Landelijke Werkgroep Mudawwanah

Transcriptie

1 Landelijke Werkgroep Mudawwanah Informatie over Marokkaans en Nederlands familierecht Concept ivm herdruk Deel familierecht 1. Het huwelijk in Marokko en Nederland 1.1 De keuze van een partner 1.2 Trouwen volgens Marokkaans recht 1.3 Trouwen volgens Nederlands recht 2. Echtscheiding in Marokko en in Nederland 2.1 Echtscheiding volgens Marokkaans recht 2.2 Echtscheiding volgens Nederlands recht 1

2 1. Het huwelijk in Marokko en Nederland De Marokkaanse en Nederlandse regels voor huwelijkssluiting verschillen erg van elkaar. Zo kent het Nederlandse recht geen bruidsgave en stelt het geen eisen aan de godsdienst van de toekomstige echtgenoten. Volgens het Marokkaanse familierecht hebben mannen en vrouwen sinds 2004 gelijke rechten en plichten in het huwelijk. Alle procedures in het Marokkaanse familierecht lopen via de familierechtbank. 1.1 De keuze van een partner Tussen geheel vrije partnerkeuze aan de ene kant en duidelijke huwelijksdwang aan de andere kant zit vaak een groot grijs gebied van (zachte) sociale druk. In de praktijk is het niet altijd makkelijk om na te gaan wanneer er sprake is van dwang. Als er fysiek geweld of bedreigingen aan te pas komen is het duidelijk. Maar wat als iemand instemt 'om de vrede binnen de familie te bewaren' of 'om zijn ouders niet teleur te stellen'? Vaak is de scheidslijn tussen sociale druk en echte dwang heel erg dun. Zowel in Nederland als in Marokko is een gedwongen huwelijk wettelijk verboden (en volgens Nederlands recht ook strafbaar). Toch komt huwelijksdwang nog wel voor in Marokko. Een huwelijk dat onder dwang is gesloten, is vernietigbaar. Er zijn gevallen bekend van huwelijken die onder dwang zijn gesloten en die daarna door de rechter vernietigd zijn op verzoek van één van de partners. Volgens de Marokkaanse wet mag een Marokkaanse moslimman alleen trouwen met een vrouw die moslim, christen of joods is en mag een Marokkaanse moslimvrouw alleen trouwen met een man die moslim is. Wie zijn of haar partner wil laten overkomen om samen in Nederland een bestaan op te bouwen, staat voor een hele opgave. Beide partners moeten goed weten waar zij aan beginnen, wat een leven samen in Nederland voor ieder van hen betekent en hoe zij hun relatie vorm willen geven. Verder moeten de partners aan allerlei wettelijke eisen voldoen. 1.2 Trouwen volgens Marokkaans recht Sinds 2004 is de vrouw niet meer ondergeschikt aan de man en is het Marokkaanse huwelijk een gezamenlijke verantwoordelijkheid van man en vrouw. Man en vrouw zorgen samen voor elkaar, voor de opvoeding van de kinderen en voor het huis. Ook de geboorteplanning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Sinds 1 februari 2004 is de minimumleeftijd om te mogen trouwen verhoogd naar 18 jaar voor zowel de man als de vrouw. Is een van beiden of zijn beiden jonger dan 18, dan is toestemming van de rechter nodig. De rechter beoordeelt of er sprake is van bijzondere omstandigheden. Dat is bijvoorbeeld het geval als de vrouw zwanger is. De man heeft het gezag over de kinderen en hij is verplicht om tijdens het huwelijk te zorgen voor het onderhoud van vrouw en kinderen. Een andere belangrijke verandering is, dat de vrouw voortaan zelfstandig een huwelijk kan sluiten. De vrouw is niet meer verplicht om zich te laten vertegenwoordigen, maar kán als ze dat wil een huwelijksvoogd (wali) aanwijzen. De bruidsgave (sadak) is volgens het Marokkaanse recht verplicht om te kunnen trouwen, maar het is niet nodig om in de huwelijksakte de hoogte daarvan te vermelden. De bruidsgave blijft altijd eigendom van de vrouw. Het is gebruikelijk dat een deel bij de huwelijkssluiting betaald wordt. Bij een echtscheiding is de man meestal verplicht om de rest van de bruidsgave te betalen. Als de beide partners het er over eens zijn dan kan de bruidsgave ook symbolisch zijn. Voordat het huwelijk gesloten wordt, moeten de partners verschillende documenten en verklaringen overleggen aan de Marokkaanse familierechter, zoals een verzoek van allebei tot het opmaken van de huwelijksakte, afschriften van de geboorteaktes, verklaringen van niet gehuwd zijn (acte de célibat) en gezondheidsverklaringen. Als alle documenten in orde zijn en er geen huwelijksbeletselen zijn, dan geeft de rechter van de familierechtbank toestemming aan de twee notarissen (adoel) om de huwelijksakte op te maken. Huwelijksbeletselen zijn bijvoorbeeld dat de vrouw met een man wil trouwen die geen moslim is of dat één van de partners handelingsonbekwaam is. 2

