Evaluatie van de pilot POH GGZ-jeugd in de wijken s-hertogenbosch Noord en West.

Transcriptie

1 Evaluatie van de pilot POH GGZ-jeugd in de wijken s-hertogenbosch Noord en West. Aanleiding en doel van de pilot. Het initiatief voor de pilot is ontstaan in goed overleg tussen de huisartsen en het CJG / gemeente s-hertogenbosch. Er is immers duidelijk sprake van een gezamenlijk doel, te weten: Het zorgdragen voor meer laagdrempelige hulpverleningsmogelijkheden in de 1 e lijn waardoor verwijzing naar de (dure) 2 e lijnsvoorziening als de GGZ minder vaak nodig is (belangrijk met het oog op de Transitie jeugdzorg); Een korte lijn tussen CJG-professionals in de wijk en de huisartsen, waarbij de praktijkondersteuner GGZ een belangrijke brugfunctie kan vervullen. Hieraan ligt overigens ook een gedeelde visie ten grondslag namelijk dat we meer moeten normaliseren, dus minder snel etiketteren en diagnosticeren en in plaats daarvan zo licht mogelijk hulp, ondersteuning en handelingsgericht- advies moeten geven (aan ouders, kind en school) op maat van elk kind. Doel was om de praktijkondersteuner-ggz jeugd, verbonden aan de 3 deelnemende huisartsenpraktijken in West en Noord, ook ten dienste te stellen van het CJG in die wijk. Het CJG is in de pilot vertaald in zorgteams 0-4 en 4-12 waarbij de GGDverpleegkundigen en jeugdartsen de meest voor de hand liggende liasons zijn tussen de zorgteams op school en de praktijkondersteuner. De pilot richtte zich op kinderen in de leeftijd 0-12 jaar en heeft gelopen van 1 oktober 2012 tot 1 oktober 2013 (in 2 andere wijken loopt een soortgelijke pilot nog door). Wat konden de CJG-medewerkers (en ook de deelnemende huisartsen) van de praktijkondersteuner verwachten? 1. Consultatie en advies t.a.v. alle soorten vragen die met kinderen met (mogelijke) GGZ-problematiek te maken hebben; 2. Nader onderzoek, probleemverheldering en het formuleren van de hulpvraag; 3. Kortdurende begeleiding (aantal gesprekken, gemiddeld 4), indien daarmee het probleem opgelost kan worden (ook in de vorm van zgn. terugvalpreventie ); 4. Gerichte doorverwijzing naar de GGZ (via de huisarts) of een andere professional/instelling, indien nodig; 5. Zonodig wachtlijstbegeleiding (ondersteuning bij de toeleiding). Wat heeft de pilot opgeleverd? Om dit te meten zijn een aantal vragen uitgezet bij de praktijkondersteuner zelf (dit was in West en Noord dezelfde persoon, per huisartspraktijk 4 uur per week) en een zestal (potentiële) verwijzers vanuit het CJG. Duidelijk is dat de pilot pas laat op gang is gekomen, met name omdat de wederzijdse kennismaking lang op zich heeft laten wachten. Dit komt vooral door allerlei ontwikkelingen (start wijkteams) en Noord en West maar ook door interne ontwikkelingen bij de GGD. Dit is waarschijnlijk de belangrijkste reden waarom in de pilotperiode nog maar mondjesmaat vanuit het CJG/de zorgteams een beroep gedaan is op de praktijkondersteuner, in totaal zo n 4 à 5 keer. Wel hebben in een aantal gevallen de CJG-medewerkers de ouders erop gewezen dat zij zelf via hun huisarts- gebruik kunnen maken van de praktijk-ondersteuner. In de meeste gevallen ging het om consultatie en advies maar ook is aan keer kortdurende begeleiding ingezet en is een keer een gezamenlijk overleg geëntameerd met jongere, ouders, CJG-medewerker en de zorgcoördinator van school. Daarnaast is door de huisartsen van de (eigen) praktijk een beroep gedaan op de praktijkondersteuner. Dit is geregistreerd in de periode t/m (8 mnd.): - Gezondheidscentrum Noord: 100 kinderen gezien / consulten gedaan. - Gezondheidscentrum Kruiskamp: ± 75 kinderen gezien / consulten gedaan. - Gezondheidscentrum West: ongeveer 50 kinderen gezien / consulten gedaan. 1

