Leven met Multipele Sclerose uitgave 19. MS en spraakproblemen ...! EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
|
|
- Gabriël Meyer
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leven met Multipele Sclerose uitgave 19 MS en spraakproblemen...! EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
2 Inleiding Sommige mensen met MS krijgen last van spraakproblemen. Vaak gebeurt dat heel geleidelijk. Praten gaat bijvoorbeeld steeds moeizamer en wordt enorm vermoeiend. Dat is natuurlijk heel vervelend, want je praat elke dag. Mensen met een spraakprobleem kunnen zich vaak minder goed verstaanbaar maken. Communiceren met mensen wordt dan steeds lastiger. En dat kan een grote impact op je leven hebben. Want als je last hebt van spraakproblemen, is het niet meer zo makkelijk om zomaar een praatje met iemand te maken. Om iets leuks te vertellen of een gesprek te voeren. Iemand bellen is ook lastig. Misschien wordt het moeilijker voor je om contact aan te gaan met mensen. Het kan ook zijn dat je vanwege spraakproblemen niet meer kunt werken. Door spraakproblemen kan het moeilijk zijn om over te brengen wat je bedoelt. Als je MS-klachten verergeren betekent dat soms, dat je dingen niet meer zelf kunt. Je zult anderen om hulp moeten vragen. Dan is het heel Tekst: Karin de Waal Malefijt Uitgever: Nationaal MS Fonds 2
3 frustrerend als je niet goed kunt uitleggen wat je wilt. Of wat voor hulp je precies nodig hebt. Spraak speelt een rol bij heel veel dingen die je doet. Problemen op dat gebied kunnen dus een behoorlijke invloed hebben op je dagelijks leven. Maar ook op je levenskwaliteit. Als je last hebt van een spraakprobleem kun je je heel eenzaam en onzeker gaan voelen. Of beperkt om je leven op een prettige manier in te vullen, waardoor je erg ongelukkig wordt. Dat is jammer en ook niet nodig, want met hulp en ondersteuning kun je iets doen aan spraakproblemen. En er mee leren omgaan. Daarover gaat deze brochure. Inhoudsopgave Hoe ontstaan spraakproblemen bij MS? 4 Gevolgen van spraakproblemen 5 Leren omgaan met spraakproblemen 5 Wat kun je zelf doen? 6 Wat kan de omgeving doen om te helpen? 7 Spraaktherapie 8 Hulpmiddelen 9 3
4 Hoe ontstaan spraakproblemen bij MS? Bij MS ontstaan letsels in je zenuwstelsel, die ervoor zorgen dat je onvoldoende controle hebt over je spieren. Spieren worden slapper en stijver. Ze werken trager en de onderlinge coördinatie wordt minder goed. Dat kan ook gebeuren met de mond- en keelspieren die je nodig hebt om te praten. Hierdoor kun je last krijgen van spraakproblemen, zoals een onnauwkeurige uitspraak (articulatie), praten met dubbele tong en een hese, geknepen stem. MS kan ook je ademhalingsspieren beïnvloeden. Je kunt dan minder diep en krachtig in- en uitademen. Hierdoor kan je stemgeluid zachter worden, of juist te hard omdat je geen controle meer hebt over het volume. Je stem kan ook vlak en futloos klinken. Misschien kun je een zin niet meer in één adem uitspreken en is praten erg vermoeiend. Ook kun je problemen krijgen om in een bepaald tempo te praten. Dit soort spraakproblemen wordt dysartrie genoemd. Het kan zijn dat je naast spraakproblemen moeite krijgt met taal in het algemeen. Dat je gedachten bijvoorbeeld niet goed in woorden kunt omzetten, of meer tijd nodig hebt om op het juiste woord te komen. Ook dat kan een belemmering vormen bij de spraak. Spraakproblemen komen het meest voor bij mensen met de primair en secundair progressieve vorm van MS. Over spraakproblemen bij de Relapsing Remitting vorm is weinig bekend. Als er bij die groep spraakproblemen optreden, zijn ze waarschijnlijk van tijdelijke aard. 4
