Mimicry, emotieherkenning en emotionele respons: Hoe reageren mensen met sociale angst op het waarnemen van emotionele gezichten

Transcriptie

1 Mimicry, emotieherkenning en emotionele respons: Hoe reageren mensen met sociale angst op het waarnemen van emotionele gezichten Door: Nick de Waard Studentnummer: Scriptiebegeleidster: Corine Dijk Page 1

2 Abstract Het effect van sociale angst op het imiteren van gezichtsuitdrukkingen, emotieherkenning en de emotionele reactie werd onderzocht bij studenten zonder sociale angst (n = 31) en studenten met sociale angst (n = 13). Beide groepen zagen videofragmenten waarin emoties werden uitgebeeld. Mensen zonder sociale angst lijken vaker gezichtsuitdrukkingen te imiteren van blije gezichten, mensen met sociale angst vaker van boze en angstige gezichten. Beide groepen herkenden de getoonde emoties, maar mensen met sociale angst kenden meer onjuiste emoties toe. Mensen zonder sociale angst ervaarden meer blijheid, minder nervositeit en minder schaamte dan mensen met sociale angst. De emoties van beide groepen werden besmet door het waarnemen van blije gezichten. De bevindingen verklaren mogelijk waarom sociaal angstigen minder positief beoordeeld worden. Page 2

3 Inhoudsopgave Inleiding Pagina 4 Methode Beschrijving deelnemers Pagina 7 Materialen Pagina 8 Beschrijving procedure Pagina 10 Datareductie en analyseplan Pagina 11 Resultaten Au-activatie Pagina 14 Emotietoekenning Pagina 18 Emotionele reacties en emotiebesmetting Pagina 21 Discussie Mimicry Pagina 26 Emotieherkenning Pagina 30 Emotionele reacties en emotiebesmetting Pagina 30 Eindconclusie Pagina 31 Literatuur Pagina 32 Page 3

4 Sociale angst, oftewel de angst om door anderen negatief beoordeeld te worden tijdens het uitvoeren van een handeling, heeft het gevolg dat anderen het individu minder positief beoordelen (Heerey & Kring, 2007; Alden & Wallace, 1994). In het geval van mensen met sociale angst lijkt hetgeen waar zij bang voor zijn daarmee werkelijkheid te worden. Onduidelijk is nog waarom mensen met sociale angst minder positief beoordeeld worden dan mensen zonder sociale angst. Een mogelijke verklaring kan gevonden worden in mimicry. Mimicry is het proces waarbij het nonverbale en verbale gedrag van de gesprekspartner geimiteerd wordt door het individu (Stel & Vonk, 2010, Lakin, Jefferis, Cheng & Chartrand, 2003). Onderzoek naar het effect van mimicry op de evaluatie van een gesprekspartner heeft aangetoond dat mimicry de beoordeling van de gesprekspartner positief beïnvloedt (Stel & Vonk, 2010, Chartrand & Barth, 1999). Wellicht wordt mimicry bij mensen met sociale angst geїnhibeerd, waardoor anderen hen minder positief beoordelen. In dit onderzoek wordt daarom een antwoord gegeven op de vraag wat het effect van sociale angst op mimicry is. Eerder onderzoek geeft sterke aanwijzing dat mimicry sociale interacties bevordert. Zo heeft onderzoek aangetoond dat mimicry de kwaliteit van een sociale interactie verbetert en dat mensen een gesprekspartner aardiger vinden wanneer deze mimicry vertoont, in vergelijking met een gesprekspartner die geen mimicry vertoont (Chartrand & Barth, 1999, Stel & Vonk, 2010). Daarnaast bleek dat mensen eerder geneigd zijn een gesprekspartner te helpen wanneer deze in een voorafgaand gesprek mimicry vertoond heeft, dan wanneer de gesprekspartner dit niet gedaan heeft (Baaren, Holland, Kawakmi & Knippenberg, 2000). Wanneer mimicry de kwaliteit van sociale interacties bevordert, zou een tekort aan mimicry kunnen leiden tot minder succesvolle interacties. Dit zou de beoordeling door de gesprekspartner negatief kunnen beїnvloeden. Eerder onderzoek naar de mate van mimicry bij sociaal angstige mensen heeft nog niet tot een eenduidig antwoord geleid of mensen met sociale angst anderen minder imiteren dan mensen zonder deze angst. Onderzoek waarbij gekeken werd naar het overnemen van de lichaamshouding van de gesprekspartner vond dat mensen met sociale angst, in vergelijking met mensen zonder sociale angst, minder bewegingen spiegelden (Vrijsen, Lange, Becker & Rinck, 2010). Er bestaat dus aanwijzing dat mensen met sociale angst minder mimicry vertonen tijdens een interactie. Hierbij moet vermeld worden deze conclusie geldt voor het overnemen van de lichaamshouding, maar mogelijk niet opgaat voor de andere vormen van mimicry. Wanneer gekeken wordt naar een andere vorm van mimicry, namelijk het imiteren van gezichtsexpressies, blijkt dat de emotie die de gesprekspartner uitbeeldt mogelijk een rol Page 4

