Zingen om je thuis te voelen Katern over het nieuwe liedboek

Transcriptie

1 Zingen om je thuis te voelen Katern over het nieuwe liedboek Het muziekprofiel van de gemeente Samenwerking tussen predikanten en kerkmusici speerpunt Cantor helpt gemeentezang op hoger plan Aansluiting bij de bestaande praktijk Toerusting bij het gebruik

2 2 Zingen met hart en ziel Wat nieuw is, wordt oud. In veel gemeenten gingen de laatste jaren naast het nieuwe liedboek van 1973 steeds meer andere bundels open: Tussentijds, Geroepen om te zingen, Evangelische Liedbundel, Gezangen voor Liturgie De synode vroeg, via de classes, aan de plaatselijke gemeenten naar hun praktijk van zingen. Daarbij werd ook de vraag naar ideeën over een nieuw liedboek gesteld. De synode besloot daarop de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied te vragen met een nieuw liedboek te komen, veelkleuriger, met meer stijlen in muziek en tekst, en met aandacht voor nieuwe ontwikkelingen zoals het vieren van de drie dagen van Pasen, de vraag naar aanbiddingsliederen, meer eenvoudige teksten en aandacht voor kinderen en jeugd. Overzicht Nu ligt dat boek in onze handen. Een schat aan liederen en teksten, overstelpend veel voor wie het niets vermoedend openslaat. De indeling is heel logisch, u kunt vast snel de weg vinden. Het liedboek begint bij de bijbelse liederen: de psalmen en bijbelse lofzangen, zoals die van Maria, Simeon en Zacharias. De psalmen nummeren van 1 tot 150; maar het zijn met elkaar ruim 280 liederen! Van sommige psalmen komen namelijk meer varianten voor. Psalm 23 spant de kroon, maar ook 103, 130 en 139 zijn rijk vertegenwoordigd. Daarna gaat de nummering door met lied 151, de lofzang van Mozes en Mirjam, en verder tot het laatste opgenomen bijbelse loflied, lied 161. Vergadering van de redactie van het nieuwe liedboek in de Bergkerk in Amersfoort. Foto Roel Bosch. Daarna komen vier hoofdstukken die elk een gang door de tijd weergeven. In de getijden van de dag vinden we liederen en gebeden voor morgen, middag en avond, en liederen en teksten rond de maaltijd. In de eerste dag volgen we de kerkdienst. Van opening tot slotlied, met kyrie en gloria tot credo, liederen voor bij belijdenis en doop en avondmaal. Natuurlijk met de zegen aan het slot. De getijden van het jaar voeren van Advent tot Voleinding, met een rijke keus aan liederen. Vaak, zoals in de adventstijd en rond Pasen, vindt u per zondag aparte liederen. Ook hervormingsdag en vieringen rond de geloofsgetuigen Franciscus, Martinus, Willibrord en Nicolaas krijgen een lied. De vierde cirkel voert ons het hele leven door. Hier staan de liederen rond geboorte, trouw, de reis door het leven, bidden en geloven, maar ook rond twijfel en vragen. Hier komt uiteindelijk ook de levensgrens in zicht: ziekte, overlijden, uitvaart, samenzijn en delen van pijn. In het laatste hoofdstuk, samen leven, vindt u in vier paragrafen de thema s Kerk, Schepping, Gerechtigheid en Vrede aan bod. Het Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk eindigt dus met vrede, een mooie gedachte! Anders dan het oude boek? De vragen die uit gemeenten binnen de Protestantse Kerk Nederland kwamen zijn met dit boek beantwoord. Daarnaast ook vragen uit de zeven andere kerken die meededen! Het is daarmee een breed en ruim boek geworden. De verschillen in taal en toon zijn veel groter dan vroeger. Dichters die God met Gij aanspreken, naast anderen die Jij als titel gebruiken. Kerken en mensen zullen elk zelf hun omgang met dit boek kunnen gaan bepalen. Het biedt meer dan genoeg stof tot zingen, bidden, lezen, luisteren! Dr. Roel A. Bosch predikant van de Noorderlichtgemeente in Zeist. Hij zingt bij het Vocaal Theologen Ensemble en publiceerde onder andere over de Psalmberijming van 1773 en de Evangelische Gezangen van De generale synode van 26 april heeft het nieuwe liedboek ter beproeving vrijgegeven. Gemeenten ontvangen te zijner tijd informatie met het oog op de beproeving. Gemeenten die dat wensen, kunnen gratis begeleidingsbundels bij het nieuwe liedboek aanvragen via de mailing aan predikanten en kerkenraden van mei 2013.

