 weken gescheurd. Ze kreeg nog een spoedkeizersnee maar de baby was al overleden. Ik vond het heel moeilijk, maar het was ook heel mooi. Ik heb veel voor ze kunnen betekenen. Noël lag thuis opgebaard. Ik heb meegeholpen met het schrijven van gedichtjes, boodschappen gedaan, het bezoek geregeld, ben uiteraard meegegaan naar de crematie en heb vooral heel veel met ze gepraat. Dat laatste is zo belangrijk. Het is een stukje van henzelf dat geboren had moeten worden. Mensen moeten erover praten om het een plek te kunnen geven. Ik vind het heel fijn dat ik dit voor mijn vriendin heb kunnen doen, maar ik zou het niet opnieuw willen. Misschien als ik ouder ben en heel veel werkervaring heb. Naam: Leeftijd: Woonplaats: Werkgever: Opleiding: Werkervaring: Kinderen: Hobby s: Daniëlle van Krieken 33 jaar Arnhem De Kraamvogel Verkorte opleiding tot kraamverzorgende 12 jaar Geen Sporten in de sportschool, uit eten, terrasje pakken met vrienden, mijn werk KRAAMSUPPORT 3 /

8 Neem nu een abonnement op En je ontvangt gratis dit boek: JIJ komt aan het woord in IK. In dit boek vind je de leukste en meest inspirerende interviews met kraamverzorgenden uit de populaire KraamSupport-rubriek IK. Je krijgt het gratis bij een jaarabonnement (voor slechts 57,50). Je kunt IK ook los bestellen (á 12,50). CADEAUTIP VOOR EEN JARIGE COLLEGA! Ga naar: bel of mail De leukste ervaringen van collega s, de handigste tips, en de leerzaamste praktijkverhalen. Dát lees je elke maand in KraamSupport. Voor de nodige support in je dagelijkse werk. KraamSupport is het enige onafhankelijke vaktijdschrift op jouw vakgebied. Je mag hem dus eigenlijk niet missen.

9 IAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALC Ingrediënten: 4 eetlepels extra vergine olijfolie 1 uitje, grofgesnipperd 600 g courgette, in dikke plakken 200 g aardappels, geschild en in stukken 750 ml groentebouillon versgemalen zwarte peper handje verse basilicum 30 g geraspte parmezaan Courgettesoep met basilicum Bereiding: verhit de olie in een middelgrote pan en fruit de ui en courgette circa 5 minuten op niet te hoog vuur. Voeg de aardappels, de bouillon en wat zwarte peper toe. Zet het vuur hoger en breng alles aan de kook. Zet het vuur laag en laat het geheel 20 minuten zachtjes pruttelen. Haal de pan van het vuur, doe er de basilicum bij en draai er in de blender of keukenmachine een puree van. Roer de kaas erdoor, verwarm de soep zo nodig nog even en voeg een scheutje olie toe. Bron: Gennaro s favoriete Italiaanse familierecepten. Kosmos Uitgevers. ISBN Prijs: 24,95. Kraamverzorgende Elgra geeft handige tips voor in de kraamweek. In dit nummer: verzorgen van aambeien. Omdat je in verband met onder meer borstvoeding niet zo maar alle zalfjes mag gebruiken, verzorg ik in het begin eerst de aambeien met een neusspray zoutoplossing voor baby s en dan met gist aangemaakt met paar druppeltjes lauw water waardoor er een zalfje ontstaat. Je kunt in elke supermarkt kleine zakjes gist kopen, en zo n zakje is goed voor een dag. Ga als volgt te werk: laat de moeder op haar zij gaan liggen en dek de eventuele wond af met een gaasje. Spuit de aambei goed in met de neusspray en wacht heel even. Strijk vervolgens de aambei goed in met het gistzalfje. Doe dit zo n drie maal per dag. AGENDA TIP De kraamverzorgster Een geboorte, wat zijn de ouders blij In huis hebben ze daarom alles netjes op een rij Ze krijgen een kraamverzorgster, en diegene ben jij Soms gaat het anders, dan is alles niet zo mooi en denk je misschien: wat is het hier een zooi Je zegt niets Je vraagt niets Je gezicht blijft neutraal Je bent er voor moeder en kind en gedraagt je sociaal Je geeft zorg en advies, instructies en raad En ook bij emoties sta jij weer paraat Soms is er verdriet, door ziekte of dood Je bent sterk voor het gezin en houd je heel groot Jouw vele zorgzame kwaliteiten zijn een gegeven En die zijn zo belangrijk aan het begin van een nieuw leven Een gedicht van kraamverzorgende Carina Hatzmann 12 september 2013 Herhaling Reanimatie (natte) pasgeborene Om deze scholing te kunnen bijwonen moet men eerder een scholing Reanimatie natte pasgeborene (NLS) hebben gevolgd. Het behaalde certificaat mag niet langer dan twaalf maanden oud zijn (berekend vanaf de scholingsdatum). Tijdens deze praktijkgerichte multidisciplinaire herhalingsscholing wordt de reanimatie van de pasgeborene behandeld, direct na de geboorte en in het kraambed. Voor verloskundigen en kraamverzorgenden een ideale mogelijkheid om de praktijksituatie te simuleren. Er wordt geoefend met het assisteren van de verloskundige, omgaan met zuurstoftoediening, zelfstandig reanimeren en beademing met een ballonmasker. Bij de casussimulatie zal gebruikgemaakt worden van verschillende oefenpoppen en oefenmaterialen zodat er in twee- en drietallen geoefend kan worden. Aantal deelnemers: maximaal 10 personen Doelgroep: Verloskundigen en kraamverzorgenden Locatie: Vrouw&Zorg, Vlaardingenlaan 9, 1059 GL Amsterdam Tijdstip: uur (inloop en buffet: uur) Kosten: 55 (incl. luxe broodbuffet en drank) Meer informatie en aanmelden: KRAAMSUPPORT 3 /