5 Gevolgen van spraakproblemen Door spraakproblemen verstaan mensen je soms moeilijk, of ze begrijpen je verkeerd. Dat is zowel voor jou als voor je omgeving enorm frustrerend. Misschien doe je dingen zelf omdat het teveel moeite kost om hulp te vragen. Daardoor kunnen je klachten verergeren. Het kan ook zijn dat je gewoon zo min mogelijk zegt, omdat het niet prettig is om alles te moeten herhalen. Of dat je contact zelfs helemaal gaat vermijden. Mensen uit je omgeving zullen misschien minder contact zoeken, omdat de communicatie moeizaam verloopt of omdat ze je willen ontzien. In beide gevallen kun je geïsoleerd raken en je erg eenzaam voelen. Spraakmoeilijkheden hoeven niets met intelligentie te maken te hebben. Niet iedereen heeft dat voor ogen als ze in contact komen met iemand met spraakproblemen. Als je een beperking hebt op het gebied van communicatie, kost het soms meer moeite om te bewijzen dat je intelligent bent en wat je kunt. Leren omgaan met spraakproblemen Om een goede levenskwaliteit te behouden en niet eenzaam of geïsoleerd te raken, is het belangrijk dat je leert omgaan met spraakproblemen. En omdat praten meestal tweerichtingsverkeer is, zal je directe omgeving ook moeten leren omgaan met je beperkingen op spraakgebied. Vaak ontdek je samen nieuwe manieren om te communiceren. Het is echter heel belangrijk om spraakproblemen niet te onderschatten en op tijd professionele hulp en begeleiding te zoeken. 5
6 Wat kun je zelf doen? Als je last hebt van spraakproblemen, kun je zelf een aantal dingen doen om je spraak te verbeteren. En praten met anderen gemakkelijker te maken. Het is vooral belangrijk om veel te oefenen en op verschillende manieren met spraak en taal bezig te zijn. Probeer regelmatig en met verschillende mensen te praten. Vertel aan je gesprekspartner dat je soms moeite hebt om iets goed uit te leggen. Hij of zij kan dan begrip opbrengen voor je situatie en je eventueel helpen. Leg uit wat de ander kan doen om je beter te begrijpen. Probeer tegen één persoon te praten, niet tegen een hele groep. Als je iets wilt vertellen, probeer dan vooraf alles op een rijtje te zetten. Wat mag je zeker niet vergeten te vertellen? Bereid een belangrijke boodschap desnoods voor op papier. Zorg voor oogcontact als je met iemand praat Accepteer dat het soms niet lukt om over te brengen wat je bedoelt, en probeer het eventueel later nog eens. Je kunt je spreekvaardigheid vergroten door bijvoorbeeld een bepaalde tekst hardop voor te lezen, daar een opname van te maken en die terug te luisteren. Daardoor wordt je je bewust van je eigen spraak en kun je gericht met bepaalde dingen oefenen. Je kunt ook samen met anderen spelletjes doen met liplezen, waarbij je om de beurt een woord moet raden dat niet hardop wordt uitgesproken. Je moet dan bijna overdreven je mond gebruiken om het woord te vormen, waardoor je goed leert articuleren. 6
7 Wat kan de omgeving doen om te helpen? De omgeving kan degene met spraakproblemen helpen door: geduldig te zijn en de tijd te nemen voor communicatie. dicht bij elkaar te gaan zitten en elkaar aan te kijken als je praat. één vraag tegelijk te stellen en de ander de tijd te geven om te antwoorden. actief en geconcentreerd te luisteren. iemand niet te onderbreken, omdat je denkt al te weten wat diegene wil zeggen, of omdat het anders zolang duurt. als je onvoldoende tijd hebt dit aan te geven en later terug te komen op het gesprek. eerlijk te zijn als niet helemaal duidelijk is wat er gezegd wordt. te controleren of een boodschap juist is overgekomen door vragen te stellen, of kort samen te vatten wat er gezegd is. rekening te houden met vermoeidheid. aan te moedigen om te blijven communiceren als het niet goed lukt. 7