3 3 Christiaan Winter en kinderen van de Oudekerkgemeente met Palmpasen. Cantor helpt gemeentezang op hoger plan Met de komst van het versgebakken Liedboek komt de cantor er niet meer zo gemakkelijk af. Hij of zij heeft daar waar de liturgie gevierd wordt een belangrijke eigen functie. Protestanten hebben een oersterke traditie waar het de gemeentezang betreft. De actieve participatie van de kerkganger uit zich voor een belangrijk deel in het meezingen. Waar ze over het algemeen minder goed in zijn, is het samenspel van de liturgie. Hoewel ieder zal onderschrijven dat het de gemeente is die viert, zou het samenspel vaak meer kunnen bijdragen aan de dynamiek van de viering. Daarin is een belangrijke taak weggelegd voor de cantor. Deze kan de gemeente overhalen, aanzetten en uitdagen tot zingen. Het nieuwe liedboek levert daartoe een verscheidenheid aan materiaal. Instructieve en enthousiasmerende zang van de cantor kan de gemeentezang een stap verder helpen of misschien wel op een hoger plan brengen. Het zingen in de liturgie vraagt echter wel bijzondere vaardigheden van de voorzanger. Technisch goed kunnen zingen is niet hetzelfde als liturgisch goed kunnen zingen, al is een goede zangtechniek natuurlijk wel de basisvoorwaarde voor liturgische zang. Het gaat bovendien om een dienstbare opstelling, een manier van zingen die niet afleidt van waar het werkelijk om draait: het op een aansprekende wijze voor het voetlicht brengen van de tekst. De eerste taak van de cantor is al sinds de vroege kerk het zingen van de antwoordpsalm, onderdeel van de dienst van het Woord. De antwoordpsalm is deel van de schriftlezingen en is daarom voluit verkondiging. Maar die psalm moet gezongen worden. Het nieuwe liedboek levert een keur aan bewerkingen van de psalmen juist voor deze plek in de liturgie. Deze verkondigende rol is het uitgangspunt voor alle functioneren van de cantor in de liturgie: in Hallelujavers, bij de inzet van acclamaties en beurtzangen. Steeds legt de cantor daarmee de gemeente de zang in de mond. Stem en tegenstem In veel gemeenten is (nog) geen cantor. Dan is een gedeelte van het liedboek moeilijk uitvoerbaar. Daar waar men de komende tijd wil investeren in de liturgie, in het gezamenlijk vieren van de liturgie, kan men het beste op zoek gaan naar een cantor. En dat kan heel goed iemand uit de eigen gemeente zijn.* Cantorij en koor zijn de verbijzondering van de cantor niet andersom. Een zanggroep heeft andere mogelijkheden dan een solistisch opererende cantor. Het liedboek stelt door de rijkdom aan genres en vormen vragen over de rolverdeling in de liturgie. Wie doet wat? Die stem en tegenstem maken dat de lof Gods door de vierende gemeenschap optimaal gestalte krijgt. Christiaan Winter cantor van de Oudekerk gemeente in Amsterdam. Hij is o.m. lid van de redactie van het Liedboek en bestuurslid van de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied. * Op vakantie in Denemarken trok het bordje naast de ingang van de dorpskerk mijn aandacht. Bovenaan stond de predikant vermeld, daaronder de organist, direct gevolgd door de kirkesonger. De volgende zondag werd mij de betekenis van deze functionaris duidelijk. Uit de acht kerkgangers die ons gezelschap hielden kwam slechts een schuchter gezang. We werden zingend echter meegezogen door het niet geringe stemgeluid van de kirkesonger. De enige taak van deze voorzanger was: Houdt de lofzang gaande. En dat deed ze met overtuiging.

