Hardnekkige krimpmythes: bekijk het ook eens van een andere kant

Transcriptie

1 Algemene informatie Hardnekkige krimpmythes: bekijk het ook eens van een andere kant Sabine Meier, Professur Räumliche Entwicklung und Inklusion, Uni Siegen, voormalig Lector Krimp & Leefomgeving, Hanzehogeschool Tialda Haartsen, Universitair Hoofddocent, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen

2 Krimp en leefbaarheid Leefbaarheid = de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld (Leidelmeijer et al. 2008) Krimp = demografische transitie: minder mensen en veelal veranderende bevolkingssamenstelling (vergrijzing, ontgroening)

3 Omgaan met verlies in fysieke omgeving 1. Sloop/nieuwe open ruimtes 2. Verdwijnende voorzieningen

4 Mythe over ruimtelijke kwaliteit: Door sloop worden plaatsen per se lelijker De andere kant: hoe kan je ondanks (of juist vanwege sloop) plaatsen op een positieve wijze veranderen? Voorbeeld: Hoe gaat het Oost-Duitse stadje Staßfurt om met de sloop?

5 Staßfurt als voorbeeld? Sommige overeenkomsten met kleine plaatsen in de provincie Groningen 1. kleine plaats in landelijke omgeving 2. krimp 3. verzakken van de grond 4. terugbouw in de zin van Rückbau Oost-Duitsland Mecklenburg-Vorpommern Sachsen-Anhalt Berlin Magdeburg Brandenburg Polen Ligging: Sachsen-Anhalt (2,3 miljoen inwoners; 3 noordelijke provincies: 1,7 miljoen inwoners) 40km zuidelijk van Magdeburg aan de rivier Bode Thüringen Staßfurt Sachsen Bron kaart: wikipedia; eigen bewerking

6 Staßfurt: Bevolkingsontwikkling van 1500 heden fusie Altstaßfurt en Staßfurt, 1946 fusie met Leopoldhall - na 1989 emigratie naar het Westen : fusie met drie andere omliggende gemeenten, desondanks gaat trend van krimp door - tegenwoordig: inwoners

7 Sachsen-Anhalt Geologie de ondergrond Staßfurt Löß- en zand Rivier uiterwaarden Harz

8 Staßfurt: eeuwenoude zoutwinning en gevolgen - ca eerste zoutwinning middels zieden (put waaruit water omhoog wordt gehaald, laten verdampen) sloop van toenmalige raadhuis en deel van historische stadsmuur v.w. verzakken van de grond opening van 2 zoutmijn schachten en sluiting van alle putten (2 zoutmijnen produceren tot 1972) begin van industriële winning van potas (meststoffen) - In de jaren 60 sloop van het hart van het centrum: de kerk, het raadhuis plus het stationsgebouw (verzakking van de grond in 80 jaar rond 6m, in totaal rond 800 panden gesloopt) IBA Stadtumbau: Thematisering van het verloren gegane centrum

9 Staßfurt: eeuwenoude zoutwinning en gevolgen: kaart van de terugbouw

10

11 Stedenbouwkundig plan: Nieuw hart van de stad maken middels een recreatief stadsmeer 1. technologisch: nieuw pomp- en afwater- en beheersysteem voor grondwater 2. sociaalruimtelijk: veel aandacht voor plekken van collectieve herinnering Gefinancieerd door: - EU - Duitse rijksoverheid - Provinciale overheid Sachsen-Anhalt - Gemeente Staßfurt

12 Het stadsmeer

13 De oeverzone

14 Plekken of objecten van collectieve herinnering: - onregelmatige, kristallijne vormen van basalt roepen de herinnering aan zout op

15 Plekken of objecten van collectieve herinnering: - aanduiding op de grond waar de kerk stond en het heilig gazon erom heen herinneren aan de oude situatie

16 Plekken of objecten van collectieve herinnering: - verzakkingslijnen: aanduidingen waar de grond is verzakt - Sehhilfe-projekt door bewoners: plekken van waar men met de smartphone-guide de geschiedenis van gesloopte gebouwen kan beluisteren

17 Mythe: Help, de dorpsschool gaat dicht!

18 Betekenis basisschool voor dorp Primaire functie: onderwijs op loop/fietsafstand passende denominatie/schooltype Secundaire functie: ontmoetingsplaats delen dorpsroddels tijdens brengen en halen fysieke plek voor verenigingen, kerstfeest. AD 21 sept 2015 Symbolische functies: toekomstbestendig dorp school draagt bij aan status en identiteit dorp dorpen zonder school trekken geen nieuwkomers met kinderen

19 Leefbaarheid, primaire functie en ontmoeting Een dorp zonder voorzieningen is ook leefbaar (Gardenier, 2012, Rijk met kleine dorpen; Steenbekkers & Vermeij, 2013, Dorpenmonitor ) Loop/fietsafstand: alle scholen in Noordoost Fryslân hebben een alternatieve school op 3 kilometer afstand (Haartsen & De Bakker, 2014) Ontmoeten: vaak zijn er wel alternatieve plekken te vinden voor verenigingen en kerstfeest, bijvoorbeeld dorpshuis

20 Symbolische functie: onderzoek Hans Elshof Dorp met school Dorp waar school recent gesloten is Dorp zonder school In-migratie gezinnen met kinderen: geen significante verschillen tussen de drie type dorpen Uit-migratie gezinnen met kinderen: tijdelijk wat meer uitstroom, in dorpen waar school recent ( ) verdwenen is DUS: schoolsluiting is NIET het begin van het einde voor een dorp Bron: Elshof et al. 2015

21 Verandering doet pijn Stadia in accepteren en omgaan met verandering Resilience/veerkracht

22 Herwil van Gelder (wethouder De Marne) Eén ding is wel zeker: er is teveel van alles, er gaan dingen verloren. Dat moet. We moeten zorgen dat we meer betekenis geven aan het proces van verlies. Wij wethouders gaan altijd op de foto bij nieuwe voorzieningen: we zouden eigenlijk op de foto moeten als er een voorziening verdwijnt

23 Kortom Met sloop van gebouwen of sluiting van voorzieningen verdwijnen niet alleen functies, maar ook plekken van (collectieve) herinnering en dorpsidentiteiten Betekenis geven aan verandering = het creëren van nieuwe plekken voor collectieve herinneringen, van nieuwe identiteiten DORPEN MOETEN ZICHZELF OPNIEUW UITVINDEN

24