2 Hierbij is door de huisartsen van alle 5 mogelijkheden gebruik gemaakt (consultatie en advies, nader onderzoek, formuleren hulpvraag, kortdurende begeleiding, gerichte doorverwijzing (via de huisarts) en wachtlijstbegeleiding). Daarnaast heeft de pilot een duidelijk knelpunt opgeleverd (zowel in de ogen van de praktijkondersteuner als de CJG-medewerkers): het bleek lastig als een kind wel in de wijk woont maar bij een andere huisarts onder behandeling is. Daar stokte dan de samenwerking. De praktijkondersteuner geeft zelf aan dat het prettig zou zijn als zaken wijkoverstijgend, d.w.z. door de hele stad heen ingezet kunnen worden omdat kinderen wel in de wijk kunnen wonen maar hun huisarts elders hebben. Ook is het voor CJG-medewerkers soms lastig zoeken aan welke huisartspraktijken de praktijkondersteuner verbonden is en voor welke doelgroep (sommige werken ook voor pubers). Toekomstperspectief wat betreft de werkwijze van de pilot in de ogen van de betrokken professionals. Alle betrokken, de praktijkondersteuner evenals de CJG-professionals staan positief tegenover voortzetting omdat zij, ondanks het nog maar weinige contact, de doelstelling en (verwachte) meerwaarde van de pilot geheel onderschrijven. Zo wordt vanuit CJG opgemerkt: De praktijkondersteuner kan wat langere/meer begeleiding bieden dan CJG/GGD. Hierdoor kan verwijzing naar psychologenpraktijk of de GGZ voorkomen worden. Ook kan hiermee (teveel) shopgedrag van ouders voorkomen worden. Ook wachtlijstoverbrugging en meer samenwerking tussen CJG en huisartsen kan hiermee bereikt worden. Toekomstperspectief in de licht van de (verwachte) ontwikkelingen t.a.v. GGZ, de praktijkondersteuning POH GGZ-jeugd en de transitie jeugdzorg. Allereerst is van belang te melden dat het kabinetsbeleid erop gericht is om de inzet van de POH-GGZ te versterken. Dit past in het beleid inzake de vernieuwing van de GGZ met de drie peilers: - Er komt nog een stevige impuls voor de rol en positie van de huisarts, met name door versterking van de praktijkondersteuner GGZ (hiervoor zijn middelen beschikbaar bij de ziektekostenverzekeraars die huisartsen kunnen benutten (als ze dat willen). - Alle lichtere maar wel DSM-gediagnostiseerde GGZ-problematiek zal voortaan in de Generalistische Basis GGZ terecht moeten komen. - Alleen de echte ernstige en/of complexe GGZ-gevallen zouden nog bij de gespecialiseerde GGZ terecht moeten Deze reorganisatie wordt al in 2014 zoveel mogelijk geëffectueerd en geldt zowel kinderen, jeugdigen als volwassenen. In deze vorm wordt de GGZ voor jeugd van 0-18 jaar per aan de gemeenten overgedragen. In het licht van deze ontwikkelingen is het van belang te weten wat de huisartsen (willen) gaan doen. Wat betreft de gezondheidscentra / huisartsen die afgelopen jaar mee hebben gedaan aan de pilot ziet dit er als volgt uit: Gezondheidscentrum Noord en West hebben aangegeven door te willen gaan met de inzet van POH-GGz jeugd. West wil daarnaast uitbreiden naar volwassenen (is in Noord al het geval). Gezondheidscentrum Kruiskamp heeft aangegeven nu niet door te willen gaan maar zij sluiten niet uit op langere termijn wel een POH-GGz voor jeugd te willen gaan inzetten. Interessant is het om melding te maken van een recent verschenen rapport over het project Eureka dat in 2010 gestart is in Gezondheidscentrum Eudokia in Enschede met als doel te experimenteren met een geïntegreerd aanbod aan eerstelijns GGZ voor kinderen tot 18 jaar. Hierin speelde de praktijkondersteuner GGZ-jeugd een belangrijke rol waarbij ook snel hulp ingeschakeld kon worden van een kinderpsychiater en een gezinstherapeut. Het project heeft aantoonbaar minder verwijzingen naar de 2 e lijn opgeleverd en ouders en betrokken zorgverleners zijn enthousiast over het project. En, goed om te horen in het licht van onze pilot, de onderzoekers adviseren om scholen en de gemeente te betrekken bij het project! Zie ook het bijgevoegde persbericht van het NIVEL als bijlage 1. Ook is interessant om kennis van te nemen van het project in Katwijk, Alle hens aan dek met 24 huisartsen en 4 praktijkondersteuners POH-GGZ: zie bijlage 2. 2