8 Spraaktherapie Met wat hulp van je omgeving kun je al veel doen aan spraakproblemen. Toch is vaak ook professionele begeleiding en spraaktherapie nodig om je spraak structureel te verbeteren. Daarvoor kun je terecht bij een logopedist. De logopedist zal in eerste instantie onderzoek doen naar het gevoel en het functioneren van de spieren in je gezicht en je mond. Ook wordt gekeken naar je ademhaling, de kwaliteit en het gebruik van je stem en je verstaanbaarheid. Samen met de logopedist ga je uitzoeken welke spreek- en taalvaardigheden goed en welke minder goed zijn. Vervolgens ga je aan de slag om je verstaanbaarheid te verbeteren en de communicatie met je omgeving makkelijker te maken. Tijdens de spraaktherapie leer je om optimaal gebruik te maken van je spraakmogelijkheden. Meestal wordt aandacht besteed aan meerdere dingen tegelijk, zoals lichaamshouding, mondmotoriek (bewegingen die je maakt bij het eten, drinken en praten) en stemgebruik. Ook wordt gekeken naar spreektempo en uitspraak. Ademhalingstraining is ook een belangrijk onderdeel van spraaktherapie bij mensen met MS. De ademhaling speelt namelijk een even grote rol bij de spraak als de gezichtsspieren die daarvoor gebruikt worden. Deze therapie is erop gericht om zover dat kan de ademhalingsspieren te verstevigen. Je leert ook om je adem zo efficiënt mogelijk te gebruiken bij het praten. Hierdoor klinkt je stem luider en krachtiger. Praten doe je meestal samen. Vaak wordt daarom niet alleen degene met spraakproblemen begeleid, maar worden ook adviezen gegeven aan de directe omgeving. Spraakproblemen kunnen in de loop van tijd verergeren. Mensen met MS kunnen bovendien last krijgen van stoornissen op cognitief gebied en cognitie speelt een belangrijke rol bij zowel leren als praten. Als er eenmaal sprake is van een cognitieve stoornis, kan het heel lastig zijn om nog te leren omgaan met spraakproblemen. Daarom is het belangrijk, om al in een vroeg stadium de hulp van een logopedist in te roepen en regelmatig terug te gaan voor controle. Als er dan verslechtering optreedt, kan op tijd worden ingegrepen. 8
9 Hulpmiddelen Soms blijkt dat een logopedische behandeling niet (meer) genoeg helpt om je verstaanbaarheid echt te verbeteren. Of dat het spreken in de loop van de dag gewoon te vermoeiend wordt. Het kan dan nodig zijn om een hulpmiddel te gebruiken om te communiceren met je omgeving. De meest gebruikte hulpmiddelen zijn een alfabet- of symbolenkaart, of een schrijfbord. Deze hulpmiddelen zijn in zowel eenvoudige als in elektronische versie te krijgen en redelijk simpel in gebruik. Er zijn ook meer uitgebreide en geavanceerde hulpmiddelen beschikbaar, zoals spraakversterkers of een spraakcomputer. De logopedist kan je adviseren welk hulpmiddel het best helpt. Ook hierbij is het belangrijk dat je de aanschaf van een hulpmiddel niet te lang uitstelt en zo goed mogelijk met het hulpmiddel leert omgaan. Als de spraakproblemen dan verergeren, waardoor je meer (of misschien volledig) afhankelijk wordt van het hulpmiddel, kun je in elk geval blijven communiceren. Er zijn ook mensen met spraakproblemen, die nooit een hulpmiddel nodig hebben. Anderen gebruiken alleen een hulpmiddel, als hun omgeving ze echt niet begrijpt. Als je een spraakprobleem hebt wil dat ook niet zeggen dat je helemaal niet meer kunt praten. De meeste mensen met een spraakprobleem blijven gelukkig redelijk in staat óm te praten. Spraakproblemen kunnen niet altijd worden opgelost. Maar je kunt wel proberen te voorkomen, dat ze je leven zo beïnvloeden dat je er ongelukkig van wordt. Met de juiste ondersteuning kun je leren omgaan met spraakproblemen. En zorgen dat ze niet ten koste gaan van je levenskwaliteit. 9
10 Notities 10
11 11
12 Deze brochure is tot stand gekomen in samenwerking met Caroline Bruggeman. Mevrouw Bruggeman is logopediste bij Nieuw Unicum in Zandvoort. Nationaal msfonds Voor meer informatie: Landelijk Bureau: Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25, 3142 CR Maassluis Tel.: Fax: GIRO 5057 U wordt al voor minimaal 15 euro per jaar lid van het Nationaal MS Fonds, dé organisatie voor voorlichting, coaching en epidemiologisch onderzoek. Deze brochure is mede tot stand gekomen door ondersteuning van sanofi-aventis en TEVA Pharma Nederland die Copaxone op de markt brengen.
