Vlaams Architectuurinstituut Beleidsplan

Transcriptie

1 Vlaams Architectuurinstituut Beleidsplan

2 Inhoudstafel 1. INLEIDING Vlaams Architectuurinstituut Situatieschets BELEIDSPLAN Missie Doelpublieken Sterkte zwakteanalyse VAi Intern sterk Intern zwak Bedreigingen Kansen Beleidsopties of strategische doelstellingen Mensen interesseren in en sensibiliseren voor architectuur Een goede informatiedoorstroming en brede kennis inzake architectuur verzekeren Een klimaat creëren dat meer mogelijkheden biedt voor de realisatie van architectuur Vlaamse architectuur ook internationaal een uitstraling en bekendheid geven Operationele doelstellingen Architectuur openstellen voor het publiek en bespreekbaar maken (1.1) Architectuur in concrete programma s in kranten, tijdschriften, radio en tv brengen (1.2) Architectuureducatie initiëren en begeleiden (1.3) Private bouwheren stimuleren voor de keuze van kwalitatieve, eigentijdse architectuur (1.4) Informatieverzameling en verspreiding verzekeren (2.1) Het VAi als aanspreekpunt profileren en naambekendheid geven (2.2) Het verwerven van nieuwe ideeën en het vergelijken van standpunten rond architectuur bevorderen (2.3) Onderzoek en kritische reflectie bewerkstelligen (2.4) Landelijke uitbouw van de architectuurarchiefcoördinatie (2.5) Samenwerking tussen leden van het architectuurlandschap stimuleren (3.1) Een onderbouwd professioneel debat over architectuur op gang brengen (3.2) Een forum bieden aan jonge architecten (3.3) Beleidsondersteunend en adviserend optreden (3.4) Een internationaal netwerk creëren (4.1) Internationaal de eigen kwaliteit en culturele identiteit van de Vlaamse architecten specifiëren en promoten (4.2) Tijdsplanning van de resultaten Evaluatie Personen betrokken bij het samenstellen van het beleidsplan SITUERING Infrastructuur Kantoren en informatieopslagplaats Andere oplossingen De nieuwbouw van het desingelcomplex, publiek gezicht voor het VAi Personeel... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Intern, bestaande personeelsstructuur...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Extern personeel...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Aangroei personeel...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Organigram... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Financiële middelen Financiële middelen Begroting... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Ledenlijst van de Raad van Bestuur Ledenlijst van de Algemene Vergadering

3 1. INLEIDING Dit beleidsplan ten behoeve van het Kunstendecreet dat ingaat vanaf 2006 vertrekt van het beleidsplan dat het Vlaams Architectuurinstituut samenstelde. De instelling is nog steeds in opstart, bijgevolg zijn de missie noch de strategische doelstellingen gewijzigd. Dit omdat ze nog steeds gelden en onderschreven worden door de overheid, de raad van bestuur en het VAi. De strategische doelstellingen en de opdracht die het VAi meekreeg bij de opstart vereisen een continue en steeds breder wordende actieradius. Een koerswijziging voor het VAi is nog niet aan de orde, wel de verder ontplooiing van werking. Ook in de operationele doelstellingen vertoont dit plan weinig wijzigingen. De acties zijn daarentegen soms verfijnd en uitgebreid, anderen hebben reeds hun effect bewezen in de werking van de voorbije twee jaar Vlaams Architectuurinstituut Het Vlaams Architectuurinstituut is opgericht op initiatief van de Vlaamse overheid in oktober 2001 en wordt omschreven als steunpunt voor de architectuursector. Het VAi start zijn werking in mei 2002 met de aanstelling van de directeur. De eerste twee werkjaren zijn uitgebouwd op vier sporen: de publieksacitiviteiten, de sensibiliseringsopdracht, de beleidsondersteunende en de steunpuntfunctie. Publieksactiviteiten Voor de publieksactiviteiten wordt geopteerd om een aantal acties uit te werken die zeer divers van aanpak en karakter zijn. Ze beogen ook steeds andere doelgroepen. We vermelden de twee edities Dag van de Architectuur met opengestelde gebouwen, architectuurrondleidingen en stadswandelingen, en de rondleidingen omtrent het thema bedrijfsgebouwen. Maar ook de twee tentoonstellingen die het VAi samenstelde kenden groot succes en blijken nog steeds het meest direct allerlei publiek te bereiken. De expo Léon Stijnen en het veelvuldig gebruik van beton wordt meermaals in Vlaanderen gepresenteerd. Met de tentoonstelling Kinshasa, The Imaginary City kreeg het VAi door de vermelding en de prijs van de Gouden Leeuw op de 9 de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië een internationale erkenning. Ook deze tentoonstelling wordt meermaals opgesteld in binnen- en buitenland. De thema s van de publieksactiviteiten betreffen steeds onderwerpen die actueel zijn in het architectuurdebat. Soms is ook aansluiting gezocht bij initiatieven van anderen en is door de samenwerking een groter effect en bereik bekomen. Het VAi wil zich voeden en contact houden met de typische vakinhoudelijke discussie om ze daarna te vertalen en te verbreden naar een breder en groter publiek. Sensibiliseren Voor de sensibiliseringsopdracht wordt geopteerd om vooreerst de jongeren en anderzijds de geschreven pers aan te spreken. Met een lessenpakket; video, handleiding voor leerkrachten en website voor jongeren is voor het middelbaar onderwijs een uitgebreid werkinstrument samengesteld. Leerkrachten voeden en lesmateriaal aanbieden die jongeren gevoelig maakt voor architectuur is een langzaam maar noodzakelijk proces in het bewustwordingsproces van architectuur. In de workshop architectuurkritiek worden beginnende critici een theoretisch denkkader over het belang van kritiek aangeboden. Daarnaast wordt een schrijfopdracht begeleid. Diverse deelnemers schrijven nu reeds over architectuur in allerhande publicaties. Het VAi neemt dit initiatief als antwoord op de dringende vraag vanuit de media naar auteurs die vlot en leesbaar over deze specifiek materie kunnen schrijven. Hierdoor werkt het VAi via de pers aan de sensibilisering. De publicatiepolitiek van het VAi is zowel een strategie om groter publieksbereik voor architectuur op te bouwen alsook het publiek meer en betere kennis over eigentijdse architectuur mee te geven. Door de diversiteit aan publicaties is voor elk segment van het doelpubliek reeds aanbod voorhanden. We vermelden het tweejaarlijkse Jaarboek Architectuur Vlaanderen (eerste editie met VAi als uitgever in 2004) die een selectie aan belangwekkende gebouwen aanbiedt, de cahiers Achtergrond die 3

