E N E R G I E M O D U L E D E T A I L H A N D E L

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "E N E R G I E M O D U L E D E T A I L H A N D E L"

Transcriptie

1 E N E R G I E M O D U L E D E T A I L H A N D E L E N E R G I E M O D U L E V O O R E N E R G I E B E S P A R I N G B I J D E D E T A I L H A N D E L Deze energiemodule is ontwikkeld door Stichting Stimular in opdracht van SMK en de gemeente Den Haag en vastgesteld door het College van Deskundigen Agro/food van SMK op 9 december Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

2 Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

3 E N E R G I E M O D U L E V O O R E N E R G I E B E S P A R I N G B I J D E D E T A I L H A N D E L Het doel van deze energiemodule is zo veel mogelijk energie te besparen en de gebruikte energie uit duurzame energiebronnen te halen. Hierdoor draagt de detailhandel bij aan het verminderen van het klimaatprobleem en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Een bijkomend voordeel voor de ondernemers is dat aandacht op dit thema ook kosten bespaard op zowel korte als langere termijn. De maatregelen in de energiemodule voor de detailhandel zijn gegroepeerd onder verschillende thema s: Hoofdstuk Thema 1 Energiemanagement 2 Energie inkoop & Duurzame energie 3 Verwarmen winkel 4 Beperken van energieverlies 5 Koelen van de winkel 6 Ventileren 7 Verlichting 8 Koelen van producten 9 Warmwatervoorziening De Energiemodule levert een actielijst op van zinvolle energiemaatregelen voor het bedrijf. De opgenomen maatregelen zijn allemaal toetsbaar. Maatregelen zijn voorzien van punten, waarbij het aantal punten de waarde van de maatregel betreft. Dit resulteert in een totaal score. In bijlage 1 is een actiepuntenlijst toegevoegd die door de detaillist kan worden ingevuld zodat een overzicht ontstaat van de maatregelen die nog kunnen worden uitgevoerd. In bijlage 2 is een tabel bijgevoegd met de meest relevante maatregelen voor de verschillende detaillisten zoals slagers, bakkers, groentemannen en bloemisten, als mede een tabel waarin de puntenscores per branche staan. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

4 I N V U L L E N E N E R G I E M O D U L E Voer de volgende stappen uit om de energiemodule in te vullen. B A S I S G E G E V E N S Vul hieronder uw basisgegevens in: Branche Bedrijf Adres Postcode + Woonplaats Telefoon Vloeroppervlak in m2 Aantal medewerkers T H E M A 1 : E N E R G I E M A N A G E M E N T 1 Energiemanagement beoordeling 1.1 Meten en analyseren van verbruik jaarlijks Inzien jaarregistratie 1.2 Plan met acties jaarlijks bijwerken Inzien plan, tenminste 1 actie afgelopen jaar uitgevoerd en 1 actie voor komend jaar gepland 1.3 Loop good housekeeping punten na nvt Het doel van de registratie van het verbruik van elektriciteit en gas is in de eerste plaats bewustwording. Toename van verbruik is niet per definitie fout, maar moet een plausibele, verklaarbare oorzaak hebben. Registratie is de eerste stap in bewustwording van het energieverbruik. Veel detaillisten houden alleen de kosten in de gaten, maar dit geeft geen helder beeld van het verbruik, omdat de kosten per kwh en m3 aardgas per jaar stijgen. Voor registratie van energiegegevens kunt u gebruik maken van een registratiesysteem, zoals de Milieubarometer, een online systeem van uw energieleverancier of een slimme meter. Daarnaast is het mogelijk dat u een Excel-sheet bijhoudt of map met (kopieën van) jaarrekeningen van het elektriciteits- en aardgasverbruikverbruik heeft. Mocht u uw energiegegevens nog niet registreren dan kunt u uw energieverbruik ook hieronder invullen om een overzicht te krijgen van uw jaarlijks verbruik en kosten. De kosten betreffen de som van alle energiekosten, transportkosten en alle heffingen. Kleine bedrijven (kleinverbruikers) krijgen maandelijks een voorschotnota met jaarlijks een afrekening waarop de totaalgegevens staan. Het is handig als u de eindafrekening gebruikt en deze (als kopie) voor de energiemodule gebruikt en bewaard. De meeste bedrijven krijgen deze eindafrekening van hun energieleveranciers aan het begin van het jaar. Mocht u uw pand huren inclusief gas, water en elektriciteit, vraag dan aan uw verhuurder om de energie eindafrekening op jaarbasis. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

5 Huidige Energieverbruik (jaarverbruik) Elektriciteit (kwh) Elektriciteitskosten ( ) Gas (m3 aardgas) Gaskosten ( ) Bereken uw energie kengetallen en kijk waar u staat: Berekening Uw kengetal Branchevergelijking Detailhandel (gemiddeld verbruik) Totaal elektriciteitverbruik/ vloeroppervlak = kwh / m2 139 kwh / m2 * Totaal gasverbruik / vloeroppervlak = m3 aardgas / m3 inhoud 5 m3 aardgas/ m3 * * afhankelijk van de branche waarin de detailhandel zit G o o d h o u s e k e e p i n g m a a t r e g e l e n Door de invoering van een aantal gedragsmaatregelen of good housekeeping maatregelen kan snel aan energiebesparing worden gedaan. Ook worden op deze manier kosten bespaard. De volgende energiebesparende maatregelen zijn ondermeer onderdeel van de werkroutine van de medewerkers: Licht uitdoen in ruimten die niet worden gebruikt Apparatuur uitdoen die (voorlopig) niet wordt gebruikt De buitendeur niet onnodig open laten staan Apparatuur buiten werktijd uitzetten Afdekken van de toonbank buiten gebruikstijden Producten niet hoger stapelen dan de laadlijn in koelmeubelen Zo snel mogelijk sluiten van koel- en vriesceldeuren Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

6 Daarnaast moet jaarlijks en waar nodig vaker onderhoud aan de voor u belangrijkste installaties worden uitgevoerd, zoals: Nakijken of de regeling van de CV-installatie nog goed staat (stooklijn, temperatuur CV-water en schakeltijden) Maandelijks ontdooien en schoonmaken van koelwanden en verdamper en reinigen roosters IJsvrij houden van de verdamper van koelmeubelen, koelcellen en vriescellen Reinigen van de filters van de airco en onderhoud aan de airco laten uitvoeren Ontluchten van de compressor(s) van de koeling Met good housekeeping maatregelen kan tot wel 40% op energie worden bespaard. De toetsbaarheid is echter gering en sterk van het moment van controle afhankelijk. Bronnen van de genoemde gedragsmaatregelen zijn de publicatie Check uw koeling en bespaar zo per jaar van het Energiecentrum Midden- en kleinbedrijf en (website Duurzaam MKB van Stichting Stimular). Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

7 TOE L I C H T I N G O P D E M A A T R E G E L E N T H E M A 2 : E N E R G I E I N K O O P E N D U U R Z A M E E N E R G I E Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten* 2.1 Stap over op groene stroom Administratieve controle contract energieleverancier Koop groen gas in Administratieve controle contract energieleverancier Installeer zonnepanelen op het dak Visuele controle of er zonnepanelen op het dak liggen Gebruik restwarmte van apparatuur nuttig Visuele controle aanwezigheid warmteterugwin-unit 2 * Afwijkingen van puntentoekenning per branche staan in bijlage Stap over op groene stroom Grijze stroom wordt opgewekt uit kolen, olie, aardgas of kernenergie. Groene stroom is een verzamelnaam voor stroom die op duurzame wijze wordt opgewekt, d.w.z. uit duurzame onuitputtelijke bronnen, zoals wind, zon, waterkracht en biomassa. De opwekking van groene stroom heeft minder schadelijke effecten op het milieu dan grijze stroom. Bijna alle energieleveranciers leveren tegenwoordig ook groene stroom, soms voor dezelfde prijs, soms tegen meerkosten. Groene stroom komt uit hetzelfde stopcontact als grijze stroom. Wanneer u groene stroom koopt, moet de energieleverancier ervoor zorgen dat er net zo veel groene elektriciteit op het net wordt gezet, als u in een bepaalde periode gebruikt. De overheid reguleert en controleert dit door middel van een systeem van certificaten ( garanties van oorsprong ). Deze certificaten kunnen slechts eenmalig worden gebruikt. VBW (Vereniging Bloemist Winkeliers, branche organisatie bloemisten) en KVGO (branche organisatie grafiemedia) hebben bijvoorbeeld voor hun leden een mantelcontract gesloten met een leverancier van groene stroom. 2.2 Koop groen gas in Een aantal energieleveranciers levert niet alleen 'groene elektriciteit', maar ook 'groen gas', ook wel 'klimaatgecompenseerd gas' genoemd. Als een bedrijf hiervoor kiest, dan krijgt het gewoon aardgas geleverd. Echter, de energieleverancier zorgt dat de broeikasgassen die vrijkomen bij het gasverbruik, elders weer worden vastgelegd of voorkomen. Zo draagt u bij aan projecten die duurzame energie bevorderen en de uitstoot van broeikasgassen verminderen. 2.3 Installeer PV-zonnepanelen op het dak Photo Voltaïsche (PV) systemen zetten zonnestraling om in elektriciteit. De opgewekte elektriciteit wordt in eerste instantie gebruikt voor het gebouw waarop het systeem is geplaatst. Bij een overschot aan elektriciteit wordt er teruggeleverd aan het net. Afhankelijk van de meter en afspraken met de energieleverancier wordt dit verrekend. PV-panelen zijn de bekendste vorm waarbij zonlicht op twee lagen silicium een spanning afgeeft waaruit je stroom kunt tappen. PV-panelen zijn goed toepasbaar op gebouwen met plat of schuin dak. De oriëntatie van de panelen moet tussen zuidoost en zuidwest zijn. De opbrengst van PV- Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