3 Als beide partners alleen de Marokkaanse nationaliteit hebben, dan kunnen zij in Nederland ook trouwen op het Marokkaanse consulaat onder dezelfde voorwaarden en op dezelfde manier als in Marokko dus volgens Marokkaans recht. Als een van beiden (ook) de Nederlandse nationaliteit heeft dan kunnen zij in Nederland alleen maar trouwen bij de Nederlandse Burgerlijke Stand, dus volgens Nederlands recht. Let op! Bewaar de originele huwelijksakte goed en maak een duidelijke fotokopie hiervan die je ook goed bewaart. Ben je de akte kwijt, dan kan je altijd een origineel afschrift hiervan (laten) opvragen in Marokko bij de familierechtbank van de plaats waar het huwelijk is gesloten of in Nederland op het Marokkaanse consulaat waar het huwelijk is gesloten. Een religieus huwelijk (el fatiha) is geen wettig huwelijk en wordt niet erkend door de Marokkaanse autoriteiten en ook niet door de Nederlandse. Dit betekent dat kinderen die uit deze relatie worden geboren, onwettige kinderen zijn. De partners worden zowel door Marokko als door Nederland beschouwd als samenwonende ongehuwden. De onwettige kinderen kunnen toch een wettige status krijgen door een huwelijksakte achteraf (lafif-huwelijk). 12 mannelijke moslimgetuigen moeten voor twee adoel verklaren dat de partners al geruime tijd met elkaar samenleven alsof zij gehuwd zijn en de rechter moet toestemming geven om het informele lafif-huwelijk in een formeel huwelijk om te zetten. Vooral voor de kinderen is het heel belangrijk om altijd een burgerlijk huwelijk te sluiten. Let op! Omzettingen naar een formeel huwelijk zijn maar tot 2014 mogelijk. Polygamie is volgens het Marokkaanse familierecht voor mannen nog steeds toegestaan, maar de man moet sinds 2004 eerst toestemming hebben van de rechter als hij nog een vrouw wil trouwen. Die toestemming krijgt hij alleen als er sprake is van bijzondere omstandigheden en als hij voldoende inkomsten heeft om beide gezinnen gelijk te kunnen onderhouden. Bijzondere omstandigheden zijn bijvoorbeeld dat de eerste vrouw geen kinderen kan krijgen of invalide is. De rechter moet beide vrouwen informeren over het verzoek een polygaam huwelijk te mogen sluiten Als de rechter toestemming geeft en de eerste vrouw het er mee eens is, dan kan de huwelijksakte tussen de man en de tweede vrouw worden opgemaakt. Als de eerste vrouw geen toestemming geeft, terwijl er volgens de rechter wel sprake is van bijzondere omstandigheden en voldoende inkomen, dan zal de rechter - als de man volhoudt dat hij een tweede vrouw wil huwen - het huwelijk met zijn eerste vrouw ambtshalve ontbinden op grond van duurzame ontwrichting (sjiqaaq). Huwelijkse voorwaarden volgens Marokkaans recht De partners kunnen afspraken vastleggen zoals dat de man geen polygaam huwelijk zal sluiten of dat de vrouw niet verplicht is met de man mee te gaan als hij naar een andere stad verhuist. Vanaf 2004 zijn de notarissen (adoel) die de huwelijksakte opmaken wettelijk verplicht om de aanstaande echtgenoten in te lichten over het recht om in een aparte akte afspraken te maken over het vermogen dat tijdens het huwelijk wordt verworven (de zg. huwelijkse voorwaarden). Het bezit dat ieder inbrengt, blijft eigen bezit; het bezit wat tijdens het huwelijk samen opgebouwd wordt, is gezamenlijk bezit en moet bij scheiding worden verdeeld zoals in de huwelijkse voorwaarden is afgesproken. In Marokko kan het opstellen van huwelijkse voorwaarden ook nog ná de huwelijkssluiting. Dus iedereen die al getrouwd is kan nog van dit recht gebruik maken. Let op! Het wel of niet maken van afspraken in de huwelijksakte en het opstellen van huwelijkse voorwaarden dient een serieus gespreksonderwerp te zijn tussen partners. In de huwelijksakte kunnen allerlei onderwerpen geregeld worden zoals polygamie, studie en carrière, geboorteplanning en woonplaats. In de huwelijkse voorwaarden wordt de verdeling van het vermogen bij ontbinding van het huwelijk afgesproken. Al dit soort afspraken zijn belangrijk voor beide partners. Erkenning en inschrijving van het Marokkaanse huwelijk in Nederland (GBA) Ingezetenen van Nederland zijn verplicht om alle inlichtingen te geven en documenten te overleggen die voor het bijhouden van de Gemeentelijke Basisadministratie noodzakelijk zijn. Dit betekent dat iemand die voor de Marokkaanse wet gehuwd is, dit meteen, met overlegging van de Marokkaanse huwelijksakte, moet melden aan de gemeente waar hij/zij staat ingeschreven. Dit geldt ook voor huwelijken die gesloten zijn op het Marokkaanse consulaat. 3