4 thema s behandelen die actueel en relevant zijn voor het architectuurdebat in Vlaanderen en die gekoppeld zijn aan een andere publieksactiviteit van het VAi, de reeks jonge Architecten in Vlaanderen dat een forum biedt aan de nieuwe generatie die een meer experimentele positie binnen de architectuur innemen, de magazines van de Dag van de architectuur: handige gidsjes met kaartjes, adressen, namen van architecten en bouwheren van meer dan honderd recente kwalitatieve architectuurprojecten die zich bevinden in de grote en middelgrote steden in Vlaanderen. Beleidsonderzoek en steunpuntfunctie De eerste werkingsjaren wordt intens met de administratie BKM samengewerkt om het ontluikende architectuurbeleid verder uit te werken. Tevens wordt gepeild naar bestaande initiatieven en acties, samenwerkingsverbanden en specifieke taken voor het VAi. Dit resulteerde ondermeer in de samenstelling van een beleidsplan VAi en een beleidsplan voor archiefcoördinatie met betrekking tot de architectuurarchieven, de oprichting van het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) onder de koepel van het VAi, een nota Architectuur en Vormgeving vanuit Cultureel Perspectief: een intern document ter aansturing van een mogelijk architectuurbeleid, een onderzoek naar de aanwezigheid en mogelijkheden van een lokaal architectuurnetwerk. Het VAi heeft ook op dit aspect zijn expertise en dynamiek ingezet en wenst dit ook in de toekomst verder te doen. Het VAi is steunpunt voor de sector architectuur. Dit betekent dat het VAi een diverse waaier van acties opneemt en uitvoert die gaan van informeren, communiceren, coördineren, verzamelen, documenten bewaren, Ook hier is voor een deel onzichtbaar en achter de schermen werk verricht in een uitgebreide portfolioverzameling van architecten. Anderzijds toont de uitgebreide en gebruiksvriendelijke website de veelzijdigheid van de informatieverstrekking en gebruiksmogelijkheden aan. Deze website is sinds april 2004 online en een uitstekend communicatiemiddel voor het VAi. Een uitgebreide architectuuractiviteitenkalender en de nieuwsbrief zijn slecht twee van de instrumenten die we hier vermelden. Het VAi profileerde zich ook de eerste twee jaar als partner voor onderzoek en kritische reflectie. Diverse actoren, maar ook lokale overheden vroegen om medewerking, opstellen van inhoudelijke kaders voor offertes, tentoonstellingen, publicaties, communicatie rond typische problematiek. Ondermeer rond de problematiek van bedrijfsgebouwen, sociale huisvesting, platteland- en landschapsbeleid werd samengewerkt. Met gerichte fotografieopdrachten wil het VAi tevens een impuls geven aan het debat. Door middel van de fotografie wil het instituut enerzijds een groter publiek aanspreken en het materiaal beschikbaar stellen aan onderzoekers en makers van publieksevenementen. Het VAi heeft zich sinds zijn prille bestaan ook internationaal geprofileerd. Het Jaarboek Architectuur Vlaanderen is ook in het Engels uitgegeven en wordt in het buitenland verspreid. De internationale erkenning was duidelijk met de onderscheiding voor de beste tentoonstelling op de Internationale Architectuurbiënnale in Venetië in september Dit bewijst dat het VAi als jonge instelling een plaats verworven heeft in het internationale architectuurdebat èn de deskundigheid in huis heeft om aantrekkelijke publieksactiviteiten op te zetten. Centrum voor Vlaamse Architectuurarchieven In 2003 werd in opdracht van de administratie cultuur binnen de werking van het VAi een coördinatiecentrum voor architectuurarchieven opgericht. Dit centrum heeft een eigen overeenkomst met de overheid en valt onder de subsidieregelgeving van het archiefdecreet. Bij de opmaak van dit plan is het CVAa slechts één jaar operatief en nu al is merkbaar dat archiefvormers en -bewaarders door het CVAa gesensibiliseerd zijn rondom het belang van architectuurarchieven. Het grote publiek werd opgeroepen om archieven te signaleren. Omdat de hoofdopdracht van het CVAa is om architectuurarchieven en de kennis erover duurzaam te bewaren, te ontsluiten en te valoriseren ondernemen zij hiervoor specifieke acties. Die acties zijn het opstellen van rapporten, het maken van partnerships rondom afgebakende projecten, geïntegreerde projecten waarin onderzoek, ontsluiting, expertise en sensibilisering zitten vervat. 4

5 1.2. Situatieschets Deze situatieschets geeft aan welk architectuurbeleid de Vlaamse overheid voerde en illustreert op beknopte wijze de producenten van architectuurcultuur van dit moment in Vlaanderen. Deze schets beperkt zich tot een beschrijving en is geen beoordeling of doorlichting. Ze is er ten behoeve van de lezer die op deze manier beter de plaats en de opdracht van het VAi kan inschatten. De beleidsvorming rond hedendaagse architectuurcultuur binnen de Vlaamse overheid steunt in hoofdzaak op twee pijlers: de afdeling Beeldende Kunst en Musea (BKM) binnen de administratie Cultuur van het departement WVC en het team van de Vlaams Bouwmeester binnen de administratie Overheidsopdrachten, Gebouwen en Gesubsidieerde Infrastructuur van het departement AZF. In de loop van voorgaande legislaturen hebben diverse werkgroepen nagedacht en gedebatteerd over een te ontwikkelen architectuurbeleid. Begin jaren 90 lanceerde een informele werkgroep het idee om een Jaarboek Architectuur uit te geven. Geïnspireerd door deze dynamiek stelde de afdeling BKM in 1992 een redactieraad samen voor de publicatie van een Jaarboek Architectuur Vlaanderen. De eerste editie van het Jaarboek verscheen in 1994 als uitgave van de afdeling. Daarnaast kent de minister van Cultuur, op advies van een informele adviescommissie, ad hoc subsidies toe voor architectuur- en vormgevingsinitiatieven, en reikt hij sinds 1995 een jaarlijkse Cultuurprijs Architectuur/Vormgeving uit (alternerend). De subsidieprocedure werd in 1998 formeel geregeld door de oprichting van een beoordelingscommissie Architectuur en Vormgeving en het opstellen van een experimenteel subsidiereglement. Vanaf 2006 wordt het beleidsdomein architectuur opgenomen binnen het kunstendecreet. Uit de redactieraad van het Jaarboek en de beoordelingscommissie kwamen belangrijke impulsen voor de ontwikkeling van een architectuurbeleid vanuit cultureel perspectief. Met name de ideeën rond een Vlaams Bouwmeester en een Architectuurinstituut ontstonden in dit kader. Het ambt van Vlaams Bouwmeester werd in 1998 geïnstalleerd onder de directe verantwoordelijkheid van de Vlaamse regering, met als centrale opdracht: de overheid aanzetten tot voorbeeldig opdrachtgeverschap. De Vlaams Bouwmeester stelde een architectuurbeleid op voor overheidsgebouwen die geconcretiseerd zijn in een actieprogramma voor vijf jaar. Het beleid steunt enerzijds op de voorbeeldfunctie van de Vlaamse overheid inzake goed opdrachtgeverschap voor de eigen huisvesting van ambtenaren. Daarnaast worden alle bouwopdrachten die door de overheid worden gesubsidieerd op vraag van de bouwheer begeleid inzake opmaak van het programma en de projectdefinitie en keuze van de architect. Dit behelst een voorbeeldfunctie inzake kwaliteitspraktijk. De acties van de Vlaams Bouwmeester zijn te uitgebreid om binnen dit bestek te presenteren. We vermelden slechts de hoofdlijnen van de doelstellingen: - systematische ondersteuning van de overheid als bouwheer - een selectiebeleid voor ontwerpers - een stimuleringsbeleid voor jonge ontwerpers - een onderzoeksbeleid met betrekking tot kunstintegratie - een ondersteuningsbeleid voor lokale besturen - een ondersteuningsbeleid bij de bouw van scholen - een horizontaal overleg met verschillende departementen - een internationaal samenwerkingsbeleid - een publicatiebeleid - een sensibiliseringsbeleid voor bouwheren van de overheid. Op initiatief van de Cultuuroverheid werd vervolgens de oprichting van een Architectuurinstituut opgenomen in het regeerakkoord Tijdens de legislatuur werd het concept van steunpunten voor diverse cultuursectoren ontwikkeld en zo werd eind 2001 het Vlaams Architectuurinstituut opgericht als steunpunt voor de sector. Het VAi werd operationeel met de aanstelling van zijn directeur in mei

