MEMO. Aan: PHO EZ en Arbeidsmarktbeleid Datum: 22 augustus 2013 Van: Hans Stapper

Transcriptie

1 In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Rijnwoude, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude MEMO Aan: PHO EZ en Arbeidsmarktbeleid Datum: 22 augustus 2013 Van: Hans Stapper Onderwerp: Uitgangspunten voor structurele discussie over detailhandel Inleiding Het portefeuillehoudersoverleg Economische zaken (PHO EZ) heeft op 13 februari 2013 de volgende afspraken gemaakt over de versterking van de perifere detailhandelslocaties in de regio (zie kader). Het PHO EZ heeft deze afspraken als advies voorgelegd aan het Dagelijks Bestuur. 1. In aansluiting op het eerder vastgestelde rapport "Strategie voor detailhandel op perifere locaties in Holland Rijnland de clusters voor perifere detailhandel te versterken door: a. Vestiging van kleinere speciaalzaken (< m² bvo) binnen het thema woninginrichting toe te laten; b. Vestiging of substantiële uitbreiding van perifere detailhandel niet toe te staan buiten deze clusters, tenzij het winkels met primair een lokaal verzorgingsgebied betreft en al in de gemeente zijn gevestigd; c. Winkels in volumineuze artikelen en winkels in de sectoren Hobby, Sport & Spel en Bruin- en witgoed, die groter zijn dan 1000 m² bvo, maar formeel buiten de definitie van de provinciale verordening vallen, toe te laten indien er in de bestaande winkelcentra geen geschikte ruimte is. 2. De procedure m.b.t. de beoordeling van aanvragen in overeenstemming te brengen met de beslispunten 1a tot en met 1c Daarmee is de discussie echter niet afgerond. Enkele gemeenten zijn het niet eens met afspraak 1b (zie kader). Deze afspraak is bedoeld om de bestaande PDV-locaties te versterken, maar belemmert gemeenten, die geen PDVlocatie hebben, in de mogelijkheden nieuwe perifere detailhandel te accommoderen binnen de eigen gemeente. De provincie biedt in haar provinciale Verordening ruimte hier juist wel ruimte voor. Op haart beurt verzet de provincie zich echter tegen de mogelijkheid om winkels in de branches woon- en woonaccessoires die kleiner zijn dan m2 bvo (de norm uit de provinciale Verordening ruimte) toe te laten op PDV-locaties. Iets dat de Holland Rijnlandgemeenten juist wel willen. Daarnaast speelt de kwestie van de zogeheten "kruimelregeling": de bevoegdheid die het College van Burgemeester en wethouders conform de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) heeft om bijvoorbeeld detailhandel tot maximaal m² bvo te huisvesten in leegstaande bedrijfspanden. Diverse gemeenten hebben hier in het verleden gebruik van gemaakt. Een REO-advies was in dat geval ook niet nodig. Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) BNG

2 En tenslotte willen de gemeenten in de noordelijke Bollenstreek de zoeklocatie voor een nieuwe PDV-locatie op de plankaart van de Provinciale Structuurvisie omzetten naar een definitieve locatie (Hillegom-Zuid / Lisse Meer en Duin). De provincie wil juist het aantal PDVlocaties verminderen. Mede naar aanleiding hiervan en de steeds terugkerende verzoeken van gemeenten in te stemmen met de vestiging van detailhandel op bedrijventerreinen en PDV-locaties, die niet aan de provinciale criteria en aan de in regionaal verband gemaakte afspraken voldoen, heeft het Dagelijks Bestuur besloten om a. een structurele discussie voor te bereiden en te voeren over de ontwikkelingen in de detailhandel (zie -besluit 23 mei 2013) en b. de uiteindelijke besluitvorming in het Algemeen Bestuur te laten plaatsvinden (zie besluit 15 maart 2013). De voorliggende notitie geeft in hoofdlijnen aan, hoe deze discussie gevoerd kan worden en tot welke resultaten de discussie zou moeten leiden. In dat verband kan ook onderzocht worden of een nieuwe regionale detailhandelsstructuurvisie i.c. het actualiseren van de visie uit 2006 gewenst is. Doel Doel is om te komen tot een breed gedragen voorstel aan het Algemeen Bestuur met bestuurlijke afspraken over hoe om te gaan met ontwikkelingen binnen de detailhandel. Voorgestelde aanpak op hoofdlijnen In twee stappen wordt toegewerkt naar het doel. De eerste stap betreft het vaststellen van de notitie in het van 5 september en het PHO EZ van 18 september 2013 (AO EZ 20 augustus), waarin de uitgangspunten, relevante trends, majeure onderwerpen en definities zijn "vastgelegd". De tweede stap is het organiseren van een werkconferentie, waarbij er twee mogelijkheden zijn: voor of na de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart In het eerste geval wordt gedacht aan november STAP 1: VASTSTELLEN UITGANGSPUNTEN EN ONDERWERPEN Uitgangspunten voor regionaal detailhandelsbeleid (kunnen) zijn: Gevraagd wordt in te stemmen met de volgende uitgangspunten en deze waar nodig aan te vullen met andere uitgangspunten. a. Elke gemeente is verantwoordelijkheid voor de detailhandel in de eigen gemeente, maar stemt haar beleid wel regionaal af en houdt daarbij rekening met de belangen van de andere gemeenten in de regio. b. De provinciale Verordening ruimte is in principe leidend. c. Bij nieuwe ontwikkelingen wordt - conform het beleid van het Rijk en de provincie Zuid- Holland - de Ladder voor duurzame verstedelijking toegepast. Ook wordt altijd een REOadvies gevraagd als het gaat om meer dan m² bvo in winkelcentra of m² bvo op perifere locaties (zie 'definities'). 2