4 Om een Marokkaans huwelijk te laten erkennen in Nederland, zijn de volgende stappen van belang: a. Zorg voor een beëdigde vertaling van de huwelijksakte. b. Laat de huwelijksakte legaliseren. Met legaliseren wordt bedoeld dat een akte (bijvoorbeeld een huwelijks- of geboorteakte) bekrachtigd wordt door officiële instanties. Elke instantie geeft een stempel. Voor een akte die in Marokko is opgemaakt, gaat men eerst naar het Ministerie van Justitie in Marokko, daarna naar het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Marokko en tot slot naar de Nederlandse Ambassade in Marokko (Rabat). c. Vervolgens vraagt men aan de Burgerlijke Stand in Nederland in de eigen woonplaats om inschrijving van het Marokkaanse huwelijk. Als een van de echtgenoten een voorlopige verblijfsvergunning in Nederland heeft, dan vraagt de ambtenaar van de Burgerlijke Stand eerst advies aan de Vreemdelingenpolitie in het kader van de Wet voorkoming schijnhuwelijken. Vraag bij twijfel of problemen altijd advies aan een advocaat. Als de gemeente vindt dat het Marokkaanse huwelijk niet voor erkenning in aanmerking komt, dan zal de gemeente weigeren om het in te schrijven in de Gemeentelijke Basisadministratie. Voor de Nederlandse wet blijft men dan ongehuwd. Het is dan niet mogelijk om de partner te laten overkomen, want er wordt geen MVV verleend en als er een kind wordt geboren, heeft het juridisch geen vader. Tegen de weigering om het huwelijk in te schrijven kan bezwaar worden gemaakt. Let op! Voor mensen zonder verblijfsvergunning gelden extra voorwaarden voor de erkenning en inschrijving van een huwelijk dat buiten Nederland is gesloten. Mensen zonder rechtmatig verblijf wordt aangeraden om vóórdat ze bij de gemeente een verzoek doen voor de inschrijving van het buitenlandse huwelijk, altijd eerst juridisch advies in te winnen. De positie van de kinderen volgens Marokkaans recht De meerderjarige vader is van rechtswege de wettelijke vertegenwoordiger van zijn wettige minderjarige kinderen en heeft dus het gezag over hen. De vader kan geen afstand doen van het gezag of zich er aan onttrekken. Wel kan de rechter het hem ontnemen, al gebeurt dat weinig. Ook na de echtscheiding heeft de vader het gezag over alle aspecten van het leven van zijn minderjarige kind. Als de moeder van een kind niet getrouwd is met de verwekker van het kind, dan is het kind onwettig. Ook na de wetswijziging van 2004 blijft in Marokko het principe gelden dat het huwelijk in beginsel de enige wettige relatie is waardoor er familiebetrekkingen tussen beide ouders en de kinderen ontstaan. Soms kan ook voldoende zijn dat er al een verloving is. Tussen de vader en de kinderen die op grond van het Marokkaanse afstammingsrecht als onwettige kinderen worden beschouwd, is er volgens Marokkaans recht géén familiebetrekking. Deze kinderen hebben alleen familiebetrekkingen met hun moeder en haar familie en erven dus bijvoorbeeld niet van hun vader. Tijdens het huwelijk hebben de moeder en de vader samen het verzorgingsrecht (hadana). Na echtscheiding heeft in de regel alleen de moeder dit recht. De minderjarige kinderen worden meestal aan de moeder toegewezen en wonen bij haar. De moeder kan het verzorgingsrecht over kinderen ouder dan 7 jaar kwijtraken bij hertrouwen; zij kan daartegen in beroep gaan, bijvoorbeeld door te stellen dat haar vertrek voor het kind schadelijk is. Gehandicapte kinderen blijven altijd bij de moeder. De vader kan bij een echtscheiding aan de Marokkaanse rechtbank verzoeken om in de beschikking op te nemen dat het kind alleen met zijn toestemming mag reizen of verhuizen naar het buitenland. Ouders kunnen ook in Marokko een ouderschapsplan indienen voor de omgang met de nietverzorgende ouder. Ze kunnen de rechter te verzoeken om dit plan op te nemen in de echtscheidingsbeschikking. Komen de ouders er niet samen uit, dan neemt de rechter een beslissing over de duur, de frequentie en zelfs de locatie van de omgang. Kinderen krijgen de Marokkaanse nationaliteit zowel van de vader als van de moeder. 4