6 In tegenstelling tot de Vlaams Bouwmeester richt het VAi zich niet op de overheid, maar op het publiek en de professionele sector. Zijn opdracht werd in 2002 vastgelegd in een beheersovereenkomst: - Het coördineren, verwerken en optimaal beschikbaar stellen van actuele kennis en informatie over architectuur en het architectuurgebeuren in Vlaanderen in het bijzonder. - Het sensibiliseren van het grote publiek voor de hedendaagse architectuur. - De samenwerking bevorderen tussen de bestaande architectuurinitiatieven en samenwerking ontwikkelen met relevante organisaties en personen. - Het deskundig begeleiden van de professionele architectuursector in Vlaanderen en op basis van permanente evaluatie en toegepast onderzoek een bijdrage leveren tot een continue ontwikkeling in het veld en het overheidsbeleid. Architectuurcultuur krijgt eveneens vorm door diverse actoren in het culturele veld. De Stichting Architectuur Museum (SAM) Gent, ontwikkelde vanaf de jaren 80 met de steun van het Designmuseum een dynamische werking. In de jaren negentig speelde het Kunstcentrum desingel inzake architectuurtentoonstellingen een voortrekkersrol. Inmiddels staat architectuur op het programma van diverse culturele en kunstencentra: De Beursschouwburg, het STUK, Netwerk, CC Turnhout, CC Dilbeek,... Het programma betreft tentoonstellingen, lezingen, wedstrijden naar aanleiding van verbouwingen van de eigen infrastructuur. Ook de hogescholen en universitaire opleidingen voor architectuur en stedenbouw werken dmv. allerlei activiteiten voor onderwijzend personeel en studenten aan een dynamisch architectuurklimaat. Alhoewel een publiekswerking vanuit de onderwijsopdracht geen evidentie is, slagen veel instellingen erin om relevant onderzoek te vertalen naar interessante publicaties, tentoonstellingen, debatten. De docenten van de instellingen zijn vaak adviseur, of verbonden met de werking van de institutionele en culturele partners. In het voorbije decennium zijn heel wat lokale architectuurinitiatieven ontstaan naar aanleiding van uitzonderlijke evenementen. Ze zijn essentieel gebleken in het op gang trekken van lokale bewustwordingsprocessen. Evenementen genereren slechts een enkele maal middelen en personeel. Na afloop van het evenement leidt dit gebrek aan financiële middelen jammer genoeg tot het ontbinden of langzaamaan doodbloeden van de initiatieven. (Anno 02, CAD, Architectuur als Buur, Stad aan de Stroom, StudioOpenStad...) Sommige overleven door samenwerkingen aan te gaan met beroepsorganisaties, stadsadministraties, onderwijsinstellingen. Meestal blijven de initiatieven enkel overleven door belangeloos engagement. Een uitzondering op lokaal niveau is de Stichting Stad en Architectuur uit Leuven. Deze vzw opgericht door de Stad Leuven, de Provincie Vlaams Brabant en de KULeuven bestaat sinds 2001 en vervult de volwaardige taak van lokaal architectuurcentrum. Diverse provincies reiken ondertussen een provinciale Architectuurprijs uit, wat in veel gevallen de aanzet is voor een stimulerend debat. Naast de Orde van Architecten, die het tijdschrift A+ ondersteunt, zijn er verder de verschillende beroepsverenigingen die meewerken aan de verbetering van de architectuurkwaliteit en het architectuurklimaat. Zij verzorgen om. publicaties, studiedagen, rondleidingen, ontmoetingen, websites edm. Tot slot zijn er in Vlaanderen diverse overheden, verenigingen, instellingen en individuen die onrechtstreeks ijveren voor kwalitatieve hedendaagse architectuur. Zij benaderen het domein via andere thema's als leefmilieu, stedenbeleid, huisvesting, erfgoed en landschap. Alhoewel architectuurkwaliteit bevorderen niet direct hun directe opdracht is, werken zij mee aan het bewustzijn van de maatschappelijke relevantie van architectuur. 6

7 2. BELEIDSPLAN 2.1 Missie Een goed uitgewerkte missie is een essentiële voorwaarde voor het bereiken van de doelstellingen van het VAi. Bij het uitwerken van de missie werd er immers nagedacht over waar we in grote lijnen met het VAi naartoe willen, m.a.w. hoe de ideale organisatie er zou uitzien, wat de organisatie wil worden en wat ze nastreeft. De missie van het VAi werd voor haar oprichting als volgt in het regeerakkoord van de Vlaamse Regering vermeld: " De culturele betekenis van hedendaagse architectuur is onvoldoende bekend. Nochtans hangt de algemene levenskwaliteit in hoge mate af van de manier waarop de leefomgeving vorm wordt gegeven. Er is een grote nood aan een actueel denk- en referentiekader. Een Centrum voor architectuur kan bijdragen tot het promoten van kwaliteitsvolle architectuur, tot reflectie en debat. Het kan tevens fungeren als een netwerk-centrum dat synergieën bewerkstelligt tussen de verschillende initiatieven en instellingen." De vzw tracht deze missie te herformuleren om hierin de antwoorden op te nemen op de vragen Wat doet het VAi?, Voor wie doet het VAi dit? en Wat wil het VAi daarmee realiseren?. Hiermee zorgt de vzw ervoor dat de missie: - een bron van inspiratie is voor al de personeelsleden naar de toekomst toe; - helpt bij het leggen van consistentie in de acties, plannen en beleid van het VAi; - een focus biedt om het VAi te richten op duidelijk afgelijnde prioriteiten waarover consensus bestaat. De missie van het VAi formuleert de vzw als volgt: "Het VAi wil zowel het brede publiek als professionelen, onderzoekers, de media en de overheid interesseren in en sensibiliseren voor de culturele en maatschappelijke aspecten van kwalitatieve eigentijdse architectuur en haar impact op de leefomgeving. Hiervoor wil het VAi hét aanspreekpunt worden voor iedere geïnteresseerde of betrokkene in de architectuur om - de kennis over architectuur in Vlaanderen te bevorderen; - de ontwikkeling van het architectuurbeleid en -gebeuren te initiëren, te coördineren en te stimuleren. Interesseren en sensibiliseren: Het VAi streeft ernaar dat de verschillende doelgroepen zich interesseren in en bewust zijn van architectuur en van de impact van architectuur op de kwaliteit van de leefomgeving. Zowel het brede publiek als de andere doelgroepen moeten de eigentijdse architectuur, die tenslotte een perceptie is van de hedendaagse realiteit, kennen en evident vinden. Niet alleen de eigentijdse architectuur verdient aandacht. Het Centrum Vlaamse architectuurarchieven richt zich op architectuur van het recente verleden en het onderzoek van ontwerpen, processen, gerealiseerde gebouwen aan de hand van archiefmateriaal. Een inzicht in de bouwgeschiedenis levert immers kennis op die voor de actualiteit essentieel is. Hiervoor werkt het CVAa aan een sensibilisering van het belang van architectuurarchieven en coördineren zij voor Vlaanderen deze 7

8 materie. Het VAi en het CVAa zetten in de toekomst geïntegreerde projecten op die een groot en breed publiek aanspreken en de culturele waarde van architectuur bevattelijk maken. Het VAi benadert architectuur niet enkel vanuit het culturele aspect maar ook vanuit maatschappelijke aspecten zoals de duurzaamheid en flexibiliteit van gebouwen, de niet onuitputbaarheid van grondstoffen, het gebruik van belastingsgelden, het promoten van jonge vooruitstrevende architecten, enz. Het VAi wil de architectuur meer evident inzetbaar maken in het totstandkomen van een kwalitatieve omgeving. Het VAi onderzoekt diverse strategieën en acties die deze inzetten vertalen naar grotere publieksgroepen zonder dat daarom de inhoud of de vorm kwaliteitsverlies moeten lijden. De betrokkenheid met architectuur moet steeds groter worden. Het VAi werkt hiervoor aan een communicatiestrategie die accenten zoekt die aanspreken en breed kunnen doordringen. Aanspreekpunt: Het VAi is hét aanspreekpunt voor iedere geïnteresseerde of betrokkene in de architectuur. Het VAi is het adres, het gezicht, het geheugen van de architectuur in Vlaanderen. Vlaanderen mag dan wel beschikken over een reeks architectuuropleidingen en culturele verenigingen, geen enkele instelling kan aanspraak maken op een centrale en representatieve positie zoals die van het VAi. Hierbij is het belangrijk op te merken dat architectuur voor het VAi een containerbegrip is. Dit betekent dat het zich toelegt op alle vaktypische, wetenschappelijke, maar ook de maatschappelijke gevolgen van architectuur. Architectuur is geen afgebakend begrip. Ze interfereert met disciplines als infrastructuurwerken, landschapsarchitectuur, stedenbouw, monumentenzorg, vormgeving, beeldende kunst, scenografie. Maar ook literatuur, filosofie, geschiedenis, geografie, statistiek... kunnen bijdragen tot een beter begrip van de betekenis van architectuur. Vanuit verwante praktijken als bovenvermelde, ontleent en ontwikkelt architectuur voortdurend nieuwe betekenissen en vervult ze een brede maatschappelijke rol. Architectuur begrijpen we tevens vanuit diverse schaalniveaus van ontwerp en actieradius. De architectuur gaat 'van stoel tot stad' zoals de Nederlandse architect Herman Herzberger het ooit gevat uitdrukte. Het is vanuit dit ruime kader dat het VAi zal opereren en standpunten innemen over architectuur. Het VAi stimuleert als steunpunt architectuur in Vlaanderen door een klimaat te creëren en te versterken waarbinnen kwaliteitsvolle architectuur kansen krijgt. Het VAi fungeert als tussenpersoon, katalysator en communicator tussen beleid en werkveld, tussen universiteiten en publiek, tussen informatie en educatie, tussen overheid en praktijk en tussen de maatschappij en de cultuurpraktijk. Op deze wijze herdefinieert het VAi architectuur steeds opnieuw vanuit de vakinhoudelijke kennis en introduceert het VAi architectuur binnen de brede maatschappelijke discussies over de kwaliteit van onze leefomgeving. Daarbij is zowel de particulier als opdrachtgever, maar ook als gebruiker de eerste doelgroep. Daarnaast werkt het VAi samen met diverse overheden op Vlaams, Provinciaal en gemeentelijke niveau aan de uitbouw van een onderbouwd architectuurbeleid. Dit laatste is complementair aan de reeds ingezette werking van de Vlaams Bouwmeester en betreft vooral de sensibilisering, de communicatie over architectuur, het stimulerings- en onderzoeksbeleid van die overheden met betrekking tot eigentijdse architectuur. Kennis bevorderen: Het VAi bevordert voor het geïnteresseerde brede publiek en de professionelen de informatiedoorstroming en kennis rond de eigentijdse architectuur in Vlaanderen. In deze context neemt het VAi zowel een verzamelfunctie als een stimulerende functie op: enerzijds zorgt het VAi voor het opslaan en verwerken van alle mogelijke gegevens over het werkveld, anderzijds bevordert en stimuleert het VAi de activiteiten en initiatieven die de kennis over de sector, onder meer door bekendmaking bij zowel professionelen als bij het grote publiek, stimulering van reflectie en discussie en internationale uitstraling. 8

