AZIATISCHE FRUITVLIEG : Lijst met waardplanten is groot, enkele voorbeelden: Fruit: Bessen (zwartebes, blauwe bes), framboos, aardbei, braam, kersen,

Transcriptie

1 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Rechts : mannetje met vlekjes op de vleugels Links : vrouwtje - niet met blote oog te herkennen AZIATISCHE FRUITVLIEG : Fruitvlieg afkomstig uit Zuidoost Azië. In 1931 in Japan beschreven door Matsumura. Door import/export heeft zich aardig kunnen verspreiden Inmiddels in diverse Europese landen Eitjes hebben 2 filamenten aan de buitenkant. Kunnen aan de buitenkant of binnen in het fruit worden afgezet. Per vrouwtje worden ongeveer eitjes afgezet Uitkomst eitjes, afhankelijk van temperatuur ( 12 tot 72 uur) Larven wit-madeachtig doorlopen 3 larve stadia Ontwikkeling ei tot vlieg 4 tot 15 dagen (afhankelijk van de temperatuur) Volwassen vliegen leven 20 tot 65 dagen In onze streken nog niet bekend hoe en waar ze overwinteren 1

2 AZIATISCHE FRUITVLIEG : Lijst met waardplanten is groot, enkele voorbeelden: Fruit: Bessen (zwartebes, blauwe bes), framboos, aardbei, braam, kersen, druiven, moerbei. In deze lijst ook wilde soorten inbegrepen! Peer, beschadigde appels, pruim, kiwi Sier: Sierappels (malus sp), lijsterbes, rozenbottels, sierkers, sneeuwbes, meidoorn, kamperfolie, aukuba, kornoelie, nachtsschade (solanum sp), cherry tomaten, beschadigde tomaten. Ik sluit niet uit dat uit onderzoek nog meer waardplanten ontdekt zullen worden. Een onderzoeker meldde ook dat zich voedend met sappen uit bloedende eik AZIATISCHE FRUITVLIEG : Ovipositor (legboor) vrouwtje sterk gekarteld Een soort zaagje dat haar mogelijk maakt om eitjes af te zetten in onrijp en onbeschadigd fruit 2

3 AZIATISCHE FRUITVLIEG : Hier nog een detailfoto van een vrouwtje AZIATISCHE FRUITVLIEG : Links: mannetjes Drosphila suzukii schuilen graag onder bladeren en aan beschutte delen van de takken Rechts: 2 mannetjes en 1 vrouwtje 3

4 BIOLOGIE Eitjes buiten Eitjes in de bes Pas uitgekomen eitjes Bijna volgroeide larve 5-6 mm AZIATISCHE FRUITVLIEG : Larve in prepop fase in een blauwe bes Puparium 4

5 MEERDERE SOORTEN Drosophila s met vlekjes op de vleugels! Niet alle soorten zijn schadelijk voor fruit: D. elegans bijvoorbeeld komt in bloemen voor Foto s: dr. Masa Wasada- Ehime Universiteit Japan MEERDERE SOORTEN Drosophila s Voorzichtig met diagnose! Eerder werd gedetermineerd als Drosophia biarmipes Op internet zijn vele foto s verspreid met vaak ten onrecht Drosophila suzukii, terwijl er meerdere soorten zijn die erop lijken! Er zijn meerdere soorten Drosophila s met gekartelde ovipositor (legboor): Drosophila subpulchrella heeft eveneens een sterk gekartelde ovipositor, maar korter dan komt in China en Japan voor. Kan fruit aantasten Drosophila pulchrella komt voornamelijk in China voor - geen publicaties bekend over schade aan fruit Drosophila elegans is voornamelijk op bloemen te vinden, zoals akkerwindes (ipomoea s) 5

6 MEERDERE SUBSOORTEN D. suzukii groep! Foto s: dr. Masa Wasada- Japan MERDERE SOORTEN Drosophila s Voorzichtig met diagnose! Om vast te stellen of u daadwerkelijk met te maken heeft is het opzetten van een goede monitoring een vereiste, met daaraan gekoppelde een juiste determinatie Criteria voor herkenning van aantasting van : Schade aan onrijp fruit en rijpend fruit (deukjes, gaatjes, witte uitsteeksels van de eitjes, meegegroeid sneetje (zie vorige foto) Vluchten monitoren liefs vanaf april en een juiste determinatie laten uitvoeren Monitoring starten als de fruitgewassen in bloei staan en door monitoren zolang het nog niet vriest. Een goede screening van het veld is zeer belangrijk! Op basis van de monitoring bestrijding inzetten (al dan niet) in overleg met uw teeltbegeleider 6

