PENSIOENBULLETIN GOUD WAARD? RAPPORTEN VAN BELANG

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "PENSIOENBULLETIN GOUD WAARD? RAPPORTEN VAN BELANG"

Transcriptie

1 JAARGANG MAART 2010 NUMMER 2 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Rapporten Commissies Frijns en Goudswaard: GOUD WAARD? In 2009 heeft minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een tweetal commissies op pad gestuurd om antwoorden te vinden op belangrijke vraagstukken vanuit de pensioensector. Deze commissies, in de volksmond de Commissie Frijns en de Commissie Goudswaard, hebben hun bevindingen en aanbevelingen eind januari 2010 gepubliceerd. Het was de bedoeling dat er voor 1 april 2010 een kabinetsreactie op beide rapporten zou komen. Het besluit inzake de aanpassingen van de AOW is inmiddels uitgesteld en zal door het nieuwe kabinet genomen moeten worden. RAPPORTEN VAN BELANG Ondanks deze onzekerheid willen we beide rapporten toch onder uw aandacht brengen. Waarom? Omdat beide rapporten ten eerste in de afgelopen periode de pensioengemoederen danig bezig gehouden hebben. Zij hebben op zijn minst bestaande discussies over hoe het verder moet in de pensioensector verder aangewakkerd. Ten tweede kan, en naar onze mening moet, de pensioensector zelf aan de slag met de bevindingen van de commissies. De Commissie Frijns roept in haar rapport de besturen op deze aanbevelingen op te pakken en uit te werken in best practices. Zelfregulering dus. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft haar Toezichtsthema's 2010 bekend gemaakt. De door DNB benoemde toezichtthema's sluiten aan bij de bevindingen en aanbevelingen in de rapporten van zowel de Commissie Frijns als de Commissie Goudswaard. Dit is een derde argument om nu toch deze rapporten serieuze aandacht te geven.

2 COMMISSIE FRIJNS Het Rapport van de Commissie Beleggingsbeleid en Risicobeheer Pensioenfondsen (Commissie Frijns) werd gepubliceerd op 19 januari 2010 en geeft een analyse van het beleggingsbeleid en risicobeheer van de Nederlandse pensioenfondsen. Volgens deze commissie zijn er geen aanwijzingen dat pensioenfondsen structureel slecht presteren. Toch doet Frijns maar liefst 19 aanbevelingen. Belangrijkste conclusies van de Commissie Frijns: Pensioenfondsen zijn kwetsbaar door ontgroening en vergrijzing; Pensioenfondsen hebben structureel te weinig aandacht voor risicobeheer en uitvoering beleggingsbeleid; Te veel nadruk op nominale dekkingsgraad: reëel kader (met inbegrip van toeslagen) dient leidend te zijn. Een greep uit de aanbevelingen vanuit de commissie om deze constateringen te lijf te gaan zijn: Pensioenfondsbesturen dienen een strategisch risicokader op te stellen waarin een juiste balans wordt gevonden tussen rendement en risico. Hierover moet verantwoording worden afgelegd. Sociale partners dienen bij zowel de toezegging als bij de veiligstelling meer aandacht te geven aan de reële toezegging (waardevastheid) in plaats van alleen aan de nominale aanspraak (het pensioen van nu). Het bestuur moet in alle stadia van het beleggingsproces effectief in control zijn; dit zijn besturen nu (nog) onvoldoende. Expertise moet worden vergroot: besturen moeten tegenwicht kunnen bieden tegen aanbieders van beleggingsproducten. Periodieke evaluatie kleine pensioenfondsen over voortbestaan. Voortdurende monitoring van de doelstellingen. Geen ingewikkelde beleggingsproducten voeren. Is alles nu duidelijk? Een aantal conclusies en aanbevelingen van de commissie is evident. De aantoonbaarheid van in control zijn moet vergroot worden. Sommige aanbevelingen zijn echter minder duidelijk. De commissie is onder meer van mening dat, gezien het grote maatschappelijke belang van toeslagen, de sociale partners bij zowel de toezegging als bij de veiligstelling meer aandacht moeten geven aan de reële toezegging in plaats van alleen aan de nominale aanspraak. Het rapport geeft echter geen antwoord op de vraag wie de toeslagen gaat betalen. Zeker is wel dat de solidariteit tussen generaties onderling stevig onder druk zal worden gezet. Het is dus maar de vraag of een dergelijke reële norm voor de toekomst betaalbaar c.q. haalbaar is. Beleggingsbeleid De Commissie Frijns dwingt besturen ertoe om (meer) verantwoording af te leggen over het gevoerde beleggingsbeleid. Op zich een uitstekend punt, immers de gevolgen van het te voeren beleggingsbeleid moeten goed geïnterpreteerd worden. Alleen het houden van een ALM-studie (Asset Liability Management) en het conform de uitkomsten hiernaar handelen volstaat absoluut niet. De beleidsbeslissers zullen meer en meer aan moeten kunnen geven waarop hun besluiten zijn gebaseerd en welke overwegingen hierbij een rol hebben gespeeld. 2 M A A R T N U M M E R 2