8 panelen hangt af van de hoeveelheid zoninstraling. Het vermogen dat een PV-paneel levert wordt uitgedrukt in Wattpiek (Wp). Een zonnepaneel kost ongeveer 400,- per 100 Wp (prijspeil 2010). Een PV-paneel levert in Nederland per 100 Wp op jaarbasis ca. 85 kwh. Elektriciteit kost 0,23 per kwh. De jaarlijkse besparing bedraagt 19,55 per 100 Wp. Een PV-paneel verdient zich daarom volgens de huidige stand van zaken (bij een stroomprijs stijging van 10% per jaar) in 12 jaar terug. Subsidies: Deze maatregel staat op de energielijst 2010 (code ) en komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Dit betekent dat u een extra bedrag ter grootte van 44% van het investeringsbedrag ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie Agentschap of volg de link Daarnaast is eventueel SDE subsidie (Stimulering Duurzame Energieopwekking Subsidie) op PV-panelen te krijgen. Zie voor meer informatie AgentschapNL of volg de link Wees er snel bij, want deze subsidiepot was ieder jaar snel leeg! 2.4 Gebruik restwarmte van apparatuur nuttig Warmte die vrijkomt door het koelen van producten of het verwarmen van producten, kan mogelijk ergens anders in het gebouw nuttig worden gebruikt, voor ruimteverwarming of warm tapwater. De warmte kan: 1. rechtstreeks worden gebruikt, door de warmte die vrijkomt direct in een werkruimte te blazen. Bij direct in een werkruimte blazen van de warmte zijn er alleen bouwtechnische kosten. Bij deze vorm van hergebruik moeten stank en vetdeeltjes wel worden afgevangen, zodat vervuiling van het systeem wordt voorkomen. 2. via een tussenmedium worden overgedragen, bijvoorbeeld via een persgasboiler voor een koel- en vriesinstallatie. Persgas is het hete koudemiddel van een koel- en/of vriesinstallatie op weg van de compressor naar de condensor. Aan de hete persgassen wordt met een warmtewisselaar warmte onttrokken. Een persgasboiler kan worden gebruikt voor ruimteverwarming (in combinatie met vloerverwarming) en voor warm tapwater. Bij gebruik van een persgasboiler voor het verwarmen van tapwater zijn standaard oplossingen beschikbaar. De kosten voor aanschaf en aanleg liggen tussen 1.000,- en 2.000,-. Wanneer een warmtewisselaar op het persgascircuit wordt aangesloten ten behoeve van ruimteverwarming is een investering te verwachten van 3.000,- tot 6.000,-. Voorbeelden van energiebesparing bij bedrijven: In een supermarkt met een centraal systeem met een koelcapaciteit van 200 kw kan 30% van de warmte nuttig worden gebruikt. Dit betekent een besparing van MJ ofwel ca m 3 aardgas per jaar. Dit komt overeen met 2.040,- per jaar. In een opslag- en transportbedrijf kan 50% van de restwarmte nuttig worden gebruikt, tenzij dit meer is dan de warmtebehoefte. De investeringskosten zijn sterk afhankelijk van de wijze van toepassing vaan de restwarmte. De gemiddelde terugverdientijd is 3 tot 7 jaar. Deze maatregel staat op de energielijst 2010 (code ) en komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Dit betekent dat u een extra bedrag ter grootte van 44% van het investeringsbedrag ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie AgentschapNL Bron: InfoMil / Stichting Stimular Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

9 T H E M A 3 : V E R W A R M E N W I N K E L ( I N S T A L L A T I E ) Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 3.1 Zet thermostaat lager buiten werktijden visuele controle van de cv-regeling Isoleer cv-leidingen en appendages in onverwarmde ruimtes visuele controle Plaats HR CV met minimaal R>105 op onderwaarde bij vervanging visuele controle naamplaatje cv-installatie Zet thermostaat lager buiten werktijden In de praktijk blijkt dat in veel gevallen de verwarming onnodig aan staat. Bijvoorbeeld doordat diegene die de verwarming aan heeft gedaan, vergeet om deze weer uit te zetten. s Nachts en in het weekend, wanneer niemand aanwezig is, kan de temperatuur omlaag. 3.2 Isoleer cv-leidingen en appendages in onverwarmde ruimtes Ongeïsoleerde leidingen geven warmte af. In ruimten waar geen warmte nodig is, wordt deze warmte onnodig afgegeven en gaat dus verloren. Ook leidingen tegen het plafond geven warmte af op een plek waar geen directe warmtebehoefte is. Isoleer deze leidingen om onnodig energieverlies te beperken. De materiaalkosten voor isolatie bedragen 1,- tot 4,- per meter leiding, exclusief loonkosten. Mogelijk kan een van uw medewerkers of de beheerder van het gebouw dit werk in de leegloopuurtjes uitvoeren. In de detailhandel is de besparing 5 tot 10 m³ gas per meter leiding per jaar. De investering verdient zich terug binnen 1 jaar. Bron: Plaats Hoog Rendement CV-ketel met minimaal HR 105 bij vervanging Is uw cv-ketel ouder dan 12 jaar? Overweeg om deze te vervangen door een Hoog Rendement ketel. Plaats, bij vervanging van de cv-installatie, een energiezuinige HR-ketel met minimaal HR 105 (HR 105 betekent een rendement van minimaal 105% op onderwaarde en 94% op bovenwaarde). (HR 107 is in 2010 gangbaar). Hoe hoger het rendement hoe lager het gasverbruik voor dezelfde warmte in huis. De besparing op het gasverbruik door het hogere rendement van de nieuwe ketel is, afhankelijk van het rendement van de oude ketel, 10 tot 15% van het jaarlijks gasverbruik. De aanschaf van een nieuwe ketel is een kostbare zaak. Een kleine cv-ketel (circa 20 kw) voor een detailhandel met een gebouwinhoud van circa 3000 m 3 kost ongeveer 2.000,- (inclusief plaatsing). De gemiddelde terugverdientijd ligt tussen de 2 en 5 jaar. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

10 T H E M A 4 : B E P E R K E N E N E R G I E V E R L I E S ( G E B O U W S C H I L ) Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 4.1 Dicht kieren bij deuren en ramen visuele controle Verbeter warmteafgifte van radiatoren door isolatie van de borstwering achter de radiatoren visuele controle Installeer een HR-luchtgordijn of automatisch deur visuele controle of er een luchtgordijn of automatische deur is daarnaast controle specificatieboekje luchtgordijn voor HRmodel Isoleer uw winkelpand: plat dak, schuin dak of plafond Controle van de offerte van de verbouwing boven zaak of spouwmuur Dicht kieren bij deuren en ramen Met het dichten van kieren valt energie te besparen. Vooral in oude gebouwen en bij grote schuif- en roldeuren lekt vaak warme lucht weg, en dat 24 uur per dag. Met simpele ingrepen zoals borstels en strips is dat te verhelpen. De investering is 1,- tot 15,- per strekkende meter kierdichting (excl. het aanbrengen ervan). De gasbesparing is jaarlijks zo n 5 tot 15%. De gemiddelde terugverdientijd is tussen 0 en 1 jaar. 4.2 Verbeter warmteafgifte van radiatoren door isolatie van de borstwering achter de radiatoren Achter warme radiatoren gaat warmte verloren bij ongeïsoleerde wanden/ borstweringen. Voorkom in deze situatie warmteverlies door het plaatsen van radiatorfolie tussen de radiator en de buitenmuur. De totale energiebesparing is afhankelijk van het oppervlak van de radiatoren dat aan een buitenmuur grenst en bedraagt ongeveer 10 tot 15 m 3 aardgas per m 2. Kosten voor isolatiefolie liggen tussen 1,- en 2,50 per strekkende meter. Als de radiator moet worden verwijderd, moet mogelijk een installateur worden ingeschakeld en kunnen de kosten oplopen tot circa 50,- per radiator. Wanneer wordt gekozen voor een dikkere isolatie, zullen de kosten afhankelijk zijn van de huidige constructie en de benodigde aanpassing daarvan. Terugverdientijd is 0 tot 2 jaar. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

11 4.3 Installeer een HR-luchtgordijn of automatisch deur Door de toegangsdeur gaat in de winter warmte verloren, en dus energie. Vooral als deze de hele dag openstaat. Bij ruimtekoeling in de zomer gebeurt het omgekeerde. Een goed gedimensioneerd luchtgordijn kan het warmte- of koudeverlies uit een ruimte sterk verminderen. Daar staat tegenover dat een luchtgordijn ook een hoeveelheid energie gebruikt. Het luchtgordijn verwarmt binnenkomende lucht en beperkt de hoeveelheid opgewarmde lucht die via de buitendeur ontsnapt. De besparing is 1 tot 5% op het aardgasverbruik. Het openen en sluiten van (bedrijfs)deuren kan ook automatiseren. Een naderingsschakelaar zorgt ervoor dat de deuren automatisch openen en sluiten. De deuren staan dan alleen open als dat nodig is, en sluiten zo snel mogelijk. Deze maatregel bespaart onnodig verbruik en verbetert het comfort. De besparing is 2 tot 5% op het aardgasverbruik. De investering is in 4 tot 8 jaar terugverdiend. 4.4 Isoleer uw winkelpand: plat dak, schuin dak of plafond boven zaak of spouwmuur Via een ongeïsoleerd plat/schuin dak en spouwmuren van een winkel gaat warmte verloren. Door het aanbrengen van isolatie kan onnodig warmteverlies worden voorkomen. Met isolatie worden de energiekosten verlaagd en tegelijkertijd het comfort verhoogd. Het verbeteren van de isolatie is interessant op het moment van vervangen van een dak en geeft dan geringe meerkosten. Isolatie in bestaande gebouwen staat op de energielijst 2010 (code ) en komt, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

12 T H E M A 5 : K O E L E N W I N K E L ( I N S T A L L A T I E ) Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 5.1 Kies voor een ventilator voor koeling i.p.v. airco visuele controle of er een airconditioning in de winkel is Beperk gebruik airco tot hooguit 5 graden verschil met de buitentemperatuur (topkoeling) visuele controle van de temperatuurinstelling van de airconditioning (klein kastje aan de wand waarmee instellingen van de airco kunnen worden geregeld) Zuig de warmte van de oven ter plekke af indien deze in een gekoelde ruimte staat visuele controle van afzuiging boven de oven Voorzie de ramen met zoninval van zonwering visuele controle aanwezigheid zonwering Isoleer alle koudeleidingen tussen de koelmotor en airconditioningunit visuele controle van koudeleidingen of controle offerte, hierop staat gespecificeerd of isolatiemateriaal is aangebracht Kies voor een ventilator voor koeling i.p.v. airco Een ventilator verbruikt minder elektriciteit dan de traditionele airconditioning. Het gebruik van ventilatoren zorgt voor vermindering van het gebruik van de airco. Daarmee kunt u tot 80% op het elektriciteitsverbruik van de airco besparen. 5.2 Beperk gebruik airco tot hooguit 5 graden verschil met de buitentemperatuur Zorg dat het verschil tussen de binnen- en buitentemperatuur niet groter is dan 5 C. Dit heet topkoeling. In de zomer wordt het energieverbruik van de airconditioning bepaald door het temperatuurverschil tussen binnen en buiten, en niet door het absolute niveau van de binnentemperatuur. Als dit verschil groter wordt dan 5 C stijgt niet alleen het energieverbruik snel, men ervaart dit over het algemeen ook als onprettig. 5.3 Zuig de warmte van de oven ter plekke indien deze in een gekoelde ruimte staat De oven in een bakkerij produceert warmte, waardoor warmteoverlast kan ontstaan. Kies voor mechanische afzuiging van de warmte direct bij de oven, zodat de ongewenste warmte niet de winkel in gaat. Dit vermindert de behoefte aan koeling en/of voorkomt u dat aparte elektrische koeling nodig is. De kosten voor het plaatsen van een ventilator en afvoerkanaal zijn afhankelijk van de situatie, en in de meeste gevallen lager dan voor een splitunit airco. Ook de elektriciteitskosten zijn lager. Als gekozen wordt voor het bijplaatsen van mechanische afzuiging bij de bron, terwijl er ook ruimtekoeling (airco of topkoeling) is, dan verdient deze maatregel zich binnen 5 jaar terug. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