9 Bij de opbouw van deze kennis speelt de samenwerking met het CVAa een cruciale rol. Nieuwe denkpistes en modellen worden immers niet ex nihilo ontwikkeld, maar steunen vaak op ervaringen en evaluaties van het verleden. Het VAi en het CVAa streven ernaar om thematische synergieën te bewerkstelligen zodat er een wederzijdse ondersteuning van kennisbevordering ontstaat. Ontwikkeling van architectuurbeleid en -gebeuren initiëren, coördineren en stimuleren: a) Architectuurbeleid Architectuur is zowel een cultuurproduct, als een producent van cultuur. Ze is de vertaling van het leven in ruimte, tijd en materie, terwijl ze tegelijk de conditionerende factor is van dat leven zelf. Vandaar dat architectuur onmiskenbaar een zaak is van iedereen. De maatschappelijke betekenis van architectuur kan derhalve niet genoeg worden onderlijnd, gezien het immense effect van een gebouw of de gebouwde omgeving op de samenleving. Het is dan ook de taak van de overheid om architectuur de plaats te geven die ze verdient. Dit betekent architectuur opnemen in een integraal kwaliteitsbeleid van duurzame ontwikkeling, solidariteit en culturele innovatie. Architectuurbeleid is niet alleen een verantwoordelijkheid van de Vlaamse overheid. Alle overheden op lagere niveaus, maar ook organisaties, besturen, instellingen in diverse sectoren moeten zich bewust worden dat architectuur van groot belang is. We denken hierbij aan de zorgsector, intercommunales, sociale huisvestingsmaatschappijen, de privé-bouwsektor, enz. Het VAi wil hen allen stimuleren om een architectuurbeleid te voeren en verantwoordelijkheid te nemen inzake de kwaliteit van de gebouwde omgeving. b) Architectuurgebeuren Het VAi formuleert voorstellen en werkt met de culturele overheid samen om een blijvende en noodzakelijke onderbouw voor een algemeen en toekomstgericht architectuurbeleid mogelijk te maken. Daarvoor is het noodzakelijk dat het instituut beroep kan doen op de bestaande expertise en de krachten die nog steeds verspreid en versnipperd in het veld aanwezig zijn. Als open en onafhankelijk instituut organiseert het VAi samenwerkingen met partners in het veld: culturele instellingen, onderwijs, administraties en het team van de Vlaamse Bouwmeester, stedenbeleid, beleidsmakers, beroepsorganisaties. Het VAi zal de identiteit van de verschillende actoren in het Vlaamse architectuurveld respecteren en met hen samen of in specifieke werkverbanden opereren. Het VAi neemt in deze context enerzijds een begeleidende functie op via onder meer dienstverlening en ondersteuning van het desbetreffende domein en bevordering van deskundigheid. Het VAi biedt, door de ervaring en de centrumfunctie, aan de partners in het veld aan hun werking te professionaliseren en hun activiteiten aan bredere en andere publieken door te geven. Het VAi pleit ervoor meer actoren in het veld te subsidiëren, zodat een professionalisering en deskundigheid kan worden opgebouwd die meer effect en impact zal opleveren. Het kunstendecreet opent perspectieven voor nieuwe culturele architectuurpraktijken. Anderzijds neemt het VAi hier een onderzoeksfunctie op via onderzoek en analyse van de sector en ontwikkeling van projecten: een architectuurbeleid vraagt om overzicht en inzicht ondersteund door een ernstig wetenschappelijk én cultureel denkkader. Het VAi moet een dergelijk kader onderbouwen. Gezien het institutioneel fragiele architectuurlandschap in Vlaanderen, heeft het VAi een dubbele rol. Enerzijds zal het synergie bewerkstelligen tussen de bestaande instellingen en verenigingen en zodoende het kennisareaal ontsluiten en inzetten via netwerking. Anderzijds zal het instituut zelf ook een brede en diepgaande kennis moeten ontwikkelen. Zoals eerder aangehaald gebeurt deze kennisontwikkeling in nauwe samenwerking met het CVAa. Vertrekkend vanuit deze overtuiging organiseert het VAi projecten die deze visie verduidelijken, die processen in gang zetten. Dit zal resulteren in een meer kwalitatieve architectuur en in een groter bewustzijn over architectuur. 9

10 2.2. Doelpublieken In de missie wordt een antwoord gegeven op de vragen Wat doet het VAi?, Voor wie doet het VAi dit? en Wat wil het VAi daarmee realiseren?. Met betrekking tot de tweede vraag, de doelpublieken van het VAi, wordt in dit deel een meer gedetailleerde categorisering weergegeven. Het VAi moet de kennis en de belangstelling voor architectuur vergroten bij vele diverse doelpublieken. Daarnaast zullen bepaalde groepen beroep doen op de diensten van het VAi. Alle doelgroepen zijn voor het VAi belangrijk. Soms zal voor een bepaalde activiteit een breed publiek gezocht worden, voor andere activiteiten zal een meer specifieke doelgroep voor ogen staan. Het VAi wenst daar geen hiërarchie of prioriteiten aan vast te koppelen. De doelgroepen zijn in verscheidene categorieën onder te brengen: 1. Het grote publiek: de brede groep die met architectuur en architectuurcultuur in aanraking komt. Ook jongeren en kinderen moeten in onderwijs en vrijetijdsactiviteiten in aanraking komen met de architectuurwereld. 2. Ontwerpers (architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, interieurontwerpers, studenten in die disciplines): het VAi moet voor hen een discussieplatform aanbieden en kennisverbreding- en uitwisseling mogelijk maken. 3. Actoren die actief in het bouwproces aanwezig zijn: overheden, projectontwikkelaars, opdrachtgevers, bedrijfswereld, investeerders, Binnenlandse en buitenlandse partners die op een of andere manier bij architectuur betrokken zijn. Het VAi moet voor buitenlandse actoren het aanspreekpunt zijn voor informatieverstrekking over de Vlaamse architectuurwereld. Omgekeerd moet het VAi aanvragen voor participatie aan tentoonstellingen, debatten, wedstrijden e.a. manifestaties coördineren en doorspelen aan administraties, locale actoren, onderwijsinstellingen, personen. Het VAi moet een stimulerende en coördinerende rol spelen in het bewerkstelligen van deze landelijke en internationale contacten en uitwisselingen. 5. Het VAi heeft een goede relatie met de landelijke en internationale (architectuur)pers. Het VAi is voor de pers in Vlaanderen hét informatiepunt over architectuur. Het VAi informeert de pers via de nieuwsbrief, via persberichten en het doorgeven van informatie over eigen activiteiten en activiteiten van derden. Bij extensie kan men stellen dat ook andere media zoals televisie, radio, websites en gespreksfora op website architectuur op de agenda moeten plaatsen. Ook hier ligt een opdracht voor het VAi. 6. Architectuurcritici en de academische architectuurwereld die op professionele basis studies en analyses maken. Het is van belang dat het VAi nieuwe informatie, nieuwe bevindingen over architectuur kent en vertaalt naar het grote publiek, het beleid dmv acties. Op die manier vervult het VAi zijn werkelijke rol. 7. Archiefvormers en archiefbewaarders moeten gesensibiliseerd worden over het belang van architectuurarchieven en gestimuleerd om architectuurarchieven op te nemen, te inventariseren, te bewaren en ontsluitbaar te maken voor onderzoekers en publieksevenementen. Dit betreft zowel de overheidsarchieven als de privaatrechterlijke archieven. 10