3 Volgens de commissie hadden pensioenfondsen betere resultaten geboekt als de extern ingehuurde beleggers zich beter aan de opgegeven doelstellingen hadden gehouden. Het is gebleken in een aantal gevallen dat beleggers onder meer te ruime mandaten en risicolimieten mee hebben gekregen. Hierdoor was ook onvoldoende zicht op het gevaar van illiquiditeit bij alternatieve beleggingen. In veel besturen is er minder aandacht voor en kennis van de implementatie van de beleggingsstrategie en de uitvoering daarvan. Het is niet voldoende als besturen zich door beleggingsspecialisten laten adviseren. Onvoldoende beleggingskennis? Onder andere werkgeversorganisaties wijzen de kritiek van de hand dat bestuursleden onvoldoende kennis hebben van beleggen. Iedereen die zich kandidaat stelt voor een pensioenbestuur wordt immers getoetst door DNB. Daarbovenop heeft elk fonds een plan van aanpak wat betreft bijscholing en worden bestuursleden geselecteerd die beleggingskennis hebben. Wel is het zo dat financiële producten de laatste jaren steeds ingewikkelder zijn geworden. Het besturen van een pensioenfonds en toezicht houden op de beleggingen is daardoor ook complexer geworden. Mogelijk dat kleinere fondsen in het vervolg sneller een externe bestuurder aanstellen. Deze fondsen hebben zelf minder kennis in huis dan grote fondsen. Beleggingsrisico s De kritiek op het beleggingsbeleid is overigens niet altijd even terecht. Zonder de beleggingsopbrengsten vanuit het verleden, was het huidige pensioenniveau stukken lager uitgevallen. Een eerste logische stap is om het vertrouwen van de diverse stakeholders te herstellen en het gekozen beleggingsbeleid te verantwoorden. Een structureel ander beleggingsbeleid gaan voeren is zeker geen oplossing. De risicohouding van het pensioenfonds, met inachtneming van een evenwichtige belangenbehartiging van alle betrokken partijen, moet uiteindelijk bepalend zijn voor de beleggingsportefeuille. Communicatie over de invulling moet vervolgens helder en begrijpelijk zijn. Wij onderschrijven de aanbevelingen dat besturen inzicht moeten hebben in de risico s van hun beleggingsbeleid. Niet alleen op strategisch niveau, maar zeker ook op operationeel vlak. Om dit te realiseren zal simpelweg het kennisniveau over beleggingen nog verder op peil gebracht moeten worden. Verder is te overwegen om eenvoudiger te beleggen (weet waarin je belegt) en/of meer (onafhankelijke) expertise in te schakelen waar dat nodig is. Kleinere pensioenfondsen Volgens Commissie Frijns moeten kleinere fondsen zich gaan afvragen of het fonds niet te klein wordt voor optimale aansturing en inrichting van alle bestuurlijke processen. COMMISSIE GOUDSWAARD Het rapport van de Commissie Toekomstbestendigheid Aanvullende Pensioenregelingen (Commissie Goudswaard) werd gepubliceerd op 27 januari 2010 en analyseerde in hoeverre de financiële crisissen en vergrijzing de schokbestendigheid van ons huidige pensioenstelsel ondermijnen en hoe dit eventueel verbeterd kan worden. De conclusie in het rapport van de Commissie Goudswaard komt er samenvattend op neer dat het pensioenstelsel (de tweede pijler) in de huidige vorm niet langer financieel houdbaar is. 3 M A A R T N U M M E R 2