10 Nieuw KCKZ gaat kennis voor de sector borgen en verspreiden Het Kenniscentrum Kraamzorg Op 18 april was het dan zover. In het hoofdkantoor van pensioenuitvoerder PGGM werd het Kenniscentrum Kraamzorg officieel gelanceerd. Zo n 140 genodigden uit de (kraam)zorgsector woonden de aftrap bij. Het kenniscentrum moet de kraamzorgsector binnen het netwerk van de geboortezorg gaan profileren. Tekst: Maartje van der Zedde Tot nu toe was de kraamzorgsector niet altijd even goed zichtbaar als gespreks- en samenwerkingspartner, benadrukten de diverse sprekers in de luxe zaal die PGGM voor de gelegenheid ter beschikking had gesteld. De sector was versnipperd, er werd maar weinig samengewerkt en iedereen hanteerde zijn eigen richtlijnen en werkwijzen. Hierdoor was het voor ketenpartners vaak niet duidelijk waar de kraamzorgsector voor staat en wat hij te bieden heeft. Sinds de Stuurgroep zwangerschap en geboorte eind 2009 haar adviezen om de babysterfte in Nederland te verlagen bekendmaakte, zijn er diverse initiatieven genomen om de kwaliteit van zorg en de samenwerking tussen ketenpartners te verbeteren. Het Kenniscentrum Kraamzorg, een gezamenlijk initiatief van brancheorganisaties Actiz en BTN en de Nederlandse Beroepsvereniging voor Kraamverzorgenden (NBvK), wil er nu voor gaan zorgen dat de kraamzorg als een professionele sector en onmisbare samenwerkingspartner wordt gezien. Foto: Shutterstock Zwakste schakel Dit is een belangrijke mijlpaal, aldus Veronique Esman, directeur Curatieve Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) dat het kenniscentrum voor de jaren 2012 en 2013 een subsidie toekende (zie kader Opdrachten VWS ). Professionalisering van de sector is van groot belang. De kraamzorg lijkt een kleine eend maar in de zorg hangt alles met elkaar samen en de keten is zo sterk als de zwakste schakel. Daarom is elke schakel even belangrijk. De sector verdient aandacht en een eigen gezicht. Er zijn de afge- 10 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

11 is een mijlpaal voor de sector lopen jaren goede stappen gezet om de keten van de geboortezorg te versterken en te verbeteren. De kraamzorg mag hierbij niet ontbreken. Transparanter We behartigen geen belangen van individuen, benadrukte Marie-Pauline van der Ven, directeur van het Kenniscentrum Kraamzorg. We zijn er voor de implementatie, het borgen en het verspreiden van kennis voor de hele sector. Directe aanleiding voor het opzetten van het Kenniscentrum was dat er onvoldoende richtlijnen en normen zijn in de kraamzorg die transparant zijn voor ketenpartners en dat er onvoldoende inzicht is in het aantal kraamverzorgenden, hun opleidingsniveau en het niveau van hun (bij)scholing. Het moet allemaal veel transparanter en eenduidiger, aldus een enthousiaste Van der Ven. We moeten met elkaar hard aan de slag om een gemeenschappelijk kwaliteitsbeleid te ontwikkelen zodat de hele keten rondom geboortezorg ons gaat zien als een volwaardige gesprekspartner. Het Kenniscentrum Kraamzorg ontwikkelt momenteel Zo n kwaliteitsregister is niets nieuws met een werkgroep van kraamverzorgenden richtlijnen en protocollen. Hierbij bepaalt het Kenniscentrum overigens niet de inhoud van de kraamzorg, maar het creëert wel de randvoorwaarden. Daarnaast is er een Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden in het leven geroepen dat volgens alle sprekers een belangrijke rol speelt bij de professionalisering en profilering van de kraamzorg. Inzichtelijk Het is de bedoeling dat iedere kraamverzorgende in dit online registratiesysteem vastlegt wat haar (bij)scholings- en ervarings- Registratie in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden Om voor registratie in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden in aanmerking te komen, voldoet