4 4 Afstemmen op het liedboek over het muziekprofiel van de gemeente Wie ben jij? De vraag heeft als doel dat degene die antwoordt een beknopt profiel van zichzelf schetst. Wat er precies wordt geantwoord, hangt van de context af. Ook het nieuwe liedboek leidt tot de vraag wie ben jij? De bundel is in tal van opzichten veelkleurig. Niet alles is voor iedereen bedoeld en daarom is het advies aan de gebruikers: maak een keuze uit het grote geheel van liederen die bij jullie past. Om zo n keuze te kunnen maken is het belangrijk dat je benoemt wie je bent, met oog op de context. De gebruikersgroep en het nieuwe liedboek zullen op elkaar moeten afstemmen. Het sleutelwoord daarbij is verkennen. Dat gebeurt bij voorkeur groepsgewijs: in ieder geval de kerkmusici (organist/pianist/cantor/zangleider) en de dominee(s), en verder vertegenwoordigers van kerkenraad, cantorij, kindernevendienst, taakgroep liturgie en gemeente. Op deze manier kun je gebruik maken van elkaars kennis, inzicht, vaardigheden. Eventuele verschilpunten kunnen in kleine kring worden uitgediscussieerd. Deze wijze van werken stimuleert liturgie als teamwork. In de verkenningsfase wordt de eigen gemeenschap in kaart gebracht, in theologisch en liturgisch/kerkmuzikaal opzicht en qua middelen en mogelijkheden. Er wordt benoemd wat de gemeenschap op termijn bereikt wil hebben en wat daarvoor nodig is. Ook ijkpunten worden helder onder woorden gebracht. Natuurlijk wordt het liedboek verkend naar inhoud, mogelijkheden, genres en stijlen, en muzikale vereisten. Stapsgewijs Deze eerste verkenningsronde leidt tot verkenning in gemeenschappelijk verband. Dat kan door middel van een of enkele gemeenteavonden, bij voorkeur onder deskundige leiding. Daar wordt dan een keuze uit de nieuwe bundel gezongen, zodat verschillende genres, stijlen en mogelijkheden in beeld komen. Het kan ook door gedurende een afgebakende periode in of rond de kerkdienst een of enkele liederen uit het nieuwe liedboek te zingen. Ook dan gaat het om de verschillende stijlen en de liturgische mogelijkheden. Welke werkwijze je ook kiest, het is van groot belang dat elk gezang recht wordt gedaan naar muziek, inhoud en Kies een muziekprofiel dat past bij je gemeente. functie. Natuurlijk moeten de reacties worden geïnventariseerd en naast de eerder verzamelde informatie gelegd. Zo wordt stapsgewijs toegewerkt naar het bepalen van het muziekprofiel: wie zijn wij, wie willen we zijn, wat gaan we zingen en wat niet, en hoe gaan we dat realiseren? Bij muziekprofiel gaat het over identiteit en identiteitsversterking, en dat betekent dat profiel niet zonder beleid kan. Inspiratie Is het proces om tot een muziekprofiel te komen lastig? Het is wat je er gezamenlijk van maakt. Je kunt iets nieuws beschouwen als lastig maar ook als een cadeau. Een nieuw liedboek gaat over het hart van het gezamenlijke leven als geloofsgemeenschap. Dat maakt het enerzijds kwetsbaar, anderzijds ligt daar juist de kracht. Want samen zingen in de liturgie is een van de hoogste vormen van gezamenlijkheid, je deelt elkaars adem en stem, emoties, zwakte en kracht. Neem dit cadeau vol verwachting aan, verken het zoals het bedoeld is en bepaal dan hoe je ermee aan het werk gaat: door delend te zingen en zingend te delen. Zo komt niet alleen de bundel tot bloei, maar ook de eigen gemeenschap. Anje de Heer staffunctionaris van Kerkzang.nl en adviseur van het Steunpunt Liturgie van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt. Op de studiedag over de betekenis van het nieuwe liedboek voor amateurkerkmusici hield Anje de Heer een referaat getiteld Nieuw Liedboek: profiel en beleid. De schriftelijke versie daarvan kan op internet worden geraadpleegd: > De Praktijk > Categorieën: Praktische Suggesties.