5 speelt in de mate van mimicry die vertoond wordt door het individu. Zo is er aanwijzing dat mensen met sociale angst gezichtsuitdrukkingen intenser imiteren dan mensen zonder sociale angst wanneer zij gezichten zien die een negatieve emotie uitbeelden (Dimberg & Thunberg, 2007; Vrana en Gross, 2004). Bij het imiteren van positieve gezichtsuitdrukkingen lopen de bevindingen echter uiteen. Zo is er aanwijzing dat mensen met sociale angst, in vergelijking met mensen zonder sociale angst gezichtsuitdrukkingen intenser imiteren wanneer zij gezichten zien met positieve emoties (Dimberg & Thunberg, 2007), maar bestaat er tevens onderzoek dat aantoont dat mensen met sociale angst, in vergelijking met mensen zonder sociale angst, de gezichtsuitdrukkingen juist minder intens imiteren wanneer zij positieve gezichten zien (Vrana en Gross, 2004). Er bestaan verschillende verklaringen waarom mensen met sociale angst minder mimicry zouden vertonen dan mensen zonder sociale angst. Een mogelijke verklaring kan gevonden worden in de aandacht voor de gesprekspartner. Alvorens mimicry kan plaatsvinden is er enige mate van aandacht voor de gesprekspartner nodig. Het is immers onmogelijk iemand te imiteren wanneer hij/zij volledig aan de aandacht van het individu voorbij is gegaan. In het geval van mensen met sociale angst bestaat er aanwijzing dat zij, in vergelijking met mensen zonder sociale angst, tijdens sociale interacties de aandacht meer intern richten (Bogels & Lamers, 2002). Hiermee wordt bedoeld dat zij zich meer bewust zijn van zichzelf, en minder aandacht hebben voor de omgeving, waaronder de gesprekspartner. Daarnaast bestaat er aanwijzing dat het verhogen van zelfgerichte aandacht leidt tot sociale angst (Woody, 1996; Woody & Rodriguez, 2000). Wanneer mensen met sociale angst tijdens een sociale interactie minder aandacht hebben voor de gesprekspartner zou dit ertoe kunnen leiden dat zij de gesprekspartner minder imiteren. De bevinding dat mensen met sociale angst negatieve gezichtsuitdrukkingen intenser imiteren (Dimberg & Thunberg, 2007; Vrana en Gross, 2004) zou tevens verklaard kunnen worden door verschillen in aandacht. Zo is er aanwijzing dat mensen met sociale angst meer aandacht hebben voor negatieve gezichten dan positieve gezichten (Mogg & Bradley, 2002; Mogg, Bradley & Phillipot, 2004, Vrana & Gross, 2004). Dit verschil in aandacht zou kunnen verklaren waarom mensen met sociale angst negatieve gezichtsuitdrukkingen intenser imiteren dan mensen zonder sociale angst. Aangezien de bevindingen met betrekking tot sociale angst en het imiteren van gezichtsuitdrukkingen op sommige punten elkaar tegenspreken, zal deze studie zich richten op deze vorm van mimicry. Er wordt een antwoord gegeven op de vraag wat het effect van sociale angst is op het imiteren van gezichtsuitdrukkingen. Per getoonde emotie zal worden Page 5

6 gekeken of er verschillen zijn in de frequentie dat mensen met sociale angst en mensen zonder sociale angst gezichtsuitdrukkingen imiteren. Naast mimicry werden andere mogelijke verklaringen onderzocht voor de bevinding dat mensen met sociale angst minder positief beoordeeld worden dan mensen zonder sociale angst. In het onderzoek werd gekeken wat het effect van sociale angst is op de mate van emotieherkenning en emotiebesmetting. Uit eerder onderzoek komt bewijs naar voren dat mensen met sociale angst, in vergelijking met mensen zonder sociale angst, in grotere mate negatieve emoties toekennen aan de gezichten van anderen (Gilboa-Schechtman, Foa, Vaknin et al., 2008; Machado-de- Sousa, Arrais, Alves et al., 2010). Dit verschil zou kunnen verklaren waarom mensen met sociale angst sociale interacties negatiever interpreteren dan mensen zonder sociale angst (Amin, Foa & Coles, 1998). Wanneer deze negatieve interpretaties zich zouden manifesteren in het gedrag tijdens een sociale interactie, zouden mensen met sociale angst door anderen negatiever beoordeeld kunnen worden. Daarnaast bestaan er verschillende onderzoeken die een negatief verband vinden tussen problemen in het accuraat herkennen van emoties en empathie (Bate, Parris et al., 2010; Besel & Yuille, 2010). Empathie is het vermogen van het individu om zich te verplaatsen in de gevoelswereld van een ander en bevordert sociale relaties. Zo is empathie onder andere belangrijk voor het onderhouden van vriendschappen en stimuleert het prosociaal gedrag (Wied, Branje & Meeus, 2007; Batson, Chang et al., 2002; Batson, Batson et al. 1995). Er is echter nog niet onderzocht bij welk type emotie de problemen in de emotieherkenning zich voordoen. Daarom wordt in deze studie per getoonde emotie onderzocht of sociale angst een effect heeft op het toekennen van emoties aan gezichten. Naast verschillen in emotieherkenning kunnen mensen verschillen in de mate waarin zij de emoties van de gesprekspartner overnemen, oftewel besmet worden door de emotie die zij waarnemen. Tijdens een interactie kan er emotiebesmetting plaatsvinden wanneer de gevoelens van een persoon beїnvloed worden door de emoties die de gesprekspartner uitbeeldt (Wild, Erb & Bartels, 2001; Hess & Blairy, 2001). Eerder onderzoek toont aan dat emotiebesmetting van positieve emoties de sociale interactie bevordert (Barsade, 2002). Ander onderzoek heeft aangetoond dat het imiteren van de gezichtsuitdrukkingen leidt tot emotiebesmetting (Doherty, 1998). Aangezien er aanwijzing is dat mensen zonder sociale angst positieve gezichtsuitdrukkingen sterker imiteren dan mensen met sociale angst (Vrana en Gross, 2004), zou dit ertoe kunnen leiden dat de gevoelens van mensen zonder sociale angst meer beїnvloed worden door gezichten die een positieve emotie uitbeelden. Wanneer Page 6

7 emotiebesmetting van positieve emoties de sociale interacties bevordert, zou dit kunnen verklaren waarom mensen zonder sociale angst, in vergelijking met mensen met sociale angst, positiever beoordeeld worden door anderen. In het experiment bekeken mensen met sociale angst en mensen zonder sociale angst videofragmenten van acteurs die een emotie uitbeeldden. Vervolgens werden de groepen vergeleken op de mate van mimicry die zij vertoonden tijdens het bekijken van de videofragmenten. Daarnaast beantwoordden de proefpersonen vragen met betrekking tot de emoties die zij herkenden in de videofragmenten en de gevoelens die zij zelf ervaarden tijdens het bekijken van de videofragmenten. Er werd verwacht dat de groep met sociale angst, in vergelijking met de groep zonder sociale angst, minder gezichtsuitdrukkingen imiteert wanneer er gezichten met positieve emoties getoond worden. Daarnaast werd er verwacht dat de groep met sociale angst, in vergelijking met de groep zonder sociale angst, meer gezichtsuitdrukkingen imiteert wanneer er gezichten met negatieve emoties getoond worden. Tevens werd er verwacht dat mensen met sociale angst in grotere mate negatieve emoties aan alle getoonde gezichten toekennen. Tot slot werd er verwacht dat er meer besmetting van positieve emoties plaatsvindt bij de groep zonder sociale angst dan bij de groep met sociale angst. Het tegenovergestelde werd verwacht voor de besmetting van negatieve emoties, namelijk dat er meer besmetting plaatsvindt bij de groep met sociale angst dan bij de groep zonder sociale angst. Methode Deelnemers Zevenenveertig eerstejaarsstudenten Psychologie van de Universiteit van Amsterdam namen deel aan het onderzoek. Zij werden op basis van hun score op de Social Interaction Anxiety Scale uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek. Vervolgens werden zij gesplitst in een groep met sociale angst (n = 13) en een groep zonder sociale angst (n = 31) 1. Drie deelnemers werden uitgesloten van analyse op basis van onvolledige data. De groepen verschilden qua samenstelling van de sekses en leeftijd niet van elkaar, (p >.05). Op de SIAS scoordde de groep met sociale angst hoger dan de groep zonder sociale angst, (p <.05). Zie tabel 1 voor enkele demografische gegevens van de deelnemers. De deelnemers 1. De proefpersonen vulden tijdens het experiment nogmaals de SIAS in. Hieruit bleek dat veel proefpersonen verschillend scoorden tijdens het experiment, in vergelijking met de score waarop zij uitgenodigd werden voor deelname aan het onderzoek. Daarom werd besloten dat de proefpersonen werden toegewezen aan de groepen op basis van de score op de SIAS ten tijde van het experiment. Page 7