5 1.3 Trouwen volgens Nederlands recht Elke inwoner van Nederland kan een Nederlands huwelijk afsluiten, het is niet nodig om de Nederlandse nationaliteit te hebben. Trouwen kan als beiden 18 jaar of ouder zijn. Als een van de partners 16 of 17 is, dan is trouwen alleen mogelijk als de vrouw al een kind heeft of een verklaring van een arts kan overleggen waaruit blijkt dat zij zwanger is. Om te trouwen op 16- of 17-jarige leeftijd is ook toestemming nodig van ouders of voogd. In Nederland is het, zonder toestemming van de rechter, niet toegestaan om te trouwen met iemand met een verstandelijke beperking. De partners moeten elkaar trouw zijn en elkaar bijstaan, maar er is geen verplichting om samen te wonen. Man en vrouw zijn samen verantwoordelijk voor het gezin en voor elkaar. De partners zorgen voor de verzorging en opvoeding van de minderjarige kinderen en betalen samen hiervan de kosten. Ook hebben beiden het gezag over de kinderen. Er is geen onderscheid tussen juridisch gezag en verzorgingsrecht. Het Nederlandse huwelijk bestaat uit twee stappen. Bij de ondertrouw doet men aangifte van het voorgenomen huwelijk bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand in de gemeente waar men staat ingeschreven. Nodig zijn afschriften van de geboorteakten, een bewijs van inschrijving in het bevolkingsregister en een geldige verblijfsvergunning als een partner geen Nederlander is. Als een of beiden alleen de Marokkaanse nationaliteit hebben, dan moeten bij de Burgerlijke Stand gelegaliseerde geboorteakten en verklaringen dat beiden ongehuwd zijn, overgelegd worden. Als een van de echtgenoten een voorlopige verblijfsvergunning in Nederland heeft, dan vraagt de ambtenaar van de Burgerlijke Stand eerst advies aan de Vreemdelingenpolitie in het kader van de Wet voorkoming schijnhuwelijken. Na de ondertrouw geldt een minimale wachttijd van twee weken voordat de huwelijkssluiting plaatsvindt. De huwelijkssluiting gebeurt bij een ambtenaar van de Burgerlijke Stand en in aanwezigheid van getuigen (minimaal twee, maximaal vier). De partners leggen dan een verklaring af dat zij willen trouwen (jawoord). De huwelijksakte wordt ondertekend door de beide partners, de ambtenaar en de getuigen. Let op! Het is niet perse nodig om legaal in Nederland te zijn om te kunnen trouwen. Vraag bij illegaal verblijf van een der partners altijd eerst juridisch advies! De regels veranderen steeds: het kabinet Rutte is van plan om illegaal verblijf strafbaar te stellen. Ook in Nederland is het mogelijk om voorwaarden voor het huwelijk vast te leggen. Dat gebeurt niet in de huwelijksakte maar in een afzonderlijke overeenkomst. Dit wordt in Nederland trouwen op huwelijkse voorwaarden genoemd. Huwelijkse voorwaarden worden vóór het huwelijk opgesteld door een notaris. Deze kijkt naar de persoonlijke situatie en wensen en geeft advies. De hoofdregel van het Nederlandse huwelijksrecht is trouwen in gemeenschap van goederen. Dat betekent dat alle bezittingen die voor het huwelijk ieders eigen bezit zijn, na de huwelijkssluiting eigendom van beide partners worden. Let op! Welk recht precies van toepassing is op het huwelijkse vermogen van de partners hangt onder andere af van wanneer en waar het huwelijk is gesloten, wat de nationaliteit van de partners was toen zij trouwden en waar ze het eerst hebben gewoond toen zij trouwden. Het is dus ook mogelijk dat het Marokkaans recht wel van toepassing is op het huwelijkse vermogen en dat de partners niet getrouwd zijn in gemeenschap van goederen. Erkenning van het Nederlandse huwelijk in Marokko Een Nederlands huwelijk moet altijd in Marokko erkend worden, anders zijn de partners voor de Marokkaanse wet nog steeds ongetrouwd. De kinderen zijn naar Marokkaans recht dan niet wettig. Voor de erkenning van de Nederlandse huwelijksakte door Marokko is het van belang dat er twee moslimgetuigen aanwezig zijn bij het huwelijk. Als zij niet bij het huwelijk volgens Nederlands recht aanwezig zijn geweest, dan kunnen zij mee gaan naar het consulaat wanneer om erkenning wordt verzocht. Deze erkenning is voldoende, het is dus niet nodig om nog een keer apart te trouwen voor de Marokkaanse wet. Het consulaat stuurt de huwelijksakte naar Marokko. Het huwelijk wordt dan, als 5