Dysartrie. Logopedie
Dysartrie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysartrie?... 2 2 Gevolgen van dysartrie... 3 3 Behandeling van dysartrie... 4 Onderzoek... 4 Behandeling... 4 4 Richtlijnen voor een betere communicatie... 5
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden
Dysartrie Informatie voor patiënten F0804-3060 augustus 2010 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44
Nadere informatieWat is dysartrie Hoe ontstaat dysartrie Communicatieadviezen voor personen met dysartrie
Dysartrie U bent in het HMC opgenomen en heeft moeite met het spreken. De logopedist is hiervoor bij u langs geweest. In deze folder vindt u informatie over de spraakstoornis en enkele communicatieadviezen
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 14. MS en werken EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 14 MS en werken EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Voor veel mensen is werk belangrijk. Het werk verschaft inkomen. Door het werk ben je financieel onafhankelijk.
Nadere informatieDysartrie bij volwassenen
Dysartrie bij volwassenen Inleiding U bent door uw huisarts of specialist doorverwezen naar de logopedist voor de behandeling van uw spraakstoornis dysartrie. In deze folder wordt u uitgelegd wat dysartrie
Nadere informatieDysartrie. spraakstoornis bij volwassenen
Dysartrie spraakstoornis bij volwassenen Voor u ligt de informatiefolder over dysartrie. In deze folder vindt u meer informatie over de spraakproblemen die u op dit moment ervaart. Het is belangrijk om
Nadere informatieGIRO 5057. Voor meer informatie:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van dr. Rogier Hintzen, neuroloog en hoofd van het Rotterdams MS-centrum voor patiëntenzorg en onderzoek (ErasMS). In dit centrum wordt o.a. onderzoek gedaan
Nadere informatieSpreken Wat is een dysartrie?
Dysartrie 2 Dysartrie is de algemene term voor een motorische spraakstoornis als gevolg van neurologische problematiek. Deze folder is bedoeld voor patiënten met een dysartrie en hun omgeving. Er staat
Nadere informatieKinderen met Multipele Sclerose:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Leven met Multipele Sclerose uitgave 9 mevrouw Anita van der Zwan. Anita is moeder van twee kinderen, zoon Barry en dochter Mikki. Bij Mikki is in de zomer
Nadere informatieDeze brochure kwam tot stand met medewerking van Drs. P.H. Vrancken, Gz-psycholoog, Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht.
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Drs. P.H. Vrancken, Gz-psycholoog, Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht. Nationaal msfonds Voor meer informatie: Landelijk Bureau: Nationaal MS Fonds
Nadere informatieVerstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme
Verstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme afdeling logopedie Deze folder is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson of een vorm van atypisch parkinsonisme. In deze folder vindt
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 18. MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 18 MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Seksualiteit betekent voor iedereen iets anders, maar voor de meeste mensen is het een belangrijk
Nadere informatieLogopedie na een beroerte
Logopedie na een beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2011 pavo 0473 Inleiding Veel mensen hebben na een beroerte problemen met praten of slikken. De neuroloog regelt dat u hiervoor naar de logopedist
Nadere informatieVerbale en bucco-faciale apraxie
Verbale en bucco-faciale apraxie Inleiding De logopedist heeft bij u een verbale- of bucco-faciale apraxie geconstateerd (spraakstoornis). Spreken is bij gezonde mensen een activiteit die automatisch verloopt:
Nadere informatieDysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. Iemand met een dysartrie heeft moeite om verstaanbaar te spreken. In deze folder leest u wat dysartrie inhoudt en
Nadere informatieSpraakstoornis door een hersenbeschadiging
Logopedie Spraakstoornis door een hersenbeschadiging www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG006 / Spraakstoornis door een hersenbeschadiging
Nadere informatieLogopedie bij Multiple Sclerose (MS) Paramedische afdeling
Logopedie bij Multiple Sclerose (MS) Paramedische afdeling Door Multiple Sclerose (MS) kunnen verschillende klachten ontstaan die het voor u moeilijker kunnen maken om u goed te uiten. Dit gebeurt bijvoorbeeld
Nadere informatieVerstaanbaar spreken. bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Logopedie en PLVT
Verstaanbaar spreken bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1 Logopedie en PLVT Voor wie is deze informatie bedoeld? U heeft de ziekte van Parkinson of een vorm van atypische parkinsonisme
Nadere informatiePrimair-progressieve. Primair-progressieve multiple sclerose. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Primair-progressieve Primair-progressieve multiple scerose multiple sclerose Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail:
Nadere informatieGespreksrichtlijnen tussen goeden slechthorenden
Gespreksrichtlijnen tussen goeden slechthorenden Communiceren doe je met zijn tweeën Deze folder is bedoeld voor de goedhorenden die in hun omgeving iemand kennen die slechthorend is, en voor slechthorenden