8 werden beloond met een onderzoekspunt, of konden kiezen voor een geldelijke beloning van 7 euro. Tabel 1 De samenstelling, gemiddelde leeftijd en gemiddelde score op de SIAS van de groep met sociale angst en de groep zonder sociale angst. Aantal mannen Aantal vrouwen Gem. leeftijd (sd.) Gem. score SIAS (sd.) Groep met jaar 44.1 (10.32) sociale angst (1.19) Groep zonder sociale angst jaar (4.34) 9.35 (5.29) Manipulatie Voor de manipulatie werd gebruikt gemaakt van videofragmenten waarin zes acteurs de emoties boosheid, angst, blijheid, minachting en een neutraal gezicht zonder emotie uitbeeldden. De acteurs in de videofragmenten bestonden uit drie vrouwen en drie mannen. Ieder videofragment duurde 5 seconden. De videofragmenten van dezelfde emotie werden achtereenvolgend aan de deelnemers getoond. Hierdoor bekeken de deelnemers zes videofragmenten van verschillende acteurs die dezelfde emotie uitbeeldden. Aangezien er vijf emoties uitgebeeld werden, gebeurde dit vijfmaal (voor boosheid, angst, blijheid, minachting en neutraal). De volgorde van de videofragmenten verschilden per deelnemer. De videofragmenten met neutrale gezichten werden altijd als eerste getoond. De emoties werden in vier verschillende volgordes getoond aan de proefpersonen, waarbij iedere emotie eenmaal als eerste aan bod kwam. Sociale angst De mate van sociale angst werd gemeten met behulp van de Social Interaction Anxiety Scale (SIAS) in. De SIAS bevat 20 stellingen die betrekking hebben op hoe een persoon zich voelt of gedraagt tijdens sociale interacties. Op een vijfpunts-likert schaal kon de proefpersoon aangeven in welke mate de stelling betrekking op hem of haar had. De Likert schaal loopt van 0, niet van toepassing, tot 4, extreem van toepassing. De SIAS heeft met een Cronbach s alfa van.90 een hoge interne betrouwbaarheid (Osman, Gutierrez, Barrios, Page 8

9 Kopper & Chiros, 1998). Daarnaast heeft de SIAS een 1-maand test-hertest betrouwbaarheid coëfficiënt van.90 (Ries, McNeil, Boone, Turk, Carter & Heimberg). Mimicry De mate van mimicry werd gemeten met behulp van het Facial Action Coding system (FACs, Ekman en Friesen, 1976). Dit systeem codeert gezichtsexpressies naar activatie van bepaalde spiergroepen, ook wel Action Units (AU) genoemd. Tijdens het experiment werden de gezichten van de deelnemers gefilmd terwijl zij videofragmenten bekeken van acteurs die verschillende emoties uitbeeldden. De gezichtsuitdrukkingen van de deelnemers werden met behulp van het FACs gescoord. Iedere AU kreeg daarbij een score 1 voor activatie en een score 0 voor geen activatie. In tabel 2 staan de AU's die gescoord zijn in dit onderzoek. Deze AU s zijn relevant voor de emoties die getoond werden aan de proefpersonen. Wanneer de deelnemer tijdens het bekijken van een videofragment dezelfde AU-activatie vertoonde als de persoon in het videofragment, werd dat geïnterpreteerd als mimicry. Tabel 2 De namen en betekenis van de action units die gescoord zijn in dit onderzoek Action Unit (AU) Resultaat van activatie AU AU 2 Buitenste wenkbrauw omhoog. Angst Geactiveerd bij acteurs in videofragment: AU 4 Binnenste wenkbrauwen naar elkaar toe, frons. Boosheid & minachting AU 5 Oogleden wijder openen. Angst AU 6 Activatie jukbeenderen, ter vorming van 'kraaienpootjes'. Blijheid AU 7 Oogleden vernauwen. Boosheid AU 9/10 Optrekken van bovenlip en neus. Minachting AU 12 Mondhoeken omhoog. Blijheid AU 15 Mondhoeken omlaag. N.v.t. AU 25 Lippen los van elkaar. Angst & blijheid AU 54 Positie hoofd naar beneden. N.v.t. Page 9

10 AU 55/56 Positie hoofd schuin naar links/rechts. N.v.t. Emotieherkenning De mate van emotieherkenning werd gemeten door de proefpersonen, na het tonen van zes videofragmenten waarin één emotie werd uitgebeeld, te vragen in welke mate zij boosheid, angst, minachting, blijheid of schaamte herkenden in de videofragmenten. De deelnemers gaven antwoord middels een visuele analoge schaal (VAS), met aan het linkeruiteinde de waarde helemaal niet (score = 0), en aan het rechteruiteinde de waarde heel erg (score = 100). Op de VAS kruisten de deelnemers aan in welke mate zij vonden dat de acteurs in de videofragmenten de emoties uitbeeldden. Vervolgens werd de plaats van het antwoord op de VAS omgescoord tot een numerieke waarde. Emotiebesmetting De proefpersonen gaven na het zien van zes videofragmenten waarin één emotie werd uitgebeeld, antwoord op de vraag in welke mate zij irritatie, nervositeit, minachting, blijheid of schaamte ervaarden tijdens het bekijken van de videofragmenten. Er is gekozen voor nervositeit en irritatie in plaats van angst en boosheid, omdat de manipulatie waarschijnlijk niet sterk genoeg was om emoties van deze sterkte tot stand te brengen. De deelnemers gaven antwoord middels een visuele analoge schaal (VAS), met aan het linkeruiteinde de waarde helemaal niet (score = 0), en aan het rechteruiteinde de waarde heel erg (score = 100). Op de VAS kruisten de deelnemers aan in welke mate zij de emoties ervaarden tijdens het bekijken van de videofragmenten. Vervolgens werd de plaats van het antwoord op de VAS omgescoord tot een numerieke waarde. Procedure Tijdens het experiment werden de deelnemers allereerst welkom geheten door de proefleider. Vervolgens bracht de proefleider de deelnemers naar de testruimte waar zij plaats namen achter een computer. Er werden maximaal twee deelnemers per keer getest. Zij zaten met hun rug naar elkaar toe zodat ze elkaar niet konden zien. De proefleider vroeg de deelnemers om niet te eten of te drinken tijdens het experiment en of zij hun telefoon uit wilden zetten. Daarna werd de deelnemers uitgelegd dat ze tijdens het experiment videofragmenten zouden bekijken van mensen, en dat zij enkele vragenlijsten in zouden vullen. Er werd gevraagd of ze aandachtig naar de videofragmenten wilden kijken, alsof ze de Page 10

