Het Nederlandse bestuurscentrum een korte historie. Het Binnenhof

Transcriptie

1 Het Binnenhof 1

2 Het Binnenhof Het Nederlandse bestuurscentrum een korte historie 2 Het Binnenhof is een plein in het centrum van Den Haag, met in het midden de Ridderzaal en omringd door parlements- en regeringsgebouwen. Van hieruit wordt Nederland geregeerd. Hier vergadert de volksvertegenwoordiging, werkt de minister-president en houden de ministers hun wekelijkse beraad. Eenmaal per jaar komen de Eerste Kamer en Tweede Kamer in verenigde vergadering van de Staten-Generaal in de Ridderzaal bijeen. Dat gebeurt op de derde dinsdag van september, de dag waarop het staatshoofd in de troonrede de plannen van de regering voor het komende jaar presenteert. De graven van Holland In 1229 kocht Floris IV, van 1222 tot 1234 graaf van Holland, een stuk grond bij een vijver in het bos, op de grens van duin- en polderland. Vermoedelijk stond op deze plek al een hoeve. De graaf hield hof in s-gravenzande en in Leiden, maar hij wilde tussen beide plaatsen een jachthuis op eigen grond bezitten. Om het terrein liet hij wallen van aarde en hout opwerpen. Erg lang zou Floris IV niet van zijn nieuwe bezit kunnen genieten, want in 1234 kwam hij in Frankrijk om het leven. Zijn zoon Willem II volgde hem op als graaf. Hij liet twee nieuwe woonvertrekken bouwen, die pas veel later (in 1511) werden samengevoegd. In zijn tijd verrezen ook de vierkante Haagtoren en enige tijd daarop de vertrekken voor de gravin. In 1248 werd de Hollandse graaf als dank voor militaire steun aan de paus tot koning van het Duitse Rijk gekroond. Als koning was hij het aan zijn stand verplicht om een grote ontvangstruimte te laten bouwen, maar door zijn dood in 1256 kon hij er nooit gebruik van maken. De zaal is voltooid 3

3 Kasteel van de graven van Holland, omstreeks ten tijde van zijn zoon graaf Floris V. Zij kreeg de naam Grote Zaal, later Ridderzaal genoemd. Het was een voor die tijd zeer imposant gebouw. De woonvertrekken van de graaf werden nu voor een deel aan het zicht onttrokken, maar het geheel kreeg wel het aanzien van een echt kasteel. Rondom het kasteel verrezen andere gebouwen, zoals schuren, werkplaatsen en keukens. De naam Binnenhof is ontleend aan het middeleeuwse binnenhof van het kasteel van de graven van Holland. Floris V breidde zijn macht en bezittingen gestaag uit. Hij verbeterde ook het bestuur van het land. Vaker dan zijn voorgangers verbleef hij in het kasteel in Die Haghe. Zo ontstond dan ook de naam des-graven-hage. In de tijd van Floris V is waarschijnlijk ook de Hofkapel gebouwd, een kerkje ten noorden van de Ridderzaal, dat in de negentiende eeuw is gesloopt. Het Binnenhof was omgeven door een slotgracht en een muur met enkele toegangspoorten. Daar omheen bevond zich ook een aantal landgoederen van de graaf. Aan de westkant lag het zogeheten Buitenhof, waar onder meer het vee rondliep en waar later paardenstallen en werkplaatsen werden gebouwd. Aan de oostkant van het kasteel lagen de moestuinen en boomgaarden, tussen de straten die nu Korte Poten en Toernooiveld heten (en dus ook het Plein 4 5 omvatte). Ook om het Buitenhof en de moestuinen lagen een muur en een gracht. Van de poort tussen het Binnenhof en het Buitenhof liep een pad naar de Gevangenpoort. En vanaf de Keukenpoort aan de zuidkant van de Ridderzaal liep een weggetje naar de Spuipoort, waarvan de contouren zijn aangegeven op de Hofplaats. Gevangenpoort en Spuipoort vormden tezamen met een poort in de noordoostelijke hoek (ongeveer op de plek waar nu het Haags Historisch Museum staat) de drie buitenste ingangen van het kasteel. Van de drie bestaat alleen nog de Gevangenpoort haar naam is overigens ontleend aan de functie van gevangenis, die zij in de vijftiende eeuw kreeg. Het is niet bekend wanneer de Hofvijver precies is gegraven. Het Beierse en Bourgondische Huis Door de vroege dood, in 1299, van Floris zoon Jan I, stierf het Huis Holland uit, want hij had geen kinderen. Het graafschap kwam door vererving in handen van het Henegouwse Huis. Graaf Willem III, die regeerde van 1304 tot 1337, liet achter de bestaande woonvertrekken voor zijn dochters een nieuwe kamer bouwen. In de Henegouwse tijd verrees in de noordwestelijke hoek van het Binnenhof ook het Ridderhuis, dat onderdak bood aan ridderlijke bezoekers. Binnenhof omstreeks Grote Zaal (Ridderzaal).