5 5 Oegstgeest: samenwerking tussen predikanten en kerkmusici speerpunt We moeten het met elkaar doen. Dat besef leeft altijd bij de predikanten en kerkmusici van de Protestantse Gemeente Oegstgeest. Samenwerking is het sleutelwoord. En op tijd beginnen een eerste vereiste. De Protestantse Gemeente van Oegstgeest komt samen in twee kerken, heeft drie predikanten en drie kerkmusici in dienst, en is twee volwassenencantorijen en een jeugdcantorij rijk. We zijn een gemeente van mensen die gemotiveerd komen, zegt ds. Kees Zwart, een van de drie predikanten. We worden steeds meer één gemeente die twee gebouwen in gebruik heeft, zegt Pauline Verkerk, een van de kerkmusici. Het contact tussen beide kerken is nauw, en dat is het dus ook tussen de predikanten en de kerkmusici. De samenwerking tussen predikanten en kerkmusici is dan ook tot speerpunt verheven in het beleidsplan van de TEK, de Taakgroep Eredienst en Kerkmuziek. Het is zo ook op beleidsniveau duidelijk dat predikanten en kerkmusici tijd voor overleg vrij moeten maken, vindt Klasien van Pelt, secretaris van de TEK. Door de komst van een nieuwe predikant en een nieuwe cantor merkten we weer eens dat goed en tijdig overleggen essentieel is ter voorbereiding van de vieringen, en zeker als het gaat om het uitwerken van nieuwe plannen zoals het integreren van meer muziekstijlen in de diensten. De predikanten en kerkmusici geven elkaar daarbij ruimte. En dat is nodig, zegt Pauline. We zijn allemaal erg mondig. Dat waarderen we, maar de mening van de ander is er ook. Het komt een enkele keer voor dat er wrijving is tussen predikant en kerkmusicus. En soms kom je er niet uit. Kees: Ik wilde een keer een antifoon bij een berijmde psalm laten zingen. De kerkmusicus vond dat niet verantwoord en droeg daar argumenten voor aan. Ik was het daar niet mee eens maar heb gezegd: als jij het niet wilt, gebeurt het niet het is jouw taakgebied. Maar ik denk dat we nog wel eens op dat punt terug zullen komen. Introductie nieuw liedboek Pauline: In het begin dachten we: hoezo een nieuw liedboek we gebruiken al allerlei bundels naast het liedboek. Uiteindelijk zijn we enthousiast geworden, zien we het nut voor de gemeente ervan in en proberen we ons enthousiasme over te brengen op de gemeenteleden. Ter introductie op het nieuwe liedboek is er sinds najaar 2012 aandacht voor in het kerkblad, op de website, en zijn er drie programma s op een zondagmiddag: dansen op het nieuwe liedboek, informatie over de achtergronden van het nieuwe liedboek, en bladeren in het nieuwe liedboek onder leiding van de drie kerkmusici. En inmiddels heeft de TEK toestemming van de kerkenraad om tot aanschaf van het nieuwe liedboek over te gaan, zegt Klasien. Janet van Dijk communicatieadviseur in de Protestantse Kerk Goed samenwerken In Oegstgeest werkt het goed om ruim op tijd overleg te plannen tussen predikanten en kerkmusici, zeker als het gaat om periodes als Advent en veertigdagentijd. Daarbij moet rekening gehouden worden met de studeercapaciteit en bezetting van cantorijen. We beseffen dat we met elkaar een proces ingaan, zegt Pauline. Ook tijdens dat proces blijven we overleggen. De is geduldig. Het is hier wel een hogesnelheidstrein, zegt Kees. Aan goed evalueren van diensten die geweest zijn komen we niet altijd toe, maar reacties op vieringen nemen we wel mee. Voor de gemeente is er een speciaal adres om die reacties te geven.

