Ontwerp Actieplan Geluid Gemeente Leidschendam-Voorburg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ontwerp Actieplan Geluid 2013-2018. Gemeente Leidschendam-Voorburg"

Transcriptie

1 Ontwerp Actieplan Geluid Gemeente Leidschendam-Voorburg

2 SAMENVATTING Blootstelling aan hoge geluidsniveaus vormt een belangrijk probleem voor de volksgezondheid in Nederland en in andere landen in Europa. Hoge geluidsniveaus in onze woonomgeving veroorzaken hinder en slaapverstoring en kunnen leiden tot een verhoogde kans op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Om schadelijke en hinderlijke effecten ten gevolge van weg-, rail- en luchtverkeerslawaai en industrielawaai te bestrijden of stabiel te houden, is vanuit Europa de Richtlijn omgevingslawaai opgesteld. Deze Richtlijn verplicht alle bronbeheerders elke vijf jaar de geluidssituatie in beeld te brengen (geluidkaarten) en beleid op te stellen hoe met de bestaande geluidssituatie om te gaan (actieplan). Zo is Prorail bronbeheerder voor spoorweglawaai, het Rijk voor luchtvaartlawaai en lawaai van rijkswegen zoals de A4, A12 en de NoRaH en het Stadsgewest voor raillawaai van de trams en RandstadRail. Dit Actieplan richt zich dus op wegverkeerslawaai van gemeentelijke wegen. Uit de geluidskaarten van de gemeente Leidschendam-Voorburg is gebleken dat een deel van de bewoners van Leidschendam-Voorburg hinder ondervindt van geluid, maar dat er geen grote verschillen zijn opgetreden ten opzichte van vijf jaar geleden. Hinder wordt in het actieplan gedefinieerd als een dosis-effect relatie, zoals deze is gepubliceerd in de Richtlijn. Er is dus geen bewonersonderzoek uitgevoerd. In het Actieplan heeft de gemeente Leidschendam-Voorburg een plandrempel vastgesteld van 65 db (L den ) voor wegverkeer. Deze plandrempel is weloverwogen gekozen. Dit niveau sluit namelijk aan bij de grens waarboven (aantoonbaar) gezondheidseffecten optreden. De gemeente wil dit beleid continueren en stelt voor de komende vijf jaar dezelfde plandrempel vast voor lokaal wegverkeer. Voor de overige bronnen (industrie, spoor en luchtvaart) stelt de gemeente geen plandrempel vast. Luchtvaartlawaai en industrielawaai leidt op basis van de dosis-effectrelatie niet tot hinder en voor het spoorweglawaai ligt de verantwoordelijkheid bij bronbeheerder ProRail. Deze plandrempel leidt tot vier aandachtslocaties (zie onderstaande figuur). Door zowel extra aandacht te geven aan bestaand beleid (inzet op het stimuleren van stillere voertuigen, stillere banden, fietsgebruik en bescherming van woningen bij nieuwe ontwikkelingen) als wel fysieke bronmaatregelen te treffen, wil de gemeente het geluidsklimaat op deze locaties verbeteren. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

3 Figuur 1: aandachtlocaties voor actieplan Tabel 1. Voorgenomen aanpak aandachtslocaties Locatie Voorgenomen aanpak Verwachte Planning reductie aantal gehinderden A. Leidschendam-Zuid Aanleg stiller asfalt (Nieuwstraat/Venestraat/Damhouderstraat) B. Van Arembergelaan Geen lokale aanpak - - mogelijk, monitoren C. Dr. Van Noortstraat Aanleg Verbindingsweg Stompwijk of stil wegdek D. Veursestraatweg Aanleg stiller asfalt De kosten voor de meeste maatregelen genoemd onder A, C en D zijn reeds opgenomen in bestaande plannen. Dit geldt niet voor de Damhouderstraat (onderdeel van A). De kosten om deze maatregelen door te voeren, zal de gemeente nog nader onderzoeken. Buiten de genoemde aandachtslocaties kunnen binnen deze planperiode nog andere wegvakken van stiller wegdek worden voorzien in combinatie met rioolvervanging of wegonderhoud. Volgens de huidige planning zullen de Voorburgseweg en de Oude Trambaan in voor stiller asfalt in aanmerking komen, waardoor hier het aantal geluidgehinderden naar verwachting met circa 50 zal dalen. Naast deze locatiegerichte maatregelen wil de gemeente algemene beleidsmaatregelen voortzetten, zoals ook opgenomen in het gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan en het Actieplan luchtkwaliteit. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