7 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Reden veldproeven met monitoringsvallen: Veel aanbieders op de markt : behoefte aan duidelijkheid over de effectiviteit In Nederland zijn er samen met Vlamings 7 verschillende lokstoffen getest met verschillende fruitvliegvallen In Spanje zijn er 11 lokstoffen en combinaties daarvan getest, alsmede verschillende vallen, waaronder Amerikaanse en Canadese lokstoffen Een specifieke combinatie ontwikkeld door Pherobank in combinatie met een Canadese val bleek in alle proeven de meeste en zuiverste vangsten op te leveren Let op: we zijn er nog niet! In de loop van 2013 worden de veldproeven voortgezet en aan de formulering gesleuteld 7

8 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Zowel op 2 plekken in Nederland als op 4 plekken in Spanje heeft één combinatie van diverse stoffen, samen met de tabletten de beste vangsten opgeleverd Reden voor Biocontrole om deze combinatie samen met de Canadese val te kiezen KEUZE VAL EN LOKSTOF Trap Combination Trap Quant. Quant. Quant. Trap + Lure colour male fem. total 1 Trap+ European bait red Combination 1 yellow Combination 2 red Combination 3 yellow Combination 4 red Combination 5 yellow Combination 6 red Canada bait red Total Hier is een voorbeeld van de proeven in Spanje. Vanaf begin december tot eind januari Alle tellingen daarna gaven hetzelfde beeld steeds val 7 met combinatie 6 In totaal waren 11 vallen getest. Er waren 3 vallen en lokstoffen die niet voldeden, zodat ze na 2 weken niet meer opgenomen zin in de proef 8

9 KEUZE VAL EN LOKSTOF Trap Combination Trap Quant Quant Trap & Lure Colour male fem Total 5 Only part of 6 red Combination 5 red Combination 5 yellow Combination 6 red Combination 6 yellow Total Na 11 verschillende combinaties, bleken 5 en 6 het beste te vangen. In januari doorgegaan met deze combinaties: Combinatie 6-rood bleek net als in Weert en Maastricht de beste resultaten te leveren, met de minste bijvangsten van andere soort fruitvliegen Er zullen meer lokstoffen en vallen zijn maar de tijd dringt en testen daarvan kost zeer veel tijd die wij niet hebben Parallel aan de monitoring wordt uiteraard nog meer tests uitgevoerd, maar vanaf het voorjaar moeten we starten met de monitoring en snel inzicht te krijgen MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Speciale combinatie van Pherobank leverde binnen een half uur al veel s op - en 1 uur later waren er tientallen gevangen Canadese en Amerikaanse en andere Europese lokstoffen vingen ook s, maar in lagere aantallen en ook veel andere soorten 9

10 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Aandachtspunten voor het gebruiken van lokvallen: Hoe groter de val des te groter het luchtspoor dat ontstaat, zodat er eerder een aantrekkingskracht ontstaat De kans is dan groot dat er een vrouwtje onderweg snel haar eitjes deponeert alvorens ze in de val te geraken Gebruikmaken van een kleinere val vangt de vliegen die al in de buurt zijn Hoe kleiner de val, des te goedkoper en minder lokstof nodig (economische aspect) Monitoring moet ook plaatsvinden in de omliggende bossages en tuinen aangezien diverse fruit, maar ook wilde fruit en (sier) bessen kan aantasten AZIATISCHE FRUITVLIEG : Feiten uit Japanse studie in kersen: Generaties per jaar: 3 tot 13 Volwassen vliegen komen uit ongeveer 8 à 9 uur s morgens en blijven bewegingloos als het 5 graden is. Pas bij 10 graden beginnen ze te bewegen Meest actief op 20 graden en minder actief op 30 graden Gemiddeld leefden de vliegen 21 tot 66 dagen Exemplaren geboren in september en later in de herfst overwinteren als volwassen insecten Eietjes werden afgezet in april (warme dagen) en eitjes afzetten ging door tot november 10