6 6 Dat liedboek komt er hier wel in Combodienst met band in Zeewolde. Het nieuwe liedboek is in muzikaal opzicht veel diverser dan het liedboek uit In hoeverre sluit het aan bij de bestaande praktijk in plaatselijke gemeenten? De Protestantse Gemeente Zeewolde heeft elke zondag twee diensten, om 9.00 uur en om uur. Deels zijn dat verschillende diensten. Ds. Els van der Wolf: Wij hebben als beleidspunt veelkleurig vieren. Daar hebben we dan ook echt werk van gemaakt. Er zijn mensen die het liefst naar een gewone dienst gaan. Iedere zondag is er zo n gewone dienst, waarin we overigens wel uit allerlei liedtradities putten. Daarnaast houden we diensten met een specifieke kleur. Zo is er eens per maand een combodienst met een band. Die is vooral in trek bij kerkgangers onder de vijftig die vaak meer affiniteit met lichte muziek hebben dan met orgel. Die dienst trekt veel kerkgangers. We missen momenteel nog diensten met een traditionele liturgie en liedkeuze, en zogenaamde vrije diensten die bijvoorbeeld hoogliturgisch zijn, doen aan sacred dance of anderszins. Deze vrije diensten zijn gericht op mensen die zoekend geloven, meer aan de verbeelding over willen laten en houden van kunst en poëzie. Zeewolde is nog vrij jong. Dat biedt gelegenheid om te experimenteren. Van der Wolf: Dat heeft met de leeftijdsopbouw te maken, maar ook met de poldermentaliteit: met elkaar bekijken we hoe we het gaan doen, wat werkt en wat raakt. Dat betekent dat je dingen probeert maar soms ook weer afschaft. Zo bouwen we onze eigen kerkmuzikale traditie op. Er is heel wat veranderd ten opzichte van tien jaar geleden. In 2004 zijn we met de band begonnen, die is niet meer weg te denken. En de praktijk van blended worship zingen uit verschillende liedtradities heeft een hoge vlucht genomen. Het liedboek heeft een steeds kleinere rol in de eredienst. We gaan ons goed oriënteren op het nieuwe liedboek. We zijn vooral benieuwd of het voldoende liederen biedt in het genre lichte muziek. We hebben voor onze diensten met band dringende behoefte aan goed repertoire. Bijzondere kerkdiensten De Protestantse Gemeente Winterswijk heeft ook een divers aanbod aan kerkdiensten. De gemeente beschikt over twee kerkgebouwen. In beide kerken is een zondagse reguliere, meer traditionele kerkdienst, met daarnaast een groot aantal bijzondere kerkdiensten, zoals de Young@Heart diensten, KOM-diensten, en diensten in het kader van Musica Jacobi (vespers, cantatediensten, evensongs). Johan Klein Nibbelink is sinds twee jaar popcantor in deze gemeente en verzorgt samen met kerkmusicus Wim Ruessink de muzikale invulling van de diensten. Klein Nibbelink werkt mee aan diensten met een band, waar zangeressen, een keyboard, drums, een basgitaar en soms een saxofoon of cello deel van uitmaken. De band werkt mee aan de Young@Heartdiensten en de KOM-diensten Voor de Young@ Heartdiensten werken we met een format dat helder maakt hoeveel liederen gezongen worden en wie wat invult. De organist werkt namelijk ook mee. Hij begeleidt de meer traditionele liederen uit het liedboek, de band begeleidt de andere liederen. En zo mogelijk spelen ze samen. De KOM-diensten zijn in de plaats gekomen van de jeugddiensten en vinden eens per maand s avonds plaats. We bouwen in deze diensten een eigen repertoire op. Het nieuwe liedboek zal zeker gebruikt gaan worden. We hebben al een liedboekavond gehad waarop we verschillende liederen uitgeprobeerd hebben. Het sluit vanwege de diversiteit goed aan bij de verschillende vieringen in onze gemeente. En omdat we in de gemeente over mensen beschikken die de liederen kunnen instuderen en begeleiden ging het zingen goed. Dat liedboek komt er hier wel in. Janet van Dijk communicatieadviseur in de Protestantse Kerk