4 6 In 1358 ging de grafelijke titel van Holland en Henegouwen over op hertog Albrecht van Beieren, die, evenals zijn zoon Willem VI, vrijwel permanent op het Binnenhof woonde. Op zowel Binnenhof als Buitenhof kwamen allerlei nieuwe gebouwen, zoals een valkhuis, een zadelmakerij, een smederij en een bottelarij. In de buurt van het Binnenhof vestigden zich ambachts- en handelslieden, die hun goederen en diensten aan het hof aanboden. Rondom de woonplaats van de graaf groeide zo de nederzetting met boerderijen uit tot het dorp Die Haghe. Na allerlei politieke en militaire twisten kwam Holland in 1433 in handen van Filips de Goede, de hertog van Bourgondië. Omdat hij hof hield in Brussel, werd het dagelijks bestuur van het graafschap overgelaten aan een plaatsvervanger, die stadhouder wordt genoemd. Een deel van de gebouwen aan de noordzijde van het Binnenhof werd nu ingericht als diens verblijfplaats: het stadhouderlijk kwartier. Filips de Goede, die in 1464 voor het eerst alle vertegenwoordigers van de standen (adel, geestelijkheid en burgerij) uit de verschillende gewesten in Brugge bijeenriep onder de naam Staten-Generaal, vierde met de ridders van de Orde van het Gulden Vlies enkele grote feesten in de Ridderzaal. Het Binnenhof werd langzaam maar zeker een druk bestuurscentrum. Halverwege de veertiende eeuw waren hier Stadhouder Willem van Oranje. al de standen, later staten genoemd, van Holland voor het eerst bijeen geweest (zij vergaderden toen meestal in de steden). In 1511 vestigde het hoogste rechtscollege, het Hof van Holland, zich in de oorspronkelijke woonvertrekken van graaf Willem II, die voor dit doel waren samengevoegd en verbouwd. Het Hof behield hier tot in de negentiende eeuw zijn zetel. De zaal waarin recht werd gesproken, de Rolzaal, dankt haar naam aan de perkamenten rollen waarop de rechtszaken en vonnissen vermeld stonden. De komst van de Oranjes Aan het begin van de zestiende eeuw viel een aantal Nederlandse gebiedsdelen door erfopvolging toe aan de Spaanse koning Karel V uit het Huis Habsburg. Bij diens troonsafstand in 1555 nam zijn zoon Filips II het bestuur over. In 1568 begon de Opstand der Nederlanden tegen Spanje, die we vooral kennen als de Tachtigjarige Oorlog. Opmerkelijk is dat de Opstand onder leiding kwam te staan van prins Willem van Oranje ( ), die door de koning zelf als stadhouder was aangesteld. Prins Willem woonde overigens niet op het Binnenhof. Wel vestigde hij de dynastie van de Oranjes in de Nederlanden. Tien jaar na het uitbreken van de Opstand besloten de Staten van Holland om alleen nog in Den Haag bijeen te komen. Het dorp had immers geen zitting in de Statenvergadering 7 Rolzaal.

