Wat is een fossiel? Leerlingopdracht
|
|
- Femke Timmermans
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wat is een fossiel? Leerlingopdracht Introductie Dit is een praktische opdracht met plaatjes en /of voorwerpen die je kunt gebruiken bij de discussie over wat een fossiel is en wat niet. Activiteit Sorteer de voorbeelden in twee groepen: de voorbeelden die bij de fossielen horen en de voorbeelden die er niet bij horen. Let er op dat er afwijkingen zijn. Dat zijn de voorbeelden die bij geen van beide groepen lijken te passen. Formuleer de definitie van fossiel. Op welke andere manieren kunnen deze voorbeelden gegroepeerd worden? Hergroepeer de voorbeelden op de gelamineerde vellen. Wat is betekenen de termen trace fossil en body fossil? Toa-lijst Plaatjes en /of voorbeelden van trace fossils, body fossils en non-fossils Drie gelamineerde vellen met daarop resp.: trace fossil, body fossil en not a fossil (zie foto in NVOX) Antwoorden op de vragen bij de inleiding Oude voetafdrukken zijn een trace fossil als ze meer dan jaar oud zijn. En verkeersslachtoffer is geen fossiel (niet oud genoeg) miljoen jaar oude celbestanddelen zijn een body fossil. En versteende boomstronk is een body fossil. Een boomvormige aangroei van mineralen is geen fossiel (niet door een levend organisme geproduceerd). Een strandkeitje waarin boorgaten zitten is vermoedelijk geen fossiel; tenzij de boorgaten meer dan jaar oud zijn. In dat geval zijn de boorgaten een trace fossil. Een menselijke vorm bewaard gebleven in de vulkanische as in Pompei is niet oud genoeg om een fossiel te zijn (de uitbarsting van de Vesuvius, die Pompei vernietigde was in 79 AD). Een stukje van de huid van een dinosaurus is een body fossil. Zie de figuur op de volgende pagina voor een suggestie voor voorbeelden die te gebruiken zijn.
2 Figuur 1. Voorbeelden die te gebruiken zijn bij deze activiteit.
3 Evolutie in actie Leerlingopdracht Introductie Deze opdracht laat zien dat we fossiele bewijsstukken kunnen gebruiken om na te gaan hoe de paardachtigen geëvolueerd zijn en zich hebben aangepast aan veranderingen in omgeving. Activiteit Je krijgt plaatjes te zien van 5 verschillende paardsoorten van 55 miljoen jaar geleden tot nu. Ze hebben alle hetzelfde formaat, maar op de plaatjes staat 50 cm in een maatstreepje aangegeven. Hiermee kun je hun werkelijke grootte berekenen. Berkenen de werkelijke grootte van de paardsoorten en maak de volgende tabel af: Gebruik de gegevens in de tabel om een grafiek te maken, waarbij de hoogte van de paarden uitzet tegen de tijd vanaf 55 miljoen jaar geleden tot heden. Langs de X-as komen de tijden ( 60, 50, 40, 30, 20, 10 en 0 miljoen jaar geleden); langs de Y-as komen de lengtes van de verschillende paardsoorten in cm. Hoe is de lengte van de paarden in de tijd veranderd? Vervolg Bekijk nu het vel met de informatie over de evolutie van de paardachtigen. Zoek uit welke andere veranderingen in de bouw zijn opgetreden gedurende de tijd.
4 Figuur 2. De plaatjes van de vijf paardachtigen.
5 Figuur 3. Tabel met informatie over de vijf paardachtigen van de laatste 55 miljoen jaar (MA): van de voet, de schedel, bovenaanzicht van de kiezen en zijaanzicht van de kiezen. Toalijst Vijf plaatjes van verschillende paardsoorten: Hyracotherium, Mesohippus, Meryhippus, Pliohippus, Equuus (het moderne paard); zie figuur 2 Een vel met informatie over de evolutie van de paardachtigen (zie figuur 3). Grafiekpapier of een speadsheetprogramma om grafieken te produceren.
