De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 2 september Beste natuurliefhebber/- ster,

Transcriptie

1 De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 2 september 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Geheel overeenkomstig de weersverwachting was het s morgens bewolkt, maar de beloofde opklaringen in de loop van de middag lieten lang op zich wachten. Ik was al lang en breed weer thuis toen het zonnetje toch nog begon te schijnen. Het was dus een grijze werkdag, er was niet veel te zien en daardoor maakte ik ook aanzienlijk minder foto s dan gebruikelijk. In de loop van de ochtend ontdekte ik op een rietblad een witte vlek. Zoiets kan natuurlijk vogelpoep zijn, maar het kan geen kwaad om zo n poepje eens aandachtiger te bekijken. Dat deed ik dus en het bleek geen vogelpoep te zijn maar een mooie plak minuscule eitjes. Ik heb geen idee van welk insect (?) dit eitjes zijn. Omdat er weinig licht was besloot ik om later nog een keer te gaan kijken en misschien kon ik dan een betere foto maken. Dit is duidelijk een vers bont zandoogje. Vermoedelijk is het een vrouwtje want de tekening is duidelijk en de vleugeltip (voorvleugel) is vrij hoekig. De voorvleugel van het bont zandoogje is op de bovenkant donkerbruin met een geeloranje vlekkenpatroon en een wit gekernde, zwarte oogvlek. Op de bovenkant van de achtervleugel zitten drie of vier (meestal) wit gekernde, zwarte oogvlekken. De vlinder overwintert, verscholen in graspollen, vooral als pop maar ook overwintering van halfwas rups komt voor. De vlinder vliegt in twee tot drie generaties per jaar, de eerste van midden april tot begin juni, de tweede en derde generatie vliegen van eind juni tot in oktober.

2 Het boomblauwtje is een nogal kleine vlinder met een spanwijdte van ongeveer 30 mm. Zoals de naam al laat vermoeden voelt deze vlinder zich het beste thuis in en nabij bomen en struiken. Daarom zie je het boomblauwtje behalve aan bosranden, ook regelmatig in tuinen en stadsparken. Het is een vlinder die ondanks zijn tengere voorkomen redelijk grote afstanden kan overbruggen om bv een nieuw leefgebied te zoeken. Hij gebruikt hiervoor de rechte lijnen in het landschap, zoals bospaden of bosranden. Het boomblauwtje is slechts een kort leven beschoren; na ongeveer 14 dagen zit zijn leef- tijd erop. Maar ze hebben waarachtig niet stilgezeten, want grote afstanden zijn afgelegd, de partner is gezocht en gevonden, de 40 tot 70 eitjes zijn één voor één afgezet op een waardplant, doorgaans sporkehout, klimop, hulst. De rupsen die na vier dagen uit de eitjes komen genieten een zekere mate van bescherming door mieren. Deze zijn namelijk dol op de vloeistof die de rups uitscheidt. Na achttien dagen verpopt de rups tot vlinder. In één seizoen kunnen zo tot drie generaties boomblauwtjes voorkomen, al gelang de weersomstandigheden. De laatste generatie overwintert als pop in het afgevallen blad van de waardplant. De bruinrode heidelibel is een libel van 42 à 44 mm die in vrijwel heel Europa voorkomt. In Nederland is het een algemene soort van juli tot oktober. Regelmatig vinden er invasies vanuit het zuiden plaats. Deze libel is meestal te vinden bij ondiep, stilstaand water. Ze zwerven echter over grote afstanden, waardoor ze ook vaak gezien worden in weilanden en bermen. Er zijn zelfs waarnemingen van groepen van miljoenen exemplaren boven zee. Zoals de meeste korenbouten, jaagt deze libel vanaf uitkijkposten op kleine insecten. De levenscyclus van de bruinrode heidelibel duurt een jaar. De eitjes overwinteren na op het water afgezet te zijn. De larven leven op de bodem onder meer van muggenlarven.