13 5.4 Voorzie de ramen met zoninval van zonwering Directe zoninstraling veroorzaakt warmteoverlast. Deze overtollige warmte wordt vervolgens weer weggekoeld. Dat kost veel energie. Zonwering vermindert niet alleen het elektriciteitsverbruik van airco, maar leidt ook tot een beter binnenklimaat. De materiaalkosten voor zonwering (exclusief montage) zijn globaal 40,- tot 300,-. Op jaarbasis valt per m 2 raam minimaal 400 kwh diffuus(!) zonlicht binnen. Om dit weg te koelen is circa 200 kwh elektriciteit per m 2 raam nodig. Deze hoeveelheid verdubbelt bij directe instraling van zonlicht. De gemiddelde terugverdientijd is 5 tot 10 jaar. 5.5 Isoleer koudeleidingen tussen koelmotor en airconditioningunit Via de leidingen tussen koelmotor en airconditioningunit gaat kou verloren. Isolatie van deze leidingen levert een energiebesparing op, die kan oplopen van 60 tot 80% van het energieverlies dat door de leidingen wordt veroorzaakt. De investeringskosten zijn 1,- tot 4,- per meter leiding. De terugverdientijd is 1-2 jaar. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

14 T H E M A 6 : V E N T I L E R E N Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 6.1 Schakel ventilatie met behulp van een sensor Controleer regeling met sensor Schakel ventilatie met behulp van een sensor Als vervuilde lucht moet worden afgevoerd, moet de ventilator aan staan. Echter wanneer geen behoefte aan mechanische ventilatie bestaat (omdat er niemand in de ruimte of het gebouw is), kan de ventilator uit. Dit spaart elektriciteit voor de ventilatoren en brandstof voor verwarming. Er zijn meerdere regelingen mogelijk: Koppeling met verlichting Tijdschakelaar of overwerktimer Aanwezigheidsschakelaar CO2-regeling Luchtvochtigheidssensor Besparing van 10 tot 25% van op het elektriciteitsverbruik van de betreffende ventilator(en). De terugverdientijd is tussen 1 en 5 jaar, afhankelijk van de tijdsduur waarin hij kan worden uitgezet en de discipline van de gebouwgebruikers. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

15 T H E M A 7 : V E R L I C H T I N G Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 7.1 Schakel de verlichting aan en uit met een sensor Visuele controle van aanwezigheid sensor en het schakelen van de verlichting Schakel buitenverlichting op schemerschakelaar en bewegingssensor Visuele controle van aanwezigheid sensor en het schakelen van de verlichting Schakel reclameverlichting op tijdklok en eventueel schemerschakelaar Visuele controle van aanwezigheid sensor en het schakelen van de verlichting Vervang gloeilampen voor spaarlampen (met A-label) - visuele controle van afwezigheid gloeilampen - eis 100% vervangen Vervang TL-verlichting door energiezuinige HF TL, eventueel met daglichtafhankelijk regeling visuele controle van aanwezigheid dunne HF-TL buizen Vervang accentverlichting in de winkel door energiezuinige, minder warme verlichting visuele controle van aanwezigheid LED-verlichting i.p.v. halogeen - minimaal 50% LED i.p.v. halogeen Vervang noodverlichting door energiezuinige LEDverlichting. Visuele controle van noodverlichting Schakel de verlichting aan en uit met een sensor In ruimten die niet continu in gebruik zijn, zoals toilet of opslagruimte, kan aanwezigheidsdetectie worden geplaatst. Is niemand in de ruimte dan schakelt de verlichting na een bepaalde tijd automatisch uit. De besparing is 10 tot 90% op het elektriciteitsverbruik voor verlichting afhankelijk van het gebruikspatroon. Hoe meer lampen op één sensor kunnen worden geschakeld, hoe groter de energie- en kostenbesparing. Afhankelijk van het type sensor bedragen de kosten circa 50,- (excl. installatie). De terugverdientijd bedraagt 1 tot 3 jaar. 7.2 Schakel buitenverlichting op schemerschakelaar en bewegingssensor Buitenverlichting wordt vaak preventief tegen inbraak toegepast. Als dit alleen aanspringt bij beweging, worden onbevoegden sneller opgemerkt en bespaart dit energie. Door de buitenverlichting in verschillende groepen te schakelen kunnen ongenode gasten nog beter worden gelokaliseerd. De kosten bedragen circa 75,- per sensor (exclusief plaatsing). Door het toepassen van een schemerschakelaar met bewegingsensor zal de verlichting tijdens de donkere uren (gemiddeld over het jaar van 19 uur tot 7 uur) en buiten gebruikstijden circa 90% van de tijd zijn uitgeschakeld. De gemiddelde terugverdientijd is 0,5 tot 2 jaar. 7.3 Schakel reclameverlichting op tijdklok en eventueel schemerschakelaar Veel bedrijven hebben buiten reclameverlichting hangen. Voorzie deze van een tijdklok en een lichtsensor, zodat de verlichting alleen brand als het nodig is. Zo kan eenvoudig energie worden bespaard. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

16 De investering voor een tijdklok en een daglichtschakelaar bedraagt circa 300,- (inclusief plaatsing). Met deze maatregel wordt 10 tot 30% bespaard op het elektriciteitsverbruik. De gemiddelde terugverdientijd is tussen 0,5 en 2 jaar. 7.4 Vervang gloeilampen voor spaarlampen Spaarlampen zijn een goed alternatief voor gloeilampen die nu langzaam uit de handel verdwijnen. Spaarlampen geven evenals gloeilampen gespreid licht. Ze zijn tegenwoordig ook dimbaar en in warme tinten verkrijgbaar, maar verbruiken daarentegen 60% tot 70% minder energie. Een spaarlamp kost 3,- tot 6,-. De spaarlamp is daarmee duurder dan een gloeilamp maar gaat langer mee en verbruikt 80% minder elektriciteit bij gelijke lichtopbrengst. Bij 1 uur per dag aan branduren is een spaarlamp binnen 1 jaar terugverdiend. 7.5 Vervang TL-verlichting door energiezuinige HF TL, eventueel met daglichtafhankelijk regeling Conventionele TL-verlichting wordt nog breed toegepast, maar hoogfrequente TL-verlichting is energiezuiniger. Met een aanpassing van het armatuur kan het licht hoogfrequent worden aangestuurd. Bij renovatie zijn nieuwe hf-armaturen een goede keuze. Een compleet nieuw hoogfrequent armatuur, inclusief het plaatsen kost circa 120,- (deze kosten zijn exclusief de kosten voor het eventueel aanpassen van het plafond). De meerprijs ten opzichte van een conventioneel armatuur is circa 25,-. Door subsidiemogelijkheden (EIA) kunnen de meerkosten voor een deel wegvallen. Voor vervanging van de armaturen geldt dat dit op een natuurlijk vervangingsmoment altijd rendabel is. De kosten voor vervanging van alleen het voorschakelapparaat zijn ongeveer 50,- per armatuur. De energiebesparing is afhankelijk van de uitgangssituatie. Er valt ongeveer 20% te besparen bij één op één vervanging. Bij het verminderen van het aantal armaturen, zal de besparing verder toenemen. De gemiddelde terugverdientijd is 4 tot 6 jaar. 7.6 Vervangen halogeen accentverlichting door LED-verlichting Accentverlichting in representatieve ruimten of showrooms is onder te verdelen in kleine en grote spots. Laagvolt halogeenspots zijn eenvoudig te vervangen door LED-spots en besparen 75% energie. Bijkomend voordeel is de langere levensduur van de LEDlampen. De investeringskosten in LEDlampen zijn bij dagelijks gebruik binnen twee à drie jaar terugverdiend (CDM-T lampen zijn al energiezuinig en een goed alternatief). 7.7 Vervangen noodverlichting door energiezuinige LED-verlichting Reguliere vluchtrouteverlichting werkt met TL-lampen, een batterij en stroomaansluiting. Kies bij vervanging voor armaturen met LED-verlichting. LED-verlichting is energiezuinig, waardoor ook de batterij langer meegaat. De lampen gaan langer mee dan TL-lampen. De meerkosten van LED-vluchtrouteverlichting bedragen 20,- ten opzichte van de conventionele TL-armatuur. Door de energiebesparing van 90% en besparing op onderhoudskosten verdienen de meerkosten zich binnen 0,5-1 jaar terug, bij vervanging op een natuurlijk moment en binnen 7 jaar wanneer deze vervanging niet nodig is. LED-vluchtrouteverlichting (code ) staat op de energielijst 2010 en komen daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

17 T H E M A 8 : K O E L E N V A N P R O D U C T E N Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 8.1 Minimaliseer warmtebronnen in en nabij gekoelde toonbank: Visuele controle verlichting hoog boven de toonbank plaatsen TL-verlichting in de toonbank vervangen door LED airco niet richting de toonbank laten blazen Vervang verlichting in koel- en vriescellen door energiezuinige, Visuele controle aanwezigheid LED-lamp in koelcel minder warmtegevende LED-verlichting Installeer een deurdranger op koelcel Visuele controle aanwezigheid deurdranger Installeer tochtslabben in deur koelcel Visuele controle aanwezigheid tochtslabben Schakel de verlichting via de deur van de koelcel Visuele controle van aangaan verlichting als deur opengedaan wordt en uitgaan verlichting als deze weer dicht gaat Isoleren alle koudeleidingen van de koelinstallatie Visuele controle Controleer jaarlijks de goede sluiting van de deurrubbers van de koelcel Visuele controle, papier tussen deur moet klemmen, anders zijn rubbers aan vervaging toe Gebruik alleen gesloten koel- en vriesmeubelen (niet de toonbank!) Visuele controle van aanwezigheid afdekking Duurzame aanpassingen aan koel- en vriescellen bij verbouwing of vervanging: Controle van de offerte van de installateur Verbeteren isolatie van wanden en vloeren Toepassen van efficiëntere ventilatiemotoren Vervangen losse koelapparaten door één efficiënt geïntegreerd koelsysteem Frequentieregeling op koelinstallatie(s) Minimaliseer warmtebronnen in en nabij gekoelde toonbank 1. Verlichting hoog boven de toonbank plaatsen Verlichting boven een koelvitrine of de toonbank produceert warmte die de koeling moet wegkoelen. Hierbij wordt met name gedoeld op de sierverlichting boven gekoelde toonbanken. Verlichting die vlak boven een koelvitrine of toonbank hangt geeft meer warmte af aan de koelvitrine of toonbank dan verlichting die van veraf aanlicht. Installeer verlichting in het plafond boven de toonbank i.p.v. vlak boven de toonbank. Hiermee wordt bespaard op het energieverbruik van de gekoelde toonbank of koelvitrine. Voorkom daarnaast directe instraling van verlichting in toonbank of koelvitrine. 2. Verlichting in de toonbank vervangen door LED Investeer bij vervanging van de gekoelde toonbank in een toonbank met energiezuinige verlichting, zoals LED-verlichting. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