6 Uitgewerkte tabel Paardsoort Eerste verschijning (in miljoenen jaren geleden of Ma Gemeten hoogte van het paard van de grond tot de schouder in cm. Gemeten lengte van het maatstreepje 950 cm. voorstellend) in cm. Werkelijke hoogte van het paard van grond tot schouder in cm. Hyracotherium 55 x Mesohippus 37 x ,7 3,2 58 Merychippus 17 x ,3 2,0 108 Pliohippus 12 x ,1 1,4 146 Equus 4 x ,2 1,2 175
7 Prototypen van de natuur Leerlingopdracht Introductie Bij deze opdracht worden fossiele vondsten gecombineerd met waarnemingen van de huidige natuur om ons heen. Daarbij moet je afleiden hoe uitgestorven dieren geleefd kunnen hebben. Activeit Kijk naar de impressie die kunstenaars hebben gemaakt van vijf uitgestorven dieren, ze zijn gebaeerd op 515 miljoen jaar oude fossielen uit Canada. Opabinia Hallucigena Pikaia Marella Aysheaia Bespreek in groepjes hoe deze dieren geleefd kunnen hebben, welke voedingswijze en welke habitats ze hadden. Dit doe je door ze te vergelijken met de dieren die nu leven.
8 Vul de onderstaande tabel in. Dier Opabin ia Aan welk dier dat nu leeft doet dit dier je denken? Hoe denk je dat het zich voortbewoog (zwemmen, drijven, op en neer gaan, kruipen, springen)? Hoe denk je dat het zich voedde? Waar denk je dat het leefde (op de zeebodem, in de zeebodem, in de zee, op een ander dier)? Hal lucigena Pikaia Marella Aysheaia Kijk nu naar de reconstructie waarop deze dieren en vele andere staan. Ze zijn als fossielen gevonden in dezelfde rotsen. Komt wat je hebt bedacht overeen met wat je op deze reconstructie ziet? Toalijst Vijf lamineerde vellen met plaatjes van dieren uit de Burgess schalie (zie figuur 4) Een gelamineerd vel met de reconstructie van oceaanleven van 515 miljoen jaar geleden. Hierop zijn de vijf dieren en vele andere te zien (zie figuur 5).
9 Figuur 4. De vijf Ieren uit de Burgess schalie. Figuu r 5. Een reconstructie van het leven 515 miljoen jaar geleden.
Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieEindexamen biologie vmbo gl/tl II
REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen afgebeeld. Elke soort behoort tot een bepaalde groep van de reptielen: dier 1 behoort tot de krokodillen,
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2006
Bijlage VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 2 BIOLOGIE CSE GL EN TL Deze bijlage bevat informatie. 600051-2-588b REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen
Nadere informatieBijlage-VMBO-KB 2006 BIOLOGIE CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie b
Bijlage-VMBO-KB 2006 tijdvak 2 BIOLOGIE CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 600051-2-663b REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen afgebeeld.
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieEvolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.
Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. Evolutietheorie: Vanaf de 18 de eeuw. Het is niet te bewijzen, maar er zijn genoeg argumenten die
Nadere informatievwo: Het maken van een natuurkunde-verslag vs 21062011
Het maken van een verslag voor natuurkunde, vwo versie Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatieLeven op aarde. Het verhaal. In dit werkboek stap je in een tijdmachine. Je reist terug in de tijd naar het ontstaan van de
Leven op aarde Het verhaal In dit werkboek stap je in een tijdmachine. Je reist terug in de tijd naar het ontstaan van de planeet aarde. Daarna reis je steeds in stapjes vooruit in de tijd. Je onderzoekt
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen
Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen Boek van de week: 1; De archeoloog 2; Dinosaurussen 3; Tom en de dinosaurussen in het museum 4; Dinosaurussen Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende
Nadere informatieDino's. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres DigilessenPO 06 December 2012 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/40935 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar
14 C datering De techniek van werken met het verval van 14 C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14 C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken
Nadere informatieDe wonderbare wereld onder water
De wonderbare wereld onder water Annemieke van Wamel Stefanie Gahn Linda Bol Veldwerkopdracht Serooskerke, 2010 Inleiding Welkom in de haven van Burgsluis. Kijk even om je heen en richt dan je aandacht
Nadere informatieDeel 4: Krachten. 4.1 De grootheid kracht. 4.1.1 Soorten krachten
Deel 4: Krachten 4.1 De grootheid kracht 4.1.1 Soorten krachten We kennen krachten uit het dagelijks leven: vul in welke krachten werkzaam zijn: trekkracht, magneetkracht, spierkracht, veerkracht, waterkracht,
Nadere informatieTitel: De titel moet kort zijn en toch aangeven waar het onderzoek over gaat. Een subtitel kan uitkomst bieden. Een bijpassend plaatje is leuk.