11 gedachten van de mensen in het videofragment probeerden te lezen. Vervolgens vertelde de proefleider hen dat ze in het tweede deel van het experiment een gesprek zouden voeren met een persoon uit de videofragmenten. Nadat de deelnemers was uitgelegd dat hij/zij gefilmd zou worden tijdens het onderzoek, en dat ze daar aan het einde van het experiment meer informatie over zouden krijgen, begon het experiment. De deelnemers gaven een toestemmingsverklaring en tekenden een formulier waarmee zij toestemming gaven voor een koppeling met eerder verzamelde gegevens. Het gehele experiment vond plaats achter een computer. Eerst vulden de deelnemers de SIAS in. Vervolgens vulden zij enkele andere vragenlijsten in 2. Nadat de deelnemers enkele vragen over demografische gegevens hadden beantwoord kregen zij videofragmenten van zes acteurs te zien die verschillende emoties uitbeeldden. Tijdens het bekijken van de videofragmenten werden de gezichten van de deelnemers gefilmd. Deze videofragmenten werden op een later tijdstip middels het FACs gescoord. Hierna kregen de deelnemers nogmaals alle videofragmenten te zien en gaven zij aan welke emoties zij herkenden, en welke emoties zij ervaarden tijdens het zien van de videofragmenten. Vervolgens werd de deelnemers uitgelegd dat de personen in de videofragmenten niet konden komen om het gesprek te voeren. Wanneer er twee proefpersonen gelijktijdig deelnamen aan het onderzoek voerden zij een gesprek met elkaar, het doel en de resultaten van dit gesprek worden niet in dit verslag besproken. Tot slot vulden de deelenemers een eindvragenlijst in over de betrouwbaarheid van hun antwoorden en kregen zij informatie over het doel van het onderzoek plus de reden waarom zij gefilmd werden. Datareductie De data van het FACs leverde voor iedere AU zes scores per getoonde emotie op, elke getoonde emotie werd namelijk door zes acteurs uitgebeeld. Deze zes scores werden per getoonde emotie bij elkaar opgeteld tot een totaalscore. Dit leverde voor iedere AU vijf totaalscores op, voor iedere getoonde emotie een totaalscore. Analyseplan Action Units (AU) Voor de analyse van AU-activatie werd per AU gebruik gemaakt van een 2 (groep zonder sociale angst vs groep met sociale angst) X 5 (getoonde emotie = boosheid vs angst vs 2. Deze vragenlijsten betroffen de Emotion Contagion Scale (EC) en de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (CES-D). Daarnaast hebben de proefpersonen na het bekijken van de videofragmenten enkele vragen over zelfgerichte aandacht en de affiniteit met de acteurs in de videofragmenten ingevuld. Deze resultaten zullen niet besproken worden in deze studie. Page 11

12 blijheid vs minachting vs neutraal) gemengde metingen variantieanalyse (mixed design ANOVA). De totaalscore van de AU gold hierbij als afhankelijke variabele. De variabele Sociale Angst werd getoetst tussen proefpersonen, de variabele Getoonde Emotie werd getoetst binnen proefpersonen. Voor het toetsen van het hoofdeffect van Getoonde Emotie werd middels Mauchly s W gecontrolleerd op sfericiteit. Waar nodig werd gebruik gemaakt van de Greenhouse-Geisser correctie. Wanneer er een hoofdeffect aanwezig was van Getoonde Emotie werd er middels post-hoc analyse getoetst tussen welke getoonde emoties de verschillen in AU-activatie zaten. Hierbij werd gebruik gemaakt van een Bonferroni correctie voor tien vergelijkingen, waardoor getoetst werd tegen p =.005.Wanneer een hoofdeffect aanwezig was van Groep werd gekeken welke groep, over alle getoonde emoties genomen, meer activatie van de AU had. Wanneer er een interactie was tussen Getoonde Emotie en Groep werd per groep getoetst of er een hoofdeffect was van Getoonde Emotie. Wanneer dit het geval was werd middels posthoc analyse, met Bonferroni correctie voor tien vergelijkingen (p =.005), getoetst waar de verschillen in emotieherkenning waren. Vervolgens werd per emotie middels t-toetsen onderzocht op welke getoonde emoties de groepen verschilden in de mate van AU-activatie. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een Bonferroni correctie voor vijf vergelijkingen. Na de analyses werden de resultaten geїnterpreteerd of er sprake was van het imiteren van gezichtsuitdrukkingen. Hierbij werd gebruik gemaakt van het feit dat de acteurs tijdens het uitbeelden van de emoties in de videofragmenten per emotie specifieke AU s activeerden (zie tabel 1). Wanneer de deelnemers dezelfde AU als de acteurs in de videofragmenten activeerden werd dit geїnterpreteerd als het imiteren van de gezichtsuitdrukking. Emotieherkenning & emotionele reactie Voor de analyse van emotieherkenning werd per getoonde emotie gebruik gemaakt van een 2 (groep zonder sociale angst vs groep met sociale angst) X 5 (toegekende emotie = boosheid vs angst vs blijheid vs minachting vs neutraal) gemengde metingen variantieanalyse (mixed design ANOVA). De mate waarin proefpersonen een emotie toekenden aan de getoonde emotie werd gebruikt als afhankelijke variabele. De variabele Groep werd getoetst tussen proefpersonen, de variabele Toegekende Emotie werd getoetst binnen proefpersonen. Voor het toetsen van het hoofdeffect van Toegekende Emotie werd middels Mauchly s W gecontroleerd op sfericiteit. Waar nodig werd gebruik gemaakt van de Greenhouse-Geisser correctie. Wanneer er een hoofdeffect aanwezig was van Getoonde Emotie werd er middels Page 12