4 Als voornaamste oorzaken noemt de commissie: Vergrijzing, al dan niet in combinatie met stijgende levensverwachting. Tegenvallende beleggingsrendementen. Ambitieniveau De oplossingen die de commissie ziet, bestaan uit een zekerder pensioen op een lager niveau (beperken ambitie) of het beter handhaven van het bestaande ambitieniveau, maar dan met meer onzekerheid omgeven (anders omgaan met onzekerheid). Anders gezegd: een zekere kans op iets versus een onzekere kans op iets minder. Een verlaging van het ambitieniveau sluit aan op een verhoging van de AOWgerechtigde leeftijd en een hogere aanvullende pensioenleeftijd. Hier speelt feitelijk de vraag: willen we meer premie betalen of nemen we genoegen met een minder goed pensioen? Bij een hogere levensverwachting (en een dalende beroepsbevolking) lijkt het een hogere pensioenleeftijd niet onlogisch, waarmee lastenverzwaring wordt voorkomen. De te verwachten rendementen brengen daarom niet per definitie de toekomstbestendigheid van het stelsel in gevaar. Anders omgaan met onzekerheid, ofwel een verschuiving naar een meer voorwaardelijk karakter van een pensioenuitkering ( zachte rechten ) betekent onder andere dat: het risico meer bij de werknemer komt te liggen; de toeslag minder vanzelfsprekend is; een koppeling aan de levensverwachting primair voor risico van de werknemer is, hetgeen kan resulteren in een lagere pensioenuitkering of latere pensioendatum. 70%- norm onhaalbaar Opvallend is dat de commissie in haar persbericht en het rapport de 70%-norm aanhaalt. De constatering dat 70% van het laatstverdiende salaris als pensioen niet gehaald kan worden, is wel een hele grote open deur die ingetrapt wordt. Met de massale overgang, nog maar een decennium geleden, van eindloon- naar middelloonregelingen is deze norm al lang niet meer van toepassing voor de huidige generatie. De huidige werknemer is ook niet meer zo honkvast als vroeger, waardoor werknemers steeds vaker een pensioenbreuk oplopen. Hoe dan ook, beperken van de ambitie ten aanzien van de hoogte van het pensioen drukt de kosten en creëert enige ruimte voor het opvangen van de dreigende premiestijging als gevolg van, onder meer, de stijgende levensverwachting. Sociale partners zouden er dus voor kunnen kiezen de norm van 70% van het laatstgenoten loon op 65-jarige leeftijd naar beneden bij te stellen. Bij een gelijk aantal opbouwjaren betekent dat een lager opbouwpercentage. Mensen kunnen door langer doorwerken weer een zelfde pensioenuitkering bereiken. Ook kan gekozen worden voor het maximeren van het pensioengevend salaris of het meer overgaan naar toeslagen van pensioenen op basis van prijzen in plaats van lonen. Pensioen niet hoog op de agenda Veel in het rapport gesignaleerde aandachtspunten en mogelijke oplossingen zijn niet nieuw. Invoering hiervan heeft alleen geen opvolging gekregen bij sociale partners en werkgevers. De financiële crisis vergde al veel aanpassingsvermogen van genoemde partijen en het altijd lastige en complexe pensioendossier staat vooralsnog niet als hoogste prioriteit op de agenda. Veranderingen van pensioenregelingen 4 M A A R T N U M M E R 2

5 zijn vaak moeizame en zeer langdurige onderhandelingstrajecten. Daarnaast zijn de gesuggereerde aanpassingen door de Commissie Goudswaard binnen de huidige pensioenwetgeving nog niet volledig realiseerbaar. Communicatie Een duidelijke aanbeveling van de Commissie Goudswaard is ook meer communiceren over pensioenen. Het verlagen van de ambitie dan wel het accepteren van een hoger risico vereist ook dat daarover nadrukkelijk en transparant wordt gecommuniceerd. Deelnemers moeten zo goed mogelijk en zo begrijpelijk mogelijk worden geïnformeerd over de verwachte koopkracht van de pensioenrechten en de onzekerheid daarin. Goede communicatie zien wij ook als een must, maar is niet vernieuwend. VERVOLGSTAPPEN Zoals gezegd zou het kabinet vóór 1 april 2010 met een reactie komen op beide rapportages. Door de val van het kabinet en doorschuiven van het AOWonderwerp naar een volgende kabinet, is dit uiterst onzeker geworden. Toch moeten sociale partners zich gaan voorbereiden op een andere toekomst; dat bijvoorbeeld de AOW-leeftijd gaat veranderen is wat ons betreft wel te verwachten. Ditzelfde geldt volgens Aon ook voor de aanpassing van het pensioengebouw. Om dan ook het rapport van de Commissie Goudswaard nu links te laten liggen is struisvogelpolitiek. Inventarisatie risico s en kosten Het is nu tijd voor een inventarisatie. De risico s en de daarmee gepaard gaande kosten van de pensioenregeling moeten inzichtelijk worden gemaakt. De discussie over de houdbaarheid op langere termijn moet opgepakt worden. Feit is dat inzicht de basis is om de juiste keuzes te kunnen maken. De Commissie Frijns doet wel een aantal aanbevelingen waar besturen van pensioenfondsen concreet mee aan de slag kunnen c.q. moeten. Besturen moeten meer inzicht verschaffen in de risico s van hun beleggingsbeleid. Het deskundigheidsniveau moet naar een nog hoger niveau worden getild, al dan niet via onafhankelijke derden. Tenslotte zal het risicomanagement bij pensioenfondsbesturen daadwerkelijk ingevuld moeten worden. De Commissie Frijns focust hierbij met name op de beleggingsrisico's. Wat ons betreft gaat risicomanagement veel verder. Het gaat niet alleen om de beleggingsrisico's, maar ook om risicobewustzijn, om uitbesteding en de operationele risico's; het gaat om verantwoording kunnen afleggen. Werkgevers, werknemers en pensioenfondsen gaan interessante pensioentijden tegemoet. 5 M A A R T N U M M E R 2