11 AZIATISCHE FRUITVLIEG : Feiten uit studie aantasting in kersen (vervolg): Gemiddeld aantal 2.7 eitjes per vrouwtje per kers Gemiddeld aantal eitjes per vrouwtje 384 = 7 tot 16 per dag Ontwikkeling eitjes 2 tot 72 uur (kers = mei tot juni) Volwassen vliegen al vanaf begin april Grootste aantallen in juni en juli en daarna september- oktober Vanaf eind november zoeken ze een overwinteringplek waar de temperatuur niet lager is dan 5 graden boven nul Ontwikkeling larve: 3 tot 13 dagen Popfase niet altijd in fruit, maar soms ook in de grond: 3 15 dagen AZIATISCHE FRUITVLIEG : Feiten uit studie aantasting in kersen (vervolg): Als een fruit te rijp/rot is overleven alleen ongeveer 50% van de larven Gemiddeld 65 volwassen vliegen per kers Levenscyclus 21 tot 25 dagen bij een constante temperatuur van 15 graden Levenscyclus 9 tot 11 dagen bij een constante van 25 graden Ontwikkeling eitjes 2 tot 72 uur (kers = mei tot juni) Volwassen DS vliegen al vanaf begin april Grootste aantallen in Juni-juli en daarna september- oktober Vanaf eind november zoeken ze een overwinteringplek waar de temperatuur niet lager is dan 5 graden boven nul Ontwikkeling larve: 3 13 dagen Popfase niet altijd in de fruit, maar soms ook in de grond: 3 15 dagen 11

12 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Schaaltje me blauwe bessen, met daarin uitgeweekte MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Detail foto met schade en eitje - eerste schade Waarschijnlijk toen de bessen nog niet volgroeid waren 12

13 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Eigen observaties in het veld : Vliegtijden: De meeste vliegactiviteiten noteerde ik s morgens tot ongeveer uur en daarna na uur tot aan de schemering. Midden op de dag nauwelijks vliegen gevangen met een exhauster vliegen op relatief lage temperaturen: vanaf 8 graden Temperaturen in Spanje varieerden van 14 tot 18 graden overwegend droog Uitkomst eitjes: 5 tot 56 uur soms vaak in het water. Incidenteel bij graden 2 uur! Vaak larven die het fruit verlieten (Cotoneaster-blauwe bessen-aardbei) MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Vrouwelijk en mannelijke exemplaren 7 mannetjes en 5 vrouwtjes 13

14 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Eigen observaties in het veld : Seks ratio: In bepaalde dagen meer mannetjes dan vrouwtjes waargenomen in 4 locaties. Soms 5 mannetjes tegenover 1 vrouwtje. In diverse tellingen 1,4 tot 2 mannetjes per vrouwtje Later in andere tellingen waren er juist meer vrouwtjes dan mannetjes. Soms 8 vrouwtjes en 2 mannetjes Vergelijking met Weert en Maastricht: De eerste tellingen hadden ook meer vrouwtjes en later juist meer mannetjes Weer en Als het hard waaide dan waren er nauwelijks vangsten. Zodra de wind ging liggen liepen de vallen vol en er werd veel gepaard Motregen en lichte regen hadden geen invloed op de vangsten. De vallen liepen evengoed vol MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Verzameld materiaal in aardbei, kers, pruimen, druiven rozenbotels en Cotoneaster Op diverse plaatsen valletjes opgehangen met gaaf fruit om de ontwikkeling te volgen 14

15 MONITORING AZIATISCHE FRUITVLIEG Op diverse plekken - ook in tuin s morgens en in de namiddag met een exhauster bezig: vangen en uitsorteren van de vliegen NATUURLIJKE VIJANDEN Bekende sluipwespen: Popparasiet Pachycrepoiudeus vindemmie (Pteromalidae) Trichopria drosophilae (Diapridae) Larven Ganaspis sp (Figitidae) Leptopilina sp (Figiditae) Asobara sp (Braconidae) Oogkopvliegen (Pinpunculidae) Ectoparasiet op adulten. Eitjes worden afgezet op volwassen vliegen In Italië zijn volwassen s aangetroffen met eitjes op de abdomen Hiernaar wordt nu onderzoek gegaan Dit is slechts een kleine greep van de mogelijk natuurlijke vijanden. Wellicht komt er in Europa subsidie om meer onderzoek te doen 15