3 Relevante ontwikkelingen: Gevraagd wordt in te stemmen met de volgende trends en ontwikkelingen als zijnde belangrijk voor de te voeren discussie en deze waar nodig aan te vullen met andere punten. Zowel in de presentatie van NSI in het PHO EZ van 18 mei 2011 over het regionale detailhandelsbeleid als in het rapport "Strategie voor detailhandel op perifere locaties Holland Rijnland" van Droogh Trommelen zijn de belangrijkste ontwikkelingen benoemd. Aangevuld met enkele andere bronnen zijn dit: Ontwikkelingen aan de vraagzijde: Consumentenbestedingen staan onder druk en dalen of stageneren zelfs; dit is deels conjunctureel (economische crises), maar deels structureel (vergrijzing, krimp) Winkelen is ook een vorm van vrijetijdsbesteding ('funshoppen') Beleving wordt steeds belangrijker Consumenten zijn kritisch, stellen hoge eisen en zijn prijsbewust Toenemende bestedingen (van steeds meer producten) via internet Koopmotieven van de consument bepalen het type aankoop Ontwikkelingen aan de aanbodzijde: Minder fysieke winkels en winkelmeters nodig; dit staat haaks op de enorme toename van het winkelaanbod, vooral op perifere locaties, in het verleden en de grote hoeveelheid plannen die in de pijplijn zitten. Vooral de middelgrote centra staan onder druk. Groeiende leegstand in winkelcentra en PDV-locaties Toename verkoop via internet (webwinkels) en groei aantal afhaalpunten voor webwinkels op o.a. bedrijventerreinen. Schaalvergroting en branchevervaging: meer verkoop van branchevreemde artikelen, waarbij in bijv. bouwmarkten en tuincentra het maximum van 20% nevenassortiment vaak wordt overschreden. Winkelcentra en ondernemers spelen in op groei recreatief winkelen en behoefte aan beleving Thematisering en clustering van specifieke branches op verschillende locaties De presentatie en het rapport kunnen beide gebruikt worden als vertrekpunt voor de discussie op de werkconferentie. Hierbij niet alleen naar de bedreigingen kijken, maar (vooral) ook naar de kansen, die deze ontwikkelingen voor de winkelcentra en PDV-locaties in de regio bieden. Majeure onderwerpen ten behoeve van de discussie Gevraagd wordt in te stemmen met de volgende majeure onderwerpen ten behoeve van de te voeren discussie en deze waar nodig aan te vullen met andere punten. De belangrijkste onderwerpen om te bespreken op een regionale werkconferentie zijn: a. Hoe om te gaan met de ruimtelijke consequenties van de hiervoor gesignaleerde trends en ontwikkelingen? Willen we die faciliteren of juist tegengaan als ongewenst? Is daarbij monitoring van ontwikkelingen nodig? b. Moet de discussie - zoals eerder afgesproken - alleen gaan over de PDV-locaties of is het gewenst om ook de reguliere winkelcentra bij de discussie te betrekken? Enerzijds zijn dit stads- en dorpscentra, anderzijds wijk- en buurtcentra. En hoe om te gaan met winkels in 3