Het maken van een verslag voor natuurkunde Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige zinnen
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatieBottenbeest. Activiteit in de klas Docentblad
Bottenbeest Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: De leerlingen leren redeneren en hun argumentatie uit te leggen aan anderen; De leerlingen
Nadere informatieGalerij van de Evolutie
Galerij van de Evolutie Werkblad Niveau 3 RODE DRAAD 1) De galerij van de evolutie leidt je in 6 hoofdstukken van het prille leven tot de huidige tijd. Uiteraard beperkt evolutie zich niet tot deze 6 periodes
Nadere informatieEvolutie, wat is dat nu feitelijk?!
Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch
Nadere informatie21. Lichaamslengte, deel 2: in een grafiek
21. Lichaamslengte, deel 2: in een grafiek Leeftijdsgroep Ongeveer 12-16 jaar Kerndoel Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 4: De leerlingen leren meten en leren omgaan met meetinstrumenten, gangbare
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één
Nadere informatieEVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee
EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4.
Nadere informatieEvolutie. schepping. belangrijk! Wat geloof jij?
Evolutie schepping belangrijk! Van levensbelang van levensbelang Wat geloof jij? 1 1. Onze gedachten bepalen wat we zien. Zal een kleuter van vier jaar een boek zonder plaatjes mooi vinden? Nee, uiteraard
Nadere informatieWebquest: In beweging
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mirelle Kloosterman 25 October 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/63831 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
Nadere informatieMeten met de nieuwe methode Pluspunt
Meten met de nieuwe methode Pluspunt H. van der Straaten & L. Schuffelers Malmberg, s-hertogenbosch 1 overwegingen bij het ontwerpen van een werkgroep Het moment dat ons gevraagd wordt een werkgroep te
Nadere informatiediscussiëren. Begrippen van hoofdstuk 1 die je moet kennen Schepping Evolutie Spontane waarneming Mythe Moraal TeNaCH Bijbel Koran
Kunnen scheppingsmythen vandaag nog iets voor ons betekenen? Sommige mensen zijn het hier mee eens, want ze leren ons lessen zoals in de schepping. Ook vinden ze dat er in scheppingsmythen een duidelijke
Nadere informatieSkeletpuzzel. Activiteit in de klas Docentblad
Skeletpuzzel Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: voortgezet onderwijs Duur activiteit: 45 minuten Doelen: De leerlingen redeneren en leggen hun argumentatie uit aan anderen; De leerlingen ervaren
Nadere informatieHoogtelijnen en doorsnedes tekenen. Introductie. Hoe werk je met hoogtelijnen?
Hoogtelijnen en doorsnedes tekenen Introductie Er zijn verschillende manieren om hoogte op een kaart aan te geven. Op wandkaarten in het aardrijkskundelokaal wordt veel gebruik gemaakt van kleuren. Een
Nadere informatieEvolutie. Basisstof 4 thema 5
Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Een erfelijke ziekte
Examentrainer Vragen Een erfelijke ziekte FH is een erfelijke ziekte die het gevolg is van een mutatie in een bepaald gen. FH-patiënten hebben te veel cholesterol in hun bloed. Cholesterol zet zich vast
Nadere informatieThema: de mosasaurus. Handleiding en opgaven niveau A1. Opgave 1: Samen
Handleiding en opgaven niveau A1 Thema: de mosasaurus Benodigd materiaal - Voor alle leerlingen een exemplaar van Opgavenblad A1 (zie pagina 6) - Voor alle leerlingen drie exemplaren van Werkblad Stappenplan
Nadere informatieVoorwoord. Ik heb dit onderwerp gekozen, want ik weet er nog niet zo veel van en dan kan ik er ook nog veel van leren, veel leesplezier!