5 8 en op die manier werd geen enkele stad meer bevoorrecht. In 1581 ondertekende een aantal provincies (de Noordelijke Nederlanden) de Acte van Verlatinghe, waarin zij hun vorst Filips II afzworen. Deze gebeurtenis vond op het Binnenhof plaats. En ter gelegenheid van dit belangrijke historische feit boden de Staten van Holland de stadhouder een luisterrijk feest in de Grote Zaal (Ridderzaal) aan. Na de moord op Willem van Oranje in 1584 volgde zijn zoon Maurits hem op als stadhouder. Maurits en zijn hofhouding vestigden zich in het stadhouderlijk kwartier. Op de hoek bij de Hofvijver liet hij de Mauritstoren bouwen ( ). Bij de verdere uitbreiding van het stadhouderlijk kwartier werd de oude poort naar het Buitenhof vervangen door de in 1621 opgeleverde Stadhouderspoort, die alleen toegankelijk was voor de stadhouder zelf. In 1588, dus tijdens het stadhouderschap van Maurits, werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen. Het algemeen bestuur van de republiek kwam in handen van de Staten-Generaal, die bestond uit de vertegenwoordigers van de provincies die de republiek vormden: Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Groningen. De Staten-Generaal kreeg zijn vaste zetel op het Binnenhof, evenals de Raad van State, destijds een soort bestuurscollege, maar zonder veel feitelijke macht. Vrijwel alle instellingen en colleges die met het bestuur van de Nederlanden te maken hadden, waren nu op of om het Binnenhof te vinden: de Staten-Generaal, de Staten van Holland, de Raad van State, het Hof van Holland en de Rekenkamer. Twaalfjarig Bestand en Vrede van Münster De in 1568 begonnen oorlog tegen Spanje werd van 1609 tot 1621 door het zogenoemde Twaalfjarig Bestand onderbroken. De onderhandelingen over de wapenstilstand werden onder meer gevoerd in de ruimten van de Staten-Generaal langs de Hofvijver. Pas aan het einde van de zeventiende eeuw bouwde men op die plaats representatieve ontvangsten vergaderzalen. Men vernoemde de ontvangstruimte naar de onderhandelingen voor dit bestand (trêves in het Frans). Die zaal heet nog steeds de Trêveszaal; daarnaast ligt de Statenzaal. Beide zalen maken nu onderdeel uit van het ministerie van Algemene Zaken. Een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis was de terechtstelling in 1619 van de machtige, 71-jarige raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt. Hij en prins Maurits verschilden steeds meer van mening over de wenselijkheid van de wapenstilstand met Spanje en over godsdienstige kwesties. Op 13 mei 1619 werd Van Oldenbarnevelt op een schavot voor de Ridderzaal onthoofd. Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in

6 10 Na de Vrede van Münster in 1648, die niet alleen in heel Europa een rumoerige tijd afsloot maar ook een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog, werd de Republiek der Verenigde Nederlanden door alle betrokken landen erkend. Stadhouderloze Tijdperken Na de dood van stadhouder Willem II in 1650 besloten enkele provincies, het machtige Holland voorop, geen nieuwe stadhouder te benoemen. Dit besluit hing samen met de politieke en godsdienstige strijd tussen de aanhangers van Oranje, de Prinsgezinden, en de regenten, de Staatsgezinden. Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk duurde van 1650 tot Het stadhouderlijk kwartier op het Binnenhof stond leeg en de Staten van Holland maakten van de gelegenheid gebruik om een flink deel hiervan bij de bouw van een vergaderzaal te betrekken een zaal die hun macht en rijkdom moest symboliseren. In deze zaal vergadert sinds 1849 de Eerste Kamer. In het Rampjaar 1672, toen de Republiek door Frankrijk, Engeland en enkele Duitse bisdommen werd aangevallen, bleek er toch behoefte te bestaan aan een centrale figuur, en wel in de persoon van een prins van Oranje als stadhouder. De raadpensionaris van Holland, Johan de Witt, werd verantwoordelijk gehouden voor alle misère en in hetzelfde Binnenhof, eind zeventiende eeuw. jaar door een woedende menigte te Den Haag vermoord. De opvolgers van Willem II vestigden zich wederom in het stadhouderlijk kwartier op het Binnenhof. De provincies van de Republiek kozen afzonderlijk een stadhouder, maar vaak kozen deze provincies wel weer dezelfde persoon. De provincie Friesland had echter gedurende een lange periode een andere stadhouder dan Holland. Met de dood van stadhouder Willem III in 1702 ging in Holland en andere provincies het Tweede Stadhouderloze Tijdperk in Willem III was namelijk kinderloos overleden en de Staten van Holland hadden eerder bepaald dat er een erfopvolger Paleis van stadhouder Willem V in de eerste lijn moest komen. Opnieuw verloor het stadhouderlijk kwartier zijn functie. In 1747 besloten de Staten-Gene- 11 met Balzaal op eerste verdieping. raal tot de instelling van een algemeen erfstadhouderschap in de persoon van Willem IV, de Friese stadhouder en telg uit een andere tak van de Oranjes. Hij werd de eerste stadhouder van alle zeven provincies en verhuisde naar Den Haag. De positie van de stadhouder ging zo steeds meer op die van een vorst lijken. Het is daarom niet verwonderlijk dat er tussen 1777 en 1793 voor Willem V, de laatste stadhouder, een nieuwe prestigieuze vleugel aan de zuidzijde van het Binnenhof werd gebouwd. Hij liet daar ook een Balzaal aanleggen, waar later de Tweede Kamer (tot 1992) zou vergaderen. Hiermee werd het Binnenhof voorlopig voltooid.