de kraamverzorgende aan de volgende eisen: 1. Zij heeft een landelijk erkend diploma kraamverzorgende te weten: Voor niveau 2/3 worden de volgende diploma s erkend: internaat (kraamverzorgende oude stijl tot 1985); MDGO-VZ, uitstroom kraam; VIG differentiatie kraam + kraamstage; VIG algemeen (zonder kraamdifferentiatie) met aanvullende eis: opleiding 311/ uur BPV; verkorte opleiding met erkend certificaat roc (bbl: diverse varianten in tijdsduur), verplichte BPV: 650 uur. Een diploma ziekenverzorgende oude stijl niveau 3 is geldig met: aanvullende opleiding 311/ praktijkuren. Voor verpleegkundige niveau 4 geldt: zonder werkervaring op de kraamafdeling: 311/313 opleiding verplicht praktijkuren; met werkervaring op de kraamafdeling: minimaal 650 uren werkervaring. Voor verpleegkundige niveau 5 geldt: hbo-v zonder werkervaring op de kraam: 311/ praktijkuren; verloskundigen, minimaal 650 uren werkervaring. NTI MBO college of overige thuisopleidingen: geldig mits erkend door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, minimaal 650 uren werkervaring. Alle andere opleidingen: verplicht tot volgen verkorte bbl-opleiding. 2. Zij conformeert zich aan de landelijke beroepscode voor verzorging; 3. Zij neemt zelf of via haar werkgever deel aan een klachtenregeling die voldoet aan de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector; 4. Voor zzp ers geldt dat zij een klachtenregeling hebben opgenomen in de algemene voorwaarden; 5. Zij stemt in met het accreditatiereglement dat verbonden is aan het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden; 6. Zij stemt in met de bepalingen in dit reglement. KRAAMSUPPORT 3 /

12 Nieuw KCKZ gaat kennis voor de sector borgen en verspreiden Doelstellingen Kenniscentrum Kraamzorg Een centraal gezaghebbend centrum realiseren voor de professionalisering en profilering van de kraamzorgsector in het netwerk van de geboortezorg. De ontwikkeling, implementatie en borging van belangrijke inhoudelijke onderwerpen op het gebied van kraamzorg aanjagen, structureren en ervoor zorgen dat de continuïteit gewaarborgd is. Slagvaardig zijn richting het veld : kraamverzorgenden, ondernemers in de kraamzorg, ketenpartners, branche- en beroepsorganisaties, zorgverzekeraars, inspectie en overheid. Opdrachten VWS Het Kenniscentrum kreeg van VWS een vijftal opdrachten die het in de subsidieperiode moet zien te vervullen: 1. Het kraamzorgveld, zowel werkgevers- als werknemersorganisaties, moet gezamenlijk aan de slag met het Kenniscentrum. 2. Het opzetten van een gezamenlijk registratiesysteem voor kraamverzorgenden zodat er meer inzicht komt in hun scholing en kwaliteit en op demografisch gebied. 3. Aandacht besteden aan het Shaken Baby Syndroom, in samenwerking met TNO. 4. Aansluiting zoeken bij het College Perinatale Zorg (CPZ), een landelijke organisatie waarin alle veldpartijen die te maken hebben met de perinatale zorg in Nederland samenwerken, en dat als opdracht heeft de babysterfte in Nederland te verminderen. 5. Het maken van een bedrijfsplan zodat het Kenniscentrum ook na de subsidie zelfstandig blijft voorbestaan. niveau is om de kwaliteit van de sector inzichtelijk te maken. Zo n kwaliteitsregister is niets nieuws, eigenlijk loopt de kraamzorg achter op vele andere beroepsgroepen die allang zo n systeem hebben. Wat kunnen kraamverzorgenden?, vraagt René Benneker, bestuurslid van de NBvK en het Kenniscentrum Kraamzorg. Dat is gek genoeg niet zo bekend bij de andere beroepsgroepen in de keten. Verloskundigen, obstetrieverpleegkundigen, gynaecologen, kinderartsen en JGZ-verpleegkundigen, iedereen wil van elkaar weten wat ze doen en waar ze voor staan. Dat moet je als beroepsgroep bekendmaken. Ook wil je als beroepsgroep zelf je kwaliteit definiëren. Wie mag zich kraamverzorgende noemen? Wat zijn de basiseisen die je kunt stellen? Dat moet je vastleggen. Zo weten kraamzorgorganisaties altijd wie ze in huis halen, weten zorgverzekeraars welke meerwaarde kraamverzorgenden hebben en wat ze mogen verwachten, beroeps- en brancheorganisaties kunnen naar buiten brengen dat de beroepsgroep aan bepaalde eisen voldoet en kraamvrouwen weten wie ze in huis halen. Door je in te schrijven in het register dit dien je persoonlijk te doen lever je als kraamverzorgende dus niet alleen een belangrijke bijdrage aan het inzichtelijk maken van de sector, je laat tegelijkertijd zien welke kwaliteiten (scholing en ervaring) je in huis hebt om de