6 het niet strijdig is met de Marokkaanse openbare orde en goede zeden, binnen drie maanden erkend. Zo zal bijvoorbeeld een huwelijk van een moslima met een niet-moslim niet worden erkend. De positie van de kinderen volgens Nederlands recht Als de ouders gehuwd zijn (of er is sprake van een geregistreerd partnerschap), dan hebben zij beiden het gezag over de kinderen. Zijn de ouders niet gehuwd, dan heeft alleen de moeder het gezag. Tijdens het huwelijk zijn beide ouders evenveel verantwoordelijk voor de kinderen. Als een kind binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren, dan kunnen de ouders kiezen of het kind de achternaam van de moeder krijgt of van de vader. Volgende kinderen krijgen dezelfde achternaam als waarvoor bij de eerste gekozen is. In Nederland wordt er van uitgegaan dat ouders die gaan scheiden, ondanks alle problemen die ze met elkaar hebben, toch moeten zorgen dat de band van de kinderen met beide ouders blijft bestaan. Dat betekent dat na de echtscheiding het ouderlijke gezag in beginsel net zoals tijdens het huwelijk gewoon doorloopt. De ouders zijn sinds 2009 verplicht om een ouderschapsplan op te stellen. Daarin spreken ze af hoe ze na de scheiding hun gezamenlijk gezag gaan uitvoeren. Alleen bij hoge uitzonderling kan een van de ouders alleen het gezag aanvragen (eenhoofdig gezag). De rechter verleent dit eenhoofdige gezag maar zelden. De niet-verzorgende ouder wordt meestal verplicht om mee te betalen in de kosten van de verzorging en opvoeding van de kinderen. Kinderen krijgen de Nederlandse nationaliteit zowel van de vader als van de moeder. Een kind van een Nederlandse moeder en Marokkaanse vader krijgt twee nationaliteiten. Als de ouders niet getrouwd zijn, dan krijgt het kind eerst alleen de nationaliteit van de moeder. De vader kan bij de ambtenaar van de burgerlijke stand een akte van erkenning laten opmaken. Daar is toestemming van de moeder voor nodig. Als de vader Nederlander is en hij erkent het kind voor zijn 7 de jaar dan wordt het kind door de erkenning Nederlander. Wordt het kind na zijn 7 de en voor zijn 18 de jaar erkend, dan moet de vader zijn biologische vaderschap aantonen om de Nederlandse nationaliteit door te geven aan het kind. 6

7 2 Echtscheiding in Marokko en in Nederland (ontbinding van het huwelijk) Een belangrijke verandering van 2004 is de invoering van een nieuwe echtscheidingsgrond, sjiqaaq, de duurzame ontwrichting. Hiermee komt het Marokkaanse echtscheidingsrecht dicht in de buurt van het Nederlandse echtscheidingrecht. Het is van belang om vooraf een keuze te maken voor scheiden volgens Marokkaans of volgens Nederlands recht. Beide manieren hebben namelijk verschillende consequenties. 2.1 Echtscheiding volgens Marokkaans recht In de familiewet van 2004 worden onder andere de volgende gronden voor huwelijksontbinding genoemd: Het overlijden van één van de echtgenoten Huwelijksdwang Het niet nakomen van het huwelijkscontract De rechterlijke echtscheiding (tatliq) De verstoting door de man (talaq) In de regel moet een vrouw zich na een huwelijksontbinding aan een wachttijd (idda) houden. In deze periode mag zij niet trouwen. De idda-periode begint op de dag van de huwelijksontbinding. De idda duurt ongeveer drie maanden, maar maximaal een jaar als de vrouw zwanger blijkt te zijn. De berekening van de duur van de idda is onder andere van belang om te bepalen hoelang de onderhoudsplicht van de man voor de vrouw duurt. De rechterlijke echtscheiding (tatliq) De tatliq-procedure is een rechterlijke procedure tot echtscheiding; de huwelijksontbinding komt tot stand door een rechterlijke uitspraak. Deze procedure geldt zowel voor de man als de vrouw. De verzoekende partij moet een motief, een grond voor echtscheiding, aandragen. Vóór de wijziging van de familiewet in 2004 bestonden er de volgende gronden voor echtscheiding: Voor de vrouw: Schade door de man aan de vrouw berokkend, dat wil zeggen alle vormen van lichamelijke en psychische benadeling; Niet nakomen van de onderhoudsplicht door de man ten opzichte van de vrouw; Afwezigheid van de man gedurende tenminste één jaar, ongeacht of zijn verblijfplaats bekend is; Een lichamelijk gebrek; Het weigeren van het hebben van omgang met de vrouw. Met de wetswijziging van 2004 zijn er enkele gronden bijgekomen in het kader van de tatliqprocedure: De duurzame ontwrichting van het huwelijk oftewel de sjiqaaq Het niet voldoen door de partners aan de voorwaarden die in het huwelijkscontract zijn opgenomen. Lichamelijk gebrek van de vrouw Verloop van de rechterlijke echtscheiding (tatliq) in Marokko De rechter moet naar aanleiding van het echtscheidingsverzoek eerst proberen om een verzoening tussen de partners te bereiken. Als er geen kinderen zijn dan doet de rechter één verzoeningspoging en als er wel kinderen zijn, twee. Als de verzoeningspoging mislukt, maakt de rechter een proces verbaal op en spreekt hij de echtscheiding uit. De rechter moet binnen zes