13 post-hoc analyse getoetst waar de verschillen in emotietoekenning zaten. Hierbij werd gebruik gemaakt van een Bonferroni correctie voor tien vergelijkingen, waardoor getoetst werd tegen p =.005.Wanneer een hoofdeffect aanwezig was van Groep werd gekeken welke groep meer emotie toekende aan de getoonde emoties. Wanneer er een interactie was tussen Emotie en Toegekende Groep werd per groep getoetst of er een hoofdeffect was van Toegekende Emotie. Wanneer dit hoofdeffect aanwezig was werd middels posthoc analyse, met Bonferroni correctie voor tien vergelijkingen (p =.005), getoetst waar de verschillen in emotieherkenning waren. Vervolgens werd per emotie middels t-toetsen onderzocht op welke getoonde emotie de groepen verschilden in de mate van emotietoekenning. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een Bonferroni correctie voor vijf vergelijkingen waardoor getoets werd tegen p =.01. De emotionele reacties van de proefpersonen op de getoonde gezichten werden middels dezelfde procedure geanalyseerd. Hiervoor werd per getoonde emotie gebruik gemaakt van een 2 (groep zonder sociale angst vs groep met sociale angst) X 5 (gevoelde emotie = irritatie vs nervositeit vs blijheid vs minachting vs schaamte) gemengde metingen variantieanalyse (mixed design ANOVA). De mate waarin de deelnemers verschillende emoties ervaarden tijdens het bekijken van de videofragmenten gold hierbij als afhankelijke variabele. Emotiebesmetting Om te onderzoeken of er sprake was van emotiebesmetting werd per groep een herhaalde metingen ANOVA voor vijf meetmomenten uitgevoerd. Het soort emotie dat de deelnemers zagen gold hierbij als onafhankelijke variabele, de mate waarin de proefpersoon de getoetste emotie voelden gold als afhankelijke variabele. Middels contrasten werd getoetst of de mate van nervositeit, irritatie, blijheid en minachting die deelnemers voelden groter was wanneer zij de desbetreffende emotie zagen, dan wanneer zij gezichten met andere emoties zagen. Hierbij werd gebruik gemaakt van een Bonferroni correctie voor vijf vergelijkingen, waardoor getoetst werd tegen p =.01. Emotiebesmetting van schaamte werd niet getoetst omdat de acteurs in de videofragmenten deze emotie niet uitbeeldden. Page 13

14 Resultaten 1. AU activatie 1.1 Activatie buitenste wenkbrauwen, AU2 Wanneer de activatie van AU2 per getoonde emotie wordt getoetst is er een hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.25, 94.34) = 3.23, p <.05, η 2 p =.07, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.58 p >.05, η 2 p =.01 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.25, 94.34) = 0.39, p >.05, η 2 p =.01. Uit de posthoc analyses voor de verschillen in activatie tussen de getoonde emoties blijkt echter dat er geen verschil in de mate van AU2 activatie is tussen gezichten met minachting, blijheid, boosheid, angst en neutrale gezichten (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 1 voor de mate van AU2 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.2 Activatie binnenste wenkbrauwen, AU4 Wanneer de activatie van AU4 per getoonde emotie wordt getoetst is er een hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.57, ) = 6.45, p <.05, η 2 p =.13, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.23, p >.05, η 2 p =.01 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.57, ) = 0.96, p >.05, η 2 p =.02. Uit de posthoc analyses voor de verschillen in activatie tussen de getoonde emoties blijkt dat er meer activatie in AU4 is bij gezichten met boosheid dan bij gezichten met blijheid en gezichten met angst (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil in de mate van AU4 activatie wanneer er gezichten met blijheid, gezichten met minachting, gezichten met angst of neutrale gezichten getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Daarnaast is er geen verschil in de mate van AU4 activatie wanneer er gezichten met boosheid, gezichten met minachting of neutrale gezichten getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 1 voor de mate van AU4 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.3 Oogleden wijder openen, AU5 Wanneer de activatie van AU5 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(1.51, 63,23) = 2.80, p >.05, η 2 p =.06, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.05, p >.05, η 2 p =.00 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(1.51, 63.23) = 0.58, p >.05, η 2 p =.01. Zie Figuur 1 voor de mate van AU5 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. Page 14

15 1.4 Activatie jukbeenderen, ter vorming van kraaienpootjes, AU6 Wanneer de activatie van AU6 per getoonde emotie wordt getoetst is er een hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(3.00, ) = 2.94, p <.05, η 2 p =.07. Er is geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 1.68, p >.05, η 2 p =.04 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(3.00, ) = 0.29, p >.05, η 2 p =.01. Uit de posthoc analyses voor de verschillen in activatie tussen de getoonde emoties blijkt dat er meer activatie in AU6 is wanneer er gezichten met angst getoond worden, dan bij neutrale gezichten (p <.005). Er is geen verschil in de mate van AU6 activatie wanneer er gezichten met blijheid, gezichten met minachting, gezichten met angst of gezichten met boosheid getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Daarnaast is er geen verschil in de mate van AU6 activatie tussen neutrale gezichten en gezichten met boosheid, gezichten met minachting of gezichten met blijheid. (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 1 voor de mate van AU6 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.5 Oogleden vernauwen, AU7 Wanneer de activatie van AU7 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.47, ) = 1.65, p >.05, η 2 p =.04, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.12, p >.05, η 2 p =.00 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.47, ) = 0.44, p >.05, η 2 p =.01. Zie Figuur 1 voor de mate van AU7 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.6 Optrekken van bovenlip en neus, AU 9/AU10 Wanneer de activatie van AU9/AU10 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.18, 91.59) = 0.32, p >.05, η 2 p =.01, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.40, p >.05, η 2 p =.01 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.18, 91.59) = 1.76, p >.05, η 2 p =.04. Zie Figuur 1 voor de mate van AU7 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. Page 15

16 Figuur 1. De gemiddelde activatie van AU2, AU4, AU5, AU6, AU7 en AU9/10 per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.7 Optrekken van de mondhoeken, AU12 Wanneer de activatie van AU12 per getoonde emotie wordt getoetst is er een hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(4, 168) = 12.90, p <.05, η 2 p =.24. Er is geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 1.12, p >.05, η 2 p =.03 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(4, 168) = 0.38, p >.05, η 2 p =.01. Uit de posthoc analyses voor de verschillen in activatie tussen de getoonde emoties blijkt dat er meer activatie in AU12 is wanneer er gezichten met blijheid getoond worden, dan bij gezichten met boosheid of neutrale gezichten (voor alle toetsen geldt: p <.005). Daarnaast is er meer activatie in AU12 wanneer er gezichten met minachting of gezichten met angst getoond worden, dan wanneer er neutrale gezichten getoond worden (voor beide toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil in de mate van AU12 activatie wanneer er gezichten met blijheid, gezichten met minachting of gezichten met angst getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Daarnaast is er geen verschil in de mate van AU12 activatie tussen gezichten met boosheid, gezichten met minachting en gezichten met angst of tussen gezichten met boosheid en neutrale gezichten (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 2 voor de mate van AU12 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. Page 16