11 2.3. Sterkte zwakteanalyse VAi Alvorens vanuit de missiebepaling van het VAi de strategische en operationele doelstellingen af te leiden, werd eerst nog een tussenstap uitgevoerd: een sterkte-zwakteanalyse van het VAi. Deze tussenstap bepaalt enerzijds de drijvende krachten (de factoren die het VAi drijven in de richting van de realisatie van de missie) en anderzijds de tegenwerkende krachten (de factoren die de realisatie van de missie bemoeilijken). Het realiseren van de missie kan namelijk beduidend vlotter verlopen door het versterken van de drijvende, sterke kanten en/of het verzwakken van de tegenwerkende, zwakke kanten. Het resultaat van de sterkte-zwakteanalyse wordt hieronder ter informatie weergegeven en werd gebruikt als aanknopingspunt om vanuit de missie de strategische en operationele doelstellingen te bepalen Intern sterk - Het VAi beschikt over ervaring en deskundigheid op diverse vlakken. Het team heeft kennis van de ontwerppraktijk. Het VAi kan procesmatig werken, kan publieksevenementen opzetten, heeft kennis van het maken van publicaties, heeft ervaring met beleidsadvies. Het team is vertrouwd met het onderzoek in de academische wereld en heeft ervaring met educatie. - Het VAi gebruikt de middelen die haar ter beschikking staan optimaal en verkrijgt impact. - Binnen het VAi is de kennis van de internationale architectuurcultuur groot. - Het VAi heeft goede relaties met architecten, studenten, academici en het culturele netwerk. - Het VAi heeft een pioniersmentaliteit. Daarom is de organisatie flexibel, kunnen er vlug beslissingen worden genomen, kan het vlug anticiperen en vrij vlug inpikken op aanbod, vragen en problemen. - Het VAi heeft onder haar koepel het CVAa en werkt samen voor de coördinatie- en informatieopdrachten. - Het VAi heeft met de diverse acties in de voorbije twee jaar een dynamisch en inhoudelijk sterk profiel opgebouwd dat divers doelpubliek aanspreekt. - Het VAi heeft internationale erkenning gekregen door de toekenning van de prijs voor beste tentoonstelling op de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië in Intern zwak - Het VAi beschikt in huis voor bepaalde aspecten van haar opdracht over onvoldoende expertise. De opdrachten van het VAi zijn zo verscheiden en breed dat de vereiste specifieke kennis moet ingehuurd worden. De communicatie rond publieksevenementen is te omvattend om intern op te volgen. Bepaalde juridische en zakelijke aspecten vereisen nauwe opvolging. De debatfunctie die het VAi moet opnemen als opiniemaker heeft nood aan weer andere deskundigheid. - Het VAi heeft een te beperkte relatie met de bouwsector, de beroepsverenigingen en de Orde van Architecten en is in de optiek van deze groep geen vanzelfsprekende partner. Nochtans hebben het VAi en deze sector één gemeenschappelijke drijfveer, namelijk de deskundigheid van de architect verduidelijken en promoten. - Binnen de hoeveelheid aan evenementen, in het bijzonder binnen de architectuursector, moet het VAi een identiteit kunnen profileren en de specificiteit van zijn werking blijven aantonen. - De torenhoge verwachtingen van het veld en de sector zijn niet onmiddellijk inlosbaar. 11

12 Bedreigingen - Bouwen en architectuur zijn zeer afhankelijk van processen en beslissingsmechanismen die met louter economische en commerciële belangen te maken hebben. De culturele dimensie van architectuur is in die wereld en bij het publiek in het algemeen niet sterk aanwezig. - Er is nog geen goede landelijke verspreiding van partners waarmee het VAi een zogenaamd professioneel netwerk kan opbouwen. - De aandacht voor kwalitatieve architectuur is jong en onvoldoende doorgedrongen in alle sectoren (sociale huisvesting, ruimtelijke ordening, monumentenzorg, onderwijs, economie, milieu...). Dit betekent dat betrokkenen er zich niet van bewust zijn dat zij in hun professionele activiteit keuzes moeten maken over architectuur. Alle overheden hebben hier een voorbeeldfunctie te vervullen. Een integrale visie en aanpak van architectuur op Vlaams niveau is nog niet realiseerbaar. Dit geldt ook voor de lokale en provinciale overheden. - Er is een gebrek aan traditie en bestuurscultuur inzake kwalitatieve architectuur en de manier waarop kansen kunnen worden geschapen om die tot stand te laten komen. - Het VAi is volledig afhankelijk van één subsidiërende overheid Kansen - De doelstellingen die de overheid via de beheersovereenkomst aan het VAi meegaf, zijn zeer ruim. Dit biedt vele mogelijkheden en maakt de mogelijke actieradius van het VAi zeer breed. Het VAi kan bijgevolg vele diverse richtingen uit en met zeer verschillende partners werken. - Het VAi heeft de mogelijkheid en de vrijheid om zelf strategieën en operaties te bedenken voor het vervullen van zijn opdracht. Het VAi kan hiervoor autonoom de meeste geschikte partners kiezen. - De locatie van de kantoren in de gebouwen van het complex van desingel bieden het VAi diverse voordelen en infrastructuur. In 2008 krijgt het VAi een publiek gezicht met nieuwe kantoren geënt op de publieksas en een voor publiek toegankelijke leeszaal waar het informatiedocumentatiecentrum wordt ondergebracht. - De huisvesting in desingel kost aan het VAi enkel verbruiks- en onderhoudskosten. - Bepaalde onderwerpen met betrekking tot architectuur en ruimtelijke ordening leven bij het middenveld en het grote publiek (bouwgrondschaarste, onbetaalbare woonhuizen in de stad, nieuwe wooncultuur, structuurplannen op gemeentelijk niveau, Europese wetgeving voor architecten en het onderwijs,...). Dit betekent dat er wel degelijk een maatschappelijk debat aan de gang is over architectuur en kwaliteit, maar dat het niet op die manier gepercipieerd wordt. Dit betekent eveneens dat publiek en politici op crisismomenten behoefte hebben aan informatie, duiding en visie omtrent dit soort problematiek. - Op lokaal niveau bestaat een soort van embryonale architectuurwerking. Er zijn een aantal lokale beroepsorganisaties, individuen, stadsbesturen die een startpunt kunnen zijn voor een professionele en permanente opvolging van een lokale architectuurwerking. Dit netwerk kan door activiteiten van het VAi ontstaan, professionaliseren, actief worden. - De lokale architectuurinitiatieven kunnen juist door hun lokale verankering beroep doen op middelen, werkkracht en infrastructuur die ter plekke aanwezig zijn. Bijgevolg moet de Vlaamse overheid niet steeds aangesproken worden om activiteiten die het lokale niet overstijgen te subsidiëren. - Enerzijds is door de welvaart en het economische draagvlak van heel wat inwoners in Vlaanderen een discussie over kwaliteit met betrekking tot architectuur mogelijk. Anderzijds moet die discussie worden verbreed naar de hoofdthema's van het toekomstig ruimtegebruik en het betaalbaar en waardevol wonen voor alle lagen van de bevolking. 12