Inhoud Voorwoord blz 2 Hoofdstuk: 1 wat is Pompeii blz 3 Hoofdstuk: 2 wat gebeurden er in Pompeii blz 4 Hoofdstuk: 3 wat is er nog over van Pompeii blz 5 Hoofdstuk: 4 Pompeii de film blz 6 Nawoord blz
Nadere informatieTIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis
De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie
Nadere informatieINHOUD Inleiding Onze gedachten bepalen wat we zien!... pag. 2 Wie God?... pag. 3 Er zijn soorten wetenschap... pag. 4 Wat gaat vanzelf?... pag.
INHOUD Inleiding 1. Onze gedachten bepalen wat we zien!... pag. 2 2. Wie is God?... pag. 3 3. Er zijn soorten wetenschap... pag. 4 4. Wat gaat vanzelf?... pag. 6 5. Een paar feiten a.fossielen.. pag. 7
Nadere informatieinhoud Inleiding Wat is een fossiel? Hoe ontstaan fossielen? Paleontologie Beroemde fossielen Pluskaarten Bronnen Colofon en voorwaarden
Fossielen inhoud 1. 2. 3. 4. 5. Inleiding Wat is een fossiel? Hoe ontstaan fossielen? Paleontologie Beroemde fossielen Filmpje Pluskaarten Bronnen Colofon en voorwaarden 3 4 5 9 11 15 16 18 19 Inleiding
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten
Nadere informatieCentrale vraagstelling Hoe organiseer je een expeditie naar de Zuidpool om het hitterecord van 55 miljoen jaar geleden te kunnen onderzoeken?
Pagina 1: Opdracht: Op expeditie naar de Zuidpool Leerlingenblad Introductie Je kruipt in de huid van een paleoklimaatonderzoeker die geïnteresseerd is in de warme tijdsperiode van ongeveer 55 miljoen
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde B1,2. tijdvak 2 woensdag 24 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 ji 3.30-6.30 uur wiskde B,2 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 7 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 80 pten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieklas 3 havo Checklist HAVO klas 3.pdf
Checklist 3 HAVO wiskunde klas 3 havo Checklist HAVO klas 3.pdf 1. Hoofdstuk 1 - lineaire problemen Ik weet dat de formule y = a x + b hoort bij de grafiek hiernaast. Ik kan bij een lineaire formule de
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatiePRACTICUM SPRINGEN, KRACHT EN VERSNELLING
LESKIST SPORT EN BEWEGING PRACTICUM SPRINGEN, KRACHT EN VERSNELLING Om hoog te kunnen springen moet je je met flinke kracht tegen de grond afzetten. Bovenin de lucht hang je heel even stil voordat je weer
Nadere informatieOpdracht 1 De Tijdlijn
590 miljoen Opdracht 1 De Tijdlijn Kleurpotloden Door het werk van geologen is veel duidelijk geworden over planten en dieren die vroeger leefden. Om het overzichtelijk te maken werden ze ingedeeld in
Nadere informatieIntroduceren thema Het menselijk lichaam. Thema: Het (menselijk) lichaam. centraal: 1. Maak een vergelijking tussen het menselijk lichaam en het
Natuur & Techniek Het (menselijk) lichaam Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Het (menselijk) lichaam Introduceren thema Het menselijk lichaam In deze lessen staan
Nadere informatie10/19/2012. Systeem Aarde 3 De Cambrische Explosie en wat er aan vooraf ging ( m.j.) De Cambrische Explosie
Systeem Aarde 3 De Cambrische Explosie en wat er aan vooraf ging (650 542 m.j.) De Cambrische Explosie 1 Charles Doolittle Walcott Charles Doolittle Walcott Burgess Shale (505 m.j.) Sponzen en trilobiet
Nadere informatieInstructie voor Docenten. Hoofdstuk 13 OMTREK EN OPPERVLAKTE
Instructie voor Docenten Hoofdstuk 13 OMTREK EN OPPERVLAKTE Instructie voor docenten H13: OMTREK EN OPPERVLAKTE DOELEN VAN DIT HOOFDSTUK: Leerlingen weten wat de begrippen omtrek en oppervlakte betekenen.