18 3. Uitblaasrichting van de airco niet op de toonbank richten De luchtstroom van de airco of verwarming kan de werking van de koeling verstoren. Bekijk of de luchtstromen van airco of verwarming niet direct op een koelvitrine of gekoelde toonbank gericht zijn. Hierdoor zal de koeling meer energie verbruiken voor het koelen van de producten. Pas de situatie aan door: De luchtstroom van de airco of verwarming te veranderen of; De koeling te verplaatsen. 8.2 Vervang verlichting in koel- en vriescellen door energiezuinige, minder warmtegevende LED-verlichting Vervang verlichting in koel- en vriescellen door energiezuinige verlichting, zoals LED-verlichting. LED-verlichting kan goed tegen schakelen van licht, heeft een hogere lichtopbrengst bij lage temperaturen dan TL-verlichting, verbruikt minder energie en veroorzaak minder warmte in de koel- of vriescel. 8.3 Installeer een deurdranger op koelcel Bij slechte sluiting van de deur van de koelcel treedt warmte de koelcel binnen dat vervolgens moet worden weggekoeld. Er komt tevens vochtige lucht binnen met als gevolg dat deze lucht op de verdamper condenseert en extra ijsvorming ontstaat. Dit heeft als resultaat een hoger verbruik van de elektriciteit en een kortere levensduur vanwege de extra aantal draaiuren. Installeer een deurdranger waardoor de tijd dat de deur openstaat verkort wordt en er minder kou verloren gaat. Een slechte kierdichting veroorzaakt een hoger elektriciteitsgebruik, het energiegebruik 2 tot 5% hoger ligt dan noodzakelijk. Een deurdranger is beschikbaar bij de meeste doe-het-zelf zaken en kost rond de 20,-. De gemiddelde terugverdientijd is 0,2 tot 1 jaar. 8.4 Installeer tochtslabben op koelcel Tochtslabben zijn geschikt voor koelcellen om de koude en warme ruimtes te scheiden. Er wordt bespaard op gas voor verwarming van de ruimte, en in het geval van gekoelde ruimtes op de elektriciteit voor koeling. Bij de toepassing van automatische deuren gebruikt de elektromotor wel elektriciteit. Tochtslabben kosten tussen de 500,- en 1.000,-. De terugverdientijd is sterk afhankelijk van het temperatuurverschil en de gebruikstijd en ligt tussen 1 en 4 jaar. 8.5 Schakel de verlichting via de deur van de koelcel Schakel de koelcelverlichting via een deurcontact of bewegingssensor. Hierdoor wordt minder elektriciteit verbruikt doordat verlichting niet meer onnodig aan blijft staan. Bij een deurcontact blijft de lamp alleen branden zolang de deur open staat. Als mensen vaak meer dan een paar seconden in de koel- of vriescel verblijven is een sensor een betere oplossing. De besparing is afhankelijk van de verlichting in de koelcel en het huidige lichtschakel gedrag. Er wordt bespaard op het verbruik van de verlichting en op het koelen/ vriezen in de cel. Gemiddeld wordt jaarlijks per koelcel 250 kwh tot 500 kwh aan elektriciteit bespaard. De investering bedraagt per deur circa 30,-. De gemiddelde terugverdientijd is 0,3 tot 1 jaar. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

19 8.6 Isoleren koudeleidingen van koelinstallatie Koelleidingen kunnen worden onderverdeeld in zuigleidingen (lage druk/temperatuur gedeelte van de koelinstallatie) en persleidingen. Zuigleidingen dienen altijd te worden geïsoleerd. Bij lage condensatiedruk (en lage temperatuur) is het ook zinvol de vloeistofleiding (persleiding) te isoleren. De leidingen worden anders door de omgeving opgewarmd en ontstaat er condens op de leidingen, waardoor deze sneller corroderen. Isolatie van koelleidingen kan 60 tot 80% van het verlies van koude via de leidingen voorkomen. Het leidingverlies is sterk afhankelijk van de dikte van de leiding en de temperatuur van koelvloeistof. 8.7 Controleer jaarlijks de goede sluiting van deurrubbers van de koelcel Vaak blijkt dat deuren van koel- en vriescellen niet goed sluiten als gevolg van versleten deurrubbers. Hierdoor verbruiken ze meer elektriciteit en gaat de kwaliteit van het product sneller achteruit. Vervang deze rubbers zodat de deuren weer goed sluiten en energie wordt bespaard. Test de sluiting van een deur met een vel papier. Stop het vel papier tussen deur en deurpost en sluit de deur. Het vel papier moet vastgeklemd blijven zitten. De investeringen en baten zijn sterk afhankelijk van de grootte van de koel- en vriescellen en de hoeveelheid kieren. De terugverdientijd is 0 tot 2 jaar. 8.8 Gebruik alleen gesloten koel- en vriesmeubelen Detaillisten hebben vaak naast de gekoelde toonbank ook open koelmeubelen in de winkel staan. Deze koelmeubelen kennen een groot koudeverlies, doordat de gekoelde inhoud in open verbinding staat met de omgeving. De gedachte dat dit impuls aankopen stimuleert valt in de praktijk tegen. Dek daarom de koel- en vriesmeubelen af. Zo wordt koudeverlies voorkomen en ijsvorming op de producten verminderd. De besparing als gevolg van afdekking komt neer op een besparing van 50% ten opzichte van de open situatie. De investering bedraagt tussen 100,- en 200,- per strekkende meter vitrine. De terugverdientijd is 1 tot 4 jaar. 8.9 Duurzame aanpassingen aan koel- en vriescellen bij verbouwing en vervanging Isoleer wanden en vloeren van koelcellen en vriescellen extra. Pas efficiënte ventilatiemotoren in koelcellen en vriescellen toe. Onderzoek of warmte kan worden hergebruikt voor ruimteverwarming of warmwatervoorziening. Vervang losse koelapparaten door één efficiënt geïntegreerd koelsysteem. Plaats frequentieregeling op koelinstallatie(s) Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

20 T H E M A 9 : W A R M W A T E R V O O R Z I E N I N G Maatregelen Beoordelingsrichtlijn Punten 9.1 Installeer een tijdklok op boiler, indien boiler aanwezig. visuele controle van aanwezigheid tijdklok tussen stekker en stopcontact boiler Installeer een zonneboiler voor warm water visuele controle aanwezigheid zonnecollectoren voor opwarmen water (soort radiatoren) op dak Installeer een tijdklok op boiler (indien boiler aanwezig) Een close-in boiler houdt water continu op een hoge temperatuur. Plaats een tijdschakelklok op de close-in boiler om te voorkomen dat deze onnodig in bedrijf is. Schakel de boiler bijvoorbeeld uit buiten werktijden of zorg dat boiler alleen aangaat als de schoonmaak er is. Met de maatregel kan ongeveer 15% besparing op het energieverbruik van de close-in boiler worden bespaard. De investering bedraagt ongeveer 15,-. De terugverdientijd bedraagt 1 à 2 jaar. 9.2 Installeer een zonneboiler De zon kan water verwarmen. Een zonnecollector op het dak, met een oriëntatie tussen zuidoost en zuidwest (een hellingshoek van 15 tot 70 en bij een oriëntatie vanaf zuid tot 60 naar oost of west), haalt warmte uit zonlicht en warmt daarmee water op in de boiler. Een standaard zonneboiler bestaat uit een collector met een oppervlak van ca. 3 m² en een voorraadvat van 80 tot 120 liter. De prijs van een huishoudelijk zonneboiler ligt tussen 2.000,- en 4.000,-, afhankelijk van de inhoud, de opbrengst (GJ) en de grootte van de zonnecollector (m²). De terugverdientijd is afhankelijk van het waterverbruik en bij dagelijks gebruik circa 10 jaar. Deze maatregel staat op de energielijst 2010 (code ) en komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investering Aftrek (EIA). Dit betekent dat u een extra bedrag ter grootte van 44% van het investeringsbedrag ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie AgentschapNL. Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

21 Punten * zie bijlage2 Onderzoeken Doen Gedaan N.v.t. Planning Realisatie B I J L A G E 1 : P L A N V A N A A N P A K E N E R G I E B E S P A R I N G Bedrijf: Laatste keer bijgewerkt: Toetsbaar door: Thema en Maatregelen 1 Energiemanagement 1.1 Meten en analyseren van verbruik jaarlijks Inzien jaarregistratie basis 1.2 Plan met acties jaarlijks bijwerken Inzien plan, tenminste 1 actie basis afgelopen jaar uitgevoerd en 1 actie voor komend jaar gepland 1.3 Nalopen good housekeeping punten Visuele controle basis 2 Duurzame energie 2.1 Koop groene stroom Administratieve controle 2 contract energieleverancier 2.2 Koop groen gas Administratieve controle 2 contract energieleverancier 2.3 Installeer PV zonnepanelen op het dak Visuele controle Gebruik restwarmte van apparatuur nuttig Visuele controle 2 3 Verwarmen winkel 3.1 Zet thermostaat lager buiten werktijden Visuele controle 1* 3.2 Isoleer verwarmingsleidingen en appendages in Visuele controle 1* onverwarmde ruimtes 3.3 Plaats HR CV met HR>105 bij vervanging Visuele controle 1* 3.4 Plaats frequentiegeregelde pomp bij vervanging Inkoop order 1* 4 Beperken energieverlies (isolatie winkelpand) 4.1 Dicht kieren bij deuren en ramen Visuele controle 1* 4.2 Verbeter warmteafgifte radiatoren door isolatie Visuele controle 1* borstwering achter radiatoren (huurpand of eigen pand) 4.3 Installeer een HR-luchtgordijn of automatisch deur Controle specificatieboekje luchtgordijn 2* Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