Nadere informatieInformatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1
Informatiebrochure Dysartrie [Geef tekst op] Pagina 1 UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel
Nadere informatieLogopedie en Myotone Dystrofie de ziekte van Steinert
Logopedie en Myotone Dystrofie de ziekte van Steinert afdeling logopedie Deze folder is bedoeld voor mensen met de ziekte van Steinert (Myotone Dystrofie). In deze folder vindt u meer informatie over de
Nadere informatieGIRO 5057. Voor meer informatie:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Caroline Bruggeman, logopedist Nieuw Unicum (Zandvoort), en dr. S.T.F.M. Frequin, neuroloog St Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein). Nationaal msfonds Voor
Nadere informatieDYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE
DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE Wat is dysartrie? Dysartrie betekent letterlijk moeilijk kunnen articuleren. Dysartrie kan als symptoom optreden bij bepaalde neurologische aandoeningen
Nadere informatieAfasie en logopedie informatie voor naasten/familie
Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan
Nadere informatieOmgaan met oogklachten
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Leven met Multipele Sclerose uitgave 8 dr. Erik van Munster. Van Munster is neuroloog in het Jeroen Bosch Ziekenhuis te Den Bosch. Zijn aandachtsgebied
Nadere informatieOmgaan met medicijnen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 15 Omgaan met medicijnen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Multipele Sclerose is een ziektebeeld waar nog maar redelijk kort medicatie voor verkrijgbaar
Nadere informatieMensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek!
Afasie Logopedie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en
Nadere informatieEen operatie aan de stemplooien
i Patiënteninformatie Dienst Logopedie & NKO Een operatie aan de stemplooien GezondheidsZorg met een Ziel De stemplooien en de stem De stemplooien bevinden zich in het strottenhoofd (ter hoogte van de
Nadere informatiePATIËNTENINFO Dysartrie
PATIËNTENINFO Dysartrie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Wat is dysartrie? Dysartrie is een verworven motorische spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. We lichten de belangrijkste termen van
Nadere informatieLogopedie. Dysartrie, een verworven spraakstoornis. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Logopedie, een verworven spraakstoornis 1 Inleiding U (of uw partner/familielid) bent opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis in verband met hersenletsel. Wanneer er sprake is van een taal-
Nadere informatieOmgaan met evenwichtsstoornissen
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Leven met Multipele Sclerose uitgave 7 dr. Leo Visser. Visser is neuroloog in het St Elisabeth ziekenhuis te Tilburg en heeft als aandachtsgebied onder
Nadere informatiePATIËNTENINFO Een operatie aan de stemplooien
PATIËNTENINFO Een operatie aan de stemplooien LOGOPEDIE / NKO De stemplooien en de stem De stemplooien bevinden zich in het strottenhoofd (ter hoogte van de adamsappel), dat een verbinding vormt tussen
Nadere informatieGIRO Voor meer informatie:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van prof. dr. Jacques De Keyser, neuroloog, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum in Groningen (UMCG). Nationaal msfonds Voor meer informatie: Landelijk
Nadere informatieMultiple Sclerose. Poliklinische revalidatie
Multiple Sclerose Poliklinische revalidatie Voor wie is deze folder? Bij u is de diagnose Multiple Sclerose (MS) gesteld. De aandoening Multiple Sclerose kan beperkingen met zich meebrengen in uw dagelijks
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 11. MS en bewegen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 11 MS en bewegen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding Onze omgeving en ons dagelijks werk
Nadere informatieHELDER! SPREKEN. Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers. Marieke Dooper
HELDER! SPREKEN HELDER! SPREKEN Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers Marieke Dooper Dooper, Marieke Helder! Spreken: Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers 2014 Marieke Dooper
Nadere informatieTips bij slechthorendheid
Libra R&A Audiologie Tips bij slechthorendheid Deze folder is bedoeld voor mensen die met elkaar in gesprek willen gaan en waarbij een van de gesprekspartners slechthorend is. Technische hulpmiddelen,
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatiePartnerparticipatiecursus
Partnerparticipatiecursus Introductie Het komend uur wordt besproken wat logopedie in Vogellanden, Sector Volwassenen, inhoudt. Zowel theoretisch als praktisch. Logopedie Is de behandeling van communicatiestoornissen
Nadere informatieOmgaan met slaapproblemen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde
Nadere informatieInformatie over afasie. Afdeling logopedie
Informatie over afasie Afdeling logopedie Wat is afasie? Vooraf Uw partner of familielid heeft afasie. In deze folder kunt u lezen wat afasie inhoudt en hoe u hiermee kunt omgaan. Wat is afasie Afasie
Nadere informatieAfasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie.