4 Voorbeelden zijn: stimulering van het gebruik van fiets, openbaar vervoer, autodelen en stiller en schoner vervoer (op aardgas en elektriciteit). Dit ontwerpactieplan geluid zal vanaf begin oktober 2013 gedurende zes weken ter inzage liggen. Tijdens deze periode kan een ieder een zienswijze indienen. Voordat burgemeester en wethouder het actieplan definitief vaststellen, wordt de gemeenteraad in de gelegenheid gesteld zijn wensen en zienswijze op het ontwerpactieplan naar voren te brengen. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

5 Inhoudsopgave Pagina Samenvatting.1 1. INLEIDING Doelstelling Leeswijzer OMGEVINGSLAWAAI IN LEIDSCHENDAM-VOORBURG Actieplan : evaluatie Geluidssituatie in Vergelijking AANDACHTSGEBIEDEN EN ACTIES Plandrempel: continuering van bestaand beleid Aandachtsgebieden Aanpak Maatregelen buiten aandachtsgebieden Samengevat VERVOLG (INSPRAAK) COLOFON...23 Bijlage 1: Begrippenlijst Bijlage 2: Hinder en gezondheidseffecten Bijlage 3: Kaders van het Actieplan geluid Bijlage 4: Zienswijzen en reactie gemeente Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

6 1. INLEIDING In opdracht van de gemeente Leidschendam-Voorburg heeft bureau DGMR het Actieplan omgevingslawaai opgesteld in het kader van de Europese Richtlijn omgevingslawaai. Het betreft een evaluatie en actualisatie van het Actieplan geluid dat de gemeente in 2010 heeft vastgesteld. Het Actieplan richt zich op omgevingslawaai ten gevolge van wegverkeer, spoorverkeer en industrie. Andere bronnen van geluid, zoals scooters, horeca en evenementen vallen buiten de reikwijdte van het Actieplan; deze bronnen worden onder andere gereguleerd door het Activiteitenbesluit en de Algemene Plaatselijke Verordening. 1.1 DOELSTELLING Het doel van de Richtlijn omgevingslawaai is om schadelijke en hinderlijke effecten ten gevolge van weg-, spoorweg- en luchtverkeerslawaai en industrielawaai te bestrijden of stabiel te houden. In het bijzonder geldt dit voor woningen en andere geluidsgevoelige objecten, zoals scholen en ziekenhuizen, en voor aangewezen stille- en stiltegebieden. Ernstige geluidhinder heeft namelijk gevolgen voor de volksgezondheid. Langdurige blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan leiden tot verhoogde bloeddruk, stress, hartfalen en slaapverstoring. Tevens speelt geluid van alle milieufactoren de belangrijkste rol in de tevredenheid van mensen over hun woonomgeving. Hierover is meer informatie opgenomen in bijlage 2. Om deze gevolgen van omgevingslawaai te bestrijden, moeten volgens de Richtlijn Omgevingslawaai iedere vijf jaar de volgende instrumenten toegepast worden: inventariseren van de blootstelling aan omgevingslawaai door middel van geluidsbelastingkaarten (dit keer voor het peiljaar 2011); vaststellen van actieplannen om omgevingslawaai te voorkomen en/of te beperken; voorlichten van het publiek over omgevingslawaai en de effecten daarvan; daarbij hoort het publiceren van de geluidsbelastingkaarten en het houden van inspraak op het Actieplan. Het Rijk en de Provincie moeten deze instrumenten gebruiken voor de rijks- en provinciale wegen, voor hoofdspoorwegen en het Schipholgebied. Het college van burgemeester en wethouders van de aangewezen gemeenten (waaronder Leidschendam-Voorburg) is verantwoordelijk voor het grondgebied van de eigen gemeente en de daarop voorkomende bronnen van omgevingslawaai. 1.1 De gemeente Leidschendam-Voorburg heeft zich twee doelen gesteld: 1. het aantal (ernstig) geluidgehinderden en slaapverstoorden terug brengen en 2. een instrument opstellen dat een onderbouwing geeft om beleidskeuzen op ruimtelijk, verkeerskundig en milieuhygiënisch vlak te ontwikkelen, zodat (onnodig) nieuwe geluidgehinderden en slaapverstoorden voorkomen worden. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