7 12 Bataafse en Franse tijd In 1795, toen Willem V moest vluchten voor de oprukkende Fransen, nam hij in de Balzaal afscheid van zijn hofhouding. De Franse revolutionairen riepen de Bataafse Republiek in het leven. Ruim een jaar later kwam in de Balzaal een soort volksvertegenwoordiging bijeen, die door een heel beperkt deel van de bevolking was gekozen. De bijeenkomsten waren voor iedereen toegankelijk en de balkons van de Balzaal werden tot publieke tribunes omgebouwd. De volksvertegenwoordiging was echter geen lang leven beschoren. Nadat Napoleon de macht had gegrepen en zich tot keizer van Frankrijk had uitgeroepen, benoemde hij in 1806 zijn broer Lodewijk Napoleon tot koning van Holland. Hij ging aanvankelijk aan het Binnenhof wonen, maar hij vond Den Haag niet geschikt als residentie en verhuisde naar Utrecht en later naar Amsterdam. In 1810 zette Napoleon zijn broer af en lijfde hij Nederland bij Frankrijk in. De gebouwen aan het Binnenhof werden nu ingericht als school voor militaire cadetten. De Balzaal diende nog een tijdje als eetzaal, maar werd later een militair hospitaal. In de Ridderzaal exerceerden de Franse militairen. 11 Constitutionele monarchie In 1813 kwam er een einde aan de Franse periode. In novem- Franse militairen in de Ridderzaal. Balzaal wordt vergaderzaal van de Tweede Kamer,

8 vergaderde tot 1992 in de vroegere Balzaal, terwijl de Eerste Kamer in besloting zitting bijeenkwam in de Trêveszaal. In 1848 vond een omvangrijke grondwetsherziening plaats, die was opgesteld door Johan Rudolph Thorbecke ( ). De ministeriële verantwoordelijkheid werd ingevoerd en de macht van de koning werd beperkt. Voortaan zou de Eerste Kamer door de Provinciale Staten, de vertegenwoordigers van de provincies, worden gekozen. Als vergaderzaal kreeg zij de vroegere zaal van de Staten van Holland toegewezen. De vergaderingen werden tevens openbaar. Ook andere gebouwen werden ingeruimd voor staatsinstellingen. ber van dat jaar keerde de zoon van de laatste stadhouder Tweede Wereldoorlog Willem V, de erfprins van Oranje, terug in Nederland. Hij nam Tijdens de Duitse bezetting van Nederland ( ) waren de titel Soeverein Vorst aan en werd in 1815 ingehuldigd als de Eerste en Tweede Kamer buiten werking gesteld en verbleven koning Willem I van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. koningin en regering in Londen. De macht kwam nu Van 1815 tot 1830 maakten ook de Zuidelijke Nederlanden in de handen van de Duitse rijkscommissaris Arthur Seyss- (het latere België) hier deel van uit. Het koninkrijk kreeg een Inquart, die bij zijn installatie op 29 mei 1940 een rede hield grondwet en de naam Staten-Generaal werd in ere hersteld. in de Ridderzaal. Hij vestigde zijn kantoor aan het Plein. Ook Op verzoek van de Zuidelijke Nederlanden kwamen er twee de Duitse veiligheidsdienst gebruikte verschillende gebouwen kamers: de Eerste Kamer, die werd samengesteld door de op en rond het Binnenhof, dat zo het bestuurscentrum koning, en de Tweede Kamer, die door de rijke burgers werd van de bezetter werd. gekozen. Tot de afscheiding van België in 1830 vergaderden Na de bevrijding van Nederland op 5 mei 1945 werd de parlementaire de Staten-Generaal om het jaar in Brussel en in Den Haag. democratie in ere hersteld. Door de snelle groei 14 Nadien bleven beide kamers bestaan. De Tweede Kamer van de bevolking werd het aantal leden van de Tweede Ka- 15 mer in 1956 uitgebreid van 100 naar 150, waardoor er ook meer werk- en vergaderruimte nodig was voor de volksvertegenwoordigers en hun medewerkers. Bouwen en verbouwen Het Binnenhof is eigenlijk één grote aaneenschakeling van bouwen, verbouwen, renoveren en restaureren. Steeds weer moesten oude ruimten worden aangepast. Er zijn ook momenten geweest van verval, afbraak en dreigende afbraak. In de negentiende eeuw overwoog men zelfs de Ridderzaal en enkele andere gebouwen af te breken. In 1863 (Neder- land was toen vijftig jaar weer een onafhankelijke natie) wilde men langs de Hofvijver een nieuw paleis voor de volksvertegenwoordiging bouwen. Dit plan is nooit uitgevoerd, maar wel kwam de Hofkapel onder de slopershamer. In deze kapel waren kinderen van de graven en later van de stadhouders gedoopt, werden huwelijken gesloten en hadden tal van prominenten hun laatste rustplaats gekregen. Op de plaats van de kapel kwam kantoorruimte, die nu in gebruik is bij de Eerste Kamer. Door alle aanpassingen zijn er op het Binnenhof ook diverse bouwstijlen terug te vinden. De meest recente en ingrijpende verbouwing vond aan het einde van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw plaats. Toen verrees aan de zuidzijde van het Binnenhof een geheel nieuwe vergaderzaal van de Tweede Kamer. Bij de nieuwbouw werden ook allerlei bestaande gebouwen met elkaar verbonden. Interieur Hofkapel rond 1878.