22 4.4 Isoleer uw winkelpand: plat dak, schuin dak of plafond boven zaak of spouwmuur Controle opdracht order 3* 5 Koelen winkel 5.1 Kies voor een ventilator voor koeling i.p.v. airco Visuele controle 1* 5.2 Beperk gebruik airco tot hooguit 5 graden verschil met Visuele controle instellingen 1* de buitentemperatuur (topkoeling) 5.3 Zuig de warmte van de oven ter plekke af indien deze in Visuele controle 1* een gekoelde ruimte staat 5.4 Voorzie de ramen met zoninval van zonwering Visuele controle Isoleer alle koudeleidingen tussen de koelmotor en airconditioningunit Visuele controle of opdracht order 1* 6 Ventileren 6.1 Schakel ventilatie met behulp van een sensor Visuele controle 1 7 Verlichting 7.1 Schakel de verlichting met een sensor Visuele controle Schakel buitenverlichting op schemerschakelaar en Visuele controle 1 bewegingssensor 7.3 Schakel reclameverlichting op tijdklok en eventueel Visuele controle 1 schemerschakelaar 7.4 Vervang 100% van de gloeilampen voor spaarlampen Visuele controle, afwezigheid 1 (met A-label) gloeilampen 7.5 Vervang TL-verlichting door energiezuinige HF TL, Visuele controle 1 eventueel met daglichtafhankelijk regeling 7.6 Vervang accentverlichting in de winkel door Visuele controle, minimaal 50% 1 energiezuinige, minder warme verlichting halogeenlampen is vervangen door LED 7.7 Vervang noodverlichting door energiezuinige LEDverlichting Visuele controle 1 8 Koelen van producten 8.1 Minimaliseer warmtebronnen in en nabij gekoelde Visuele controle 1* toonbank verlichting hoog boven de toonbank plaatsen TL-verlichting in de toonbank vervangen door LED airco niet richting de toonbank laten blazen 8.2 Vervang verlichting in koel- en vriescellen door Visuele controle 1* energiezuinige, minder warme LED-verlichting. 8.3 Installeer een deurdranger op koelcel (die net dat Visuele controle 1* Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

23 laatste stukje sluit) 8.4 Installeer tochtslabben in deur koelcel Visuele controle 1* 8.5 Schakel de verlichting via de deur koelcel Visuele controle 1* 8.6 Isoleren alle koudeleidingen van de koelinstallatie Visuele controle 1* 8.7 Controleer jaarlijks de goede sluiting van de Visuele controle 1* deurrubbers koelcel en herstel indien nodig 8.8 Gebruik alleen gesloten koel- en vriesmeubelen (niet de Visuele controle 1* toonbank!) 8.9 Duurzame aanpassingen aan koel- en vriescellen bij verbouwing of vervanging: Controle opdracht order 1* Verbeteren isolatie van wanden en vloeren Toepassen van efficiëntere ventilatiemotoren Vervangen losse koelapparaten door één efficiënt geïntegreerd koelsysteem Frequentieregeling op koelinstallatie(s) 9 Warmwatervoorziening 9.1 Installeer een tijdklok op de boiler Visuele controle Installeer een zonneboiler Visuele controle 3 Totaal aantal punten: Bronnen: Energiecentrum Midden- en Kleinbedrijf (Check uw koeling en bespaar zo 1.000,- per jaar) InfoMil Stichting Stimular ( Toelichting op de maatregelen is in apart document te lezen Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

24 B I J L A G E 2 : E N E R G I E M A A T R E G E L E N V O O R V E R S C H I L L E N D E D E T A I L L I S T E N In de lijst hieronder zijn alle mogelijke (rendabele) maatregelen voor vier verschillende detailhandel samengevat. In totaal zijn tussen de 27 en 31 relevante maatregelen van toepassing op de verschillende detaillisten. In het eerste overzicht staat de selectie van relevantie maatregel per branche weergegeven. In het tweede overzicht staan de maximaal te scoren punten. Maatregelen Informatiebron Slagers Bakkers Groente & Fruit Bloemist 1 Energiemanagement 1.1 Meten en analyseren van jaarlijks verbruik duurzaammkb.nl, duurzame bloemist duurzame slager 1.2 Opstellen actiepuntenlijst duurzaammkb.nl, duurzame slager, duurzame bloemist x x x x x x x x 1.3 Nalopen good housekeeping punten duurzaammkb.nl x x x x 2 Energie inkoop 2.1 Koop groene stroom in duurzaammkb.nl, duurzame bloemist x x x x 2.2 Koop groen gas in duurzaammkb.nl x x x x 2.3 leg zonnepanelen op dak duurzaammkb.nl x x x x 2.4 gebruik restwarmte van apparatuur nuttig duurzaammkb.nl x x x x 3 Verwarmen winkel (installatie) 3.1 Zet thermostaat lager buiten werktijden energiecentrum, bewuste bloemist 3.2 Isoleer cv-leidingen en appendages in onverwarmde ruimtes 3.3 Plaats bij vervangen CV tenminste HR CV R>105 op onderwaarde energiecentrum energiecentrum, bewuste bloemist x x x 4 Beperken energieverlies (gebouwschil) 4.1 Dicht kieren bij deuren en ramen energiecentrum x x x Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

25 4.2 verbeter warmteafgifte radiatoren door isolatie borstwering achter radiatoren (huurpand of eigen pand) duurzaammkb.nl, energiecentrum x x x 4.3 installeer een HR-luchtgordijn of automatisch deur duurzaammkb.nl, energiecentrum 4.4 isoleer uw eigen pand: plat dak, schuin dak of plafond boven zaak of spouwmuur duurzaammkb.nl, bewuste bloemist x x x x x x 5 koelen winkel (installatie) 5.1 Kies voor een ventilator voor koeling i.p.v. airco bewuste bloemist x x 5.2 Beperk gebruik airco, houdt 5 graden verschil met buitentemperatuur (topkoeling) bewuste bloemist, energiecentrum 5.3 Afzuigen warmte oven ter plekke indien deze in gekoelde Stimular x x ruimte staat 5.4 Ramen met zoninval zijn voorzien van zonwering bewuste bloemist x x x x 5.5 Isoleer koudeleidingen tussen koelmotor en airconditioning energiecentrum x x x x 6 Ventileren 6.1 Zet ventilatie uit buiten werktijden (handmatig of met sensor) energiecentrum x x x x 7 Verlichting 7.1 Schakel verlichting met sensor bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.2 Schakel buitenverlichting op schemerschakelaar en bewegingssensor 7.3 Schakel reclameverlichting op tijdklok en eventueel schemerschakelaar bewuste bloemist, duurzaammkb.nl bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.4 Vervang gloeilampen voor spaarlampen (met A-label) bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.5 Vervang TL-verlichting door energiezuinige HF TL, eventueel met daglichtafhankelijk regeling duurzame slager, bewuste bloemist x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

26 7.6 Vervangen accentverlichting in de winkel door energiezuinige, minder warme verlichting, eventueel met daglichtafhankelijke regeling (halogeen accentverlichting vervangen door LED) 7.7 Vervangen reclameverlichting en noodverlichting door energiezuinige LED-verlichting. duurzame slager, bewuste bloemist duurzame slager, bewuste bloemist x x x x x x x x 8 Koelen van producten 8.1 Minimaliseer warmtebronnen in en nabij gekoelde toonbank 8.2 Vervangen verlichting in koel- en vriescellen door energiezuinige, minder warme verlichting. 8.3 Installeer een deurdranger op koelcel (die net dat laatste stukje sluit) 8.4 Installeer tochtslabben in deur koelcel duurzame slager x x x duurzame slager x x x x bewuste bloemist x x x x 8.5 Verlichting schakelen aan de deur koelcel duurzame slager x x x x 8.6 Isoleren koudeleidingen van koelinstallatie duurzame slager x x x x 8.7 Goede sluiting rubbers deuren koelcel met jaarlijkse controle 8.8 Gebruik alleen gesloten koel- en vriesmeubelen in de winkel (niet de toonbank!) 8.9 Duurzame aanpassingen aan koel- en vriescellen bij verbouwing of vervanging energiecentrum x x x x duurzame slager, duurzame groenten en fruit duurzame slager, energiecentrum x x x x x x x 9 Warmwatervoorziening 9.1 Installeren tijdklok op boiler, indien boiler aanwezig. duurzame slager, duurzaammkb.nl x x x x 9.2 Installeer een zonneboiler duurzaammkb.nl x x x x maximum aantal extra maatregelen Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

27 Maatregelen met maximaal aantal te scoren punten Maatregelen Informatiebron Slagers Bakkers Groente & Fruit Bloemist 1 Energiemanagement 1.1 Meten en analyseren van jaarlijks verbruik duurzaammkb.nl, duurzame bloemist, duurzame slager 1.2 Opstellen actiepuntenlijst duurzaammkb.nl, duurzame slager, duurzame bloemist V V V V V V V V 1.3 Nalopen good housekeeping punten duurzaammkb.nl V V V V 2 Energie inkoop 2.1 Koop groene stroom in duurzaammkb.nl, duurzame bloemist Koop groen gas in duurzaammkb.nl Leg zonnepanelen op dak duurzaammkb.nl Gebruik restwarmte van apparatuur nuttig duurzaammkb.nl Verwarmen winkel (installatie) 3.1 Zet thermostaat lager buiten werktijden energiecentrum, bewuste bloemist 3.2 Isoleer cv-leidingen en appendages in onverwarmde ruimtes 3.3 Plaats bij vervangen CV tenminste HR CV R>105 op onderwaarde energiecentrum energiecentrum, bewuste bloemist Beperken energieverlies (gebouwschil) 4.1 Dicht kieren bij deuren en ramen energiecentrum Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

28 4.2 Verbeter warmteafgifte radiatoren door isolatie borstwering achter radiatoren (huurpand of eigen pand) duurzaammkb.nl, energiecentrum Installeer een HR-luchtgordijn of automatisch deur duurzaammkb.nl, energiecentrum 4.4 Isoleer uw eigen pand: plat dak, schuin dak of plafond boven zaak of spouwmuur duurzaammkb.nl, bewuste bloemist Koelen winkel (installatie) 5.1 kies voor een ventilator voor koeling i.p.v. airco bewuste bloemist beperk gebruik airco, houdt 5 graden verschil met buitentemperatuur (topkoeling) bewuste bloemist, energiecentrum afzuigen warmte oven ter plekke indien deze in gekoelde Stimular ruimte staat 5.4 ramen met zoninval zijn voorzien van zonwering bewuste bloemist isoleer koudeleidingen tussen koelmotor en airconditioning energiecentrum Ventileren 6.1 Zet ventilatie uit buiten werktijden (handmatig of met sensor) energiecentrum Verlichting 7.1 Schakel verlichting met sensor bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.2 Schakel buitenverlichting op schemerschakelaar en bewegingssensor 7.3 Schakel reclameverlichting op tijdklok en eventueel schemerschakelaar bewuste bloemist, duurzaammkb.nl bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.4 Vervang gloeilampen voor spaarlampen (met A-label) bewuste bloemist, duurzaammkb.nl 7.5 Vervang TL-verlichting door energiezuinige HF TL, eventueel met daglichtafhankelijk regeling duurzame slager, bewuste bloemist Energiemodule voor Energiebesparing bij de detailhandel versie 1, december

Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar

Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar Praktische checklist en reminderstickers Besparingstips voor productkoeling Let op ijsaanslag en onderneem actie Besparingtips voor productkoeling Productkoeling

Nadere informatie

Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar

Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar Check uw koeling en bespaar zo 1.000 per jaar Praktische checklist en reminderstickers Besparingstips voor productkoeling Let op ijsaanslag en onderneem actie Rekenvoordeel supermarkt Een supermarkt van

Nadere informatie

Ja Nee Nvt Maatregel Foto. Installaties & regelingen. Zijn de binnen- en buitensensoren op een representatieve locatie geïnstalleerd?