6 MEER WETEN? Mocht u na het lezen van dit artikel nog meer willen weten, neem dan contact op met drs. Rob Schilder AAG, tel , of uw consultant bij Aon Consulting. REDACTIE CONTACT AUTEUR Jannieta Aangeenbrug Allard van der Meer (eindredactie) Gitta Junius Rob Schilder Richard Boonstra Ton Roebroek Ron van Harten Roelant Smit PB-PC@aon.nl Gitta Junius (secretariaat) Dit bulletin is met grote zorg samengesteld door Aon Consulting Nederland C.V. Niettemin kunnen zich incidenteel onvolkomenheden voordoen. De inhoud van dit bulletin is slechts bedoeld als informatie en dient dan ook niet gezien te worden als advies. Aon Consulting Nederland C.V. aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die direct of indirect voortvloeit uit het gebruik van deze informatie. Vermenigvuldiging van deze publicatie of overname van de inhoud kan onder bronvermelding vrijelijk plaatsvinden. 6277aa

Een sterke tweede pijler Naar een toekomstbestendig stelsel van aanvullende pensioenen

Een sterke tweede pijler Naar een toekomstbestendig stelsel van aanvullende pensioenen Een sterke tweede pijler Naar een toekomstbestendig stelsel van aanvullende pensioenen Commissie Toekomstbestendigheid Aanvullende Pensioenregelingen Prof. dr. K.P. Goudswaard (voorzitter) Prof. dr. R.M.W.J.

Nadere informatie

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen

Nadere informatie

Pensioen: Onzekere zekerheid

Pensioen: Onzekere zekerheid Commissie Beleggingsbeleid en Risicobeheer Pensioen: Onzekere zekerheid Analyse en aanbevelingen Beleggingsbeleid en Risicobeheer van Nederlandse pensioenfondsen Vereniging van Pensioenrecht 9 maart 2010

Nadere informatie

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?

Nadere informatie

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In

Nadere informatie

Impact van de Pensioenwet

Impact van de Pensioenwet JUNI 2009 NUMMER 6 JAARGANG 7 EB NUAlgemene opiniërende informatie over Employee Benefits Impact van de Pensioenwet op uw HR processen De Pensioenwet is sinds 1 januari 2007 van kracht. Diverse media hebben

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4

Nadere informatie

PENSIOENBULLETIN. Leidt Goudswaard ons naar CDC-regelingen? INHOUD:

PENSIOENBULLETIN. Leidt Goudswaard ons naar CDC-regelingen? INHOUD: JAARGANG MEI 2010 NUMMER 3 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Leidt Goudswaard ons naar CDC-regelingen? Afgelopen januari presenteerde de Commissie Toekomstbestendigheid

Nadere informatie

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten. Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige

Nadere informatie

Pensioenambitie onder druk?

Pensioenambitie onder druk? JAARGANG JULI 2010 NUMMER 4 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Pensioenambitie onder druk? Op 4 juni maakten de sociale partners in hun pensioenakkoord afspraken over

Nadere informatie

Herziening pensioenstelsel

Herziening pensioenstelsel Herziening pensioenstelsel Het pensioenstelsel staat al een tijdje onder druk. Dat geldt niet alleen voor de AOW, maar ook voor de tweede pijler. De toenemende vergrijzing en de stijging in de levensverwachting

Nadere informatie

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20 Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014 Stand van zaken SVG 1 van 20 Programma Pensioenfonds SVG Wat speelt er rond de pensioenen? Financiële positie SVG Kortingsmaatregel Vooruitblik 2014-2015

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten artikel Inleiding Reeds geruime tijd wordt een maatschappelijke discussie gevoerd over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel.

Nadere informatie

De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012

De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012 De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt Workshop 9 mei 2012 Programma De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen Aanpassingsmechanismes Fiscale pensioenkader

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen

Nadere informatie

Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur

Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015 Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Agenda 1. Rol klankbordgroep 2. Waarom een nieuwe pensioenregeling?

Nadere informatie

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen Pensioenmiddag PVGE 19 september 2018 Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen DOOR RUUD VERBERNE 1. Vragen Systeem oudedagsvoorzieningen AGENDA 1) AOW = 1 e pijler. Is een basisvoorziening van de overheid.

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 2 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Achtergrond Wet versterking bestuur pensioenfondsen 3. Wet versterking bestuur pensioenfondsen 4. Wijzigingen

Nadere informatie

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Agenda Pensioenfondsen Huidig toezicht op Nederlandse pensioenfondsen Europees toezicht financiële instellingen Solvency II voor pensioenfondsen Tot slot: Aangekondigde

Nadere informatie

Kamervragen van de leden Omtzigt en Van Hijum (beiden CDA)

Kamervragen van de leden Omtzigt en Van Hijum (beiden CDA) De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011

PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011 PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011 KORTE TERUGBLIK Kabinet Balkenende gevallen: sociale partners pakken kansen Het pensioen is van sociale partners samen, dus moeten wij ook samen naar

Nadere informatie

INFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks

INFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks Infosessies PENSIOENEN 2012 20-22 en 26 november 2012 door Peter Boonen en Jan Lodewijks 1 AGENDA Toelichting huidige situatie Septemberpakket en Regeerakkoord Overleg met vakorganisaties Communicatie