9 Torentje Ridderzaal Trêveszaal Eerste Kamer 16 17

10 18 De geschiedenis gelokaliseerd wat staat waar? 1. Tweede Kamer In Nederland heet het parlement de Staten-Generaal, die uit twee kamers bestaat: de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. Anders dan de naam misschien doet vermoeden heeft de Tweede Kamer meer rechten dan de Eerste Kamer. De Tweede Kamer telt 150 leden, die rechtstreeks door de bevolking worden gekozen. De verkiezingen vinden plaats op basis van een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Er bestaan geen kiesdistricten - in feite is het hele land één groot kiesdistrict. Alle stemmen worden bij elkaar opgeteld. Normaliter worden zij om de vier jaar gehouden, maar als het kabinet valt kunnen er vervroegde verkiezingen worden uitgeschreven. De Tweede Kamer moet samen met de regering wetten maken, maar ook controleren of de regering de wetten goed uitvoert. De Kamerleden komen drie maal per week bijeen, op dinsdag, woensdag en donderdag. Sinds 1992 vergadert de Tweede Kamer in een grote, halfronde zaal aan de zuidzijde van het Binnenhof. De contouren van de zaal zijn van buitenaf goed te zien op de Hof- Vergaderzaal van de Tweede Kamer. Vergaderzaal van de Eerste Kamer. plaats. De zaal is onderdeel van een omvangrijk complex, want er zijn veel ruimten nodig voor Kamerleden en commissievergaderingen. Alle Kamergebouwen komen samen in de overdekte Statenpassage, die van het Plein naar de Hofplaats loopt. 2. Eerste Kamer De Eerste Kamer ligt aan de noordzijde van het Binnenhof, en wel op nummer 22. Zij vergadert sinds 1849 in de vroegere zaal van de Staten van Holland, die zich op de eerste verdieping bevindt en zichtbaar is vanaf de Lange Vijverberg aan de overkant van de Hofvijver. In de zaal hangt een groot schilderij van koning Willem II ( ), dat hij aan de Eerste Kamer heeft geschonken. De Eerste Kamer telt 75 leden, die worden gekozen door de leden van de Provinciale Staten. Die verkiezingen moeten plaatsvinden binnen drie maanden na de provinciale verkiezingen. De senatoren, zoals de leden van de Eerste Kamer ook wel worden genoemd, komen op dinsdag bijeen voor een plenaire vergadering. Anders dan de Tweede Kamer kan de Eerste Kamer wetsvoorstellen niet wijzigen, maar wel verwerpen. 19

