Bijwerkingen bij ouderen WAT DOET LAREB? Bijwerkingen bij ouderen? Extra opletten! Leerdoelen / inhoud

Transcriptie

1 Bijwerkingen bij ouderen? Bijwerkingen bij ouderen 19 april 2013 Amsterdam, VUmc, Gerion "Denk veilig, kies veilig; Farmacologie en medicatieveiligheid bij ouderen in instellingen?" Rike van Eekeren, apotheker Coördinator (Na)scholing Extra opletten! Leerdoelen / inhoud 1. Bijwerkingen zien en herkennen a. Typen bijwerkingen b. Causaliteit c. Casuistiek WAT DOET LAREB? 2. Kennismaken met Lareb a. Wat doet Lareb b. Bijwerkingen melden Actueel Lareb Nederlands Bijwerkingen Centrum Doel: Optimaliseren veiligheid geneesmiddelen en vaccins Onbekende effecten tijdig signaleren Onbedoelde schade voorkomen 1

2 Kerntaken Lareb Bijwerkingen databank: spontane rapportage meldingen uit praktijk beoordelen en analyseren stimuleren Kenniscentrum bijwerkingen van geneesmiddelen + vaccins, teratologie publicaties, onderwijs, helpdesk, ZIJN GENEESMIDDELEN NIET VEILIG VOOR OUDEREN? Meldingen per leeftijd (%) Waarom geneesmiddelenbewaking? Studie versus praktijk: - Zeldzame bijwerkingen - Lange termijn effecten - Populatie verschil: Ouderen Co-morbiditeit Verminderde nier- /leverfunctie Interacties Farmacokinetiek Ziekenhuisopnames door bijwerkingen 5,2% van alle opnames Ouderen/ vrouwen Mortaliteit 2,3% 72% te voorkomen Leerdoelen / inhoud 1. Bijwerkingen zien en herkennen a. Typen bijwerkingen b. Causaliteit c. Casuistiek 2. Kennismaken met Lareb a. Wat doet Lareb b. Bijwerkingen melden BMJ 2004;329;

3 Type bijwerkingen Type bijwerkingen Type A(ugmented) Voorbeelden: Type B(izarre) Voorbeelden: Farmacologisch effect Dosisafhankelijk Frequent Zichtbaar in (grotere) klinische trials Continueren mag, of dosering aanpassen Betablokkers (orthostat) hypotensie Raynaud fenomeen Digoxine - bradycardie Bloed glucose verlagers hypoglykemie Idiosyncratisch of allergisch Ernstig Zeldzaam Niet zichtbaar in klinische trials Staken Anafylaxie (NSAID s, antibiotica) Bloedbeeldafwijkingen (Clozapine) Hepatitis (Augmentin ) Longreacties, perifere neuropathie (nitrofurantoine) Extrinsieke causaliteit Algemeen: Kan dit geneesmiddel deze bijwerking veroorzaken? Bekendheid in de literatuur Achtergrondincidentie Databanken Intrinsieke causaliteit Specifiek: Welke factoren zijn aanwezig dat deze bijwerking bij deze patient optreedt? Farmacologische plausibiliteit Kinetiek, werkingsmechanisme Latentietijd, de- en rechallenge Patiëntgebonden factoren Indicatie, co-morbiditeit Metabolisme van het geneesmiddel Co-medicatie Casus 1 Verwardheid Vrouw, 72 jaar Voorgeschiedenis: carcinoïd long 1992 melanoom 3

4 Symptomen Acuut: depressiviteit verwardheid geagiteerd gedrag Medicatie Atrovent - ipratropium Cozaar - losartan Nexium - esomeprazol Symbicort - formoterol/budesonide Thyrax - levothyroxine Bijwerking? Denkt u aan een bijwerking? Wat wilt u weten? Latentietijd Welk middel verdenkt u? ipratropium (jaren) losartan (maanden) esomeprazol (week) formoterol/budesonide (jaren) levothyroxine (jaren) Farmacotherapeutisch Kompas esomeprazol: onrust, verwardheid, depressie omeprazol: verwardheid en hallucinaties, opwinding, agressie en depressie met name bij ouderen en ernstig zieken. rabeprazol, pantoprazol: depressie lansoprazol: - 4

5 Beloop esomeprazol stop: binnen 1 dag hersteld Hervatting: snel recidief Boodschap Verwardheid kan een bijwerking zijn Zet bijwerkingen altijd in je DD, ook al heb je een logische andere verklaring Casus 2 Convulsies Vrouw, 71 jaar, COPD en cardiovasculair lijden Medicatie: acetylcysteïne theofylline fluticason salbutamol ipratropiumbromide diltiazem carbasalaatcalcium isosorbidedinitraat retard Convulsies I.v.m. luchtweginfectie: levofloxacine 2 dd 500 mg Na 4 dagen convulsies Convulsies gecoupeerd met diazepam rectiole 5