Nadere informatie

Risicobereidheid in beeld

Risicobereidheid in beeld Risicobereidheid in beeld Onderzoek naar de risicobereidheid bij actieve deelnemers en gepensioneerden in opdracht van Pensioenfonds Campina 11 september 2015 Peter Zegwaart 1 Doelstellingen onderzoek

Nadere informatie

RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK

RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK PPF APG Pieter Kasse / Manja Rietjens 15/16/17 januari 2014 RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK ONDER DEELNEMERS AANLEIDING ONDERZOEK Inzicht in (risico)voorkeuren van deelnemers en gepensioneerden

Nadere informatie

Ontwikkelingen in 2012

Ontwikkelingen in 2012 1 Jaarbericht 2012 Ontwikkelingen in 2012 2012 was, in alle opzichten, weer een bewogen jaar. We kregen onder meer te maken met hectische ontwikkelingen op de financiële markten, met veranderingen in de

Nadere informatie

Roel Fonville Drachten, 28 maart

Roel Fonville Drachten, 28 maart Roel Fonville Drachten, 28 maart 2019 18-3-2019 1 Hoe gaat het met uw pensioen? Een nieuw pensioenstelsel? Wat doet de Federatie? Verkiezingen Verantwoordingsorgaan! 18-3-2019 2 Bron: DNB Positie Philips

Nadere informatie

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE 18 juli 2013 1/10/2014 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen Resultaten - per vraag

Nadere informatie

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis. WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het

Nadere informatie

Stichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern

Stichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Deelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Agenda 1. Opening 2. Evaluatie herstelplan 31-12-2012 en korting pensioenen 3. Toeslagenbesluit (indexatie) 4. Rondvraag

Nadere informatie

Doel is om voor deelnemers een beeld te schetsen van hoe het pensioen in elkaar steekt en hoe hun eigen pensioen er voorstaat.

Doel is om voor deelnemers een beeld te schetsen van hoe het pensioen in elkaar steekt en hoe hun eigen pensioen er voorstaat. Majesteit, dames en heren. Hartelijk welkom! En, Majesteit, ik weet zeker dat ik hier namens alle aanwezigen spreek als ik zeg dat wij buitengewoon vereerd zijn dat U bij een deel van dit programma aanwezig

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Zorgplicht en verantwoordelijkheid

Zorgplicht en verantwoordelijkheid Zorgplicht en verantwoordelijkheid Het pensioen van de DGA Frank van der Heijden, Pensioenspecialist Agenda Wetsvoorstel AOW Commissie Goudswaard Historie Pensioen BV Pensioenbewustzijn van de DGA Standaard

Nadere informatie

2. Spreiding verbetert effectief de verhouding tussen rendement en risico.

2. Spreiding verbetert effectief de verhouding tussen rendement en risico. Beleggingsbeginselen Spoorwegpensioenfonds 1. Rendement wordt behaald door het nemen van risico. Om de ambitie van SPF waar te maken is rendement op het belegd vermogen nodig. Sparen levert onvoldoende

Nadere informatie

PENSIOENBULLETIN. Kredietcrisis. raakt ook volledig herverzekerde INHOUD:

PENSIOENBULLETIN. Kredietcrisis. raakt ook volledig herverzekerde INHOUD: MEI 2009 NUMMER 3 JAARGANG 49 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Kredietcrisis raakt ook volledig herverzekerde pensioenfondsen Onder het Financieel Toetsingskader (FTK)

Nadere informatie

Vragen en antwoorden pensioenakkoord

Vragen en antwoorden pensioenakkoord Vragen en antwoorden pensioenakkoord 1. Waarover gaat dit pensioenakkoord? Het pensioenakkoord gaat over drie onderwerpen: de AOW, de aanvullende pensioenen, en de kansen van ouderen op de arbeidsmarkt.

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst

Informatiebijeenkomst Stichting Pensioenfonds DHV Informatiebijeenkomst 24 september 2013 2013 Royal HaskoningDHV, All rights reserved Alleen voor intern gebruik Agenda Opening Jaarverslag 2012 Paul Canisius Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

flits+ Het is veel in het nieuws, maar ik weet niet exact hoe mijn eigen pensioen eruit ziet Ik vind dat ik het moet lezen bpfhibin.

flits+ Het is veel in het nieuws, maar ik weet niet exact hoe mijn eigen pensioen eruit ziet Ik vind dat ik het moet lezen bpfhibin. pensioen Hoe warm loop jij voor het onderwerp pensioen? Informatie over uw pensioen Minder kans op verlaging, ook minder kans op indexatie Bpf HiBiN kiest voor online en digitaal Waar houdt het bestuur

Nadere informatie

Versie: September Missie, Visie en Strategie Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Versie: September Missie, Visie en Strategie Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Versie: September 2018 Missie, Visie en Strategie INHOUDSOPGAVE Missie... 3 Kernwaarden... 3 Visie: waar staat het pensioenfonds over maximaal 5 jaar?... 5 Strategie: hoe gaat het pensioenfonds de visie