best mogelijke zorg te kunnen garanderen. Het stimuleert kraamverzorgenden dus om hun kennis en vaardigheden bij te houden. Registreren Iedereen die een opleiding tot kraamverzorgende heeft afgerond kan zich in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden registreren (zie kader Registratie in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden ). Dit kost 70 euro voor een periode van drie jaar. Om drie jaar later voor herregistratie (zie kader Herregistratie in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden ) in aanmerking te komen dien je op basis van scholingen dertig punten te hebben behaald. Het scholingsaanbod is te zien op de website van het Kenniscentrum. Aanbieders van scholingen kunnen accreditatie aanvragen bij het Kenniscentrum. Na toekenning door een onafhankelijke accreditatiecommissie wordt een aantal punten gegeven aan die scholing. De dertig punten bestaan uit verplichte en vrije onderdelen. Alle (geaccrediteerde) scholingen die je vanaf de start van het Kenniscentrum hebt gevolgd tellen mee. Eerdere scholingen niet? We moeten ergens beginnen, antwoordt Esther van der Zwan, secretaris van het Kenniscentrum Dit is heel goed voor het versterken van de professionaliteit van de kraamverzorgenden Kraamzorg, en het gaat er juist om dat je je blijft bijscholen. Die dertig punten zijn echt niet moeilijk te verzamelen in drie jaar. Het is echt een ondergrens. Inhaalslag Dit is heel goed voor het versterken van de professionaliteit van de kraamverzorgenden, benadrukt Marja Huizer, directeur Kraamzorg Rotterdam en bestuurslid College Perinatale Zorg (CPZ). Er wordt op heel veel plekken in het land nagedacht over hoe we de geboortezorg kunnen verbeteren. Het werd tijd dat de kraamzorgsector een inhaalslag ging maken. De eerste stap daartoe is nu gezet. Foto: Jaap Klaver 12 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

13 Marie-Pauline van der Ven, directeur van het Kenniscentrum Kraamzorg, geeft een presentatie tijdens de aftrap in het hoofdkantoor van PGGM: We moeten met elkaar hard aan de slag om een gemeenschappelijk kwaliteitsbeleid te ontwikkelen zodat de hele keten rondom geboortezorg ons gaat zien als een volwaardige gesprekspartner. Herregistratie in het Kwaliteitsregister Kraamverzorgenden Binnen een periode van drie jaar dien je te voldoen aan de eisen voor herregistratie: Je bent minimaal 250 zorguren per jaar werkzaam als kraamverzorgende, voor oproepkrachten geldt een verplichting van 100 zorguren per jaar; Je hebt de scholing acute verloskunde minimaal één keer binnen de herregistratieperiode gevolgd; Je hebt je deskundigheid onderhouden en daartoe deelgenomen aan ten minste 30 uur deskundigheidsbevorderende scholingsactiviteiten over een periode van drie jaar. De deskundigheidsbevorderende scholingsactiviteiten moeten gevolgd worden in de drie jaar voordat de registratie afloopt. Verplichte onderdelen zijn: Borstvoeding door lactatiekundige; Kinder-EHBO conform richtlijnen van het Oranje Kruis; Babyreanimatie met geldig diploma van de reanimatieraad; Scholing Shaken Baby Syndroom; Allochtone Zorg c.q. interculturele vaardigheden; Scholing vroegsignalering. KRAAMSUPPORT 3 /

14 In deze rubriek komt telkens een complicatie aan de orde die in het kraambed kan optreden. KraamSupport raadt je aan altijd de verloskundige of huisarts in te lichten en te overleggen over de gewenste behandeling. TE KORT TONGRIEMPJE C Bart is een gezonde, flinke baby. Bij de geboorte weegt hij bijna 8 pond. De borstvoeding is eigenlijk vanaf het begin pijnlijk voor moeder Brechje en al op de derde dag heeft ze behoorlijke tepelkloven. Bij haar eerste kindje ging het borstvoeden van een leien dakje en ze snapt niet goed wat nu het probleem is. Ze lijkt voldoende moedermelk te hebben. Bart drinkt steeds heel krachtig, laat de tepel regelmatig los en maakt soms klakkende geluiden tijdens het drinken. Brechje heeft tijdens het voeden steeds erge pijn en veel druk op haar tepel. Bart komt wel genoeg aan, maar Brechje overweegt toch om te stoppen met de borstvoeding. Ze bespreekt haar klachten met de verloskundige en deze merkt het te korte tongriempje op. Brechje en Bart worden doorverwezen naar het ziekenhuis. De kinderarts bevestigt de te korte tongriem en verricht een frenulotomie waarbij ze het tongriempje een klein stukje inknipt. Direct na de ingreep wordt Bart als troost aan de borst van zijn moeder gelegd. Brechje merkt meteen