7 1.2 LEESWIJZER In 2009 heeft de gemeente Leidschendam-Voorburg voor het eerst gevolg gegeven aan de Richtlijn omgevingslawaai. Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden en er is een Actieplan geluid opgesteld (Actieplan Geluid , Disnr. 2010/3091). Nu worden de acties uit dit Actieplan geëvalueerd en wordt het plan geactualiseerd op basis van een nieuwe inventarisatie over De resultaten hiervan zijn opgenomen in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 zal ingezoomd worden op eventuele nieuwe (prioritaire) aandachtsgebieden, waaraan de volgende vijf jaar aandacht wordt besteed. Voor de volledigheid kan worden gezegd dat het Actieplan een beleidsdocument is. Voorgenomen plannen en maatregelen vragen een inspanningsverplichting, maar vormen geen besluiten waar rechten aan kunnen worden ontleend. Tot slot zal er nog iets worden verteld over de procedure. In Bijlage 1 tot en met 3 is meer informatie te vinden over de in deze rapportage gehanteerde begrippen, over hinder en geluid en welke kaders van toepassing zijn op het Actieplan geluid. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

8 2. Omgevingslawaai in Leidschendam-Voorburg De basis van het Actieplan is de inventarisatie van de geluidssituatie in In paragraaf 3.2 worden de resultaten van deze inventarisatie (geluidskaarten en tellingen) besproken. Maar eerst wordt teruggekeken naar het vorige Actieplan. 2.1 ACTIEPLAN : EVALUATIE In het Actieplan heeft de gemeente voorgenomen om een aantal maatregelen te treffen en om onderzoeken te gaan doen om de haalbaarheid van een maatregel in beeld te brengen. Een aantal maatregelen en onderzoeken zijn uitgevoerd, een aantal ook niet. In onderstaande figuur is aangegeven op welke locaties de gemeente maatregelen heeft getroffen. Figuur 2: locaties waar gedurende de periode maatregelen zijn getroffen Er is op een aantal locaties stillere wegdekken toegepast. Op de Parkweg (1) en de Noordsingel (3) is gebruik gemaakt van een stiller type asfalt, op de Rodelaan (2) zijn stille straatstenen toegepast en op het Damplein (6) zijn de klinkers vervangen door SMA0/6 (steenmastiek asfalt). De Prinsensingel (4) is gereconstrueerd, waardoor er door de Dillenburgsingel minder verkeer gaat rijden. Verder is in de Damlaan (5) eenrichtingsverkeer ingesteld. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