Ja Nee Nvt Maatregel Foto. Installaties & regelingen. Zijn de binnen- en buitensensoren op een representatieve locatie geïnstalleerd? Checklist Energiebesparing bedrijven algemeen Met behulp van deze checklist kunt u energiebesparende maatregelen in uw bedrijf inventariseren. Toelichting per maatregel of meer maatregelen kunt u vinden

Nadere informatie

Geef energiezaken de aandacht die zij waard zijn Gun uzelf het financiële voordeel van energiebesparing Gun uzelf het comfort en de uitstraling van

Geef energiezaken de aandacht die zij waard zijn Gun uzelf het financiële voordeel van energiebesparing Gun uzelf het comfort en de uitstraling van Goed voor elkaar! Geef energiezaken de aandacht die zij waard zijn Gun uzelf het financiële voordeel van energiebesparing Gun uzelf het comfort en de uitstraling van energie-efficiëntie Verbeter de werkprestaties

Nadere informatie

Energiebesparing. Kantoren A-01

Energiebesparing. Kantoren A-01 Energiebesparing in Kantoren A-01 Meijer Energie- & Milieumanagement BV, Laan van N.O.I. 277, 2593 BS Den Haag. tel: 070-315 57 15 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd,

Nadere informatie

Actielijst Erkende Maatregelen

Actielijst Erkende Maatregelen 1/11 Actielijst Erkende Maatregelen Code Actie Mijn situatie Wanneer? Ventileren van een Ruimte GC1 Ventilatiekanalen isoleren De ventilatiekanalen zijn niet geïsoleerd, het ventilatiesysteem staat tijdens

Nadere informatie

Resultaten energiescan Golfclub Zwolle

Resultaten energiescan Golfclub Zwolle Resultaten energiescan Golfclub Zwolle! Resultaten energiescan Golfclub Zwolle Hoog elektraverbruik door verlichting en ventilatie Hoge prijs voor energie Besparingspotentieel van 13.000 op energiekosten

Nadere informatie

Verwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie

Verwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Verwarm uw woning elektrisch Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Bespaar op energiekosten én het milieu De meeste woningen in Nederland gebruiken een cv-ketel op gas. Hiermee verwarmen

Nadere informatie

HR++-glas toepassen. a) Kantoor en/of showroom wordt verwarmd. a) Zelfstandig moment: Nee. Natuurlijk moment: Ja.

HR++-glas toepassen. a) Kantoor en/of showroom wordt verwarmd. a) Zelfstandig moment: Nee. Natuurlijk moment: Ja. Gebouwschil Nummer maatregel 1 Kantoor en/of showroom: Verlies van warmte en koude via beglazing in gemetselde gevel beperken. HR++-glas toepassen. a) Kantoor en/of showroom wordt verwarmd. b) Kantoor

Nadere informatie

Bespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl

Bespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptips die watt opleveren samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptip 1 Waterbesparende douchekop (max. 8L per minuut doe de emmerproef om dit te testen) ± 90 p.j. De groenste

Nadere informatie

Resultaten Rapport Klimaatgerust Wetgevingstool

Resultaten Rapport Klimaatgerust Wetgevingstool Resultaten Rapport Klimaatgerust Wetgevingstool Datum Ingevuld 12 mei 2019 Bedrijfsnaam Bedrijf x Sector Detailhandel Reeds gedaan Locatie (adres) Adress Niet van Contactpersoon Mevrouw / Meneer x Niet

Nadere informatie

Uitkomst controlebezoek Ontbreken energiegegevens (x facultatief indien geen energiegegevens zijn overlegd)

Uitkomst controlebezoek Ontbreken energiegegevens (x facultatief indien geen energiegegevens zijn overlegd) Op xxx controleerde de heer xx van de DCMR Milieudienst Rijnmond uw organisatie aan de xxx in xxxxx. Xx werd hierbij te woord gestaan door uw contactpersoon, de heer xx. Tijdens het controlebezoek is gecontroleerd

Nadere informatie

Oplossingenboek Energie besparen in de praktijk van het MKB metaal

Oplossingenboek Energie besparen in de praktijk van het MKB metaal Oplossingenboek Energie besparen in de praktijk van het MKB metaal De oplossingen Electromotoren Hergebruik van restwarmte Verwarming Verlichting Perslucht Toepassing PV Warmtepomp WKK installatie Isolatie

Nadere informatie

Energiescan.nu info@energiescan.nu www.energiescan.nu. Naam: Adres: Postcode Factuurnr.: Boekel, 6 januari 2016,

Energiescan.nu info@energiescan.nu www.energiescan.nu. Naam: Adres: Postcode Factuurnr.: Boekel, 6 januari 2016, Energiescan.nu info@energiescan.nu www.energiescan.nu Naam: Adres: Postcode Factuurnr.: Boekel, 6 januari 2016, Beste, Bedankt voor het invu llen van de Energiescan. Voor u ligt het adviesrapport. Op basis

Nadere informatie

Tabel 5.5 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing voor onderwijs. Gebouwschil. Ruimteventilatie. Ruimteverwarming 7

Tabel 5.5 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing voor onderwijs. Gebouwschil. Ruimteventilatie. Ruimteverwarming 7 Onderwijs Instellingen waar onderwijs, opleidingen en cursussen worden aangeboden met of zonder praktijkonderwijs. De inrichting heeft overwegend een onderwijsfunctie zoals aangehaald in het Bouwbesluit

Nadere informatie

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben

Nadere informatie

Energiebesparingkansen voor Sporthal Steinheim Gemeente Utrechtse Heuvelrug

Energiebesparingkansen voor Sporthal Steinheim Gemeente Utrechtse Heuvelrug Energiebesparingkansen voor Sporthal Steinheim Gemeente Utrechtse Heuvelrug Milieudienst Zuidoost-Utrecht mei 2012 Emi/ UHR1212.S002 opgesteld door beoordeeld door Erwin Mikkers Eginhard Rot versie 2.0,

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2014

Milieubarometerrapport 2014 Milieubarometerrapport 2014 SnelleVliet Touringcars BV Milieubarometer - 2014 SnelleVliet Touringcars BV Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar

Nadere informatie

Kenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub

Kenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energiebesparing bij een sportclub 23 januari 2017 Inhoudsopgave Energiebesparing bij een sportclub 3 Energiezuinige sportveldverlichting 3 Opwekken

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2017

Milieubarometerrapport 2017 Milieubarometerrapport 2017 Plaisier Milieubarometer - 2017 Plaisier Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die de milieubelasting

Nadere informatie

Hoe word je een energiebewuste handelaar?

Hoe word je een energiebewuste handelaar? Hoe word je een energiebewuste handelaar? Verlichting die onnodig brandt, kantoorapparatuur die niet of nauwelijks uitgeschakeld wordt, verwarming, koeling en ventilatiesystemen die onnodig ingeschakeld

Nadere informatie

Energie besparen en meer wooncomfort. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen.

Energie besparen en meer wooncomfort. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen. Energie besparen en meer wooncomfort Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen. Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt

Nadere informatie

Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem. uw nieuwe. woning

Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem. uw nieuwe. woning Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem uw nieuwe woning Water/water warmtepomp: - Verwarming in koude maanden door gebruik van bodemwarmte - Koeling in warme maanden door gebruik van

Nadere informatie

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is

Nadere informatie

: Bezoekresultaten naleving milieuwetgeving energiebesparing

: Bezoekresultaten naleving milieuwetgeving energiebesparing T.a.v. 's-hertogenbosch Uw brief van : Ref. : NAAM ambtenaar Uw kenmerk : Tel. : Ons kenmerk : SO/MIL Fax : Datum : E-mail : milieu@s-hertogenbosch.nl Onderwerp :

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2016

Milieubarometerrapport 2016 Milieubarometerrapport 2016 Plaisier Milieubarometer - 2016 Plaisier Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die de milieubelasting

Nadere informatie

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam GREEN PACKAGE Energie uit de lucht - 100% duurzaam Het comfort van vloerverwarming, koeling en warmtapwater in een duurzaam energiesysteem voor bij u thuis. Frisse Lucht Green Package, duurzame energie

Nadere informatie

Samen besparen we ons rijk. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer

Samen besparen we ons rijk. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer Samen besparen we ons rijk Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt

Nadere informatie

Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua

Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua Het hoofddoel is: het omlaag brengen van uw energierekening door gedragsinvloeden & techniek én het produceren van duurzame energie;

Nadere informatie

Startadvies Energiebesparing

Startadvies Energiebesparing Startadvies Stephanusplein 1, 7772 BR Hardenberg Startadvies : Op basis van de besparingscheck (zie bijlage) heeft uw woning een indicatief energielabel F. Het energielabel voor woningen loopt van A tot

Nadere informatie

Installatie overzicht bij EPC-concepten

Installatie overzicht bij EPC-concepten Installatie overzicht bij EPC-concepten Dit boekje geeft een overzicht van de belangrijkste installaties zoals die nu op de markt aanwezig zijn. PelserHartman probeert u een zo volledig mogelijk overzicht

Nadere informatie

Warmtepompen. Een introductie

Warmtepompen. Een introductie Warmtepompen Een introductie Inhoud presentatie Introductie 040energie Warmtepompen: Principe Varianten Financieel Is mijn huis geschikt? Vragen? Introductie 040Energie 040energie is een vereniging van

Nadere informatie

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel. Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen

Nadere informatie

Energiebespaar Tips!

Energiebespaar Tips! Energiebespaar Tips! Hieronder vind u een aantal tips waarmee u op uw energierekening vele euro s kunt besparen. De tips zijn verdeeld in de verschillende onderdelen waaraan u energie verbruikt in uw huis.

Nadere informatie

Beschrijving. Hoe weet u of u conventionele TL hebt?

Beschrijving. Hoe weet u of u conventionele TL hebt? Beschrijving Vaak is de basisverlichting in een bedrijf TL-verlichting. Daarbij wordt het energieverbruik veroorzaakt door de TL-buis én het voorschakelapparaat (ook wel starter genoemd). Er zijn zuinige

Nadere informatie

Energie Energiebesparing en Winst

Energie Energiebesparing en Winst Energie Energiebesparing en Winst Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Checklist rubber en kunststofverwerkende industrie Hieronder is een checklist weergegeven die voor het inventariseren

Nadere informatie

Maatregelen voor "IVVU Zorginstelling"

Maatregelen voor IVVU Zorginstelling voor "IVVU Zorginstelling" Toelichting Maatregelen De Milieubarometer bevat een maatregelenmodule met de maatregelen die gangbaar zijn in de branche. De lijst hiernaast geeft weer welke van de maatregelen

Nadere informatie

Is uw onderneming klaar voor de toekomst? Zeven tips om te besparen op energie

Is uw onderneming klaar voor de toekomst? Zeven tips om te besparen op energie Is uw onderneming klaar voor de toekomst? Zeven tips om te besparen op energie Lever een positieve bijdrage aan een betere wereld Is uw onderneming klaar voor de toekomst? Volgens de gestelde klimaatdoelstellingen

Nadere informatie

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS Wonen Zuid vindt duurzaam en energiezuinig bouwen belangrijk. Dit is beter voor ons milieu en huurders kunnen hiermee besparen op hun energierekening.