11 Mauritstoren. Ridderzaal en aankomst Gouden Koets. 3. Ridderzaal Eén keer per jaar vormt de Ridderzaal het middelpunt van de Nederlandse parlementaire democratie. Dat is op de derde dinsdag van september. Die dag noemen we Prinsjesdag, waarop de koningin in de gouden koets van paleis Noordeinde naar de Ridderzaal rijdt en vervolgens plaatsneemt op de troon. Daar gezeten, spreekt zij de troonrede uit ten overstaan van de leden van de Eerste en Tweede Kamer. Een dergelijke zitting noemen we een verenigde vergadering van de Staten-Generaal. De troonrede, die door de regering is geschreven, bevat een uiteenzetting van de beleidsplannen voor het komende jaar. Eveneens op Prinsjesdag presenteert de minister van Financiën in de Tweede Kamer de miljoenennota en de rijksbegroting in het bekende koffertje. 4. Mauritstoren De Mauritstoren is de hoge vierkante toren naast de vergaderruimte van de Eerste Kamer. Zij is het beste vanaf het Buitenhof te zien. In deze toren ligt onder meer de Ministerskamer, die wordt gebruikt door de ministers en staatssecretarissen ter voorbereiding op de behandeling van wetsvoorstellen in de Eerste Kamer. Als er een nieuwe regering moet worden gevormd, vinden de onderhandelingen hier over vaak in de Ministerskamer plaats. Dat proces noemen we de kabinetsformatie. In Nederland duren kabinetsformaties doorgaans erg lang; dat komt omdat er altijd twee of meer partijen nodig zijn om een meerderheid te krijgen in de Tweede Kamer. De langste kabinetsformatie vond plaats in 1977 en duurde 207 dagen. 5. Johan van Oldenbarnevelt De stenen plaquette in de muur op de plaats van de vroegere Hofkapel (noordzijde Binnenhof) herinnert aan de terechtstelling in 1619 van raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die in conflict was geraakt met stadhouder prins Maurits. Aan de overzijde van de Hofvijver, aan de Lange Vijverberg, staat een standbeeld van hem, met de blik gericht op de plek voor de Ridderzaal waar hij ter dood werd gebracht. 6. Trêveszaal De Trêveszaal, die in 1697 in gebruik is genomen, is al tientallen jaren de vergaderzaal van de ministerraad. De ministers hebben allemaal een vaste plaats aan de grote, ovalen tafel. In de ministerraad wordt het beleid van de regering besproken en vastgesteld. Naast ministers heeft Nederland ook staatssecretarissen, die voor een deel van het beleid op Trêveszaal. Standbeeld Johan van Oldenbarnevelt aan Hofvijver. Trêveszaal.

12 een ministerie verantwoordelijk zijn. Zij mogen de vergadering van de ministerraad alleen bijwonen als zij daartoe worden uitgenodigd. Ministers en staatssecretarissen tezamen noemen we het kabinet. De toegang tot de Trêveszaal bevindt zich op Binnenhof 19, tussen de Mauritspoort en de Binnenpoort. Op vrijdag, de wekelijkse vergaderdag van de ministerraad, is het hier een komen en gaan van ministers. De Trêveszaal ligt op de eerste verdieping van het gebouw, te zien vanaf de overkant van de Hofvijver. De zaal maakt onderdeel uit van het ministerie van Algemene Zaken, waarvan de minister-president de minister is Torentje Ook het achthoekige Torentje, met uitzicht op de Hofvijver, behoort tot het ministerie van Algemene Zaken. Het Torentje dateert uit de veertiende eeuw. Aanvankelijk was het een zomerprieel van de graven van Holland, maar het werd later verbouwd tot een vestingtoren. Sinds 1982 is het Torentje de werkkamer van de minister-president, ook wel premier genoemd. Hij is de voorzitter van de ministerraad en is verantwoordelijk voor de coördinatie van het regeringsbeleid. Daarnaast is hij het gezicht van het kabinet. Na afloop van de vergadering van de ministerraad presenteert hij elke vrijdag het kabinetsbeleid op een persconferentie en in een 23 Torentje. vaste televisierubriek. De Rijksvoorlichtingsdienst, die de woordvoering van het kabinet en de voorlichting over het Koninklijk Huis verzorgt, bevindt zich eveneens in de gebouwen van Algemene Zaken. Nederlandse premiers sinds 1945 W. Schermerhorn L.J.M. Beel W. Drees L.J.M. Beel J.E. de Quay V.G.M. Marijnen J.M.L.Th. Cals J. Zijlstra P.J.S. de Jong B.W. Biesheuvel J.M. den Uyl A.A.M. van Agt R.F.M. Lubbers W. Kok J.P. Balkenende M. Rutte Raad van State Op Binnenhof 1 ligt een ruimte die wordt gebruikt door de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van de regering. De andere kantoren van de Raad zijn gevestigd in Paleis Kneuterdijk. De Raad bestaat vooral uit voormalige parlementsleden, ex-ministers en juristen. De regering is verplicht om de Raad over elk wetsontwerp advies te vragen. Officieel is de koningin voorzitter van de Raad van State, maar in de praktijk wordt hij voorgezeten door de vicepresident. De Burelen van de Raad van State.