Nadere informatie

Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders

Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders ALM-seminar VBA 5 november 2009 Niels Kortleve Act_P09079 Lessen uit crisis voor pensioencontract Focus ligt

Nadere informatie

Voorbereiding transitie pensioencontract

Voorbereiding transitie pensioencontract Voorbereiding transitie pensioencontract IIR Seminar Nieuw pensioencontract 18 september 2013 Annelies Verhoeven (AFM) Peter Hoopman () Agenda Introductie kernproblematiek Keuzes en misvattingen Transitieproces

Nadere informatie

Martin Gast. Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV. Increase Pensioen KnowHow

Martin Gast. Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV. Increase Pensioen KnowHow Martin Gast Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV Even voorstellen Wat is er aan de hand in lijfrenteland? Pensioenactualiteiten Kansen 3e pijler Ik ben Martin Gast Edmond Halley BV Pensioenconsultants

Nadere informatie

Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen

Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen 7 december 2016 Marc B.M. van Heel en Maarten Heikoop 7 december 2016 1 Inhoud 1.Project Beleggingskennis: waarom en waarom nu? 2.Profielen

Nadere informatie

Verkort Jaarverslag 2014

Verkort Jaarverslag 2014 Verkort Jaarverslag 2014 Het bestuur: de pensioenwereld blijft in beweging Ook in 2014 stond de pensioenwereld niet stil. Het bestuur volgde alle actuele politieke en maatschappelijke ontwikkelingen op

Nadere informatie

Fiscale aspecten pensioenmaatregelen

Fiscale aspecten pensioenmaatregelen www.pwc.nl Fiscale aspecten pensioenmaatregelen regeerakkoord Studiebijeenkomst Vereniging voor Pensioenrecht 21 november 2012 Agenda 1. Aanleiding 2. Ontwikkelingen wet- en regelgeving pensioen 3. Wet

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen

Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen JULI 2008 NUMMER 4 JAARGANG 48 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Invloed van marktrente op pensioen In onze pensioenwereld is iedereen er inmiddels wel van doordrongen

Nadere informatie

Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets

Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden

Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden opgericht in 1986 gevestigd in Utrecht De NVOG en de Pensioendossiers 2 NVOG : wie

Nadere informatie

1.B. Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014

1.B. Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014 1.B Jouw Cosun pensioen Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014 1 Agenda Pensioen in Nederland Waarom een nieuwe regeling bij Cosun? Pensioenpremie Toeslagverlening (indexatie) Discussie

Nadere informatie

WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN?

WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 20 september 2016 Agenda 1. Samenvatting jaarverslag 2015 2.

Nadere informatie

De stelling die vandaag voorligt is: Het pensioen van de toekomst vergt meer dan een stelselherziening.

De stelling die vandaag voorligt is: Het pensioen van de toekomst vergt meer dan een stelselherziening. Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij De Nederlandsche Bank, bij de Pensioenlezing van het Competence Centre for Pension Research op 9 december 2016 Dames en heren, Hartelijk

Nadere informatie

Uw mening over pensioen

Uw mening over pensioen Uw mening over pensioen Onderzoek naar de risicohouding van pensioenopbouwers en pensioenontvangers van Philips Pensioenfonds mei / juni 2013 Philips Pensioenfonds Inhoud Aanleiding onderzoek Opzet onderzoek

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Pensioenactualiteiten

Pensioenactualiteiten Pensioenactualiteiten VHMF 8 april 2010 Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën 1 Toekomst tweede pijler onder de loep Pensioenbewustzijn Conclusies pensioencommissies: SWOT Scenario

Nadere informatie

OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr.

OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr. Turning Ideas into Action OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr. Ruud Kleynen AAG Essentie van Besturen Asset Liability

Nadere informatie

Actualiteiten pensioen

Actualiteiten pensioen Actualiteiten pensioen Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 20 juni 2013 2013 Towers Watson. All rights reserved. Wat speelt er allemaal? Sociaal akkoord AOW-leeftijd gaat omhoog AOW-gat Nominaal versus

Nadere informatie

Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst!

Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst! Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst! Montae Educatiesessie Maarten Heikoop 1 De wereld verandert 2 Visie op toezicht 2018-2022 Thema s 2018 1. Evenwichtige financiële keuzes

Nadere informatie

Pensioen voor de toekomst

Pensioen voor de toekomst Pensioen voor de toekomst KlikPensioen als ideale synthese van premie- en uitkeringsovereenkomsten Inhoud - Inleiding 1. Heldere uitgangspunten voor een goed pensioen 2. Pensioenoplossing voor vandaag

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018 Profielschets lid Raad van Toezicht 6 maart 2018 71649 092004 1. INLEIDING In dit document zijn achtereenvolgens de kenmerken van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (Bpf Kappers)

Nadere informatie

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken?