4 de kleine kernen? c. Is het gewenst om voor Holland Rijnland een nieuwe detailhandelsstructuurvisie op te stellen? Of is het beter om het voortouw bij de subregio's te laten? Aandachtspunt hierbij is de lopende discussie over de toekomst van de regionale samenwerking ("Kracht 15"). d. In het verlengde van punt c ligt de vraag of bij de beoordeling van adviesplichtige detailhandelsplannen door het Regionaal Economisch Overleg (in Holland Rijnland het en het PHO EZ) het primaat niet meer moet komen te liggen de subregio waar de aanvraag speelt? Waarom wel / niet? e. In hoeverre zijn gemeenten bereid de toepassing van de zogenoemde "Kruimelregeling" uit de Wabo te beperken en niet te laten gelden voor winkels op bedrijventerreinen? f. Hoe onderbouwen we nog meer de wens om een nieuwe PDV-locatie in de noordelijke Bollenstreek te realiseren? g. Is de provinciale Verordening ruimte te strak en biedt deze te weinig ruimte voor gewenste nieuwe ontwikkelingen en "lokaal maatwerk" of laat de verordening juist te veel toe? h. Heeft handhaving met betrekking tot de verkoop van meer dan 20% branchevreemde artikelen nog zin? Zo ja, hoe kan dit beter? Indien wordt ingestemd met deze onderwerpen, dat worden deze in het Ambtelijk overleg EZ nader uitgewerkt en bijvoorbeeld in de vorm van stellingen of discussiepunten gepresenteerd op de te organiseren werkconferentie. Definities Onder "perifere detailhandel" wordt in het algemeen verstaan detailhandel buiten de normale winkelstructuur (winkelcentra). Het kan daarbij gaan om zowel solitaire vestigingen (van buurtwinkels tot weidewinkel) als om concentraties van perifere detailhandel op bepaalde locaties, de zogeheten perifere detailhandels- of PDV-locaties. De vraag wat een PDV-locatie nu precies is, is niet heel helder te beantwoorden. In de provinciale Verordening ruimte wordt geen definitie gegeven van een perifere detailhandelslocatie. Wel staat er in de Provinciale Structuurvisie een kaart met de PDVlocaties. Maar dit kunnen zowel meubelboulevards zijn (bijvoorbeeld WOOON) als delen van een bedrijventerreinen, waarop perifere detailhandel is geclusterd (bijvoorbeeld 't Heen en de Rijneke Boulevard). Van een winkelcentrum zijn verschillende definities in omloop, die elkaar meestal niet uitsluiten maar aanvullen. Wel roept elke definitie weer vragen op. Enkele voorbeelden: Definitie volgens Overheid.nl: Een winkelcentrum is een naar opzet van de bouw en in organisatie en presentatie afgebakende groep van voor het publiek toegankelijke vestigingen van ondernemingen die rechtstreeks goederen of diensten aan eindgebruikers plegen te leveren. Betekenis van een winkelcentrum volgens wikipedia: Een winkelcentrum of winkelcomplex is een gebouw of een reeks gebouwen waarin 4

5 meerdere winkels zijn gevestigd, verbonden door gangen die het voor mensen gemakkelijk maken om van winkel naar winkel te lopen. Definitie van "Winkelcentrum" volgens wiktionary: Een gebied of overdekte galerij waar meerdere winkels en horecazaken zijn gevestigd In de provinciale Verordening ruimte (artikel 9, lid 1) wordt niet gesproken over winkelcentra, maar over winkelconcentraties in de centra van steden, dorpen en wijken. Hiervan wordt geen definitie gegeven. Op enkele uitzonderingen na mag buiten de bestaande en nieuwe wijkgebonden winkelcentra geen nieuwe detailhandel mogelijk worden gemaakt in bestemmingsplannen. In de verordening wordt niet vermeld hoe groot de concentratie moet zijn (minimaal aantal winkels). Minstens twee? Hoewel het vroeger duidelijk was, wat een winkelcentrum was (Bak) is er tegenwoordig veel onduidelijkheid over wat er onder verstaan moet worden. Is een PDV-locatie als de Baanderij, de Rijneke Boulevard of WOOON nu een winkelcentrum of niet. Volgens de provinciale Verordening ruimte niet, maar volgens de bovenstaande definitie wel... Het zou goed zijn om regionaal te bepalen wat we onder een winkelcentrum verstaan en wat onder een PDV-locatie. Daarbij kun je ook denken om de een aantal locaties niet langer PDVlocatie te noemen, maar thematisch winkelcentrum. STAP 2: ORGANISEREN VAN EEN WERKCONFERENTIE: De werkconferentie (max. 2 uur) is bedoeld voor leden van het Dagelijks Bestuur, wethouders Economische zaken en Ruimtelijke Ordening van de vijftien Holland Rijnland-gemeenten (en de gedeputeerde). Doel is - zoals eerder beschreven - opstellen van een breed gedragen voorstel aan het Algemeen Bestuur met bestuurlijke afspraken over hoe om te gaan met ontwikkelingen binnen de detailhandel. Datum (nader bepalen: voor of na gemeenteraadsverkiezingen?), locatie en programma moeten nog vastgesteld worden. Voor het opstellen van een programma wordt een ambtelijke werkgroep en - zo mogelijk - een bestuurlijke klankbordgroep gevormd. Voorzitter: regionale portefeuillehouder Economische zaken, Jan Uit den Boogaard Maximaal één externe spreker / discussieleider Evt. externe ondersteuning bij het formuleren van de discussiepunten, stellingen, of vragen. Beslispunten: Is een werkconferentie met deze nog nader uit te werken opzet zinvol? Zo ja, wanneer organiseren? Voor of na de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014? 5