13 Erelijst van Gevallenen Stadhouderspoort. Fontein met Willem II en Ridderzaal. Raad is ook het hoogste beroepscollege in bestuurlijke geschillen en in geschillen tussen burgers en de overheid. 9. Binnenhof 1A Op Binnenhof 1A bevond zich tot 1992 de hoofdingang van de toenmalige vergaderzaal van de Tweede Kamer, die zich links hiervan op de eerste verdieping van deze vleugel bevond. Eerder was dit de Balzaal die stadhouder Willem V heeft laten bouwen. De zaal wordt nu weer gebruikt voor bijeenkomsten, conferenties en concerten. Bij de ingang van Binnenhof 1A ligt de Erelijst van Gevallenen , een lijst van personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor Nederland zijn omgekomen. De lijst is geplaatst op een gedenktafel en telt ongeveer namen van militairen van de landmacht, manschappen van de marine en van koopvaardijschepen, militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en leden van het Nederlandse en Indische verzet. Elke dag wordt een bladzijde van de erelijst omgeslagen. 10. Fontein Op het Binnenhofplein staat een fontein met bovenop een verguld beeldje van Willem II, de Hollandse graaf en rooms koning die de opdracht heeft gegeven tot de bouw van de 24 Grondwetbank. Ridderzaal. De tekst op de fontein luidt: Ter nagedachtenis van Willem II - Roomsch Koning - Graaf van Holland - Begunstiger der Stedelijke Vrijheden - Beschermer der Kunst - Stichter der Kasteelen in s-gravenhage en Haarlem. 11. Stadhouderspoort en sculpturen De Stadhouderspoort, de westelijke poort tussen Binnenhof en Buitenhof, mocht vroeger alleen door de stadhouder worden gebruikt. Links van de poort staat een standbeeld van koning Willem II, rechts staat een moderne sculptuur van Willem Drees, die als minister-president de naoorlogse wederopbouw van Nederland gestalte gaf. 12. Grondwetbank Op de Hofplaats staat de Grondwetbank, waarop artikel 1 van de grondwet is gegraveerd: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. De gemeente Den Haag heeft de Grondwetbank in 1992 cadeau gedaan aan de Tweede Kamer ter ere van de opening van de nieuwbouw van de Kamer. Artikel 1 is in 1983 aan de Nederlandse grondwet toegevoegd, gelijktijdig met een aantal andere grondrechten. 25