maanden na het verzoek uitspraak doen. Tegelijk met de echtscheidingsbeslissing moet de rechter de financiële verplichtingen van de man na echtscheiding vaststellen. De schuldvraag (aan wie is de echtscheiding te wijten) speelt een centrale rol bij de vaststelling van de hoogte van de financiële verplichtingen; ook de vrouw kan tot schadevergoeding worden veroordeeld, mocht de scheiding door haar veroorzaakt zijn. De man moet de kosten van het onderhoud van de vrouw en kinderen gedurende de idda-periode betalen en voor de huisvesting van de kinderen zorgen. Tegen het echtscheidingsvonnis is geen hoger beroep mogelijk, tegen de getroffen nevenvoorzieningen wel. 7

8 Alimentatie en verdeling van goederen en vermogen volgens Marokkaans recht In principe heeft de vrouw na echtscheiding en idda geen recht op alimentatie voor zichzelf. Wel moet de man aan de vrouw alimentatie voor het onderhoud van de kinderen betalen. Voor een jongen is dat tot hij 18 jaar is en als hij onderwijs volgt tot zijn 25 e jaar. Voor een meisje geldt de onderhoudsplicht totdat zij zichzelf kan onderhouden of trouwt. Voor gehandicapte kinderen geldt de onderhoudsverplichting levenslang. Alle bezittingen van voor het huwelijk blijven na de scheiding eigendom van degene die deze goederen heeft meegebracht. Dus als de vrouw voor de huwelijkssluiting bijvoorbeeld een stuk grond of een huis bezit dan blijft dit haar eigendom. In de Mudawannah is vastgelegd dat goederen, grond of ander vermogen die gekocht of ontstaan zijn tijdens het huwelijk, en waarvoor beiden inspanning verricht hebben, na de scheiding verdeeld worden over beide partners. Ook vrouwen die tijdens het huwelijk niet buitenshuis hebben gewerkt kunnen aanspraak maken op een deel van het opgebouwde vermogen. Hiervoor moet zij bewijs leveren dat door haar inspanningen het vermogen tijdens het huwelijk is vermeerderd. Erkenning en inschrijving van de echtscheiding (tatliq) in Nederland Tatliq-echtscheidingen worden over het algemeen erkend en ingeschreven in de Gemeentelijke Basisadministratie door de Nederlandse autoriteiten. Alleen in uitzonderingsgevallen wordt de tatliqechtscheiding niet erkend. Het gevolg van niet-inschrijving is dat de voormalige echtgenoten voor de Nederlandse wet nog als gehuwd worden beschouwd. Wil één van partners (of beide partners) ook naar Nederlands recht gescheiden zijn, dan is het mogelijk om bij de Nederlandse rechter een verzoek tot echtscheiding in te dienen. De verstoting door de man (talaq) De verstoting (talaq) komt tot stand door een uitspraak van de man. De procedure begint met een verzoek van de man aan de rechter om de adoels toestemming te geven om een talaq-akte op te maken. De rechter geeft deze toestemming alleen als een verzoeningspoging geen succes heeft gehad (als er kinderen zijn dan doet de rechter twee verzoeningspogingen). De man en de vrouw moeten persoonlijk bij de verzoeningspoging aanwezig zijn, maar de vrouw kan de talaq niet tegenhouden. Als de verzoeningspoging niet lukt, dan moet de rechtbank het bedrag vaststellen dat de man bij de griffie van de rechtbank moet betalen voor de vrouw en kinderen. De man moet gedurende haar wachttijd (idda) de onderhoudskosten van de vrouw en de kinderen betalen, zoals voeding, kleding en medische zorg. Daarnaast moet de man het uitgestelde deel van de bruidsgave betalen, een schadeloosstelling voor het veroorzaakte leed bij de vrouw en de kosten van huisvesting gedurende de wachttijd. De man moet dit bedrag betalen binnen 30 dagen nadat het is vastgesteld door de rechtbank. Doet hij dat niet, dan gaat de rechtbank ervan uit dat hij de vrouw niet meer wil verstoten. Voor het uitspreken van de talaq maakt het niet uit waarom de man zijn vrouw wil verstoten. Tegen de toestemming van de rechter om de verstotingsakte op te laten maken, is geen hoger beroep mogelijk. De motieven van de man en de schuldvraag spelen wel een rol voor de hoogte van de schadeloosstelling die de man aan de vrouw moet betalen. Nadat de verstotingsakte is opgemaakt, geeft de rechtbank een beschikking (qarar) af waarin staat hoe de talaq tot stand is gekomen. Tegen de nevenvoorzieningen die in de qarar worden opgenomen kan wél hoger beroep worden ingesteld. Erkenning en inschrijving van de verstoting (talaq) door Nederland Over de erkenning van de talaq in Nederland bestaat onduidelijkheid. Volgens veel rechtspraak kan de talaq alleen worden erkend en ingeschreven in de Gemeentelijke