9 Ter hoogte van de kruising tussen de Van Arembergelaan en de Laan van Nieuw Oosteinde is een rotonde aangelegd om de doorstroming op het kruispunt te verbeteren. De positieve effecten van de toepassing van een rotonde zijn vooral terug te zien in de verkeerscapaciteit en luchtkwaliteit (minder stagnatie) en niet zozeer in lagere geluidsniveaus. De maatregelen aan de Parkweg en de Rodelaan volgden direct uit het Actieplan; de overige maatregelen volgden voornamelijk uit (bestaand) verkeerskundig beleid. In paragraaf 3.3 wordt gekeken welke effecten de maatregelen hebben gehad op het aantal gehinderden binnen de gemeente Leidschendam-Voorburg. De gemeente heeft dus diverse stappen ondernomen om de geluidssituatie te verbeteren, maar er zijn ook locaties waar het treffen van maatregelen uit het Actieplan (nog) niet haalbaar bleek of waar inmiddels geen overschrijding van de plandrempel meer optreedt: Maatregelen voor woningen aan de Burgemeester Den Haan Groenpark, die hinder ondervinden van de NoRaH, zijn financieel niet haalbaar gebleken. Aan de weg zelf kan de gemeente niets doen omdat de weg niet onder gemeentelijk beheer valt. Bronbeheerder Rijkswaterstaat is niet bereid gevonden om maatregelen te treffen, wegens de hoge kosten en het ontbreken van een wettelijke verplichting daartoe. De mogelijke herinrichting van de Koningin Julianalaan (vanwege tramlijn 2) had geen doorgang. Omdat de bestaande asfaltlaag technisch nog goed was, was het financieel niet verantwoord om deze te vervangen door een stiller wegdektype (kapitaalvernietiging). Uit de geluidskaart 2011 blijkt inmiddels dat hier geen sprake meer is van een plandrempeloverschrijding 1. Op de Dillenburgsingel is de toepassing van stiller wegdek niet haalbaar gebleken, omdat in de afgelopen planperiode geen herstrating of herinrichting noodzakelijk was. Op basis van de geluidskaart 2011 blijkt dat ook hier inmiddels geen sprake meer is van een plandrempeloverschrijding. De verkeerscirculatie in het zuidelijke deel van Leidschendam-Centrum is nog niet doorgevoerd. Hier wordt al wel onderzoek naar uitgevoerd. De herasfaltering van de Nieuwstraat is in voorbereiding, maar zal pas worden uitgevoerd wanneer de nieuwbouwontwikkelingen zijn afgerond. Door de toevoer van bouwmaterialen, zou de weg anders kapot gereden worden door zware vrachtwagens. De gemeente heeft de haalbaarheid van een stil wegdek op de Raadhuisstraat onderzocht. Hieruit bleek dat het effect van een stil wegdek te beperkt zou zijn vanwege de lage rijsnelheden 2. Ook hier blijkt op de geluidskaart 2011 geen plandrempeloverschrijding meer aanwezig. Verder had ProRail het voornemen om in 2010 (in het kader van sanering) een scherm langs het spoor te plaatsen ter hoogte van de Nicolaas Beetslaan. Door vertraging in het subsidietraject en de voorbereiding, is het scherm zelf nog niet geplaatst. Eind 2012 heeft Rijkswaterstaat langs de A12/Utrechtsebaan ter hoogte van Voorburg-Noord nieuwe, hogere geluidsschermen geplaatst. 1 Hieruit blijkt tevens dat een geluidkaart een momentopname is. Voor geluidbelaste locaties die net rondom de plandrempel zitten kunnen wijzigingen in de hoeveelheid verkeer (bijvoorbeeld door de recessie) leiden tot een verschuiving net onder of boven de plandrempel. 2 Bij lagere snelheden is het motorgeluid van de auto maatgevend, en niet (meer) het contactgeluid van de band met het wegdek. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

10 2.2 GELUIDSSITUATIE IN 2011 De gemeente Leidschendam-Voorburg heeft in januari 2013 de geluidskaarten voor de situatie in 2011 vastgesteld. Op deze kaarten zijn de berekende geluidscontouren in beeld gebracht van de voor de Richtlijn relevante geluidsbronnen binnen of net buiten de gemeentegrens. Het gaat om weg- en railverkeerslawaai 3. Er is geen sprake van (hinderlijk) industrie- of vliegtuiglawaai. Naast de berekende hinder wordt ook ingegaan op de beleving van de bronnen (Leefbaarometer) WEGVERKEER Ongeveer woningen ondervinden een geluidsbelasting van 55 db L den of meer (over het gehele etmaal) ten gevolge van wegverkeer, inclusief trams. Het meeste geluid wordt veroorzaakt door lokaal verkeer. Binnen deze woningen worden, conform de dosiseffect-relatie, ruim mensen gehinderd door het geluid van wegverkeer en ruim inwoners ernstig gehinderd. Het geluid in de nacht leidt bij bijna mensen tot een slaapverstoring. In onderstaande figuur zijn de geluidscontouren voor het wegverkeer weergegeven (gemiddeld over het etmaal (L den )). Figuur 3: contour L den wegverkeer in de gemeente Leidschendam-Voorburg SPOORWEGVERKEER Ongeveer woningen ondervinden een geluidsbelasting van 55 db L den of meer (over het gehele etmaal) ten gevolge van spoorwegverkeer. Binnen deze woningen worden, conform de dosiseffectrelatie, ruim mensen gehinderd door het geluid van het spoor en ruim 450 inwoners ernstig gehinderd. Het geluid in de nacht leidt bij bijna 250 mensen tot een slaapverstoring. In Figuur 4 zijn de geluidscontouren voor het spoorwegverkeer weergegeven (gemiddeld over het etmaal (L den )). 3 De geluidscontouren zijn tot op woningniveau te zien op de website van de gemeente Leidschendam- Voorburg: Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