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Welkom. Informatiebijeenkomst Unisys Combi Pensioen

Welkom. Informatiebijeenkomst Unisys Combi Pensioen Welkom Informatiebijeenkomst Combi Pensioen Oktober November 2012 Programma 1. SPUN 2. High lights presentatie 3. Huidige pensioenregeling 4. Nieuwe pensioenregeling ( Combi pensioen) 5. Maatmannen 6.

Nadere informatie

UW PENSIOEN BIJ SPUN. Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 3 oktober 2017

UW PENSIOEN BIJ SPUN. Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 3 oktober 2017 UW PENSIOEN BIJ SPUN Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 3 oktober 2017 Agenda Hoofdpunten jaarverslag 2016 Ontwikkeling financiële positie

Nadere informatie

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst

Nadere informatie

RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1

RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1 RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL Vraag 1 Onder het huidige FTK krijgen pensioenfondsen te maken met de zogenaamde beleggings -spagaat: aan de ene kant kan er weinig risico worden genomen

Nadere informatie

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG Huidige stand van zaken nftk drs. Lonneke Thissen AAG juli 2014 1. Huidige stand van zaken nftk Wetsvoorstel naar de Raad van State op 4 april 2014 Gebaseerd op nominaal kader - De komende tijd wordt gekeken

Nadere informatie

WELKOM. Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016

WELKOM. Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016 WELKOM Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016 Agenda Opening Nieuws vanuit het bestuur Hoe staat het fonds ervoor? Pensioen: wat is er gewijzigd en wat betekent dat?

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Betreft Kamervragen van het lid Krol Hierbij zend ik u de

Nadere informatie

Risico s rond pensioen

Risico s rond pensioen Risico s rond pensioen Uitgave maart 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds SABIC, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend

Nadere informatie

Wet verhoging AOW en pensioenrichtleeftijd (Wet VAP) Verhoging AOW leeftijd vanaf 2013 Verhoging pensioenleeftijd vanaf 2014 Overgangsrecht?

Wet verhoging AOW en pensioenrichtleeftijd (Wet VAP) Verhoging AOW leeftijd vanaf 2013 Verhoging pensioenleeftijd vanaf 2014 Overgangsrecht? De Toekomst van pensioen VVPJ 26 februari 2013 Wet verhoging AOW en pensioenrichtleeftijd Aan welke knoppen kun je nog draaien? Nieuw premieovereenkomstenbesluit Ben Schuurman Wet verhoging AOW en pensioenrichtleeftijd

Nadere informatie

Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen

Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen 16 maart 2012 Input KPS Werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen Pagina 1 Inhoud Inleiding... 3 Verantwoording

Nadere informatie

Samenvatting van pensioenakkoord StvdA

Samenvatting van pensioenakkoord StvdA AB 10065 CBAC 10162 WP 10073 Samenvatting van pensioenakkoord StvdA 1. Voorgestelde wijzigingen in de AOW Aanpassing AOW-leeftijd Er komt een vooraf vastgestelde systematiek voor de aanpassing van de AOWleeftijd

Nadere informatie

Investeren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015

Investeren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 Investeren in vertrouwen Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 1 Pensioenfonds Zorg en Welzijn: het pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn Het meerjarenbeleidsplan 2011-2015 beschrijft welke

Nadere informatie

Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM. Senioren

Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM. Senioren Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM Senioren Toetsingscriteria Debatmanifestatie Volgens welke criteria toetsen seniorenorganisaties een nieuw pensioenstelsel? 1. Ambitie 2. Solidariteit en collectiviteit

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

BROODJE PENSIOENINFO. 3 en 5 oktober 2017

BROODJE PENSIOENINFO. 3 en 5 oktober 2017 BROODJE PENSIOENINFO 3 en 5 oktober 2017 Disclaimer In deze presentatie op de openbare website van SPUN zijn bepaalde gegevens die specifiek bestemd waren voor werknemers van URENCO en ETC Nederland, weggelaten.

Nadere informatie

PENSIOENBULLETIN. Informatie in het indexatielabel. Geeft de informatie in het indexatielabel voldoende inzicht? INHOUD:

PENSIOENBULLETIN. Informatie in het indexatielabel. Geeft de informatie in het indexatielabel voldoende inzicht? INHOUD: MEI 2008 NUMMER 3 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Informatie in het indexatielabel Geeft de informatie in het indexatielabel voldoende inzicht? Een belangrijk onderdeel

Nadere informatie

Asset & Liability Management

Asset & Liability Management Asset & Liability Management Verder gaan is de juiste balans vinden. ALM: inzicht in risico s Zorgen voor balans tussen pensioenverplichtingen en de opbouw van het pensioenvermogen. Het is een kerntaak

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Lloyd s Register Nederland

Stichting Pensioenfonds Lloyd s Register Nederland Algemene Deelnemersvergadering 10 oktober 2017 Working together for a safer world Agenda 1) Opening en mededelingen, voorstellen nieuwe voorzitter Piet Molenaar 2) Ingekomen stukken 3) Financiële situatie