Nadere informatieExamen HAVO. Wiskunde B (oude stijl)
Wiskunde B (oude stijl) Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 27 mei 1330 1630 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen bestaat uit 18 vragen
Nadere informatieWat ga je schrijven: een verklarende tekst. Voorbereiden op het schrijven met je schrijfmaatje
Les 1: Een verklarende tekst schrijven Wat ga je schrijven: een verklarende tekst Jullie gaan een verklarende tekst schrijven. Je schrijft een flyer voor leerlingen uit een andere klas. Veel jongeren hebben
Nadere informatieDOBBELSTENEN STAPELEN
DOBBELSTENEN STAPELEN Hieronder zie je een foto van een bouwwerk van zeven dobbelstenen Bij deze dobbelstenen zijn alle ribben twee centimeter lang Je kunt dit bouwwerk van verschillende kanten bekijken
Nadere informatieNiveau C - Les 1. Uitgestorven? Vooraf. Leeshulp. Voor het lezen. Uitgestorven dieren:
Uitgestorven? Niveau - Les 1 Vooraf Ken jij Sid, Scrat, Manny en iego? at zijn figuren uit de film Ice ge. Ice ge is Engels voor ijstijd. In de ijstijd leefden dieren die nu niet meer bestaan. Ze zijn
Nadere informatieHet Heelal. N.G. Schultheiss
1 Het Heelal N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module De hemel. Deze module wordt vervolgd met de module Meten met een Telescoop. Uiteindelijk kun je met de opgedane kennis een telescoop
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING VMBO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENWERKBOEK DE EINDOPDRACHT Team: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele
Nadere informatieDinoLab LIVE Lesbrief websessie
DinoLab LIVE Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 6, 7 en 8 1 DinoLab LIVE lesbrief DinoLab LIVE 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie 3 Afsluiting 4 Bijlage:
Nadere informatieWerkblad: Vind me dan
Werkblad: Vind me dan Stap 1 Stap 2 Wat is het probleem? Vraag het de natuur! Hoe lost de natuur dit probleem op? Hoe zorgen planten en dieren ervoor dat ze niet opvallen? Kennen jullie voorbeelden? Schrijf
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieBewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:
Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk
Nadere informatieIk heb dit onderwerp gekozen omdat ik paarden heel erg leuk vind en ook graag wil paard rijden.
Werkstuk door Giulia 1968 woorden 17 november 2017 1 1 keer beoordeeld Vak Nederlands Paard Naam: Giulia van leeuwen Groep: 7 Datum: 21 December 2016 Inhoudsopgaven Voorwoord Geschiedenis Verzorging Rassen
Nadere informatieSpreekbeurt Biologie Het paard
Spreekbeurt Biologie Het paard Spreekbeurt door Anoniem 1939 woorden 5 januari 2018 10 1 keer beoordeeld Vak Biologie Paard Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik paarden heel erg leuk vind en
Nadere informatieKlas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel
Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel Mollers Inleiding spel koehandel De komende 5 lessen gaan we aan de slag met het spel koehandel. Dit spel speel je met maximaal 5 personen. Met deze vijf
Nadere informatieWerkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:
Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000
Nadere informatieIntroductie. Onderzoek
Schaduwkunst Introductie Welk kunstwerk geniet jouw voorkeur? (vul het nummer in): Overleg: Waarom verkies je dit kunstwerk? Wat zie je precies op de afbeelding? Welke materialen gebruikte de kunstenaar
Nadere informatieEen symmetrische gebroken functie
Een symmetrische gebroken functie De functie f is gegeven door f( x) e x. 3p Bereken exact voor welke waarden van x geldt: f( x). 00 F( x) xln( e x) is een primitieve van f( x) e x. 4p Toon dit aan. Het
Nadere informatieDe prinses met de lange haren
De prinses met de lange haren Meetkampioenen De kleuters krijgen van de prinses met de kroon linten van verschillende lengtes. Ze mogen in de klas op zoek gaan naar voorwerpen die dezelfde lengte hebben
Nadere informatieHoe maak ik... Naam: Groep:
Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING HAVO / VWO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Opruiming: op = op Groep 7-8
Voorbereiding post 4 Opruiming: op = op Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Opruiming: op = op, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkblad
Nadere informatieIn het begin. Schepping versus Evolutie voor groep 7. Inhoud. 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte
In het begin Schepping versus Evolutie voor groep 7 Inhoud 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte 3. Wat gebeurde er in het verleden? 4. Waar komt het leven vandaan? 5. Hoe oud?