Nadere informatie

Gemeente Baarn. Provincie Utrecht

Gemeente Baarn. Provincie Utrecht Gemeente Baarn Provincie Utrecht Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Duurzame financiering Subsidies Uitdaging:

Nadere informatie

Quickscan energiebesparing

Quickscan energiebesparing Quickscan energiebesparing Golf Club Zeegersloot Kromme Aarweg 5 Alphen a/d Rijn Samen op weg naar 30% besparing! ~ 1 15 maart 2013 Inleiding Als relatie van etb a. hogenes bv heeft u gebruik gemaakt van

Nadere informatie

Energiebespaar Tips!

Energiebespaar Tips! Energiebespaar Tips! Hieronder vind u een aantal tips waarmee u op uw energierekening vele euro s kunt besparen. De tips zijn verdeeld in de verschillende onderdelen waaraan u energie verbruikt in uw huis.

Nadere informatie

Activiteitenregeling milieubeheer Geldend van t/m heden

Activiteitenregeling milieubeheer Geldend van t/m heden enregeling milieubeheer Geldend van 01-01-2018 t/m heden Bijlage 10. behorende bij artikel 2.16 van de enregeling milieubeheer 9. Agrarische sector Inrichtingen waar activiteiten met betrekking tot gewassen

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2015

Milieubarometerrapport 2015 Milieubarometerrapport 2015 DARETRONICS B.V. Milieubarometer - 2015 DARETRONICS B.V. Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen

Nadere informatie

Tabel 5.6 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing voor commerciële datacenters

Tabel 5.6 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing voor commerciële datacenters Commerciële datacenters Bedrijven met activiteiten voor transport, bewerking en opslag van data door het extern beschikbaar stellen van serverruimten en ICT-apparatuur. Ter indicatie de SBI-codes die voor

Nadere informatie

Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden.

Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden. Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden www.maakgoudaduurzaam.nl spouwmuur isolatie De groenste energie is energie die je niet gebruikt! Een spouwmuur bestaat uit twee muurdelen

Nadere informatie

ENERGENCE Quick-Scan. V.v.E. Voorbeeldig. Project adres: Bespaarstraat 44 1010 EN Amsterdam

ENERGENCE Quick-Scan. V.v.E. Voorbeeldig. Project adres: Bespaarstraat 44 1010 EN Amsterdam ENERGENCE Quick-Scan V.v.E. Voorbeeldig Project adres: Bespaarstraat 44 1010 EN Amsterdam Uitgevoerd door: ENERGENCE Herman van den Berg Westhavenweg 58F 1042 AL Amsterdam Datum: 15-01-2015 Disclaimer:

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2015

Milieubarometerrapport 2015 Milieubarometerrapport 2015 4A Milieuwinst Milieubarometer - 2015 4A Milieuwinst Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die

Nadere informatie

: Bezoekresultaten naleving milieuwetgeving energiebesparing, locatie te Kies een item.

: Bezoekresultaten naleving milieuwetgeving energiebesparing, locatie te Kies een item. T.a.v. s-hertogenbosch/rosmalen Uw brief van : Ref. : De heer Kies een item. Uw kenmerk : Tel. : 073-615 9012 Ons kenmerk : SO/MIL Fax : 073-615 9798 Datum : E-mail : milieu@s-hertogenbosch.nl

Nadere informatie

Opwekking duurzame energie en terugverdientijden. Niek Tramper

Opwekking duurzame energie en terugverdientijden. Niek Tramper en terugverdientijden Niek Tramper en terugverdientijden Zonneboiler geeft warm tapwater Zonnepanelen geven elektriciteit Warmtepomp geeft verwarming Pelletkachel geeft verwarming Zonneboiler Uitgangspunt:

Nadere informatie

Energie besparen in en om het huis. Sjaak Vogel Oktober 2010

Energie besparen in en om het huis. Sjaak Vogel Oktober 2010 Energie besparen in en om het huis Sjaak Vogel Oktober 2010 Waarom energie besparen? De kosten van energie nemen toe Energiekosten vormen nu gemiddeld 10% van het besteedbaar inkomen. Hoe zal dat de komende

Nadere informatie

Zonne-energie gratis en schoon

Zonne-energie gratis en schoon Zonne-energie gratis en schoon Samen gaan we voor duurzaam Genieten van de zon. Buiten in de tuin, in het park of op het strand. De zon geeft ons gratis energie. We kunnen de zon ook op een andere manier

Nadere informatie

Pilot verduurzaming commercieel vastgoed Nijmegen Aanpak klimaatneutraal maken van (winkel)panden: het klimaatgerust programma

Pilot verduurzaming commercieel vastgoed Nijmegen Aanpak klimaatneutraal maken van (winkel)panden: het klimaatgerust programma 11 juni 2019 Pilot verduurzaming commercieel vastgoed Nijmegen Aanpak klimaatneutraal maken van (winkel)panden: het klimaatgerust programma Uitgevoerd door: In samenwerking met: Wat gaan we doen? Projectactiviteiten

Nadere informatie

Tabel 12. Erkende maatregelen voor energiebesparing in hotels en restaurants. Gebouwschil. Ruimteventilatie 3-5. Ruimteverwarming 10 13

Tabel 12. Erkende maatregelen voor energiebesparing in hotels en restaurants. Gebouwschil. Ruimteventilatie 3-5. Ruimteverwarming 10 13 12. Hotels en restaurants Inrichtingen waar logies verschaft wordt voor kortstondig verblijf in hotels en motels of inrichtingen waar hoteldienstverlening plaatsvindt (zoals pensions en appartementhotels)

Nadere informatie

Informatieblad. verwarmingsinstallatie. Comfortabel klimaatsysteem. Rokade

Informatieblad. verwarmingsinstallatie. Comfortabel klimaatsysteem. Rokade Informatieblad verwarmingsinstallatie Rokade 2011 Comfortabel klimaatsysteem Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem Duurzaamheid is een centraal thema in Rokade. Als bewoner profiteert u daarvan.

Nadere informatie

bedrijfsgegevens 1.1 Analyse energieverbruik Gemeente Hilvarenbeek Ingekomen: 25-01-2016

bedrijfsgegevens 1.1 Analyse energieverbruik Gemeente Hilvarenbeek Ingekomen: 25-01-2016 bedrijfsgegevens Gemeente Hilvarenbeek Ingekomen: 25-01-2016 Naam inrichting Projectlocatie Telefoonnummer Type agrarisch bedrijf Bartels Onroerend Goed Diessen B.V. Toekomstweg 2, 5087 TL Diessen / Beerseweg

Nadere informatie

Rijksoverheid. Veel besparingsmogelijkheden t/m t/m 100. Dubbel glas. Dubbel glas. Niet extra geïsoleerd. Niet van toepassing. Nee.

Rijksoverheid. Veel besparingsmogelijkheden t/m t/m 100. Dubbel glas. Dubbel glas. Niet extra geïsoleerd. Niet van toepassing. Nee. Rijksoverheid Energielabel woning Westvest 191 2611BZ Delft BAG-ID: 0503010000010395 Veel besparingsmogelijkheden Energielabel B Registratienummer 863374920 Datum van registratie 13-01-2016 Geldig tot

Nadere informatie

Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.)

Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.) Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.) Dit is een voorbeeld van een checklist van een tennisvereniging met 10 kunstgrasbanen en een kantine met kleedruimten. De checklist heeft betrekking

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met

Nadere informatie

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop

Nadere informatie

Welke maatregelen zijn/worden uitgevoerd en per wanneer zijn/worden deze gerealiseerd?

Welke maatregelen zijn/worden uitgevoerd en per wanneer zijn/worden deze gerealiseerd? bedrijfsgegevens naam inrichting : R.T.A. Paulissen. adres : Frankenstraat 2 Postcode : 5089 NE Plaats : Haghorst Telefoonnummer : +31135044041 Type agrarisch bedrijf : 1.1 Analyse energieverbruik 1. Is

Nadere informatie

Goed Voorbeelden boekje

Goed Voorbeelden boekje Goed Voorbeelden boekje Tien tips om je historische woning energiezuiniger te maken gagoed.nl 2 Woon jij in een historische 3 woning en wil je Goed omgaan met energie? Tegenwoordig stellen we nieuwe eisen

Nadere informatie

KLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis

KLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.

Nadere informatie

Zuinig met energie. waar je thuis bent...

Zuinig met energie. waar je thuis bent... Zuinig met energie waar je thuis bent... Goed voor het milieu en voor uw portemonnee HEEMwonen investeert fors in energiebesparende maatregelen. Dit doen we heel bewust. Zo verlagen we de energielasten

Nadere informatie

Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat.

Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat. Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat. Een nieuwe, zuinige ketel? Denk er nu al over na! Is uw ketel oud aan het worden? Wacht niet totdat hij stuk

Nadere informatie

ENERGIEZUINIG WONEN 10 tips

ENERGIEZUINIG WONEN 10 tips ENERGIEZUINIG WONEN 10 tips 1 Je woning isoleren en begin daar waar isoleren het meeste oplevert, dus waarmee je je energievraag zo veel mogelijk terugbrengt. Veel mensen kopen eerst zonnepanelen om energie

Nadere informatie

Energiescan. van: De Brink 6 te: 9999 DM Ons Dorp op: 15 maart 2014 door: Matthes Advies

Energiescan. van: De Brink 6 te: 9999 DM Ons Dorp op: 15 maart 2014 door: Matthes Advies Energiescan van: De Brink 6 te: 9999 DM Ons Dorp op: 15 maart 2014 door: Matthes Advies Energiescan voor woningen in opdracht van: de heer E. Scanner Straat en nr. gekeurde woning: De Brink 6 Postcode:

Nadere informatie

Goed Voorbeelden boekje

Goed Voorbeelden boekje BurenRoute Goed Voorbeelden boekje Tien tips om je oude woning energiezuiniger te maken gagoed.nl 2 Woon jij in een oude woning en wil je Goed omgaan met energie? 3 Tegenwoordig stellen we nieuwe eisen

Nadere informatie

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder

Nadere informatie

Bewustwording Organiseer een warme truiendag. Zo kan de verwarming een dag uitblijven en maak je leden bewust van het besparen van energie.