13 2.4 Beleidsopties of strategische doelstellingen Met behulp van de sterkte-zwakteanalyse werd er bepaald wat er concreet op lange termijn moet gedaan worden om de beoogde doelstellingen, zoals bepaald in de missie, te realiseren. Zo werden een aantal leidende richtlijnen opgesteld die een doorslaggevende invloed zullen hebben op de toekomstige operationele activiteiten van het VAi. Gezien de uitgebreidheid van het domein waarop het VAi wil werken, werd er voor dit beleidsplan een destillatie gemaakt van de meest prioritaire doelstellingen van het VAi. Deze strategische doelstellingen worden hieronder opgesomd en uitgelegd. De missie noch de strategische doelstellingen zijn sinds de oprichting van het VAi in 2002 gewijzigd. Bovendien zal het resultaat van de doelstellingen slechts merkbaar zijn na een termijn van tien jaar werking. Missie Strategische doelstellingen Het VAi wil zowel het brede publiek als professionelen, onderzoekers, de media en de overheid interesseren in en sensibiliseren voor de culturele en maatschappelijke aspecten van kwalitatieve eigentijdse architectuur en haar impact op de leefomgeving. Hiervoor wil het VAi hét aanspreekpunt worden voor iedere geïnteresseerde of betrokkene in de architectuur om - de kennis over architectuur in Vlaanderen te bevorderen; - de ontwikkeling van het architectuurbeleid en -gebeuren te initiëren, te coördineren en te stimuleren. 1. Mensen interesseren in en sensibiliseren voor architectuur. 2. Een goede informatiedoorstroming en brede kennis inzake architectuur verzekeren 3. Een klimaat creëren dat meer mogelijkheden biedt voor de realisatie van architectuur. 4. Vlaams architectuur ook internationaal een uitstraling en bekendheid geven Mensen interesseren in en sensibiliseren voor architectuur. Met deze doelstelling wil het VAi publiek dat niet vertrouwd zijn met architectuur of niet direct zelf met een concrete vraag naar architectuur leven interesseren en sensibiliseren. Het is noodzakelijk om op een laagdrempelige manier precies te verduidelijken wat de betekenis, de meerwaarde van architectuur is. Daarenboven is het even onmisbaar om te spreken over hoe architectuur tot stand komt, wat van belang is in een ontwerpproces en realisatie van een gebouw Een goede informatiedoorstroming en brede kennis inzake architectuur verzekeren. Het VAi wil via het verzamelen, verwerken en beschikbaar stellen van alle mogelijke actuele kennis en informatie over het architectuurgebeuren in Vlaanderen komen tot een betere informatiedoorstroming, een betere bekendmaking en bredere kennis van allerlei aspecten die te maken hebben met architectuur. De informatie en het niveau van kennisverzameling zijn in de eerste plaats bedoeld voor geïnteresseerden en de private professionele opdrachtgevers. 13

14 De kennis, de beschikbaarheid en de verspreiding van informatie zullen eveneens leiden tot een grotere deskundigheid van de professionele architectuursector. Het VAi wil immers de plek zijn waar men terecht kan voor specifieke vragen en waar men concrete informatie vindt of wordt doorverwezen voor gerichte informatie. Binnen de opdracht van de archiefcoördinatie voor architectuurarchieven van het VAi ligt eveneens de nadruk op kennisoverdracht en informatiedoorstroming tussen het publiek, de archiefinstellingen en de overheid. De verschillende Vlaamse archiefinstellingen zijn verantwoordelijk voor de hoofdtaken bewaren, onderzoeken en ontsluiten. Het CVAa zal instaan voor de gestroomlijnde en toegankelijke informatie over architectuurarchieven Een klimaat creëren dat meer mogelijkheden biedt voor de realisatie van architectuur. Voor diegenen die reeds het belang van architectuur kennen en/of er dagelijks in de praktijk mee omgaan, wil het VAi een goed privaat opdrachtgeverschap stimuleren. Het VAi wil elke bouwheer maar ook de overheid bewust maken van hun verantwoordelijkheid in het totstandkomen van en het collectief gebruik van onze leefomgeving vandaag en in de toekomst. Het VAi streeft ernaar dat alle personen die door hun professionele activiteit meewerken aan de realisatie van de gebouwde omgeving zich van de noodzaak van kwaliteit bewust zijn en meewerken aan processen die deze kunnen bevorderen. Voor hen moeten concrete acties, voorbeelden, gesprekken, artikels die vakspecifiek en inhoudelijk zijn, aangeboden worden. Op die wijze zal het VAi ook een concrete bijdrage leveren aan het debat over architectuur en aan het uitwerken van een architectuurbeleid. Die bijdragen zullen heel gericht, specifiek en grondig zijn en bedoeld voor specifieke betrokkenen Vlaamse architectuur ook internationaal een uitstraling en bekendheid geven. De Europese regelgeving laat toe dat buitenlandse architecten projecten uitvoeren in Vlaanderen en dat architecten uit Vlaanderen projecten uitvoeren in andere deelstaten van de Europese Gemeenschap. Het VAi wil dus niet enkel in Vlaanderen het gezicht zijn van de architectuur, maar wil ook in het buitenland ambassadeur zijn voor de creativiteit en het vakmanschap die aanwezig zijn bij architecten in Vlaanderen. 14

15 2.5. Operationele doelstellingen De strategische doelstellingen, zoals gedefinieerd in het voorgaande deel, zijn de doelstellingen die het VAi op lange termijn wil realiseren. Om deze lange termijn doelstellingen te realiseren, moeten deze vertaald worden naar doelstellingen op korte termijn. Bij het opstellen van de operationele doelstellingen en de hieruit volgende projecten en activiteiten werd zo veel mogelijk vertrokken van het SMART-concept : - S = Specifiek Een effectieve doelstelling vereist specifieke en herkenbare resultaten, die zo concreet mogelijk geformuleerd worden. - M = Meetbaar Het beoogde resultaat moet meetbaar of tenminste vast te stellen zijn om na te gaan of het doel bereikt is. - A = Afgesproken (overeengekomen) Een effectieve doelstelling vereist acceptatie en instemming van alle betrokken niveaus. - R = Realistisch (maar toch uitdagend) Het gestelde doel moet haalbaar zijn, maar met het oog op continue verbetering moet de uitdaging in de doelstelling expliciet aanwezig zijn. - T = Tijdsgebonden Een effectieve doelstelling is gebonden aan een te volgen tijdsschema. Hierdoor wordt het bepalen van de belangrijkheid van de doelstelling en het stellen van prioriteiten mogelijk gemaakt. Aan de operationele doelstellingen worden projecten gekoppeld die de acties definiëren om de doelstellingen te verwezenlijken. De meetbaarheid van de operationele doelstellingen wordt opgesteld in functie van deze projecten en acties: per project/actie worden er meetindicatoren aangegeven die toelaten om te evalueren in welke mate de doelstellingen behaald zijn. Hierbij is het belangrijk op te merken dat de materie van architectuurwerking en vooral de mate van sensibilisering en informatie verstrekken moeilijk te meten zijn via één enkele meetindicator, temeer daar projecten en acties meer dan één operationele doelstelling kunnen ondersteunen. Om het succes van de projecten/acties te meten is het dus belangrijk de verschillende meetindicatoren tezamen te bekijken en hieruit conclusies te trekken. Gezien het VAi nog in een opstartfase zit en er dus nog geen nulmeting gebeurd is, worden er in dit document geen streefcijfers aangegeven voor de meetindicatoren. Bij de evaluatie van de werking van het VAi en het behalen van de doelstellingen moeten de cijfers m.b.t. de meetindicatoren verzameld en vervolgens geanalyseerd worden in functie van het budget dat beschikbaar was en de accenten die tijdens het lopende jaar bepaald zijn. In de volgende figuur wordt de vertaling van de strategische doelstellingen in operationele doelstellingen weergegeven. Bovendien wordt er aangegeven welke projecten/acties ondernomen worden om de operationele doelstellingen te realiseren. Zoals aangegeven kunnen projecten een impact hebben op verschillende operationele doelstellingen. 15