D Y S A R T H R I E, V E R B A L E A P R A X I E E N D Y S FA G I E s p r e e k - e n s l i k p r o b l e m e n t e n g e v o l g e v a n h e r s e n l e t s e l Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg
Nadere informatieWelke moeilijkheden kunnen optreden bij mensen met afasie?
Wegwijs in afasie Inleiding Uw naaste is opgenomen in Gelre ziekenhuizen omdat hij/zij getroffen is door een beschadiging in de hersenen waardoor zijn/haar communicatie is aangetast. Dit heet afasie.
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieProblemen rondom spreken
Parkinson Vereniging Landelijke Problemen rondom spreken Dr. Hanneke Kalf, logopedist-onderzoeker UMC St Radboud Nijmegen Zorg voor Parkinson ParkinsonNet richtlijnen slikstoornissen @hannekekalf UMC St
Nadere informatieLogopedie Sophie Gortzak maart 2010
Logopedie Sophie Gortzak maart 2010 Inleiding Ik doe mijn werkstuk over logopedie omdat ik het een interessant onderwerp vond en mijn moeder is logopedist. Mijn hoofdstukken zijn: 1Wat is logopedie? 2Wie
Nadere informatieGIRO 5057. Voor meer informatie:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Prof. dr. Gijs Bleijenberg, klinisch psycholoog, verbonden aan het UMC St Radboud, Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid in Nijmegen. In dit centrum wordt
Nadere informatieCommuniceren met een zorgvrager met de ziekte van Parkinson
OPDRACHTFORMULIER Communiceren met een zorgvrager met de ziekte van Parkinson Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met
Nadere informatie4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel.
4 communicatie Communicatie is het uitwisselen van informatie. Hierbij gaat het om alle informatie die je doorgeeft aan anderen en alle informatie die je van anderen krijgt. Als de informatie aankomt,
Nadere informatieOmgaan met blaasproblemen
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Leven met Multipele Sclerose uitgave 6 mevrouw Farida van Rey. Zij was werkzaam als artsonderzoeker in het Universitair Medisch Centrum St. Radboud en heeft
Nadere informatie1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek:
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor zorgmedewerkers, mantelzorgers en patiënten 1. ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek:
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieAfasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Afasie Informatie voor familieleden Ziekenhuis Gelderse Vallei Een van uw naasten is in de afgelopen periode opgenomen in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Er is door de logopedist een afasie geconstateerd.
Nadere informatieTysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Tysabri Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds ms Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieLibra R&A locatie AC Tilburg/Breda. Slechthorend en in gesprek? Tips voor alle betrokkenen
Libra R&A locatie AC Tilburg/Breda Slechthorend en in gesprek? Tips voor alle betrokkenen Deze folder is bedoeld voor mensen die met elkaar in gesprek willen gaan en waarbij één van de gesprekspartners
Nadere informatieStoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische
Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen Rigiditeit Verhoogde spiertonus,
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieBehandeling. Leven zoals jij dat wilt. Rian leerde voor zichzelf opkomen. Ondersteund door SDW
Behandeling Leven zoals jij dat wilt Rian leerde voor zichzelf opkomen Ondersteund door SDW Welke informatie vind je in deze brochure? SDW helpt je verder pagina 3 Therapie pagina 9 Onderzoek en behandelplan
Nadere informatieInformatiebrochure Apraxie
Informatiebrochure Apraxie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze
Nadere informatieBoekverslag door J woorden 27 oktober keer beoordeeld. Nederlands
Boekverslag door J. 1971 woorden 27 oktober 2016 1 1 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Er zijn ontzettend veel verschillende problemen die mensen kunnen hebben op de wereld. Ieder huisje heeft z
Nadere informatieZorg voor eigen stem
Zorg voor eigen stem Afdeling keel-, neus- en oorheelkunde Veel mensen die hun stem dagelijks (professioneel) gebruiken hebben nog weinig inzicht in de functie van de stem: om stemproblemen te voorkomen