Basisadministratie als uit de schriftelijke bewijsstukken duidelijk blijkt dat de vrouw uitdrukkelijk of stilzwijgend heeft ingestemd met de verstoting. Als de vrouw zelf in Nederland vraagt om de erkenning en inschrijving van de verstoting, dan wordt aangenomen dat zij met de verstoting heeft ingestemd. Als de man het verzoek doet dan kan hij de instemming van de vrouw bijvoorbeeld aantonen met het feit dat de vrouw intussen opnieuw getrouwd is. Tegen de weigering om de talaq-akte in te schrijven in de gemeentelijke basisadministratie, kan bezwaar gemaakt worden. Het gevolg van een niet-inschrijving in de GBA is dat de voormalige echtgenoten in Nederland gewoon als gehuwd te boek blijven staan. 8

9 Scheiden volgens Marokkaans recht in Nederland Het is onder bepaalde omstandigheden mogelijk om bij een Nederlandse rechter te scheiden met toepassing van het Marokkaans recht. Of dit mogelijk is en of het gunstig is, verschilt van geval tot geval. Het is verstandig om een advocaat in de arm te nemen die gespecialiseerd in het internationaal privaatrecht. Ook al is in Nederland het Marokkaanse recht toegepast bij de echtscheiding, dan wil dat niet zeggen dat de echtscheiding automatisch erkend wordt door Marokko. Het is en blijft voor Marokko een buitenlandse rechterlijke beschikking want van een Nederlandse rechtbank afkomstig en moet altijd in Marokko erkend worden. Het is niet mogelijk om op het Marokkaanse consulaat te scheiden. In Nederland kan alleen de rechter huwelijken ontbinden. 2.2 Echtscheiding volgens Nederlands recht Een groot verschil met de procedure in Marokko is dat in Nederland echtscheidingen alleen tot stand komen door een gerechtelijke uitspraak; het Nederlandse recht kent geen verstoting. Zowel de man als de vrouw kunnen een echtscheidingsverzoek indienen. Zij kunnen ook gezamenlijk een verzoek indienen. Nederland kent als enige grond voor echtscheiding de duurzame ontwrichting. Als tenminste één van de echtgenoten Nederlander is en minimaal 6 maanden direct voorafgaand aan het echtscheidingsverzoek in Nederland woont, dan is de Nederlandse rechter bevoegd om het verzoek tot echtscheiding in behandeling te nemen. Voor mensen zonder de Nederlandse nationaliteit geldt dat tenminste één van de echtgenoten minimaal 12 maanden direct voorafgaande aan het verzoek tot echtscheiding in Nederland moet wonen; dan is de Nederlandse rechter bevoegd om het verzoek in behandeling te nemen. Een ander groot verschil met de procedure in Marokko is dat er geen verzoeningspogingen plaatsvinden, ook niet als er kinderen zijn. In Nederland is er wel mediation: dat is niet bedoeld om de relatie te herstellen maar om in onderlinge overeenstemming de echtscheiding te regelen. Mediation is niet verplicht. Vanaf maart 2009 is het wel verplicht om, als er kinderen zijn, een ouderschapsplan in te leveren bij het verzoek tot echtscheiding. In het ouderschapsplan staan afspraken over onderhoud, opvoeding en omgang met de kinderen. De rechter bekijkt of de belangen van de kinderen veilig zijn gesteld en kan de ouders aansporen een mediator in te schakelen als ze er samen niet uitkomen. Tegen de echtscheidingsuitspraak is hoger beroep mogelijk, dat moet binnen drie maanden. Maar een hoger beroep tegen de echtscheiding wordt zelden gegrond verklaard. Als een van de partners volhoudt dat hij of zij de echtscheiding wil doorzetten, dan neemt de rechter in hoger beroep aan dat het huwelijk duurzaam ontwricht is. Let op! Uw echtscheiding is pas definitief als deze is ingeschreven in de registers van de Burgerlijke Stand. Inschrijven kan pas als de hoger beroepstermijn van drie maanden voorbij is, of als beide partijen al eerder akkoord gaan met de inschrijving. Als de echtscheiding niet binnen zes maanden (na de hoger beroepstermijn) wordt ingeschreven, dan is de echtscheidingsbeschikking niet geldig en is het huwelijk niet ontbonden. De echtscheiding moet dan opnieuw worden aangevraagd. Alimentatie en verdeling van goederen en vermogen volgens de Nederlandse wet Als één van de echtgenoten na de echtscheiding een bijdrage nodig heeft in het levensonderhoud voor zichzelf en/ of de kinderen, dan wordt bekeken of de andere echtgenoot voldoende inkomen heeft om deze bijdrage (alimentatie) te betalen. Als het huwelijk langer dan 5 jaar heeft geduurd of er is een kind, dan is er een alimentatieplicht voor de partner van in principe twaalf jaar. Heeft het huwelijk korter dan vijf jaar geduurd en zijn er geen kinderen, dan is er een alimentatieplicht voor net zolang als het huwelijk heeft geduurd. Voor kinderen geldt de alimentatieplicht in principe totdat zij 18 zijn. Nederland kent, anders dan in Marokko, het systeem van algehele gemeenschap van goederen. Dit betekent dat bij echtscheiding alles gelijk verdeeld wordt: de bezittingen maar ook de schulden. Welk rechtsstelsel op het huwelijksvermogen van toepassing is, hangt af van een aantal factoren. Vraag advies aan een advocaat die gespecialiseerd is in het internationaal personen- en familierecht. 9