6 Bijwerking levofloxacine? Chinolonen convulsies, incidentie 0.01% -1% Gebruikte dosering hier maximaal Nierfunctiestoornis cumulatie overdosering Invloed Theofylline? Theofylline kan convulsies uitlokken Geringe therapeutische breedte Afbraak via CYP1A2 (CYP2E1, CYP3E3) CYP1A2 remmers chinolonen Ook diltiazem metabolisme theofylline remmen Andere factoren? verminderde nierfunctie verminderde klaring levofloxacine verhoogde spiegel levofloxacine Hoge leeftijd Ernstige bronchusconstrictie Koorts levofloxacine remming CYP1A2 verminderde omzetting theofylline verhoogde spiegel theofylline verlaagde convulsiedrempel diltiazem remming CYP ernstige bronchusobstructie hoge leeftijd hypoxie koorts/infectie convulsies Boodschap Casus 3 Een causale relatie is niet altijd eenduidig: Polymorbiditeit + polyfarmacie polycausaliteit Vooral bij ouderen en co-morbiditeit Risicofactoren: nierfunctiedaling + interacties 6

7 Vrouw, 72 jaar Patiënt Hyperthyreoïdie Verminderde nierfunctie Myocard infarct (recent verleden) Atrium fibrilleren Hartfalen COPD Medicatie Hyperthyreoidie thiamazol Atrium fibrilleren acenocoumarol, nadroparine Hartfalen bumetanide COPD Salbutamol / ipratropium (nevel) Overig Esomeprazol, metoclopramide Lorazepam, rivastigmine, pregabaline Koorts Hypotensie Zweten Bijwerking? Spierrigiditeit Myoglobine: dag 1: 729 mg/l Nierinsufficientie CK: dag 1: 1330 U/l dag 4: > stop verdacht gen.m. dag 5: 3040 dag 8: 250 Maligne neuroleptica syndroom Spierrigiditeit, soms rhabdomyolyse, leucocytose Hyperthermie Spraak- en slik problemen Ontremming autonome functies Complicatie: nierfunctieverlies, diffuse intravasale stolling Bij: antipsychotica, zeldzaam (0,01%) Blokkade dopamine receptoren in striatum en hypothalamus Hyperthermie Spierrigiditeit Medicatie Hyperthyreoidie thiamazol Atrium fibrilleren acenocoumarol, nadroparine Hartfalen bumetanide COPD Salbutamol / ipratropium (nevel) Overig Esomeprazol, metoclopramide Lorazepam, rivastigmine, pregabaline Medicatie Hyperthyreoidie thiamazol Atrium fibrilleren acenocoumarol, nadroparine Hartfalen bumetanide COPD Salbutamol / ipratropium (nevel) Overig Esomeprazol, metoclopramide Lorazepam, rivastigmine, pregabaline 7

8 Metoclopramide Metoclopramide: antidopaminerg (perifeer + czs) Farmacokinetiek ouderen: Eliminatie t ½ verlengd bij nierfunctie Metabolisme en eliminatie vertraagd bij afname leverfunctie [ First pass metabolisme!] Boodschap Bijwerking komt soms onverwacht Ouderen zijn gevoeliger voor bijwerkingen metoclopramide door veranderde farmacokinetiek Leerdoelen / inhoud 1. Bijwerkingen zien en herkennen a. Typen bijwerkingen b. Causaliteit c. Casuistiek 2. Kennismaken met Lareb a. Wat doet Lareb b. Bijwerkingen melden Waarom melden? Melden = vergroten algemene kennis Nieuwe bijwerkingen opsporen Kennis beschikbaar voor anderen Melden = vergroten eigen kennis Terugkoppeling van melding Wat melden? - relevantie Bijwerkingen nieuwe geneesmiddelen < 3 jaar verkrijgbaar Onbekende bijwerkingen en interacties Bekende zeldzame bijwerkingen Bijwerkingen bij kinderen, off-label Ernstige bijwerkingen Wat valt u op en wat vindt u de moeite waard om te melden! 8

9 Geneesmiddelenwet (2007) Ernstige bijwerkingen melden bij Lareb: Overlijden Levensbedreigend Invaliditeit of arbeidsongeschiktheid (Verlenging) ziekenhuisopname Aangeboren afwijkingen U meldt toch ook? Hartelijk dank voor uw aandacht Meldopdracht Niet verplicht, wel aanbevolen! Extra invullen op meldformulier: aios Gerion Ja bij inhoudelijke terugkoppeling Denk veilig, kies veilig, juist bij bijwerkingen! Vragen? r.vaneekeren@lareb.nl