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen
Nadere informatieCorrecties en verbeteringen Wiskunde voor het Hoger Onderwijs, deel A.
Wiskunde voor het hoger onderwijs deel A Errata 00 Noordhoff Uitgevers Correcties en verbeteringen Wiskunde voor het Hoger Onderwijs, deel A. Hoofdstuk. 4 Op blz. in het Theorieboek staat halverwege de
Nadere informatieTrillingen en geluid wiskundig
Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Radialen 3 Uitwijking van een harmonische trilling 4 Macht en logaritme 5 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Sinus van een hoek
Nadere informatieGeschiedenis van het paard
Geschiedenis van het paard Luuk Teunissen Student Hogeschool HAS Den Bosch Het paard bestaat al zeker 60 miljoen jaar. Het heeft 57 miljoen jaar geduurd voordat de huidige vorm zoals wij hem kennen equus
Nadere informatieMr Finney. Lesbrief Een tuin onder water. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1
Mr Finney Lesbrief Een tuin onder water Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1 Voor je ligt de lesbrief die ontwikkeld is bij het hoofdstuk Een tuin onder water uit het boek Mr Finney en
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1 havo 2008-II
Golfhoogte Bij de beoordeling van de veiligheid van de figuur 1 Nederlandse kust wordt onder andere de golfhoogte onderzocht. De golfhoogte is het hoogteverschil tussen een golftop en het daarop volgende
Nadere informatieEindexamen wiskunde B havo I (oude stijl)
Twee functies en hun som In figuur 1 zijn de grafieken getekend van de functies f ( x) = 2x + 12 en g ( x) = x 1 figuur 1 y Q f g O x De grafiek van f snijdt de x-as in en de y-as in Q 4p 1 Bereken de
Nadere informatiePROBLEEMOPLOSSEND DENKEN MET
PROBLEEMOPLOSSEND DENKEN MET Van onderzoekend leren naar leren onderzoeken in de tweede en derde graad Luc Gheysens DPB-Brugge 2012 PROBLEEM 1 Stelling van Pythagoras en gelijkvormige driehoeken Hieronder
Nadere informatieEr groeit iets in Meise!
Gidsprocedures Atelier Evolution Overzicht van de onderdelen Inleiding: Hoe werkt evolutie? Locatie : Van Heurck-auditorium Duur : 20 minuten Alle leerlingen samen Deel I: Evolutie in actie: Radiatie en
Nadere informatieExamen VMBO-KB 2005 WISKUNDE CSE KB. tijdvak 1 donderdag 26 mei uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 donderdag 26 mei 13.30 15.30 uur WISKUNDE CSE KB Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 84 punten te behalen.
Nadere informatieKoolwitjes in de klas!
Via internet kunnen van maart tot en met september bij De Vlinderstichting levende eitjes, rupsen en poppen van het groot koolwitje besteld worden. Dit lespakket hoort bij zo n pakket eitjes, rupsen en
Nadere informatieOptica Optica onderzoeken met de TI-nspire
Optica onderzoeken met de TI-nspire Cathy Baars, Natuurkunde, Optica 1. Inhoud Optica... 1 1. Inhoud... 2 2. Spiegeling... 3 2.1 Algemene introductie en gebruik TI-nspire... 3 2.2 Spiegeling... 4 2.3 Definiëren
Nadere informatieRelativiteitstheorie met de computer
Relativiteitstheorie met de computer Jan Mooij Mendelcollege Haarlem Met een serie eenvoudige grafiekjes wordt de (speciale) relativiteitstheorie verduidelijkt. In vijf stappen naar de tweelingparadox!