3 Het lijkt erop dat de KNMG bijna gereed is met een visie op medische zorg voor de jeugd, waarin de samenwerking tussen huisarts, jeugdarts, kinderarts en kinder- en jeugdpsychiater wordt beschreven. Conclusies en aanbevelingen: - De voorgestane werkwijze in de pilot is nog onvoldoende uit te verf gekomen maar kan qua doelstelling/inhoud rekenen op (meer dan) voldoende draagvlak bij betrokken professionals (praktijkondersteuner en CJG); - Het verdient aanbeveling dat de huisartsen zoveel mogelijk meegaan in de landelijke ontwikkeling (en financieringsmogelijkheden) wat betreft de versterking van de POH- GGZ jeugd. Deze ontwikkeling biedt namelijk ook kansen voor een goede uitvoering van de Transitie jeugdzorg juist door de nauwe samenwerking tussen de huisartsen en basisteams J&G met de praktijkondersteuner als brugfunctionaris. - Als (bijna) alle huisartsen hier aan mee zouden doen komt ook een oplossing voor het nu door iedereen gesignaleerde knelpunt (zie blz. 1) waarschijnlijk eerder in beeld en kan ook uitbreiding naar de doelgroep jarigen serieus overwogen worden. - Nodig voor de basisteams J&G is een lijst met overzicht alle praktijkondersteuners GGZ met werktijden, praktijken en leeftijdsgrens doelgroep. 's-hertogenbosch 14 november 2013 Sylvia van Manen, kaderarts GGz Peter van Kerkhof, projectmedewerker CJG Den Bosch Bijlagen: 2 3

4 Bijlage 1 Huisarts kan psychosociale problemen goed aanpakken Persbericht 25 oktober 2013 De opsporing en vroegtijdige behandeling van psychosociale problemen bij kinderen kan goed door huisartsen worden gedaan. Dat stelt het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, NIVEL. Het NIVEL deed onderzoek naar het Eureka-project in Enschede, een experiment met eerstelijns geestelijke gezondheidszorg voor kinderen tot 18 jaar. Binnen de deelnemende huisartsenpraktijken werden kinderen met psychosociale problemen vroeg opgespoord en voor een korte behandeling verwezen naar de praktijkondersteuner-ggz. Zo nodig kon die de hulp inroepen van een kinderpsychiater en een gezinstherapeut. Door het project steeg het aantal kinderen bij wie huisartsen psychosociale problemen signaleren, net als het aantal contacten met deze kinderen. Zij kregen minder psychofarmaca voorgeschreven. Het aantal verwijzingen bleef gelijk, maar kinderen werden meer naar de eerste en minder naar de tweede lijn verwezen. De onderzoekers stellen voor ook scholen te betrekken bij het project. Omdat leraren veel tijd doorbrengen met kinderen en dus ook een goed zicht op hen hebben. En ook de gemeente zou bij het project betrokken moeten worden, ook bij de financiering. Want jeugdzorg wordt per 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid van de gemeente. Ook pleiten ze ervoor het maximale aantal consulten bij de praktijkondersteuner-ggz te verhogen van vijf naar acht per patiënt. Hierdoor is een uitgebreidere behandeling mogelijk, en is er minder behoefte aan doorverwijzing. Bron: NIVEL Kinderproject Alle hens aan dek in Katwijk Bijlage 2 In 2009 begonnen ze met zeven huisartsen, sinds 2011 zijn er 22 huisartsen in de gemeente Katwijk die structureel aandacht besteden aan kinderen met psychosociale problemen. Moolenburgh: Kinderen hebben soms klachten als hoofdpijn of buikpijn, zonder dat er fysieke redenen voor zijn. Tussen het lichamelijk onderzoek door stellen we het kind vier vragen: hoe gaat het thuis, hoe gaat het op school, heb je vriendjes of vriendinnetjes, en wat doe je in je je vrije tijd? De aanpak met de vier vragen is bewust heel praktisch gekozen: het disfunctioneren van een kind is de essentie voor diagnostiek en behandeling. Deze werkwijze is samen met de GGZ op gezet, met name met het kinderpsychiatrisch centrum Curium van het Leids Universitair Medisch Centrum. Als we uit de antwoorden een niet-pluis -gevoel overhouden, adviseren we de ouders om met het kind naar onze praktijk -ondersteuner GGZ te gaan. Daar kunnen ze standaard binnen een week terecht. De ouders krijgen een brief mee en een vragenlijst: de Strengths and Diffi culty Questionaire (SDQ), die ze ingevuld mee moeten nemen naar het eerste gesprek. Dit gesprek is zonder het kind, het tweede gesprek is met het kind erbij. Bij ernstige problematiek wordt er ook een DAWBA gedaan: een Development and Well-Being Assessment, een webbased diagnostiekinstrument dat door Curium-LUMC ter beschikking is gesteld. 4