16 Strategische doelstellingen Operationele doelstellingen Projecten/Acties 1.1. Architectuur openstellen voor het publiek en bespreekbaar maken Dag van de architectuur, rondleidingen, tentoonstellingen/geïntegreerde projecten CVAa, website, nieuwsbrief, samenwerking bibliotheken, promotie architectuurpublicaties, erfgoeddag, cultuurmarkt, personeelsplan VAi 1. Mensen interesseren in en sensibiliseren voor architectuur 1.2. Architectuur in concrete programma s, in kranten, in tijdschriften, radio en tv brengen 1.3. Architectuureducatie initiëren en begeleiden Dag van de architectuur, workshop architectuurkritiek, het creëren van en deelnemen aan een levendige debatcultuur in de media, het maken van concrete formats voor tv-programma s, standpunten innemen en verspreiden ivm modern architecturaal erfgoed, personeelsplan VAi Lessenpakket architectuur (inclusief begeleiding), leerkrachten begeleiden in het gebruik van de pakketten, actieve internationale prospectie naar educatief materiaal, personeelsplan VAi 1.4. Private bouwheren stimuleren voor keuze van kwalitatieve, eigentijdse architectuur Missie 2.1. Informatieverzameling en verspreiding verzekeren Informatie- en documentatiecentrum, website, Jaarboek Architectuur Vlaanderen, Cahierreeks Achtergrond, Publicatiereeks architecten en thema s 20 ste eeuw, publicatiereeks CVAa: archieftechnische en architectuurhistorische publicaties, toolbox voor archiefvormers, website CVAa, partnerships CVAa 2.2. Het VAi als aanspreekpunt profileren en naambekendheid geven Medewerking aan publicaties van derden, website, communicatie en promotie 2. Een goede informatiedoorstroming en brede kennis inzake architectuur verzekeren 2.3. Het verwerven van nieuwe ideeën en het vergelijken van standpunten rond architectuur bevorderen Cahierreeks Achtergrond, Colloquia en lezingen, website, nieuwsbrief, het creëren van en deelnemen aan een levendige debatcultuur in de media, het maken van concrete formats voor tv-programma s, adviesraad CVAa 2.4. Onderzoek en kritische reflectie bewerkstelligen Bestaande onderzoeken stimuleren en bekendmaken, eigen onderzoek initiëren, geïntegreerde projecten CVAa, partnerships CVAa, publicaties CVAa 2.5. Landelijke uitbouw van de architectuurarchiefcoördinatie Rapporten, partnerships CVAa, databanken, archiefoverdrachten, website van het CVAa, architectuurhistorische en archieftechnische onderzoeksprojecten, vertegenwoordiging, adviesraad van het CVAa, expertiseverlening aan archiefvormers en -bewaarders 16

17 Strategische doelstellingen Operationele doelstellingen Projecten/Acties 3.1. Samenwerking tussen leden van het architectuurlandschap stimuleren Uitbouw van netwerken (professionele, Vlaams Bouwmeester, stedenbeleid, adviesraad CVAa 3. Een klimaat creëren dat meer mogelijkheden biedt voor de realisatie van architectuur 3.2. Een onderbouwd professioneel debat over architectuur op gang brengen 3.3. Een forum bieden aan jonge architecten Colloquia of lezingenreeksen, cahierreeks Achtergrond, Communicatie en promotie, het creëren en deelnemen aan een levendige debatcultuur in de media, adviesraad CVAa, personeelsplan VAi Presentatie werk van jonge architecten, internationale acties voor jonge architecten 3.4. Beleidsondersteunend en adviserend optreden Jaarboek Architectuur Vlaanderen, uitbouwen van netwerken, voorbereiding van en rapportering over een stimulerend architectuurbeleid Missie 4. Architectuur in Vlaanderen ook internationaal een uitstraling en bekendheid geven 4.1. Een internationaal netwerk creëren 4.2. Internationaal de eigen kwaliteit en culturele identiteit van de Vlaamse architecten specifiëren en promoten Colloquia of lezingenreeks, website, vertalingen, vertegenwoordigingsbeleid Vertalingen, Jaarboek Architectuur Vlaanderen, Vertegenwoordigingsbeleid 17

18 In wat volgt worden de verschillende operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van de projecten/acties die eraan gekoppeld zijn. Voor elk van de projecten/acties wordt ook telkens aangegeven welke de resultaatsindicatoren zijn Architectuur openstellen voor het publiek en bespreekbaar maken (1.1) Dag van de architectuur Het VAi organiseert tweejaarlijks in het vroege najaar de Dag van de architectuur. Hedendaagse architectuur en recent gebouwde projecten openstellen voor het publiek is een succesformule. Velen blijken geïnteresseerd om een blik te werpen achter de gevels van de gebouwen waar je anders niet binnen kan, of om duiding te krijgen over locaties waar je anders dagelijks voorbij zou lopen. Niet alleen architecten en studenten architectuur zijn geïnteresseerd, ook het grote publiek komt naar dit soort manifestatie. De Dag van de architectuur krijgt ook media-aandacht. Het belang van kwaliteitsvolle hedendaagse architectuur wordt in de pers op heel diverse wijze onderstreept. De belangrijkste doelstelling van de Dag van de architectuur is om alle mogelijke opdrachtgevers te stimuleren te kiezen voor kwaliteitsvolle hedendaagse architectuur. Bovendien wil de dag niet alleen de nadruk leggen op het evenement maar ook op de communicatie, een werkelijk gesprek tussen bouwheren, architecten en geïnteresseerden. Elke Dag van de architectuur behandelt een specifiek thema. (2002 Gebouwen en verhalen, 2004 Publieke ruimte, openbare gebouwen) Het is de bedoeling om via het thema de selectie te verscherpen en echte voorbeeldprojecten voor te stellen. Dit betekent dat niet steeds opnieuw voor allerlei manifestaties dezelfde gebouwen, bouwheren en ontwerpers aan bod komen. Er wordt naar gestreefd om de ideeën en theorieën van architecten, stedenbouwkundigen en specialisten in binnenen buitenland te vertalen om een ruimer en actueel inhoudelijk kader voor dit grote sensibiliserende evenement op te bouwen. Op die manier werkt het VAi aan het doorgeven van nieuwe ideeën, aan het tonen van andere oplossingen en verbreedt het VAi het debat over architectuur. Het is belangrijk om een evenwicht te bewaren tussen het mogelijk grootschalige karakter van het evenement en het streven naar verdieping door deelname aan een rondleiding te stimuleren. Daarvoor wordt voor het publiek een gelaagde vorm van participatie aangeboden: het vrij bezoeken van een opengesteld gebouw, de architectuurrondleiding, de stadstour. Ook lokale initiatieven van stadsbesturen, verenigingen, opleidingen e.a. organiseren tal van activiteiten van tentoonstellingen tot debatten. Zo worden nog meer mensen bij de dag betrokken. Voor de rondleiding worden architecten, studenten en professionele gidsen ingezet. Het VAi verkrijgt door de Dag van de architectuur naambekendheid en erkenning. Na twee edities in 2002 en 2004 is duidelijk voor het VAi hoe ze een dergelijk evenement organisatorisch moeten opzetten. Uit de ervaringen worden voor de toekomstige edities lessen getrokken. In grote lijnen gaan de bekommernissen over hoe nog meer publiek intensief bij de dag betrokken kan worden, hoe en met welke middelen de communicatie en haar aanpak moet vergroten, hoe de lokale organisatoren professionaliseren en begeleiden. Verder wenst het VAi met de Dag van de architectuur thema s en inhouden die belangrijk zijn voor het maatschappelijk debat over architectuur als aanleiding te nemen. Het blijft noodzakelijk deze thema s te expliciteren naar het brede publiek, het blijft noodzakelijk om stellingen in te nemen voor architectuur. Dit alles vereist een uitbreiding van de ploeg medewerkers van het VAi, alsook meer middelen voor het evenement op zich. Het blijft aan te raden om van de Dag van de architectuur een Biënnale te maken om enerzijds een volwaardig nieuw aanbod te kunnen aanbieden, lokale medewerking te kunnen krijgen en anderzijds om de uitvoering van de andere opdrachten van het VAi te kunnen waarmaken. Operationele doelstellingen waaraan deze activiteit ook nog tegemoet komt: Architectuur in concrete programma s in kranten, tijdschriften, radio en tv brengen Private bouwheren stimuleren voor de keuze van kwalitatieve, eigentijdse architectuur 18