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1-2 havo 2008-II
Koffiekan Bij het zetten van koffie wordt soms een koffiezetapparaat gebruikt. eze opgave gaat over een koffiezetapparaat waarbij de koffiekan, zonder het handvat en de bovenrand, de vorm heeft van een
Nadere informatieLESBRIEF LOPEN ALS EEN MENS
LESBRIEF LOPEN ALS EEN MENS OPDRACHT 1: SLINGERPROEF De slingertijd is de tijdsduur wanneer de slinger heen en weer is gegaan. De slinger wordt ook wel periode genoemd. Een slinger is een voorwerp dat
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B1,2. tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-16.30. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 008 tijdvak woensdag 18 juni 13.30-16.30 wiskunde B1, Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. it examen bestaat uit 18 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 81 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieOVERZICHT FORMULES: Eindexamen wiskunde vmbo gl/tl 2005 - II. omtrek cirkel = π diameter. oppervlakte cirkel = π straal 2
OVERZICHT FORMULES: omtrek cirkel = π diameter oppervlakte cirkel = π straal 2 inhoud prisma = oppervlakte grondvlak hoogte inhoud cilinder = oppervlakte grondvlak hoogte inhoud kegel = 1 3 oppervlakte
Nadere informatieKIJKWIJZER BEELDASPECTEN
KIJKWIJZER BEELDASPECTEN SCHOOL: NAAM: Deze kijkwijzer kun je gebruiken voor elk kunstwerk of voorwerp van je keuze. Ga op zoek naar een kunstwerk wat je aanspreekt en vul aan de hand daarvan deze kijkwijzer
Nadere informatieGeleid herontdekken van de golffunctie
Geleid herontdekken van de golffunctie Nascholingscursus Quantumwereld Lodewijk Koopman lkoopman@dds.nl januari-maart 2013 1 Dubbel-spleet experiment Er wordt wel eens gezegd dat elektronen interfereren.
Nadere informatieMassa Volume en Dichtheid. Over Betuwe College 2011 Pagina 1
Massa Volume en Dichtheid Over Betuwe College 2011 Pagina 1 Inhoudsopgave 1 Het volume... 3 1.1 Het volume berekenen.... 3 1.2 Volume 2... 5 1.3 Symbolen en omrekenen... 5 2 Massa... 6 3 Dichtheid... 7
Nadere informatieWEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT
V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,
Nadere informatieMeten is weten, dat geldt ook voor het vakgebied natuurkunde. Om te meten gebruik je hulpmiddelen, zoals timers, thermometers, linialen en sensoren.
1 Meten en verwerken 1.1 Meten Meten is weten, dat geldt ook voor het vakgebied natuurkunde. Om te meten gebruik je hulpmiddelen, zoals timers, thermometers, linialen en sensoren. Grootheden/eenheden Een
Nadere informatie10: Statistieken en rapportages met Excel
10: Statistieken en rapportages met Excel 1. Omschrijving van deze functie Met PlanningPME heeft u de mogelijkheid om verschillende typen rapporten te maken: Statistieken die geproduceerd worden door de
Nadere informatieInhoud. Alles over paarden...5. Paarden begrijpen Van hoofd tot hoef Van eohippus tot wild paard Moederlijke merries...
2 Inhoud Alles over paarden...5 Van hoofd tot hoef... 6 Van eohippus tot wild paard... 8 Moederlijke merries...10 Hengsten houden en rijden...12 Evenwichtige ruinen...14 Zo komen veulens ter wereld...16
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 donderdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 05 tijdvak donderdag 8 juni 3.30-6.30 uur wiskunde B (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 0 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
Voorkennis V-a Hester houdt e 5,00 3 e,85 3 e 3,9 5 e 5,00 e 3,70 e 6,58 5 e,7 over. b e 5,00 3 (e,85 e 3,9) 5 e 5,00 3 e 5, 5 e 5,00 e 0,8 5 e,7 V-a 6 3 5 36 9 5 7 b 9 (5 ) 5 9 (5 ) 5 9 5 c 0 3 6 5 000
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor klas 1 en 2 (VMBO/H/V) lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieLees eerst informatie 1 tot en met 9 en beantwoord dan vraag 37 tot en met 48. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.
Paarden Lees eerst informatie 1 tot en met 9 en beantwoord dan vraag 37 tot en met 48. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Informatie 1 Evolutie van paardachtigen In de
Nadere informatieInleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5
Musa Inhoud Inleiding op het lespakket. Blz. 3 Het verhaal van Musa Blz. 4 Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Het koffertje ontdekken. Blz. 6 en 7 Inhoud koffertje. Blz. 8 en 9 2 Inleiding
Nadere informatie(Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten
Titel Belgische voet Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten (Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten Benodigdheden Stroken; A3 in de lengte in vieren (smalle strook), bij voorkeur in verschillende
Nadere informatie