6 Bijlage: Overzicht genomen besluiten (op hoofdlijnen) PHO EZ Naar aanleiding van eerdere discussies in het PHO EZ: presentatie 18 mei 2011 Nienke Sipkema (NSI Ruimtelijk economisch advies) over de ontwikkelingen in de detailhandel in PHO EZ en de betekenis hiervan voor het regionale beleid. Resultaat: Het PHO vindt het noodzakelijk om het regionale detailhandelsbeleid uit 2006 te herijken. In dat kader moet verdere verdieping plaats vinden. 29 november 2011 Opdracht aan Droogh Trommelen om visie op te stellen voor de PDVlocaties januari 2012 Rondetafelgesprek met ondernemers (16 jan) en Bestuurlijke startconferentie (27 jan) augustus 2012 Oplevering definitief conceptrapport PHO EZ - 30 maart juni februari februari maart mei juli 2013 Bespreking conceptrapport in het PHO EZ Advies aan (PHO EZ 13 februari 2013): 3. In aansluiting op het eerder vastgesteld rapport "Strategie voor detailhandel op perifere locaties in Holland Rijnland de clusters voor perifere detailhandel te versterken door: a. Vestiging van kleinere speciaalzaken (< m² bvo) binnen het thema woninginrichting toe te laten; b. Vestiging of substantiële uitbreiding van perifere detailhandel niet toe te staan buiten deze clusters, tenzij het winkels met primair een lokaal verzorgingsgebied betreft en al in de gemeente zijn gevestigd; c. Winkels in volumineuze artikelen en winkels in de sectoren Hobby, Sport & Spel en Bruin- en witgoed, die groter zijn dan 1000 m² bvo, maar formeel buiten de definitie van de provinciale verordening vallen, toe te laten indien er in de bestaande winkelcentra geen geschikte ruimte is. 4. De procedure m.b.t. de beoordeling van aanvragen in overeenstemming te brengen met de beslispunten 1a tot en met 1c. N.a.v. de vestiging van detailhandel op de Baanderij in Leiderdorp constateert het, dat het op korte termijn noodzakelijk is te bepalen welke rol en opvattingen we als regio innemen als het gaat om perifere detailhandel. Daarbij de vraag beantwoorden of we het bestaande beleid continueren of heroverwegen en in hoeverre gemeente bereid zijn zich te houden aan de regionaal gemaakte afspraken. N.a.v. advies PHO EZ 13 februari 2013 vindt er een principiële discussie plaats in het met als resultaat de afspraak om de voorstellen met betrekking tot het PDV-beleid nog een keer te bespreken in het PHO EZ. Dit laatste is (nog) niet gebeurd. Naar aanleiding van een afrondend voorstel constateert het dat besluitvorming door het Algemeen Bestuur noodzakelijk is en dat naast economische ook ruimtelijke aspecten een rol spelen. Dit ABvoorstel zal aan een gezamenlijk PHO EZ en Ruimte ter advisering worden voorgelegd. N.a.v. onderzoek naar een nieuwe PDV-locatie in de noordelijke Bollenstreek besluit het een structurele discussie voor te bereiden en te voeren over de ontwikkelingen in de detailhandel. 6