verschil in de manier waarop hij drinkt. Ze heeft minder pijn en het voelt nu hetzelfde als bij haar eerste kindje. De tepelkloven zijn binnen een week verdwenen en het borstvoeden gaat verder zonder problemen. CASUS melkklier Een paar procent van de baby s wordt geboren met een te kort tongriempje. Dit kan tot problemen leiden bij het geven van borstvoeding, zoals pijnlijke tepels, problemen bij het aanleggen, onrust bij de baby, gewichtsafname en onvoldoende groei. Op latere leeftijd kan een te korte tongriem leiden tot bijvoorbeeld problemen bij het bespelen van blaasinstrumenten, ijsjes likken, tongzoenen en zelfs met het goed articuleren. Gelukkig is het probleem heel makkelijk te verhelpen. Erfelijk Het tongriempje (frenulum linguae) is het membraan waarmee de tong vastzit aan de bodem van de mond. Soms zit het tongriempje zo ver naar voren (wat dan eigenlijk ten onrechte kort wordt genoemd) dat tongbewegingen beperkt worden of niet Tekst: Mirjam Bedaf Foto: Edwin Wiekens Illustratie: dokterisbezig.nl/martijnvandervoo melkkanaal borstvoeding bij normale tongriem borstvoeding bij korte tongriem 14 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

15 ECOMPLICEERD Het probleem wordt nog steeds onvoldoende herkend Erica Post Kinderarts in het St. Antoniusziekenhuis Utrecht/Nieuwegein Het te korte tongriempje is de afgelopen jaren gelukkig ook in Nederland bekender geworden. De meeste lactatiedeskundigen weten inmiddels goed de weg naar artsen die tongriempjes inknippen. Bij huisartsen wisselt dat enorm. Het probleem wordt nog steeds onvoldoende herkend en controle van het tongriempje zit helaas niet in het standaardonderzoek van de zuigeling. De oplossing van borstvoedingsproblemen is voor velen: stoppen met borstvoeding en overgaan op flesvoeding. Maar daarmee mist de baby ongewild de beste voeding en wordt er bovendien een diagnose gemist die ook op latere leeftijd problemen kan geven. Veel mensen zijn nog niet op de hoogte of ervan overtuigd dat een te kort tongriempje tot problemen kan leiden. Steeds meer artikelen bewijzen echter dat het inknippen van het tongriempje daadwerkelijk helpt om problemen met de borstvoeding op te lossen. De Australische arts Donna Geddes bijvoorbeeld heeft met echografisch onderzoek aangetoond dat na het inknippen de tong op een andere manier beweegt en dat er meer melkvloed is. Dat lijkt me belangrijke nieuwe informatie die hopelijk helpt artsen en verloskundigen te overtuigen van het nut van het inknippen. meer mogelijk zijn. Een andere benaming voor een te korte tongriem is ankyloglossie. Dit komt van het Griekse woord ankylos wat stijf, en glossa wat tong betekent. Het percentage mensen met een te korte tongriem is afhankelijk van de criteria die gehanteerd worden. Met zorgvuldige criteria is het percentage 4 tot 5 procent bij zuigelingen en 1 tot 2 procent op de lagereschoolleeftijd. Ankyloglossie is een erfelijke aandoening: de helft van de kinderen met een te kort tongriempje heeft een vader, moeder, broertje of zusje met een te korte tongriem. Meestal betreft het een opzichzelfstaande afwijking, maar het komt ook voor als onderdeel van een syndroom. Borstvoeding Een te kort tongriempje kan de pasgeborene beperken in het goed naar voren brengen van de tong. Dit bemoeilijkt het omvatten van de tepel en de tepelhof en het drinken van de melk. Het vacuüm dat nodig is om te drinken wordt snel verbroken, waardoor er een klikkend of smakkend geluid te horen is. Hierdoor kan onrust en frustratie bij de pasgeborene ontstaan en dit kan leiden tot slecht drinken, buikkrampen en onvoldoende groei. Ondanks goed aanleggen kunnen er door het veranderde zuigpatroon tepelkloven bij de moeder ontstaan. Door de slechte drainage van melk uit de borst kan er bovendien makkelijk een borstontsteking ontstaan. Ook kan als gevolg van de verminderde zuigkracht de melkproductie teruglopen. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 75 procent van de moeders met een baby met een te korte tongriem borstvoedingsproblemen aangeeft en dat bij slechts 16 procent de borstvoeding probleemloos verloopt. Vaak leiden deze borstvoedingsproblemen ertoe dat vrouwen stoppen met de borstvoeding. Vergeten Tot een jaar of veertig geleden werden te korte tongriempjes in ons land regelmatig ingeknipt. Deze ingreep heet een frenulotomie. Verloskundigen, kraamvrouwen en kinderartsen wisten dat een te kort tongriempje een reden kon zijn voor het mislukken van borstvoeding. Maar de afgelopen veertig jaar is de kennis over het probleem van een te kort tongriempje bij pasgeboren baby s langzaamaan verwaterd. Dat heeft alles te maken met de opkomst van flesvoeding. Bij flesvoeding drinkt de baby anders en wordt het te korte tongriempje vaak niet opgemerkt. Het te korte tongriempje werd daardoor vergeten. Sinds een aantal jaar is het probleem weer herontdekt als oorzaak van moeizame en pijnlijke borstvoeding. Herkennen Het is dus belangrijk om een te korte tongriem te herkennen. Gelukkig is het relatief eenvoudig vast te stellen. Normaal gesproken gaat de tong bij het omhooggaan als een egaal vlak naar boven. Bij een te kort tongriempje ontstaat er in het midden een groef omdat de tongriem aan de onderkant aan de tong trekt en deze tegenhoudt: de zijkanten van de tong gaan wel omhoog, het midden niet. En als een kind zijn of haar tong uitsteekt, gebeurt dat niet in een punt of rond, maar in een soort hartjesvorm. Dat komt omdat de tongpunt niet uitgestoken kan worden en de rest van de tong wel. Er zijn overigens ook kinderen die helemaal geen last hebben van het te korte tongriempje. Het vliesje is dan zo dun dat het met enige kracht gemakkelijk op te rekken of in te scheuren is. In dat geval kan het zijn dat de baby na een week of anderhalf spontaan ineens wél goed drinkt. Zolang het kind niet goed drinkt, moet de moeder wel goed kolven om de productie KRAAMSUPPORT 3 /

16 op gang te krijgen en te houden. Tijdens de controles in het kraambed kan de verloskundige een belangrijke rol spelen bij de diagnose. Een lactatiekundige kan inschatten in hoeverre het te korte tongriempje de oorzaak is van eventuele borstvoedingsproblemen of dat (ook) andere factoren een rol spelen. Is de tongriem de oorzaak, dan kan inknippen uitkomst bieden. Inknippen Het inknippen gaat als volgt: een lepeltje met een groefje erin wordt onder de tong geschoven, waarbij het tongriempje precies in het groefje valt. Met het lepeltje wordt de tong opgetild en met een klein schaartje wordt het vliesje een paar millimeter ingeknipt. De ingreep, die zonder verdoving plaatsvindt en nog geen minuut in beslag neemt, is bij pasgeboren baby s vrijwel pijnloos omdat het vliesje nog flinterdun is. Het inknippen kan al binnen enkele dagen na de geboorte worden uitgevoerd. Het kan een paar druppeltjes bloedverlies opleveren, maar daar blijft het meestal bij. Uit onderzoek blijkt dat de ingreep ongeveer even pijnlijk is als een vaccinatie. Een voordeel van niet verdoven is dat de baby na de ingreep als troost aan de borst kan drinken. Met een verdoofde mond is dat niet mogelijk omdat de baby de tepel niet voelt. Complicaties doen zich zelden voor, alleen als het inknippen te ver gebeurt zal het pijnlijk zijn en kan het problemen opleveren. Een ervaren hulpverlener is dus wel noodzakelijk. Het resultaat is dat de tong nu wel naar boven en opzij kan bewegen, het groefje in het midden verdwenen is, de tongpunt mooi over de onderkaak heen valt en er vaak geen hartjesvorm meer is. Het allerbelangrijkste is: in de meeste gevallen kan de baby nu wél zonder problemen aan de borst drinken. Rol kraamverzorgende Verloopt de borstvoeding moeizaam? Neem dan de optie van een te kort tongriempje altijd serieus in overweging. Een goed moment om te controleren of het tongriempje te kort is, is als de baby flink huilt. Dat gaat namelijk altijd gepaard met het optrekken van de tong. Neem ook contact op met de verloskundige, lactatiedeskundige of huisarts om de mogelijkheid van een te kort tongriempje te bespreken. Inmiddels is er een aantal huisartsen, verloskundigen, kinderartsen, KNO-artsen en chirurgen die tongriempjes doorknippen. Zij zijn te vinden via de website (Problemen en oplossingen > Tongriempje > Tongriempje knippen in Nederland?). De baby is meestal snel aan de beurt, want een te kort tongriempje wordt beschouwd als een spoedgeval en het is een eenvoudige ingreep. DOE DE TEST Test je kennis Elk goed antwoord levert één punt op. Tel al je punten bij elkaar op en bekijk de uitslag! 1 Hoeveel procent van de baby s wordt geboren met een te kort tongriempje? A 1-2%. B 4-5%. C 9-10%. 2 Op latere leeftijd kan een te kort tongriempje problemen geven met: A Drinken, ijsjes likken en tongzoenen. B Het bespelen van blaasinstrumenten, ijsjes likken, tongzoenen. C Het bespelen van blaasinstrumenten, drinken en ijsjes likken. 