7 Zingen om je thuis te voelen 7 Het nieuwe liedboek is niet alleen voor de zondagochtend in de kerk. Ook buiten de kerkmuren kan er volop uit geput worden. Hoe? Een kleine impressie. Je gaat altijd eerst in de kring, legt Emma uit. En dan zing je: Goedemorgen, welkom allemaal. Zal ik je dat vast leren? Emma (6) vertelt haar zusje die morgen voor het eerst naar school gaat hoe de schooldag er ongeveer uitziet. De details over luizencape en plasketting kunnen we in dit verband laten liggen; duidelijk is in ieder geval dat er gezongen wordt. Aan het begin van de dag, maar ook als er gegeten wordt, als de laarzen worden uitgestampt, als de dag wordt afgesloten. Waarom dat is? Omdat zingen verbindt. Omdat het scharniermomenten kan markeren. Omdat het klanken vindt voor wat in je omgaat. Kent die nieuwe oppas ons slaapliedje wel? Mees, 4 jaar Thuis De redactie van het nieuwe liedboek koos er heel bewust voor om zich ook te richten op andere leefkringen dan de zondagochtend in de kerk. Bijvoorbeeld aan een ziekbed, thuis aan tafel, in de kring op school, zittend in het gras voor een picknick. Ook weer: omdat zingen verbindt en belangrijke scharniermomenten kan markeren. Een belangrijke vraag was natuurlijk welke scharniermomenten dat dan zijn. Is er bijvoorbeeld ook een lied nodig voor onder de douche? (Nee! Het liedboek mag onder geen beding nat worden.) Wél liederen bij het opstaan, aan tafel, bij het slapengaan. In verschillende taalvelden biedt het liedboek het nodige aan teksten en liederen die op dit soort momenten ingezet kunnen worden. Van Laten wij zingend deze dag beginnen (nummer 212) tot Nu is de dag voorbij (nummer 242). Natuurlijk niet met het idee dat mensen elk moment van de dag een liedboek in de hand hebben. Maar wel met het uitgangspunt dat het liedboek een bron kan zijn om uit te putten. School Ook de school is een huis waar mensen samenkomen om zich thuis te voelen. En ook daar kunnen liederen behulpzaam zijn. Liederen op scharniermomenten van de dag kunnen juist in de klas een belangrijke rol spelen. Het lied dat Emma noemde komt daarom ook in het liedboek (nummer 289), net als bijvoorbeeld Nu wij uiteengaan (426) dat heel goed aan het eind van een schooldag gezongen kan worden. De school kan ook een didactische functie hebben bij het aanleren van nieuwe liederen. Het liedboek van 1973 raakte mede daardoor snel ingeburgerd. Met een lied van de week maakten kinderen kennis met een dwarsdoorsnede van het aanbod. Juf, we moeten vandaag twee keer zingen want de invaljuf is het gisteren vergeten. Annemijn, 7 jaar De veelgebruikte godsdienstmethodes Trefwoord en Kind op Maandag zijn voornemens om ook nu met vaste regelmaat liedboekliederen te gaan aanbieden. Een uitdaging daarbij is wel dat lang niet elke leerkracht in staat is om op basis van bladmuziek een lied aan te leren; ingezongen en soundmixversies op het digibord moeten dan uitkomst bieden. Het zal in ieder geval in veel gevallen niet moeilijk zijn om de leerkracht te motiveren; dat doet Emma wel. Erik Idema hoofdredacteur van Kind op Zondag en Kind op Maandag. Hij maakte deel uit van de redactie van het nieuwe liedboek. Door mijn kinderen ben ik weer gaan zingen. Elisa, moeder van drie kinderen