14 Gevangenpoort De Gevangenpoort is oorspronkelijk gebouwd als een van de drie buitenste toegangspoorten van het Binnenhof. Vanaf circa 1420 werd de Gevangenpoort ook gebruikt als gevangenis van het Hof van Holland. Het wapen van Hollandia hangt nog aan de muur. In de Gevangenpoort werden alleen prominente verdachten opgesloten en door middel van marteling tot een bekentenis gedwongen, waarna de straf werd uitgesproken, bijvoorbeeld brandmerk, geseling of het schavot. Ook Cornelis de Witt, regent in Dordrecht, heeft hier gevangen gezeten op verdenking van samenzwering tegen stadhouder Willem III. Bij zijn vrijlating in 1672 werd hij opgehaald door zijn broer Johan de Witt, die van 1653 tot 1672 raadpensionaris van Holland was. Op enkele tientallen meters van de poort werden ze allebei gelyncht en opgehangen door een woedende menigte, vooral bestaande uit ontevreden burgers en aanhangers van Oranje. De Gevangenpoort is tegenwoordig een museum met een collectie martelwerktuigen. Op de aangrenzende Plaats staat sinds 1916 een standbeeld van Johan de Witt. Links naast de Gevangenpoort ligt de Galerij Prins Willem V, vernoemd naar de laatste stadhouder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In dit gebouw bracht hij een aantal belangrijke schilderijen uit zijn verzameling bij elkaar. Gevangenpoort. Haags Historisch Museum. 14. Haags Historisch Museum Op de gewelven van de vroegere noordoostelijke toegangspoort, op de hoek van de Korte Vijverberg en het Toernooiveld, ligt het Haags Historisch Museum. Het museum documenteert elementen uit de geschiedenis van Den Haag, in de vorm van schilderijen, sieraden, meubels, maquettes, poppenhuizen, penningen enzovoort. 15. Kabinet der Koningin Nederland is een koninkrijk, een monarchie. En Nederland heeft een grondwet, een constitutie. Nederland wordt daarom een constitutionele monarchie genoemd. In een dergelijk stelsel wordt de macht van de koning beperkt door de grondwet. In Nederland heeft de koningin vooral een ceremoniële en symbolische functie, maar zij maakt wel deel uit van de regering. Zij wordt daarom wekelijks bijgepraat door de minister-president. Het Kabinet der Koningin, dat net buiten het Binnenhof is gelegen aan Korte Vijverberg 3, zorgt voor de ambtelijke ondersteuning van de koningin en fungeert als schakel tussen koningin en ministers. Het pand was in de negentiende eeuw het woonhuis van de bekende protestants-christelijke politicus Guillaume Groen van Prinsterer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had Anton Mussert, de leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), 27 Kabinet der Koningin.

15 Mauritshuis. Voormalig logement afgevaardigden van Rotterdam. 28 Voormalig logement afgevaardigden van Amsterdam. hier zijn Secretarie van Staat. Op 7 mei 1945 werd hij gearresteerd en aan de achterkant van het pand afgevoerd. Koningen en koninginnen Willem I Willem II Willem III Emma (regentes) Wilhelmina Juliana Beatrix Mauritshuis Het Mauritshuis, gebouwd tussen 1633 en 1644, was vanaf 1685 een soort hotel, waar gasten van de Staten-Generaal werden ondergebracht. Het is nu een museum, waar doeken hangen van Nederlandse topschilders uit de Gouden Eeuw, zoals Frans Hals, Jan Steen, Rembrandt, Paulus Potter en Johannes Vermeer. Vanaf het Mauritshuis is de hoogbouw van een aantal ministeries nabij het Centraal Station van Den Haag te zien. 17. Plein De hoofdingang van de Tweede Kamer ligt aan het Plein, waar zich vroeger de moestuinen van de graven van Holland bevonden. Het Plein zelf werd in de zeventiende eeuw aangelegd. Vóór de nieuwbouw van de Tweede Kamer lag op de plek van de hoofdingang het gebouw van de Hoge Raad der Nederlanden. Op de nummers 4 en 23 bevonden zich ten tijde van de Republiek de logementen van de afgevaardigden voor de Staten van Holland van respectievelijk Rotterdam en Amsterdam. De wapens van beide steden zijn nog duidelijk zichtbaar. In het logement van Amsterdam hield tijdens de Tweede Wereldoorlog de Duitse rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart kantoor. Midden op het Plein staat een standbeeld van Willem van Oranje, de Vader des Vaderlands, die in de tweede helft van de zestiende eeuw de opstand leidde tegen de Spaanse koning. Het langwerpige gebouw achter het standbeeld is Sociëteit De Witte, bestemd voor gezellig verkeer en geoorloofde uithuizigheid. Tegenwoordig vinden op het Plein zeer regelmatig demonstraties of protestbijeenkomsten plaats. 18. Voormalig ministerie van Koloniën Rechts van de hoofdingang van de Tweede Kamer aan het Plein ligt het voormalige ministerie van Koloniën, dat in is gebouwd. Nederland bezat de afgelopen eeuwen een aantal kolonies, waarvan Nederlands-Indië (het 29