19 - Aantal keer dat de Dag van de architectuur georganiseerd wordt (te meten door het VAi) - Aantal deelnemers aan de Dag van de architectuur (te meten bij de organisatie) - Tevredenheid van de deelnemers aan de Dag van de architectuur (te meten via enquête/bevraging op de Dag zelf) - Aantal persartikels en de inhoud ervan over de Dag van de architectuur (te meten via persmap) - Aantal lokale architectuurinitiatieven die naar aanleiding van de Dag van de architectuur opgestart werden (te meten via de activiteitenkalender) - Aantal vragen dat het VAi krijgt m.b.t. de Dag van de architectuur, ingedeeld volgens doelgroep (te meten door het VAi) - Peiling naar de gekendheid van de activiteit Rondleidingen Architectuurrondleidingen zijn net als de Dag van de architectuur een uitstekend medium om een nieuw en ander publiek te bereiken en gevoelig te maken voor architectuur. Momenteel verzorgen diverse verenigingen, toeristische diensten, culturele-educatieve instellingen in de grote steden in Vlaanderen een groot pakket aan architectuuruitstappen. Na grondige analyse van het aanbod, heeft het VAi vastgesteld dat hedendaagse en kwalitatieve architectuur niet zo veelvuldig in het pakket voorkomt. Slechts een aantal organisatoren als Brusselbinnenstebuiten, AntwerpenAverechts, Amarant, VTB e.d. geven ook meer diepgaander informatie over meestal historische architectuur. Het VAi wil zelf rondleidingen opzetten die ingaan op specifieke thema s die aansluiten op de actualiteit en op het eigen programma van het VAi. We refereren aan de eerste reeks tours met betrekking tot bedrijfsgebouwen, de vestigingsproblematiek en architectuur. De rondleidingen zijn steeds voorzien van commentaar door een speciaal opgeleide gids, auteurs, critici, of architecten. Opnieuw is de rondleiding vanuit dezelfde bekommernis om een werkelijk gesprek en sensibilisering tot stand te brengen tussen de professionelen en de leken primordiaal. Daarnaast is het belangrijkste aspect van bezoeken ter plaatse de mogelijkheid tot het direct fysiek ervaren van het gebouw en de plek. De rondleidingen worden in een dubbelformule aan het publiek aangeboden. Enerzijds richten ze zich tot het grote publiek en anderzijds tot de professionelen: bouwheren, ambtenaren,... Het VAi zal op termijn een aanbod van diverse rondleidingen kunnen aanbieden. Om deze expertise en contacten maximaal te valoriseren en een nog groter publiekbereik te bewerkstelligen zal het VAi zelf of een partner waarmee het samenwerkt, deze rondleidingen aanbieden. We kunnen denken aan groepering van een vijftal verschillende rondleidingen die georganiseerd worden in de najaren wanneer er geen Dag van de architectuur plaats vindt.. Operationele doelstellingen waaraan deze activiteit ook nog tegemoet komt: Private bouwheren stimuleren om te kiezen voor van kwalitatieve, eigentijdse architectuur - Aantal rondleidingen dat georganiseerd wordt (te meten door het VAi) - Aantal deelnemers aan de rondleidingen (te meten bij de organisatie/inschrijving) - Tevredenheid van de deelnemers (grote publiek) aan de rondleidingen (te meten via enquête/bevraging op de rondleiding zelf) - Evaluatiegesprekken met professionele deelnemers - Aantal recensies en de inhoud ervan over de rondleidingen (te meten via persmap) - Aantal vragen dat het VAi krijgt m.b.t. de rondleidingen, ingedeeld volgens doelgroep (te meten door het VAi) - Peiling naar de gekendheid van de activiteit Tentoonstellingen / geïntegreerde projecten CVAa Architectuurtentoonstellingen zijn een uitstekend medium om diverse publieken voor architectuur te sensibiliseren. Ondanks het feit dat architectuur tentoonstellen een niet evidente opgave is, blijkt een goede mix van educatieve aspecten en scenografische installatie architectuur bespreekbaar te maken. Het VAi kan niet onmiddellijk zelf architectuurtentoonstellingen produceren. Zij zal indien er 19

20 zich mogelijkheden en opdrachten aandienen, ook deze vorm van publiekswerking opnemen. Tentoonstellingen opgedragen door de Vlaamse Gemeenschap in een internationaal verband liggen wel binnen de verantwoordelijkheid en mogelijkheden van het VAi. Hiervoor dienen wel aparte kredieten worden voorzien. Het is aangewezen om samenwerkingen voor tentoonstellingen op te zetten met het CVAa. Verder zal het VAi fungeren als adviseur voor lokale en eenmalige organisatoren van tentoonstellingen. De geïntegreerde projecten in samenwerking met het CVAa hebben als doelstelling om recent wetenschappelijk onderzoek te confronteren met belangrijke archiefstukken van Vlaamse architecten. De confrontatie resulteert telkens in een publieksmoment (tentoonstelling, lezingenreeks, ) dat is gericht op verspreiding van kennis over het architecturale erfgoed en een duurzaam product (catalogus, inventaris, ) dat de kennis over het architecturale erfgoed blijvend vastlegt en een opstap biedt voor verdere ontsluiting en onderzoek. - Aantal tentoonstellingen dat georganiseerd wordt (te meten door het VAi) - Aantal deelnemers aan de tentoonstellingen (te meten bij de organisatie/inschrijving) - Tevredenheid van de deelnemers aan de tentoonstellingen (te meten via enquête/bevraging op de tentoonstelling zelf) - Evaluatiegesprekken met professionele deelnemers - Aantal recensies en de inhoud ervan over de tentoonstellingen (te meten via persmap) - Aantal vragen dat het VAi krijgt m.b.t. de tentoonstellingen, ingedeeld volgens doelgroep (te meten door het VAi) - Peiling naar de gekendheid van de activiteit Website Het VAi hecht een groot belang aan het bestaan en het permanent updaten van een Nederlands- en Engelstalige website. De site is een krachtig instrument dat een adequate selectie informatie over architectuur in Vlaanderen groepeert. Daarnaast is het een communicatiemiddel om de verschillende activiteiten en opdrachten van het VAi te verspreiden. De site is een zeer dynamisch instrument dat steeds wordt aangevuld met actuele informatie. Het VAi bouwt de website uit als een virtueel documentatiecentrum met een uitgebreide databank van gegevens over de professionele en culturele architectuurwereld in Vlaanderen. Het instrument verleent een directe toegang tot nuttige informatie voor alle publiek. De website is tevens een promotie-instrument dat ingezet wordt om de architectuur in Vlaanderen en in het buitenland beter bekend te maken. De technische constructie van de website van het VAi gebeurde in het jaar In maart 2004 ging de website online. In 2005 wordt voor het permanent beheer van de website en voor de documentatieverwerking een extra medewerker aangeworven. De website blijft in de toekomst één van de belangrijkste projecten van het VAi. De Architectuurkalender, de nieuwsbrief, de praktische organisatie van boeken -en rondleidingenverkoop, het CMS-systeem zijn slechts enkele van de vele klantvriendelijke mogelijkheden die de website aanbiedt. Voor het structureren en ter beschikking stellen van de informatie en documentatie die het VAi verzamelt is ze onontbeerlijk. De website kan bovendien uitgroeien tot een discussieplatform. Operationele doelstellingen waaraan deze activiteit ook nog tegemoet komt: Informatieverzameling en -verspreiding verzekeren Het VAi als aanspreekpunt profileren en naambekendheid geven Het verwerven van nieuwe ideeën en het vergelijken van standpunten rond architectuur bevorderen Een internationaal netwerk creëren - Beschikbaarheid van de website (is hij er en werkt hij volgens functionele en technische vereisten; te meten door het VAi) - Aantal hits/bezoekers van de website (te meten door het VAi) - Tevredenheid van de bezoekers van de website (te meten via bevraging op de website zelf) - Aantal recensies en de inhoud ervan over de website (te meten via persmap) - Peiling naar de gekendheid van de website 20