Nadere informatie

COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE CRUCIAAL VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL. Toespraak door: Leila Matroos Lasten

COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE CRUCIAAL VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL. Toespraak door: Leila Matroos Lasten COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE CRUCIAAL VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL Toespraak door: Leila Matroos Lasten President a.i. van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten Ter gelegenheid van

Nadere informatie

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Pensioenregeling uitgevoerd door BNPF 3. Vergelijking andere pensioenfondsen 4. Herstelplan

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële

Nadere informatie

OWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij

OWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij Welkom OWASE Pensioenforum 26 juni 2013 OWASE 3 juli 2013 bij Pensioenfonds en solidariteit: één voor allen, allen voor één! www.owase.nl PFO20130626/20130703 2 Programma Pensioenforum De bedoeling van

Nadere informatie

Spoorboekje. Pensioenakkoord Waar ging dat ook al weer over? Hoofdlijnen no33e Welke type contracten zijn denkbaar? Lenteakkoord Wat betekent dat?

Spoorboekje. Pensioenakkoord Waar ging dat ook al weer over? Hoofdlijnen no33e Welke type contracten zijn denkbaar? Lenteakkoord Wat betekent dat? Spoorboekje 1 Pensioenakkoord Waar ging dat ook al weer over? 2 Hoofdlijnen no33e Welke type contracten zijn denkbaar? 3 Lenteakkoord Wat betekent dat? 4 Cao onderhandelingstafel Werk aan de winkel! 1

Nadere informatie

Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB.

Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB. Speech Joanne Kellermann Pensioenseminar 2014 Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB. Voor mij is dit een bijzonder moment:

Nadere informatie

PENSIOENBULLETIN. Multi-opf: stapje dichterbij! INHOUD: Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het wetsvoorstel

PENSIOENBULLETIN. Multi-opf: stapje dichterbij! INHOUD: Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het wetsvoorstel NOVEMBER 2009 NUMMER 6 JAARGANG 49 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen Multi-opf: stapje dichterbij! Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het wetsvoorstel

Nadere informatie

Extra informatie pensioenverlaging

Extra informatie pensioenverlaging Extra informatie pensioenverlaging Wat is de invloed van de verlaging op mijn netto pensioen? Als u nog niet met pensioen bent, kunnen we u nu niet zeggen hoe uw netto pensioen

Nadere informatie

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag.

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag. 12 vragen over het jaarverslag 2013 De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 12 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Juridische aspecten van het pensioenakkoord. Bianca van Tilburg Vereniging voor Pensioenrecht 8 maart 2011

Juridische aspecten van het pensioenakkoord. Bianca van Tilburg Vereniging voor Pensioenrecht 8 maart 2011 Juridische aspecten van het pensioenakkoord Bianca van Tilburg Vereniging voor Pensioenrecht Stand van zaken pensioenakkoord 4 juni 2010 - Pensioenakkoord sociale partners Door kabinetsformatie vertraging

Nadere informatie

Presentatie met uitleg per slide

Presentatie met uitleg per slide Presentatie met uitleg per slide 1 Terug- en vooruitblik In het principe cao-akkoord van december 2012 hebben we afspraken gemaakt over de noodzaak van een nieuwe en toekomstbestendige pensioenregeling

Nadere informatie

Programma. 1. Terugblik 2017 & eerste helft van Toekomst van het pensioenfonds. 3. Financiële positie. 4. Hoe belegt het pensioenfonds (ESG)?

Programma. 1. Terugblik 2017 & eerste helft van Toekomst van het pensioenfonds. 3. Financiële positie. 4. Hoe belegt het pensioenfonds (ESG)? Programma 1. Terugblik 2017 & eerste helft van 2018 2. Toekomst van het pensioenfonds 3. Financiële positie 4. Hoe belegt het pensioenfonds (ESG)? Wifi: Guest Wachtwoord: unsecure Terugblik 2017 & eerste

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst

Deelnemersbijeenkomst Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda 18.30 Opening Bert 18.35 Hoe staat het fonds er voor René Financieel Beleggingsbeleid Rendement

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief NUMMER 12 > JAARGANG 8 > SEPTEMBER 2011 inhoud > De financiële situatie bij pensioenfondsen [p.1] Pensioenleeftijd 65 jaar, wat als ik eerder

Nadere informatie

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019 Profielschets lid Raad van Toezicht 20 mei 2019 71649 092004 1. INLEIDING Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (hierna: Pensioenfonds Kappers) is het pensioenfonds voor de kappersbranche.

Nadere informatie

Toezicht op beleggingen

Toezicht op beleggingen Toezicht op beleggingen Studiebijeenkomst VvP, 6 Jurgen Willemsen Inhoud Sectie 1: Introductie toezicht op het beleggingsbeleid Sectie 2: Overzicht vermogensbeheeronderzoeken Sectie 3: Veranderingen in

Nadere informatie