Nadere informatieSturen 2: instructie geven in een C4
Sturen 2: instructie geven in een C4 Sturen 2: instructie geven in een C4... 1 Introductie sturen 2... 2 Dit document is een handreiking van de instructiecommissie voor Vikingleden die instructie geven
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieMimetherapie Bij een aangezichtsverlamming
Mimetherapie Bij een aangezichtsverlamming Inleiding De arts heeft bij u een aangezichtsverlamming vastgesteld. De meest gebruikte medische term hiervoor is facialis parese. Er zijn verschillende oorzaken
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieLaat Je Rela)e Niet Stuklopen
Laat Je Rela)e Niet Stuklopen Door Robbert Raas www.stop-jaloezie.com Voorwoord Dit compacte e-book is geschreven als hulp bij de eerste stap naar een leven zonder vervelende jaloezie. Op stop-jaloezie.com
Nadere informatieParkinsoncafe Breda 27-09-2013
Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen Hoe belangrijk is spreken? Spreken is bij mensen het meest gebruikte communicatiemiddel. In veel beroepen moeten
Nadere informatieWanneer communiceren moeilijk wordt
Wanneer communiceren moeilijk wordt Tips voor communicatie met nietof slechtsprekende ouderen T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara
Nadere informatieHELDER! SPREKEN. Basisoefeningen voor een expressieve stem en presentatie
HELDER! SPREKEN HELDER! SPREKEN Basisoefeningen voor een expressieve stem en presentatie M a r i e k e D o o p e r Dooper, Marieke Helder! Spreken: Basisoefeningen voor een expressieve stem en presentatie
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 17. MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 17 MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Iedereen die MS krijgt, of er in zijn omgeving mee te maken heeft, wordt geconfronteerd met vragen.
Nadere informatieOndersteuning bij leven met een beperking
Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij een neurologische aandoening
PATIËNTEN INFORMATIE Logopedie bij een neurologische aandoening Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad ziekenhuis u informeren over logopedie bij een neurologische aandoening.
Nadere informatieAanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1. Inleiding. Hoe maakt u de TGN?
Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1 Inleiding Dit is informatie over de Toets Gesproken Nederlands (of TGN) 1. De TGN maakt deel uit van het inburgeringsexamen buitenland. Moet u de TGN
Nadere informatieDYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE
DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE SPREEK- EN SLIKPROBLEMEN TEN GEVOLGE VAN HERSENLETSEL www.hersenletsel.nl Dysarthrie, verbale apraxie en dysfagie Dysarthrie
Nadere informatieVIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN
E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieGeheugenklachten als bijwerking van Electroconvulsieve Therapie (ECT)
Geheugenklachten als bijwerking van Electroconvulsieve Therapie (ECT) Informatie voor patiënten en hun naaste(n) Samenvatting van de informatie in de folder Patiënten die een electroconvulsieve therapie
Nadere informatieIedereen kan last krijgen van stemproblemen en het komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor.
Stem Adem-/ en stemproblematiek Heesheid Adembeheersing als voorbereiding op zingen Hyperventilatie Spreken in het openbaar Stemproblemen en stemverandering bijv. bij transseksualiteit, pubertijd Symptomen:
Nadere informatieLogopedie voor volwassenen. Als het praten en/of het eten en drinken moeilijk gaat
Logopedie voor volwassenen Als het praten en/of het eten en drinken moeilijk gaat www.sensire.nl 0900 88 56 Logopedie voor volwassenen Een ziekte of beperking kan er toe leiden dat u problemen in de communicatie
Nadere informatieMS-expertisecentrum Nieuw Unicum. Liesbeth Kooij, manager Behandelzaken & Expertisecentrum
Nieuw Unicum MS-expertisecentrum Nieuw Unicum Liesbeth Kooij, manager Behandelzaken & Expertisecentrum Kennismaking Nieuw Unicum - Bestaat al 44 jaar - 250 cliënten met huisvesting waarvan 120 mensen met
Nadere informatieLogopedie bij stemproblemen: wat nu?