5 De DAWBA wordt niet alleen door de ouders ingevuld, maar ook door het kind zelf als het ouder is dan tien jaar, en door de school. De antwoorden worden vervolgens geanalyseerd door een ervaren psycholoog of psychiater van Curium. Moolenburg: Op basis van die analyse komen we tot een werkdiagnose, waarmee een kind snel bij de juiste zorgverlener terecht kan. Vaak in de eerste lijn, als het nodig is in de tweede lijn. Die zorgverleners stellen uiteindelijk de echte diagnose vast. Maar de kans is groot dat het kind meteen goed zit, en dat de behandeling snel kan beginnen. De huisartsen in Katwijk hebben samen vier praktijkondersteuners GGZ (POH GGZ) in dienst, van wie er twee speciaal zijn opgeleid om kinderen te behandelen. Kitty Wijsman is een van hen. Het belangrijkste is dat we goed luisteren. De problemen die je ziet bij een kind komen vaak voort uit een meer verborgen, onderliggend probleem. Daar proberen we achter te komen. Het ligt tegenwoordig al snel voor de hand om bij een druk kind met concentratieproblemen een ADHD-test te doen, maar er kunnen ook heel andere dingen spelen. Een kind kan bijvoorbeeld van alles meegemaakt hebben. We inventariseren, geven ondersteuning en voorlichting, en proberen de zaken wat te normaliseren. Soms verwijst ze ouders naar het Centrum voor Jeugd en Gezin. Daar zijn pedagogen en orthopedagogen die opvoedadvies kunnen geven. Niet omdat die ouders het niet goed zouden doen, maar omdat er misschien nog andere mogelijkheden zijn. Andere keren verwijzen we een kind naar een Kanjertraining, om het wat meer zelfvertrouwen te geven. Een paar gesprekken kunnen al heel veel doen. Omdat er een heel netwerk van zorg om ons heen staat, kunnen we kinderen goed en snel doorverwijzen. En na een paar maanden maken we weer een afspraak om te horen hoe het dan met het kind gaat. Als het niet beter gaat, grijpen we direct weer in. De Katwijkse huisartsen werken samen met een breed netwerk van deskundigen en professionals vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin, eerstelijns psychologen en kinderpsychiaters van GGZ kinderen en jeugd Rivierduinen, Virenze en Curium-LUMC. Daarnaast zoeken de huisartsen de samenwerking met scholen, juist omdat docenten de kinderen veel zien. Een van de zaken die de huisartsengroep in Katwijk sinds kort ook heeft opgepakt, is de diagnostiek en begeleiding van kinderen die medicatie voor ADHD gebruiken. Volgens Velberg is dat hoog nodig: De medicatie is op een bepaald moment gestart, maar wat er in de jaren daarna gebeurt, wordt lang niet altijd goed in de gaten gehouden. Het ketenzorgoverleg ADHD, waaraan het Centrum voor Jeugd en Gezin Katwijk, eerstelijns psychologen, kinderpsychiaters en huisartsen deelnemen, wil naast trapsgewijze diagnostiek het gebruik van medicatie bij kinderen met ADHD beter reguleren. Robert Vermeiren is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie en directeur patiëntenzorg van Curium-LUMC in Leiden. Hij is erg positief over het gezamenlijke Katwijkse project. Met dit project verbeteren we de signalering en triage van kinderpsychiatrische problematiek in de eerste lijn. De stap naar de GGZ is doorgaans een moeilijke, maar deze manier verkleint de drempel en vergroot de tevredenheid. De kracht ervan is dat de huisarts het kind en het gezin kent en dat de POH GGZ in nauw overleg met hem samenwerkt. Onze GGZ-experts zorgen voor de goede interpretatie van de DAWBA. Op basis daarvan kan de huisarts de patiënt een onderbouwd advies geven. (uit: LHV De Dokter Juni 2012) 5