16 NATUURLIJKE VIJANDEN In Spanje heb ik 2 natuurlijke vijanden kunnen ontdekken: Links: een sluipwesp en rechts een parasitaire mijt Beide zijn nu ter determinatie aangeboden - later dit jaar meer over natuurlijke vijanden Er zijn inmiddels vele sluipwespen bekend die in staat zijn Drosophilidae te parasiteren CONCLUSIES is op meerdere plekken in Nederland - via handel kan nog meer komen Beest verspreidt zich razend snel Indien aanwezig is het risico van tot 100% oogstverlies Er lopen allerlei projecten in Europa gericht op beheersing - resultaten van onderzoek zullen nog niet direct beschikbaar zijn De tijd hebben we niet - we moeten nu actie ondernemen en gericht handelen Proeven in Nederland en Spanje tonen aan dat we voor nu een combinatie val/lokstof hebben die het beste werkt en betaalbaar is Monitoren kan op verschillende intensiteit plaatsvinden: Globaal : vallen per hectare (250 m2 500 m2) Intensief: 100 vallen per hectare (100 m2) Zeer intensief: 200 vallen per hectare (50 m2) Meer mag ook zolang het niet geclaimd wordt als bestrijding!!! 16

17 KEUZE VAL EN LOKSTOF In alle tests zowel Nederland als in Spanje gaf deze val de beste resultaten AANBEVELINGEN VOOR BEHEERSING Hygiëne op het bedrijf is zeer belangrijk: Ruim zo veel mogelijk afgevallen fruit op Laat geen fruit aan de struiken/gewassen hangen Pluk alles weg - elk fruit dat achterblijft is een potentiële broedplaats voor de najaarsgeneratie Start de monitoring vroeg in het seizoen Kassen en tunnels eerder al in februari/maart afhankelijk van de teelt Houd rekening met het feit dat lang leeft en op lagere temperaturen vliegen Buiten adviseer ik de monitoring te starten aan het eind van de bloei, zodat er inzicht ontstaat in de migratie van de vliegen. Monitor niet alleen in het perceel zelf maar ook in aanpalende tuinen en bossage Aan de hand van de monitoring bestrijding inzetten al dan niet in overleg met uw teeltbegeleider/voorlichter - kijken naar de wettelijke mogelijkheden 17

18 AANBEVELINGEN VOOR BEHEERSING Onderzoek de mogelijkheid om landbouwfolie onder de struiken te leggen tijdens het plukken of gebruik een zuiger om klein fruit te verwijderen. Instrueer medewerkers/plukkers om geen fruit achter te laten AANBEVELINGEN VOOR BEHEERSING Gebruik geen grote vang vallen voor de monitoring - hoe meer lokstof hoe groter het geurspoor waardoor juist aangetrokken wordt Het gaat hier om vast te stellen wat op het bedrijf aanwezig is en niet om plagen naar het perceel te lokken Start de monitoring vroeg in het seizoen Kassen en tunnels eerder al in februari/maart afhankelijk van de teelt Houd rekening met het feit dat lang leeft en op lagere temperaturen vliegen Buiten adviseer ik de monitoring starten aan het eind van de bloei, zodat er inzicht ontstaat in de migratie van de vliegen Monitor niet alleen in het perceel zelf maar ook in aanpalende tuinen en bossage Aan de hand van de monitoring bestrijding inzetten al dan niet in overleg met uw teeltbegeleider/voorlichter - kijken naar de wettelijke mogelijkheden 18

19 AANBEVELINGEN VOOR BEHEERSING Wat te doen met gevangen vliegen? In de eerste periode goed laten determineren. Er zijn meerdere soorten die erop lijken. Een vrouwtje is niet met blote oog als te herkennen de mannetjes daarentegen wel De gevangen vliegen niet in de composthoop gooien: Vrouwtjes hebben hebben vaak bevruchte eitjes. Eitjes kunnen alsnog uitkomen Beter: gooi de inhoud in een bak met vetzuur/zeep of verbrand het direct! Monitoren op aanwezigheid van larven in het veld. Het is ondoenlijk om alle bessen/fruit een voor een na te lopen op deukjes en eitjes. Daarom: Verzamel bessen/fruit uit 1 perceel per keer: Doe deze in een plastic zak (klik en sluit). Fruit voorzichtig pletten Verhouding ¼ kop suiker op 4 glazen water Schud de gesloten zak met de inhoud en wacht 15 minuten Fruit zal zinken in de zak en de larven zullen omhoog komen AZIATISCHE FRUITVLIEG : Vrouwtje met ei eitjes kunnen lang in water leven! 19

20 TOT SLOT In 2013 ga ik door met volgen van en testen van andere lokstoffen. De keuze van de val die nu ingezet is blijft Daarnaast zal ik intensief op zoek gaan naar natuurlijke vijanden van Dank voor de aandacht! SilviaHellingman Biocontrole onderzoek en advies BV 20