8 8 Houdt dan de lofzang gaande - toerusting bij gebruik van het liedboek Het Liedboek zingen en bidden in huis en kerk is anders dan het Liedboek voor de kerken van Tekst, melodie, ritme, zangwijze en begeleiding zijn voor een deel nieuw of op zijn minst anders. Dat wordt duidelijk in de verschillende bijdragen in dit katern. De vraag hierbij voor de plaatselijke gemeente is: hoe vinden we onze weg in het liedboek? Hoe houden we op een samenbindende en muzikale manier de lofzang (en andere liederen) gaande? Met het oog op deze vraag wordt een aantal materialen en activiteiten ontwikkeld. Musici Voor scholing, bijscholing en toerusting van musici bundelen het Toerustingscentrum van de Protestantse Kerk en Kerkzang.nl hun krachten. Er worden verschillende soorten cursussen ontwikkeld. De Basiscursus Cantor voor amateurmusici is al gereed. Bestaande cursussen, zoals de Cursus Kerkmuziek III, worden op termijn aangepast met het oog op het nieuwe liedboek. Zie en Jeugdwerk JOP, de jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk, heeft rond het nieuwe liedboek, zingen en kerkmuziek een aantal werkvormen ontwikkeld. Deze materialen zijn te vinden via De catechesemethode Provider heeft voor jongeren van 14 tot 18 jaar een programma van twee avonden over het liedboek, één over de psalmen en één over de gezangen. Missionaire eredienst Het programma Missionair Werk organiseert in de periode september 2013 tot maart 2014 verspreid over het land twintig bijeenkomsten over de missionaire eredienst. s Middags praten predikanten over de missionaire preek. s Avonds gaan degenen die betrokken zijn bij de eredienst zoals liturgiecommissies, musici en lectoren stap voor stap door de dienst heen: wat valt per onderdeel te leren? Voor informatie zie Samen werken aan de liturgie Vanaf september is er een basiscursus beschikbaar voor sleutelfiguren als het gaat om eredienst en kerkmuziek: de predikant, de musicus en de taakgroep liturgie. Deze cursus behandelt in een aantal modules de eigen lokale praktijk in de eredienst en hoe het liedboek daarin gebruikt kan worden. Hoe ga je om met de veelstemmigheid in de gemeente als het gaat om mogelijkheden en voorkeuren bij het zingen? En hoe werken directbetrokkenen hierin op een constructieve manier samen? Zie Uitgaven Er verschijnen enkele publicaties over het Liedboek. Klaas Holwerda schrijft deel 38 in de serie Werkboekjes voor de eredienst met als titel Een nieuw lied. Handreiking bij Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk. Van de hand van Jan Smelik verschijnt Het nieuwe liedboek in woord en beeld. Zie Werkweek Hoeven De Werkweek voor liturgie en kerkmuziek in Hoeven wordt dit jaar gehouden van 9 tot 12 juli. Het thema is Tent van samenkomst. Ook het liedboek komt aan bod. Zie Conferentie Hymnologie Van 11 tot 16 augustus vindt de tweejaarlijkse conferentie van de Internationale Arbeitsgemeinschaft für Hymnologie (IAH) plaats in de Thomaskerk in Amsterdam. Een congres over lied en liedboek in brede zin, met hoofdlezingen van o.a. Marcel Barnard en Nienke van Andel, vieringen, zangsessies en presentaties van lopend en net afgerond hymnologisch onderzoek. Zie Liedboek in de praktijk We zijn benieuwd naar ervaringen met het Liedboek in de praktijk, mede met het oog op het ontwikkelen van toerusting en materialen in de komende periode. Ervaringen, vragen en informatie via > Actief in de kerk > Werkvelden > Eredienst en kerkmuziek > Liedboek. Jaap van der Giessen gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk, j.vander.giessen@pkn.nl