17 1.8 Naar beneden trekken van de mondhoeken, AU15 Wanneer de activatie van AU15 per getoonde emotie wordt getoetst is er een hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.45, ) = 3.33, p <.05, η 2 p =.07. Er is geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.09, p >.05, η 2 p =.00 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.45, ) = 0.48, p >.05, η 2 p =.01. Uit de posthoc analyses voor de verschillen in activatie tussen de getoonde emoties blijkt echter dat de mate van AU15 activatie niet verschilt wanneer er gezichten met boosheid, gezichten met angst, gezichten met minachting, gezichten met blijheid of neutrale gezichten getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005) Zie Figuur 2 voor de mate van activatie in AU15 per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 1.9 Lippen los van elkaar, AU25 Wanneer de activatie van AU25 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(3.09, ) = 1.50, p >.05, η 2 p =.03, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 2.34, p >.05, η 2 p =.05 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(3.09, ) = 0.92, p >.05, η 2 p =.02. Zie Figuur 2 voor de mate van AU7 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep Positie hoofd omhoog, AU53 Wanneer de activatie van AU53 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.55, ) = 0.27, p >.05, η 2 p =.01, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.12, p >.05, η 2 p =.00 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.55, ) = 0.45, p >.05, η 2 p =.01. Zie Figuur 2 voor de mate van AU53 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep Positie hoofd omlaag, AU54 Wanneer de activatie van AU54 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(2.18, 91.67) = 0.39, p >.05, η 2 p =.01, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.09, p >.05, η 2 p =.00 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(2.18, 91.67) = 0.90, p >.05, η 2 p =.02. Zie Figuur 2 voor de mate van AU54 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. Page 17

18 1.12 Positie hoofd schuin naar links/rechts, AU55/AU56 Wanneer de activatie van AU55/AU56 per getoonde emotie wordt getoetst is er geen hoofdeffect voor Getoonde Emotie, F(1.74, 73.26) = 0.27, p >.05, η 2 p =.01, geen hoofdeffect voor Groep, F(1, 42) = 0.71, p >.05, η 2 p =.02 en geen interactie tussen Groep en Getoonde Emotie, F(1.74, 73.26) = 0.65, p >.05, η 2 p =.02. Zie Figuur 2 voor de mate van AU55/AU56 activatie per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. Figuur 2. De gemiddelde activatie van AU12, AU15, AU25, AU53, AU54 en AU55/56 per getoonde emotie, uitgesplitst per groep. 2. Emotietoekenning 2.1 Neutrale gezichten Wanneer er neutrale gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Toegekende Emotie, F(2.71, ) = 5.65, p <.05, η 2 p =.12 en een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 4.67, p <.05, η 2 p =.10. De groep met sociale angst kent meer emotie toe aan de getoonde videofragmenten dan de groep zonder sociale angst. Er is geen interactie tussen Groep en Toegekende Emotie, F(2.71, ) = 1.16, p >.05, η 2 p =.03. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen de toegekende emoties blijkt dat proefpersonen aan de neutrale gezichten in de videofragmenten meer blijheid toekennen dan angst, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Proefpersonen kennen evenveel blijheid als boosheid toe aan de Page 18

19 neutrale gezichten en verschillen niet in de mate van angst, boosheid, minachting of schaamte die zij aan de neutrale gezichten toekennen (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 3 voor de gemiddelden van emotieherkenning van de beide groepen wanneer neutrale gezichten getoond worden. 2.2 Blije gezichten Wanneer er blije gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Toegekende Emotie, F(1.56, 65.36) = , p <.05, η 2 p =.92. Er is geen hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 2.20, p >.05, η 2 p =.05 en geen interactie tussen Groep en Toegekende Emotie, F(1.56, 65.36) = 0.82, p >.05, η 2 p =.02. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen de toegekende emoties blijkt dat proefpersonen aan de videofragmenten meer blijheid toekennen dan angst, boosheid, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Proefpersonen verschillen niet in de mate van angst, boosheid, minachting of schaamte die zij toekennen aan de blije gezichten in de videofragmenten (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 3 voor de gemiddelden van emotieherkenning van de beide groepen wanneer blije gezichten getoond worden. 2.3 Boze gezichten Wanneer er boze gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Toegekende Emotie, F(2.51, ) = , p <.05, η 2 p =.83 en een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 4.69, p <.05, η 2 p =.10. De groep met sociale angst kent meer emotie toe aan de getoonde videofragmenten dan de groep zonder sociale angst. Er is geen interactie tussen Groep en Toegekende Emotie, F(2.51, ) = 0.78, p >.05, η 2 p =.02. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen de toegekende emoties blijkt dat proefpersonen aan de boze gezichten in de videofragmenten meer boosheid toekennen dan blijheid, angst, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Proefpersonen geven verder aan meer minachting toe te kennen dan blijheid, angst en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil in de mate van angst, blijheid en schaamte die zij aan de boze gezichten in de videofragmenten toekennen (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 3 voor de gemiddelden van emotieherkenning van de beide groepen wanneer boze gezichten getoond worden. 2.4 Minachtende gezichten Wanneer er minachtende gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Toegekende Emotie, F(2.48, ) = , p <.05, η 2 p =.80 en een hoofdeffect voor Page 19