3 Ankyloglossie is een erfelijke aandoening. A Dat is waar. B Dat is niet waar. 4 Hoe wordt een te kort tongriempje ook wel genoemd? A Glossitis. B Ankylostoma. C Ankyloglossie. 5 Waaraan is een te korte tongriem te herkennen? A Aan de V-vorm bij het omhoogdoen van de tong, aan de hartjesvorm bij het uitsteken ervan. B De tong kan niet uit de mond gestoken worden. C Aan de hartjesvorm bij het omhoogdoen, aan de V-vorm bij het uitsteken. 6 Hoe heet het inknippen van een tongriempje? A Fonologie. B Fenatomie. C Frenulotomie. 7 Het inknippen vindt plaats: A Zonder verdoving. B Met een verdovingspray. C Onder narcose. 8 Een goed moment om te controleren of het tongriempje te kort is, is: A Als de baby slaapt. B Als de baby flink huilt. C Tijdens het voeden. 5 A 6 C 7 A 8 B Uitslag 1 B 2 B 3 A 4 C Antwoorden 0-3 goed Je weet nog niet voldoende. 3-6 goed De belangrijkste dingen weet je. 6-8 goed Je hebt het helemaal begrepen! 16 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

17 Bent u abonnee? U krijgt 5 korting op: Hoe verzorg je een baby? - praktische tips in gewone taal Hoeveel slaapt je baby? Hoe geef je borstvoeding en hoe doe je hem in bad? Deze dingen staan stap voor stap - in eenvoudig Nederlands - beschreven in Hoe verzorg je een baby? Voor veel kraamouders zijn de gewone babyboeken te moeilijk, bijvoorbeeld tienermoeders en veel allochtone ouders. Door hen dit makkelijke boek te laten lezen, kunnen gezondheidsrisico s bij baby s worden teruggedrongen 48 pagina s A4 overzichtelijk en kleurrijk ISBN (met korting 11,50) ja ik bestel.. exemplaren van Hoe verzorg je een baby? - praktische tips in gewone taal voor slechts 11,50 per exemplaar. Naam... Abonneenummer (zie adresdrager KraamSupport)... Adres... Postcode en plaats... Telefoon Opsturen naar Eenvoudig Communiceren: Antwoordnummer 10554, 1000 RA Amsterdam. Of: ga naar de webwinkel op en vul bij het bestellen deze kortingscode in: KS0311.

18 Nieuwe multidisciplinaire richtlijn excessief huilen bij baby s Hoeveel uren de baby huilt is in de praktijk niet relevant Wat kunnen professionals doen om overmatig huilen te voorkomen en te verhelpen? Welke aanpak werkt nu echt? Dit voorjaar verscheen de multidisciplinaire richtlijn Preventie, signalering, diagnostiek en behandeling van excessief huilen bij baby s. Hierin wordt geconcludeerd dat huilen slechts in vijf procent van de gevallen een lichamelijke oorzaak heeft. Baby s zijn vooral gebaat bij rust, regelmaat en prikkelreductie. Ook doet de tijd zijn werk. Tekst: Laura Jansma Foto s: Shutterstock 18 KRAAMSUPPORT 3 / 2013

19 De publicatie van deze richtlijn is een mijlpaal. Vijf jaar geleden sneuvelde de JGZ (concept)richtlijn Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen doordat er over sommige punten onvoldoende overeenstemming was tussen ketenpartners. Nu is de JGZ-richtlijn verwerkt in een multidisciplinaire richtlijn. Deze dekt de gehele keten en reikt van preventie en signalering tot diagnostiek en behandeling. Bij de ontwikkeling van de richtlijn waren dan ook alle beroepsgroepen vertegenwoordigd. Er bestond behoefte aan eenduidigheid, zegt Bregje van Sleuwen, onderzoeker bij TNO en nauw betrokken bij de ontwikkeling van de richtlijn. Wij zijn blij met het eindresultaat: een door de gehele keten onderschreven manier van werken die ouders optimale steun biedt. De richtlijn beschrijft adviezen die door wetenschappelijk onderzoek worden gestaafd. Wondermiddel? Tot dusverre ontbrak het aan eenduidige voorlichting over excessief huilen, zegt verloskundige Ilona Tiemens-van Putten, werkzaam bij Geboortecentrum Wonderwereld in Hoofddorp/Haarlemmermeer en ook nauw betrokken bij de ontwikkeling. Iedereen gaf adviezen, maar welke voorlichting en behandeling overmatig huilen daadwerkelijk voorkomt of verhelpt, daar wisten we het fijne niet van. De richtlijn damt de grote hoeveelheid adviezen in. Niettemin zijn er nog steeds verschillende wegen die naar Rome leiden. Het blijft maatwerk: elk kind en elke ouder is anders. De richtlijn zegt dus niet wat je moet doen. Hij laat zien wat bewezen werkt, en wat niet bewezen is: zorgverleners adviseren ouders bijvoorbeeld vaak om naar de osteopaat of chiropractor te gaan. Doen we daar goed aan? Er is geen degelijk onderzoek dat bevestigt dat die behandelingen effectief zijn. Zelfs voor het bestaan van het KISS-syndroom is geen wetenschappelijk bewijs. Ik denk dat we ouders niet op dat spoor moeten zetten. Tiemens-van Putten noemt