3 Op het uitgebloeide koolzaad zit een aantal groepjes lege cocons. Ik vermoed dat het de cocons van een sluipwesp zijn. Meestal geven vliegen een akelig gevoel van viesheid. Maar zo van dichtbij en rustig bekeken zijn het toch ook mooie beestjes! De familie der dambordvliegen bestaat uit 17 geslachten met totaal ruim 70 soorten. De dambordvlieg Sarcophaga carnaria is een grote, grijze vleesvlieg met een lengte tot 15 mm. De vlieg is grijs gekleurd met donkere lengtestrepen op het borststuk en met afwisselend lichte en donkere vlekken op het achterlijf (dambordmotief). De vlieg komt in allerlei biotopen algemeen voor en is vaak op schermbloemigen te vinden waarop ze met de stempelvormige zuigsnuit nectar en stuifmeel opneemt. De larven leven parasitair op de regenworm. Het vrouwtje legt de eieren bij de ingang van de kruipgangen van regenwormen. De larven zoeken in de gang de worm op en dringen zijn lichaam binnen. Ze doden de regenworm en zijn binnen enkele dagen volwassen. Deze vlieg legt ook eitjes op kadavers en op vlees, dat onafgedekt in woningen ligt. De dambordvlieg wordt ook wel grijze of grauwe vleesvlieg genoemd.

4 Een paartje baltsende grote koolwitjes. De vrouwtjes scheiden middels klieren in het achterlijf geurstoffen (feromonen) af die op de mannetjes een sterke seksuele prikkel hebben. De verschillende vlindersoorten hebben steeds een specifieke geur. Bij veel soorten kunnen de mannetjes door de zeer gevoelige antennes op grote afstand een vrouwtje waarnemen. Als een mannetje een paringsbereid vrouwtje heeft gevonden wordt er een baltsvlucht gemaakt door het mannetje om het vrouwtje over te halen tot de paring. Bij de balts vliegt het mannetje om het vrouwtje heen en geeft zijn geurstoffen af. Door de manier van vliegen en de reactie op de feromonen laat het mannetje zien dat hij van dezelfde soort is. De paring duurt lang, van 1 tot meerdere uren. Gedurende de paring zijn de achterlijven met elkaar verbonden. Vliegen is dan geen eenvoudige zaak; vlinders zijn erg kwetsbaar tijdens de paring. Een enkele keer zijn opgeschrikte parende vlinders te zien die nog met elkaar verbonden zijn. Na de paring heeft het mannetje een geurtje achtergelaten op het vrouwtje en haar daarmee gelijk minder aantrekkelijk gemaakt voor andere mannetjes: die willen graag een geurvrije (en dus maagdelijke) dame. Na de paring gaan de mannetjes verder met het zoeken naar andere vrouwtjes, terwijl de bevruchte vrouwtjes juist op zoek gaan naar een plekje om hun eitjes te leggen. Ze herkent de waardplanten met behulp van smaakharen die ze aan haar poten heeft. Dus puur door op de plant te gaan staan, kan ze bepalen of die geschikt is als voedselbron voor haar nakomelingen. Sommige vlinders leggen hun eieren in groepjes op een plant, andere verspreiden de eitjes en leggen hooguit een of twee exemplaren per plant. Vlambloem of flox (Phlox) is een plantengeslacht met circa zeventig soorten, die behoren tot de vlambloemfamilie (Polemoniaceae). Het Oudgriekse woord phlox betekent vlam. Waarschijnlijk vanwege de vlammendrode kleur van de wilde soort. Vlambloemen worden veel als vaste plant in de siertuin aangeplant. Er zijn echter ook soorten die eenjarig zijn. In Noord- Amerika komen 27 soorten voor, waarvan er verscheidene in de 18e eeuw naar Europa zijn gebracht. Uit deze soorten zijn thans meer dan duizend rassen gewonnen met overwegend rode bloemen, maar ook roze, witte, oranje, violette en blauwe komen voor. De bloemen zitten in een scherm aan de bloemstengel.