Logopedie bij stemproblemen: wat nu? Inleiding U bent verwezen naar de logopedist in verband met stemproblemen. Deze leert u een juiste spreek- en ademtechniek aan zodat de stemklachten verminderen. Deze
Nadere informatieCommunicatiestoornissen:
Communicatiestoornissen: Hoe herken je ze en hoe ga je ermee om? Dr. Marina Ruiter Docent / Onderzoeker - Radboud Universiteit Spraak- en patholoog / Logopedist Sint Maartenskliniek Inhoud (1) Overzicht
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieStemproblemen bij volwassenen
Stemproblemen bij volwassenen Afdeling keel-, neus- en oorheelkunde In deze folder informeren wij u over stemproblemen bij volwassenen. Hoe maakt u stemgeluid? Geluid ontstaat in het strottenhoofd (adamsappel).
Nadere informatieStemproblemen bij volwassenen
Stemproblemen bij volwassenen 2 Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw stemklachten een onderzoek en of behandeling door de KNO-arts te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie over
Nadere informatieStemspreekuur Polikliniek KNO
U hebt deze brochure ontvangen, omdat u last heeft van stemklachten. Hiervoor bent u doorverwezen naar het stemspreekuur (foniatrie-spreekuur) van het MCL. Foniatrie is een specialisme dat zich bezig houdt
Nadere informatieOm te beginnen Maak je niet DIK. 15 Wees een HELD. Laat je OMA wat vaker thuis. ANNA mag daarentegen vaker mee. Wees een OEN.
luisterwijzer 1 7 Laat je OMA wat vaker thuis 8 ANNA mag daarentegen vaker mee 9 Wees een OEN 10 Gebruik LSD 12 Maak je niet DIK 13 Smeer NIVEA Om te beginnen... Communiceren doen de we de hele dag door.
Nadere informatieDe logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken
Logopedie 1 De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken 2 Gevolgen van een CVA afasie: problemen in taal en communicatie dysartrie: problemen
Nadere informatieMultiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling
Multiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling Multiple Sclerose (MS) De aandoening Multiple Sclerose (MS) kan beperkingen met zich meebrengen in uw dagelijkse leven. In deze folder leest u wat het behandelprogramma
Nadere informatieStemproblemen bij volwassenen
KNO-heelkunde Stemproblemen bij volwassenen Oorzaken en behandeling van een hese stem U bent bij de KNO-arts geweest i.v.m. stemproblemen. In deze folder informeren wij u over stemproblemen bij volwassen
Nadere informatieMevrouw van der Veen (76), klant Sensire Doetinchem
Mevrouw van der Veen (76), klant Sensire Doetinchem Logopedie voor volwassenen Even bijkletsen met de buurvrouw. Een vriend feliciteren via de telefoon. Een eenvoudig gesprekje is niet vanzelfsprekend
Nadere informatieStem Logopedie Postadres Bezoekadres
Stem Logopedie Colofon Dit is een uitgave van gemeente De Ronde Venen Postbus 250 3640 AG Mijdrecht T 0297 29 16 16 E gemeente@derondevenen.nl Deze folder is er om u zo helder en duidelijk mogelijk te
Nadere informatie> Ik luister met de bedoeling. > Ik leer jouw taal, zowel. > Ik maak het veilig voor jou, > Ik ga op zoek naar waar de
Bijlagen 56 Bijlage 1 Verschillen tussen een discussie en een bezoek Het is van groot belang dat je het moment leert herkennen dat een gesprek over een bepaald onderwerp niet goed gaat. Als je beiden reactief
Nadere informatieK.N.O. Stemproblemen bij volwassenen
K.N.O. Stemproblemen bij volwassenen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over stemproblemen bij volwassen personen. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest wegens moeilijkheden met uw stem,
Nadere informatieSpraak-, stem- en taal- stoornissen bij kinderen
Spraak-, stem- en taal- stoornissen bij kinderen Deze folder geeft u informatie over stemproblemen bij kinderen. Als u recent bij een keel-, neus- en oorarts (kno-arts) bent geweest wegens spraak- of stemproblemen
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieDeel je kennis. www.focusoptekst.nl
Deel je kennis www.focusoptekst.nl PROGRAMMA 1. Het ontwerp: je inhoud, je doelen, je groep, je werkvormen 2. Je presenta0e: de 1e vijf minuten, interac;e, presenta;etechnieken, powerpoint, zenuwen 3.
Nadere informatieSPRAAK-, STEM- EN TAALSTOORNISSEN BIJ KINDEREN
SPRAAK-, STEM- EN TAALSTOORNISSEN BIJ KINDEREN 541 Inleiding U bent op de polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde wegens spraak- of stemproblemen van uw kind. Kinderen die slecht spreken kunnen zich vaak
Nadere informatie