20 Groep, F(1,42) = 9.06, p <.05, η 2 p =.18. De groep met sociale angst kent meer emotie toe aan de getoonde videofragmenten dan de groep zonder sociale angst. Er is geen interactie tussen Groep en Toegekende Emotie, F(2.48, ) = 0.96, p >.05, η 2 p =.02. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen de toegekende emoties blijkt dat proefpersonen aan de minachtende gezichten in de videofragmenten meer minachting toekennen dan boosheid, blijheid, angst, en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Verder kennen proefpersonen meer boosheid toe dan blijheid, angst en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil in de mate van angst, blijheid en schaamte die proefpersonen toekennen aan de minachtende gezichten in de videofragmenten (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 3 voor de gemiddelden van emotieherkenning van de beide groepen wanneer minachtende gezichten getoond worden. 2.5 Angstige gezichten Wanneer er angstige gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Toegekende Emotie, F(2.89, ) = , p <.05, η 2 p =.87, een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 9.94, p <.05, η 2 p =.19 en een interactie tussen Groep en Toegekende Emotie, F(2.89, ) = 6.09, p <.05, η 2 p =.13. T-toetsen voor het verschil tussen de groepen lieten zien dat de groep met sociale angst meer schaamte toekent aan de angstige gezichten in de videofragmenten dan de groep zonder sociale angst, p <.01. Er was geen verschil tussen de groepen op angst, minachting blijheid en boosheid (voor alle toetsen geldt: p >.01). Wanneer per groep getoetst wordt welke emoties toegekend worden blijkt dat er voor de groep zonder 2 sociale angst een hoofdeffect van Toegekende Emotie is, F(2.88, 86.36) = , p <.05, η p =.92. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen de toegekende emoties in de groep zonder sociale angst blijkt het volgende. Proefpersonen in de groep zonder sociale angst kennen aan de angstige gezichten in de videofragmenten meer angst toe dan blijheid, boosheid, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil tussen blijheid, boosheid, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p >.005). Voor de groep met sociale angst is er tevens een hoofdeffect van Toegekende Emotie F(2.29, 27.46) = 62.53, p <.05, η 2 p =.84. Deze proefpersonen kennen meer angst toe dan blijheid, boosheid, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Proefpersonen met sociale angst kennen echter, in tegenstelling tot proefpersonen zonder sociale angst, meer schaamte toe dan blijheid en boosheid (Beide toetsen significant, p <.005). Er is geen verschil tussen blijheid, boosheid en minachting of tussen schaamte en minachting (voor alle toetsen geldt: p >.005). Page 20

21 Zie Figuur 3 voor de gemiddelden van emotieherkenning van de beide groepen wanneer angstige gezichten getoond worden. Figuur 3. De gemiddelden van emotietoekenning aan neutrale, blije, boze, minachtende en angstige gezichten, uitgesplitst op groep. 3. Emotionele reacties 3.1 Neutrale gezichten Wanneer er neutrale gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(2.68, ) = 39.91, p <.05, η 2 p =.49, een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 5.03, p <.05, η 2 p =.11 en een interactie tussen Groep en Gevoelde Emotie, F(2.68, ) = 6.94, p <.05, η 2 p =.14. T-toetsen per emotie lieten zien dat de groep met sociale angst aangeeft meer schaamte te voelen tijdens het zien van de neutrale gezichten dan de groep zonder sociale angst, p <.01. De groepen verschillen op irritatie, minachting, blijheid en nervositeit niet van elkaar (voor alle toetsen geldt: p >.01). Analyses per groep laten zien dat er bij de groep zonder sociale angst een hoofdeffect is voor Gevoelde Emotie, F(2.35, 70.53) = 57.04, p <.05, η 2 p =.66. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen gevoelde emoties blijkt dat de groep zonder sociale angst geeft aan meer blijheid te voelen dan nervositeit, irritatie, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil tussen de mate van nervositeit, irritatie, minachting en schaamte die proefpersonen in de groep Page 21

22 zonder sociale angst aangeven te voelen wanneer er neutrale gezichten getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Voor de groep met sociale angst is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(4, 48) = 9.34, p <.05, η 2 p =.44. Uit de posthoc toetsen voor de verschillen tussen gevoelde emoties blijkt dat de groep met sociale angst aangeeft meer blijheid te voelen dan irritatie en minachting (voor beide toetsten geldt: p <.005). Daarnaast geven zij aan dat zij meer nervositeit dan irritatie en minachting te voelen (voor beide toetsen geldt : p <.005). Verder is er geen verschil in de mate van blijheid, nervositeit en schaamte, of in de mate van irritatie, schaamte en minachting (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 4 voor de gemiddelden van de emotionele reacties van de beide groepen wanneer neutrale gezichten getoond worden. 3.2 Blije gezichten Wanneer er blije gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(2.55, ) = , p <.05, η 2 p =.85, een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 8.65, p <.05, η 2 p =.17 en een interactie tussen Groep en Gevoelde Emotie, F(2.55, ) = 5.13, p <.05, η 2 p =.11. T-toetsen per emotie lieten zien dat de groepen niet verschillen op de mate van blijheid, irritatie, nervositeit, schaamte en minachting die zij aangeven te voelen (voor alle toetsen geldt: p >.01). Analyses per groep laten zien dat er zowel bij de groep zonder sociale angst, F(1.79, 53.57) = , p <.05, η 2 p =.93, als de groep met sociale angst, F(2.77, 33.21) = 36.86, p <.05, η 2 p =.75 een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie is. Posthoc toetsen laten zien dat beide groepen aangeven meer blijheid te voelen dan nervositeit, irritatie, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Bij beide groepen is er geen verschil tussen de mate van nervositeit, irritatie, minachting en schaamte, die proefpersonen aangeven te voelen, wanneer er videofragmenten getoond worden van blije gezichten (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 4 voor de gemiddelden van de emotionele reacties van de beide groepen wanneer blije gezichten getoond worden. 3.3 Boze gezichten Wanneer er boze gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(1.98, 82.99) = 12.19, p <.05, η 2 p =.23, een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 5.84, p <.05, η 2 p =.12 en een interactie tussen Groep en Gevoelde Emotie, F(1.98, 82.99) = 6.62, p <.05, η 2 p =.14. T-toetsen per emotie lieten zien dat de groep met sociale angst aangeeft meer nervositeit, te voelen dan de groep zonder sociale angst, p <.01. De groepen verschillen op blijheid, irritatie, minachting en schaamte niet van elkaar (voor alle toetsen Page 22