5 Het landkaartje is geen zeer algemene vlinder, maar hij komt wel verspreid over het hele land voor. Het is een soort van de omgeving van bomen en struiken die in geheel open gebieden ontbreekt. Er zijn in augustus vele honderden vlinders gemeld op Waarneming en Telmee. Deze vlinders hebben gepaard en waarschijnlijk zal er in september nog een derde generatie vliegen, zoals de laatste jaren door de klimaatverandering gebruikelijk is. Vroeger gingen de poppen van de tweede generatie in overwintering. De zomer- landkaartjes zijn aan de bovenzijde zwart met een witte band. De onderzijde heeft een prachtig patroon van kleuren en lijntjes en daaraan heeft de vlinder haar naam te danken. De landkaartjes in het voorjaar zijn heel anders van kleur, namelijk oranje van boven met donkerder lijnen en vlekken. De onderzijde is in de voorjaarsvorm vergelijkbaar met de zomergeneratie. Waarschijnlijk zijn de zomer- landkaartjes van de tweede en derde generatie identiek wat betreft hun uiterlijk. Dit is waarschijnlijk een vrouwtje weidelangpootmug. Deze mug wordt ook wel moeraslangpootmug (Tipula paludosa) genoemd en behoort tot de orde van de tweevleugeligen. De weidelangpootmug lijkt veel op de koollangpootmug, maar is daarvan te onderscheiden doordat de vleugels van het vrouwtje van de weidelangpootmug korter zijn dan het achterlijf, bij de koollangpootmug zijn ze langer dan het achterlijf. De weidelangpootmug vliegt nooit in het voorjaar, de koollangpootmug wel. De weidelangpootmug kan bij massaal optreden schade toebrengen aan gazons, waarbij slechte groei optreedt en geelbruine en kale plekken kunnen ontstaan. Ook treedt er veel schade op door vogels die naar de larven (emelten) op zoek zijn. De grijsbruine weidelangpootmug is 1,5-2,5 cm lang. De langpootmug heeft zeer lange achterpoten en zoals alle langpootmuggen 13- delige antennen. De geslachten zijn uiterlijk door de bouw van het achterlijf te onderscheiden. De mannetjes hebben aan het eind een duidelijke, knotsvormige verdikking, het hypopygium. De vrouwtjes hebben een spits toelopende legbuis. De muggen kunnen zich vanwege hun weke monddelen alleen voeden met vloeibaar voedsel zoals nectar. De weidelangpootmug heeft één generatie per jaar en vliegt in augustus en september. Ze legt haar eieren afzonderlijk. Gazons zijn ideaal voor de afzet van de eieren. In de herfst komen de larven uit de eieren. De grijze larven overwinteren en zijn al in de winter, maar vooral in de maanden april en mei schadelijk. Ze worden later bruinzwart en kunnen tot 4 cm lang worden. De larven voeden zich met rottende plantendelen en tere wortels. s Nachts kunnen ze ook aan de bovengrondse plantendelen vreten. Ze verpoppen zich in juni en juli.

6 De struiksprinkhaan is een rechtvleugelig insect uit de familie sabelsprinkhanen. Mannetjes (foto) bereiken een lengte van 10 tot 13 millimeter, de vrouwtjes zijn 13 tot 18 mm lang. Het lichaam is bolvormig en gedrongen, de lichaamskleur is groen met tot geelgroen, de knieën zijn meer geel- achtig, met over het gehele lichaam vele kleine donkere spikkeltjes. Het halsschild heeft aan weerszijden een witte streep. De legbuis van de vrouwtjes is kort en naar boven gekromd. De vleugels zijn zeer klein en zijn bij het mannetje ongeveer zo lang als het halsschild, bij het vrouwtje ongeveer de helft. Het achterlijf van het mannetje is te herkennen aan twee relatief ver van elkaar gelegen cerci die licht naar elkaar gekromd zijn. Cerci (enkelvoud: cercus) zijn gepaarde uitsteeksels aan het achterlijf van vele insectenorden. De volwassen struiksprinkhaan is actief gedurende de maanden juli tot oktober. En dit is een vrouwtje struiksprinkhaan. De struiksprinkhaan heeft lange maar dunne achterpoten. De flinke sprieten op de kop zijn langer dan het lichaam. De struiksprinkhaan is een stille en weinig actieve soort. Het geluid dat ze produceren is met het menselijk oor niet waar te nemen. De struiksprinkhaan kan dagen achter elkaar op bijna dezelfde plek zitten. Het voedsel bestaat uit plantaardig materiaal dat bestaat uit bladeren maar ook bloemen.

7 Toen ik in de loop van de middag nog even weer bij het rietblad met de eitjes ging kijken, zat er een weidewants op. De wants had een meer dan oppervlakkige belangstelling voor de eitjes. Omdat ik de eitjes ook zonder wants wilde fotograferen, probeerde ik voorzichtig de wants een beetje te laten opschuiven. Maar daar had hij (kan ook een zij zijn) geen zin. Hij vloog niet weg en liet zich ook niet vallen, maar ging even op de onderkant van het blad zitten. Het is een plantensap- zuigende soort, maar ik verdenk hem er sterk van dat hij verantwoordelijk is voor de lege eitjes. Die eitjes waren nog niet leeggezogen toen ik ruim drie uren eerder de eerste foto s van de eitjes maakte. Groetjes, Luit