Bewustwording Organiseer een warme truiendag. Zo kan de verwarming een dag uitblijven en maak je leden bewust van het besparen van energie. Energiebeheer Bij duurzaamheid wordt vaak gedacht aan zonnepanelen en LED-verlichting, die grote investeringen vragen. Vaak worden eenvoudige maatregelen (quickwins) vergeten, maar deze kunnen al zorgen

Nadere informatie

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Duurzame financiering Subsidies ~45% Energielabel D of lager Een gemiddeld

Nadere informatie

Rapportage Energiescan. van den hoff

Rapportage Energiescan. van den hoff Rapportage Energiescan Metaal algemeen van den hoff Energiecentrum MKB Loodsboot 10 3991 CJ HOUTEN Voor: van den hoff EINDHOVEN Contactpersoon: c.saffrie Dit rapport is opgesteld op basis van de door u

Nadere informatie

Meer wooncomfort. Nu tijdelijk 250,- korting op. van een zonneboiler. en minder energieverbruik door 100% rendement van de zon

Meer wooncomfort. Nu tijdelijk 250,- korting op. van een zonneboiler. en minder energieverbruik door 100% rendement van de zon WIJ REGELEN HET VOOR U! Nu tijdelijk 250,- korting op uw zonnepanelensysteem bij de aanschaf van een zonneboiler Zonneboiler Meer wooncomfort en minder energieverbruik door 100% rendement van de zon voltalimburg.nl/zonneboiler

Nadere informatie

Actief bezig met de I-CE!

Actief bezig met de I-CE! Actief bezig met de I-CE! Speciaal voor dorpshuizen heeft inrg een aantal leuke tips en weetjes over energiebesparing verzameld! In deze mail geeft inrg een aantal tips en weetjes over de I-CE die onlangs

Nadere informatie

- QUICKSCAN - Deze vereniging telt in totaal 3 appartementen. De VvE bestaat uit particuliere woningeigenaren en één belegger.

- QUICKSCAN - Deze vereniging telt in totaal 3 appartementen. De VvE bestaat uit particuliere woningeigenaren en één belegger. - QUICKSCAN - Klimaatroute Nieuwe Hemweg 2 1013 BG Amsterdam Tel: 020-7009438 info@klimaatroute.nl KVK nr.: 52599744 PROJECTOMSCHRIJVING Deze quickscan is uitgevoerd op 5 maart 2018 RAPPORT Deze vereniging

Nadere informatie

EQ concept. Duurzame installatie voor een woning van 100 m2 met een EPC van 0,4

EQ concept. Duurzame installatie voor een woning van 100 m2 met een EPC van 0,4 EQ concept Duurzame installatie voor een woning van 100 m2 met een EPC van 0,4 ZONNEPANELEN Een woning kan niet zonder elektriciteit. Deze EQ woning voorziet deels in zijn eigen elektriciteitsvoorziening

Nadere informatie

Hands on energiescan sportverenigingen. Energiek vooruit 18 september 2014

Hands on energiescan sportverenigingen. Energiek vooruit 18 september 2014 Hands on energiescan sportverenigingen Energiek vooruit 18 september 2014 Inhoud 1. Wat houdt de scan in? 2. Uitkomst van de scan 3. Aandacht voor financiering 4. Workshop 1. Wat houdt de scan in? Intake

Nadere informatie

Hoe kan ik energie besparen? De Woningstichting helpt u!

Hoe kan ik energie besparen? De Woningstichting helpt u! energie besparen = woonlasten verlagen VRAGEN? Bent u geïnteresseerd in één van de mogelijkheden die in deze brochure zijn beschreven, heeft u nog vragen of wilt u meer weten over de kosten? Vul dan het

Nadere informatie

RI&E 3 ADVIES rapport: Energiemaatregelen. Van Elst Grafisch Afwerker BV

RI&E 3 ADVIES rapport: Energiemaatregelen. Van Elst Grafisch Afwerker BV PRAKTISCH MILIEUBELEIDIN DE GRAFIMEDIA RI&E 3 ADVIES rapport: Van Elst Grafisch Afwerker BV Uitgave van: : Dienstencentrum maandag 13 augustus 2012 Rapport van Van Elst Grafisch Afwerker BV te Apeldoorn

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze

Nadere informatie

Erkende Maatregelenlijst Bouwmaterialen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

Erkende Maatregelenlijst Bouwmaterialen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Erkende Maatregelenlijst Bouwmaterialen In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Erkende Maatregelenlijst Bouwmaterialen Het gaat om inrichtingen voor de vervaardiging van stortklaar

Nadere informatie

ENERGIE BESPAREN. Je kunt de koffer natuurlijk nog aanvullen met andere interessante materialen of foto's.

ENERGIE BESPAREN. Je kunt de koffer natuurlijk nog aanvullen met andere interessante materialen of foto's. ENERGIE BESPAREN De energiekoffer 1 Hoe ga je zelf aan de slag? Koop een koffer aan en vul ze met: een spaardouchekop een bruismondstuk en doorstroombegrenzer spaarlampen een tijdschakelklok/timer een

Nadere informatie

Cursus energiebesparing bij de dorpshuizen in Tytsjerksteradiel

Cursus energiebesparing bij de dorpshuizen in Tytsjerksteradiel Cursus energiebesparing bij de dorpshuizen in Tytsjerksteradiel W2N advies bureau in Drachten Freerk Wiersum Inhoud Deel1 Deel2 - Trias energetica - Verbruik/kosten - Constructie/installatie - Monitoring

Nadere informatie

CO2-Reductieplan. Klaver Infratechniek B.V. Techniek voor en door de mens. Versie 1.1 28 november 2011

CO2-Reductieplan. Klaver Infratechniek B.V. Techniek voor en door de mens. Versie 1.1 28 november 2011 CO2-Reductieplan Klaver Infratechniek B.V. Versie 1.1 28 november 2011 Techniek voor en door de mens Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Energie en CO2 Reductie scope 1... 4 1.1 Wagenpark en brandstof... 4

Nadere informatie

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Subsidies en regelingen ~38% Energielabel D of lager Anticiperen op

Nadere informatie

Verdeling gemiddeld energieverbruik NL. Auto (benzine)

Verdeling gemiddeld energieverbruik NL. Auto (benzine) Warmtepomp Het gebruik van verwarming en warm water bepalen een zeer groot deel van het energieverbruik van een woning. Het gebruik van een warmtepomp is een (gedeeltelijk of volledig) alternatief voor

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

De zon als energiebron!

De zon als energiebron! De zon als energiebron! Zelf elektriciteit opwekken met de zon? Door middel van (diverse) subsidie(s) is het zéér rendabel! Met zonnepanelen verlaagt u uw energiekosten. Deze besparing wordt alleen maar

Nadere informatie

Trias energetica. Verdiepende opdracht

Trias energetica. Verdiepende opdracht 2015 Trias energetica Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over de Trias energetica, een strategie voor het bereiken van een zo duurzaam mogelijke energievoorziening. Pagina

Nadere informatie

U kunt energie besparen. De belangrijkste en meest urgente verbeterpunten worden in onderstaande tabel weergegeven.

U kunt energie besparen. De belangrijkste en meest urgente verbeterpunten worden in onderstaande tabel weergegeven. Dhr. Jansen Voorbeeldstraat 26 9411 VR Voorbeeldstad Beilen: 11 april 2014 Uw adviseur: Floris van Dijk Geachte heer Jansen, Op 2 april 2014 is uw woning door mij onderzocht om de mogelijkheden voor het

Nadere informatie

Zonne Energie iets voor WBB?

Zonne Energie iets voor WBB? Zonne Energie iets voor WBB? 23 januari 2012 Fernando de Beurs 06 55 163 013 jfdebeurs@debeurs partners.nl Agenda Introductie Achtergrond Doel van vanavond Vragen op de uitnodiging Zonne energie in het

Nadere informatie

Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem A++ Uw nieuwe woning

Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem A++ Uw nieuwe woning Itho Daalderop Energiezuinig en comfortabel klimaatsysteem A++ Uw nieuwe woning 2.800,- subsidie WPU XL A ++ A + A Water/water warmtepomp: - Verwarming in koude maanden door gebruik van bodemwarmte - Koeling

Nadere informatie

50% GENIET VAN COMFORT ÉN BESPAAR ENERGIE. NU een Remeha zonneboiler met 1000 voordeel! Zoveel bespaart u!

50% GENIET VAN COMFORT ÉN BESPAAR ENERGIE. NU een Remeha zonneboiler met 1000 voordeel! Zoveel bespaart u! GENIET VAN COMFORT ÉN BESPAAR ENERGIE InstalCenter maakt het ook voor ú betaalbaar! NU een Remeha zonneboiler met 1000 voordeel! Zoveel bespaart u! Mechanische ventilatie: 80% pag. 2 Circulatiepomp: 80%

Nadere informatie

Tabel 5.1 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing in de Metalelektro en mkb-metaal. Gebouwschil. Ruimteverwarming 5-8

Tabel 5.1 Aangewezen erkende maatregelen voor energiebesparing in de Metalelektro en mkb-metaal. Gebouwschil. Ruimteverwarming 5-8 1. Metalelektro en mkb-metaal Bedrijven waar metalen in primaire vorm en/of metaalproducten inclusief machines en apparaten (ook elektrische en elektronische) worden vervaardigd. Denk aan giet-, wals-,

Nadere informatie

UW NIEUWE APPARTEMENT DUURZAAM EN COMFORTABEL

UW NIEUWE APPARTEMENT DUURZAAM EN COMFORTABEL groen woonbastion in het centrum van Maastricht UW NIEUWE APPARTEMENT DUURZAAM EN COMFORTABEL UW NIEUWE APPARTEMENT IS ZEER DUURZAAM EN COMFORTABEL Gefeliciteerd met uw nieuwe appartement in ons project

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.

Nadere informatie

SEC. Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018

SEC. Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018 Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018 Onze focus Creëren van comfort 100% duurzaam Samenwerken in de keten Wat is comfort? Ja / nee? Ja / nee? Ja / nee? Wat

Nadere informatie

Ik kan de meeste energie besparen door de volgende maatregel(en) toe te passen: 1. 2. 3.

Ik kan de meeste energie besparen door de volgende maatregel(en) toe te passen: 1. 2. 3. Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. CO₂ uitstoot (ton per jaar ) Investeringen

Nadere informatie

Hoe kan ik energie besparen en verduurzamen in de eigen woning? Los van het gas? Teus van Eck maart 2019

Hoe kan ik energie besparen en verduurzamen in de eigen woning? Los van het gas? Teus van Eck maart 2019 Hoe kan ik energie besparen en verduurzamen in de eigen woning? Los van het gas? Teus van Eck maart 2019 Doel van de bijeenkomst Informatie over: 1. Waarom doen we dit en waar staan we in Nederland? 2.

Nadere informatie

Milieubarometerrapport 2014 (2014 mei t/m dec)

Milieubarometerrapport 2014 (2014 mei t/m dec) Milieubarometerrapport 2014 (2014 mei t/m dec) DZyzzion Milieubarometer - 2014 (2014 mei t/m dec) DZyzzion Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar

Nadere informatie