23 geldt: p >.01). Analyses per groep lieten zien dat er bij de groep zonder sociale angst een hoofdeffect is voor Gevoelde Emotie, F(1.77, 53.20) = 31.05, p <.05, η 2 p =.51. De groep zonder sociale angst geeft aan meer blijheid te voelen dan nervositeit, irritatie, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil tussen de mate van irritatie, schaamte, minachting en nervositeit, die de groep zonder sociale angst aangeeft te voelen wanneer er boze gezichten getoond worden (voor alle toetsen geldt: p >.005). Voor de groep met sociale angst is er geen hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(1.96, 23.57) = 1.52, p >.05, η 2 p =.11. Zie Figuur 4 voor de gemiddelden van de emotionele reacties van de beide groepen wanneer boze gezichten getoond worden. 3.4 Minachtende gezichten Wanneer er minachtende gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(2.53,106.28) = 19.95, p <.05, η 2 p =.32, een hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 11.43, p <.05, η 2 p =.21 en een interactie tussen Groep en Gevoelde Emotie, F(2.53, ) = 10.00, p <.05, η 2 p =.19. T-toetsen per emotie lieten zien dat de groep met sociale angst aangeeft meer nervositeit en minder blijheid te voelen dan de groep zonder sociale angst (voor beide toetsen geldt: p <.01). De groepen verschillen op irritatie, schaamte en minachting niet van elkaar (voor alle toetsen geldt: p >.01). Analyses per groep laten zien dat er voor de groep zonder sociale angst een hoofdeffect is voor Gevoelde Emotie, F(2.62, 78.69) = 58.52, p <.05, η 2 p =.66. Wanneer er gezichten met minachting getoond worden geeft de groep zonder sociale angst aan meer blijheid te voelen dan nervositeit, irritatie, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). De groep zonder sociale angst geeft verder aan nervositeit, irritatie, schaamte en minachting in dezelfde mate te voelen (voor alle toetsen geldt: p >.005). Voor de groep met sociale angst is er geen hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(2.15, 25.78) = 0.98, p >.05, η 2 p =.08. Zie Figuur 4 voor de gemiddelden van de emotionele reacties van de beide groepen wanneer er gezichten met minachting getoond worden. 3.5 Angstige gezichten Wanneer er angstige gezichten getoond worden is er een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(2.19, 91.85) = 38.15, p <.05, η 2 p =.48 en geen hoofdeffect voor Groep, F(1,42) = 2.00, p >.05, η 2 p =.05. Er is wel een interactie tussen Groep en Gevoelde Emotie, F(2.19, 91.85) = 6.25, p <.05, η 2 p =.13. T-toetsen voor de verschillen in gevoelde emoties tussen de groepen laten zien dat de groep met sociale angst aangeeft meer nervositeit te voelen dan de Page 23

24 groep zonder sociale angst, p <.01. De groepen verschillen niet op de mate van blijheid, irritatie, minachting of schaamte die zij aangeven te ervaren (voor alle toetsen geldt: p >.01). Analyses per groep laten zien dat er bij de groep zonder sociale angst een hoofdeffect is voor Gevoelde Emotie, F(1.74, 52.24) = 48.27, p <.05, η 2 p =.62. Wanneer er angstige gezichten getoond worden geeft de groep zonder sociale angst aan meer blijheid te voelen dan nervositeit, irritatie, minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil tussen de mate waarin de groep zonder sociale angst aangeeft schaamte, nervositeit, irritatie en minachting te voelen (voor alle toetsen geldt: p >.005). Voor de groep met sociale angst is er tevens een hoofdeffect voor Gevoelde Emotie, F(4, 48) = 11.33, p <.05, η 2 p =.49. Wanneer er angstige gezichten getoond worden geeft de groep met sociale angst aan meer blijheid te voelen dan irritatie, minachting en schaamte en meer nervositeit dan minachting en schaamte (voor alle toetsen geldt: p <.005). Er is geen verschil tussen nervositeit en blijheid, nervositeit en irritatie of tussen minachting, irritatie en schaamte (voor alle toetsen geldt: p >.005). Zie Figuur 4 voor de gemiddelden van de emotionele reacties van de beide groepen wanneer angstige gezichten getoond worden. Figuur 4. De gemiddelden van de gevoelde emoties bij videofragmenten met neutrale, blije, boze, minachtende en angstige gezichten, uitgesplitst op groep. Page 24

25 3.6 Emotiebesmetting Zowel de groep met sociale angst als de groep zonder sociale angst geeft aan meer blijheid te ervaren wanneer zij blije gezichten zien dan wanneer zij gezichten zien met een andere emotie (voor alle toetsen geldt: p <.01. Bij de groep mensen met sociale angst is er een trend om meer minachting te voelen wanneer zij minachtende gezichten zien dan wanneer zij gezichten zien met een andere emotie (voor alle toetsen geldt: p <.05). Dit is niet het geval bij de groep zonder sociale angst (voor alle toetsen geldt: p >.05). De groepen ervaren tijdens het zien van angstige gezichten evenveel angst als bij het zien van gezichten met andere emoties, en tijdens het zien van boze gezichten evenveel irritatie als bij het zien van gezichten met andere emoties (voor alle toetsen geldt: p >.01.) Discussie De belangrijkste conclusies uit het onderzoek zijn: 1. Mensen met sociale angst imiteren vaker negatieve gezichtsuitdrukkingen dan mensen zonder sociale angst Mensen zonder sociale angst imiteren vaker positieve gezichtsuitdrukkingen dan mensen met sociale angst 1. 3 Mensen met sociale angst kennen aan iedere getoonde emotie, met uitzondering van blijheid, in grotere mate onjuiste emoties toe dan mensen zonder sociale angst, wat duidt op enige moeilijkheden in de emotieherkenning. 4. Mensen zonder sociale angst ervaren meer positieve, en minder negatieve emoties tijdens het waarnemen van emotionele gezichtsuitdrukkingen dan mensen met sociale angst. Dit onderzoek probeerde meer inzicht te verschaffen waarom mensen met sociale angst minder positief beoordeeld worden dan mensen zonder sociale angst (Heerey & Kring, 2007; Alden & Wallace, 1994). Eerder onderzoek geeft aanwijzing dat de mate van mimicry, emotieherkenning en positieve emotiebesmetting tijdens een interactie mogelijk een positieve invloed heeft op de beoordeling van het individu (Chartrand & Barth, 1999, Stel & Vonk, 2010, Bate, Parris et al., 2010; Besel & Yuille, 2010; Wied, Branje & Meeus, 2007; Batson, Chang et al., 2002; Batson, Batson et al. 1995; Barsade, 2002). Daarom heeft deze studie 1) Vanwege een probleem met de power in dit onderzoek zal een voorzichtige conclusie worden gegeven aan de hand van de gemiddelden. In principe kunnen de resultaten van dit onderzoek de hypothese dat sociale angst een effect heeft op mimicry niet bevestigen. Op basis van de gevonden resultaten lijkt sociale angst geen effect te hebben op (het spiegelen van) gezichtsuitdrukkingen, ongeacht welke emotie waargenomen wordt. Deze conclusie is echter gebaseerd op resultaten van de data die tot nu toe verzameld zijn. Omdat deze nog niet compleet is, is er een probleem met de power; het is moeilijk om een aanwezig effect daadwerkelijk aan te tonen. Page 25