middelen die veelvuldig worden geadviseerd en toegepast terwijl er geen goede wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat. Veelgebruikt in de kraamperiode is Infacol. Hiervan is niet aangetoond dat het werkt, een placebo heeft hetzelfde effect. Hetzelfde geldt voor ABC Dophilus en venkelthee. Verloskundigen en kraamverzorgenden zouden terughoudend moeten zijn met nieuwe middelen. Elke keer als er iets nieuws in de markt wordt gezet zie je zo n middel binnen korte tijd in veel huishoudens terug. Maar is er wel onderzoek naar gedaan? Als dat niet zo is, laten we het dan niet als het nieuwe wondermiddel binnenhalen. Beleving ouders In de kraamtijd huilen baby s doorgaans relatief weinig en meestal s nachts. De rol van de kraamverzorgende is vooral het geven van anticiperende voorlichting. Van Sleuwen: Dat wil zeggen: uitleg over wat een normaal huilpatroon is en wat ouders kunnen verwachten. Huilen hoort bij baby s, het is een manier om zich uit te drukken. Na de geboorte neemt de duur Een op de tien ouders vindt dat zijn of haar kind overmatig huilt van het huilen langzaam toe. Belangrijk is dat ouders weten dat baby s het meest huilen rond zes tot acht weken: in deze piek huilen ze gemiddeld zelfs twee tot tweeënhalf uur. Daarna neemt het af. Vanaf drie maanden huilen baby s gemiddeld nog een tot anderhalf uur per dag, vooral s avonds. Tot zover het gewone huilen. Wanneer is er sprake van overmatig huilen? Als een baby veel huilt zonder dat hiervoor een lichamelijke oorzaak is en ouders daaronder gebukt gaan, aldus de richtlijn. Er bestaat ook een definitie die is gebaseerd op het aantal uren dat een baby huilt. Volgens deze definitie van Wessel (1954) is er sprake van excessief huilen als een gezond en goed gevoed maar prikkelbaar kind perioden van irritatie, jengelen of huilen laat zien van ten minste drie uur per dag en gedurende minimaal drie dagen per week voor een periode van ten minste drie weken achtereen. De richtlijn neemt echter de beleving van ouders als uitgangspunt. Van Sleuwen: Hoeveel uren de baby echt huilt, is in de praktijk niet relevant. Het gaat om hoeveel ouders aankunnen. We willen voorkomen dat ze ten einde raad raken en hun kind wat aandoen. Uit onderzoek is bekend dat veel huilen de belangrijkste risicofactor is voor het Shaken Baby Syndroom. Een op de twintig ouders slaat, smoort of schudt zijn baby in reactie op het huilen ten minste één keer in het eerste halfjaar. Voorzorg Een op de tien ouders vindt dat zijn of haar kind overmatig huilt. Wat kan de kraamzorg preventief voor deze categorie betekenen? Tiemens-van Putten: Draag uit dat ze niet aan zichzelf hoeven te twijfelen en evenmin aan de voeding. Er wordt veel gewisseld met voeding, zowel van borstvoeding naar kunstvoeding als andersom. Het ligt daar eigenlijk nooit aan. Sowieso komt overmatig huilen evenveel voor bij baby s die borstvoeding krijgen als bij baby s die kunstvoeding krijgen. Een belangrijke boodschap naar moeders die borstvoeding geven is: stop niet met borstvoeding omdat je kind veel huilt. Belangrijk is ook dat men weet dat er meestal geen lichamelijke oorzaak is. Slechts in 5 procent van de gevallen heeft overmatig huilen bij baby s een lichamelijke oorzaak. Huilen betekent dus meestal niet dat de baby pijn heeft. Het woord darmkrampjes zou Tiemens-van Putten willen schrappen KRAAMSUPPORT 3 /

20 Nieuwe multidisciplinaire richtlijn excessief huilen bij baby s uit het vocabulaire. Het is niet aangetoond dat baby s darmkrampjes hebben. Baby s huilen, maar komt dit door krampjes? Het woord suggereert dat de baby huilt omdat hij pijn heeft. Logisch dat ouders dan gaan zoeken naar middelen om die pijn tegen te gaan. Ook woorden als reflux en koemelkallergie kunnen in de kraamtijd beter worden vermeden. Ze zetten ouders op het spoor dat er lichamelijk iets mis is met hun kind. Er vinden daardoor veel onnodige behandelingen plaats. Alle baby s hebben een vorm van reflux want de kringspier van de maag is gewoon nog wat slap. Dat is normaal. Handvatten Wat kan de kraamzorg verder doen? Kraamverzorgenden stralen rust uit en proberen ouders zelfvertrouwen mee te geven. Ze leren ouders welke signalen hun kind geeft als het honger heeft of moe is. Ook bieden ze handvatten in de omgang met het huilen, hoe je de baby kunt troosten en vasthouden. Probeer de vaders er actief bij te betrekken; zij spelen een belangrijke rol bij het hervin- 20 KRAAMSUPPORT 3 / 2013