10 Erkenning van de Nederlandse echtscheiding door Marokko Sinds 2004 is het voor Marokkanen die in Nederland gescheiden zijn, makkelijker om de Nederlandse echtscheiding door Marokko te laten erkennen. Marokkanen die in Nederland gescheiden zijn hoeven dus geen tweede echtscheidingsprocedure in Marokko te doorlopen. Zij kunnen de Nederlandse echtscheiding indienen bij een Marokkaanse rechtbank met het verzoek om deze echtscheiding te erkennen. De partners hoeven hiervoor niet zelf naar Marokko te reizen om het verzoek in te dienen of om een zitting bij te wonen. Zij kunnen gezamenlijk, of afzonderlijk, een advocaat (in Marokko) machtigen om het verzoek voor hen in te dienen. De procedure in Marokko duurt in de regel 6 maanden. Het is de bedoeling dat in de toekomst het Marokkaanse consulaat de Nederlandse echtscheidingsbeschikking voor erkenning doorstuurt naar Marokko. Let op! Het is niet vereist dat op de Nederlandse echtscheidingsprocedure Marokkaans recht is toegepast, het is wel wenselijk dat de Nederlandse rechter vermeldt dat een verzoening tussen de echtgenoten niet mogelijk was. Voorwaarden voor de erkenning van de Nederlandse echtscheiding in Marokko 1. De echtscheidingsbeschikking moet definitief zijn (geen hoger beroep meer mogelijk) en ingeschreven zijn in de registers van de burgerlijke stand in Nederland. 2. De echtscheidingsbeschikking mag niet in strijd zijn met de Marokkaanse openbare orde. Een voorbeeld van strijdigheid met de Marokkaanse openbare orde is een beschikking waarin de Nederlandse rechter besliste dat het kind onder eenhoofdig gezag van de vrouw kwam. In Marokko oefent de vader zowel tijdens als na het huwelijk het gezag over zijn kinderen uit. Een andere zaak waarin erkenning geweigerd is, is die van een vrouw die naast de echtscheiding ook om partneralimentatie heeft verzocht. Er volgt geen erkenning als de Nederlandse echtscheidingsbeschikking bepaalt dat de vrouw recht heeft op partneralimentatie voor 12 jaar terwijl dit in Marokko drie maanden tot hooguit één jaar kan zijn. Let op! Bepaalde nevenvoorzieningen zijn strijdig met de Marokkaanse openbare orde; dat betekent dat u de rechtbank moet vragen om de beslissing over het gezag en de alimentatie niet in de echtscheidingsbeschikking, maar in een afzonderlijke beschikking op te nemen. Laat u goed informeren door uw advocaat en vertel uw advocaat al tijdens het intakegesprek dat het de bedoeling is om de Nederlandse echtscheiding door Marokko erkend te krijgen. Het is belangrijk om de juiste documenten te verzamelen. Veel verzoeken om erkenning van een Nederlandse echtscheiding worden in Marokko afgewezen enkel en alleen omdat de verzoeken niet voorzien zijn van de vereiste documenten of omdat de juiste legalisatiestempels op de documenten ontbreken. De volgende documenten zijn vereist: 1. De originele Marokkaanse huwelijksakte en anders een gewaarmerkt en gedateerd afschrift. 2. De originele echtscheidingsbeschikking en anders een gewaarmerkt en gedateerd afschrift. 3. Een brief van de rechtbank die de echtscheiding heeft uitgesproken, waarin verklaard wordt dat er tegen de echtscheidingsbeschikking geen hoger beroep is ingesteld. 4. De originele kennisgeving van inschrijving van de echtscheiding en anders een gewaarmerkt en gedateerd afschrift van de akte van inschrijving van de echtscheiding. De documenten bij 2, 3 en 4 moeten door een beëdigd vertaler vertaald worden naar het Arabisch. De handtekening van de vertaler moet achtereenvolgens gelegaliseerd worden door de rechtbank waar de vertaler staat ingeschreven, het Nederlandse Ministerie van Justitie, het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Marokkaanse consulaat. Let op! Voor de erkenningsprocedure van de echtscheiding in Marokko wordt in Nederland geen gesubsidieerde rechtsbijstand verleend. Dit betekent dat de kosten van deze procedure uit eigen zak betaald moeten worden. 10