11 Figuur 4: contour L den railverkeer in de gemeente Leidschendam-Voorburg BELEVING De gemeente Leidschendam-Voorburg gebruikt de Wijkatlas om een totaalbeeld te schetsen van de huidige situatie en ontwikkelingen in de wijken. Deze atlas bevat zowel objectieve als subjectieve informatie op het gebied van bevolking, woningen, werk/inkomen, onderwijs/ kinderopvang, leefbaarheid en veiligheid. Uit de enquête, die in het kader van deze Wijkatlas in 2010 en 2012 is gehouden, blijkt dat geluidsoverlast ten gevolge van verkeer regelmatig voorkomt. Uit de cijfers kan wel worden geconcludeerd dat de inwoners van Leidschendam-Voorburg in 2012 iets minder vaak hinder ondervinden ten gevolge van verkeerslawaai dan in In Leidschendam-Zuid is de hinder daarentegen iets toegenomen ten opzichte van 2010 en daarmee is dit de wijk waar de meeste geluidhinder ten gevolge van verkeer wordt ervaren. In Voorburg-West heeft ruim 20% (2012) van de respondenten aangegeven vaak last te hebben van geluidsoverlast ten gevolge van verkeer. Daar staat overigens wel tegenover dat deze bewoners zeer positief zijn over de wijk in het algemeen. In de wijken t Lien en Rietvink ervaren de respondenten het minste overlast van verkeerslawaai (11%). In de volgende twee figuren zijn de resultaten van beide jaren in beeld weergegeven. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

12 Figuur 5: percentage van respondenten per wijk die aangeven dat Geluidsoverlast ten gevolge van verkeer vaak voorkomt (bronnen Wijkatlas 2010 en Wijkatlas 2012) Er is in de enquête geen onderscheid gemaakt om welk type verkeer het gaat. De overlast kan zowel veroorzaakt zijn door bronnen die ook meegenomen worden in de berekeningen (weg- en spoorwegverkeer), als door andere bronnen. Zo wordt hinder ervaren van een spoorbrug over de Vliet (door bijvoorbeeld de voegovergangen en het stalen brugdek) en van tijdelijke klinkerbestrating (herstelwerkzaamheden aan het wegdek). Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

13 2.3 VERGELIJKING Om inzicht te krijgen in de verschillen tussen de geluidssituatie in 2006 en 2011 is per geluidsklasse (in stappen van 5 db) gekeken naar het verschil in aantal gehinderden ten gevolge van weg- en railverkeer tussen 2011 en Figuur 1: verschil in aantal gehinderden tussen 2011 en 2006 t.g.v. (rail)verkeer Hieruit blijkt het aantal gehinderden ten gevolge wegverkeer in de hoogste klasse is afgenomen en dat (mede) hierdoor een stijging is te zien in de lagere geluidsklassen. Het totaal aantal gehinderden in 2011 (11.000) is nagenoeg gelijk aan het aantal gehinderden in De maatregelen (zie paragraaf 2.1), maar ook de afgenomen mobiliteit door de economische teruggang en stillere voertuigen, hebben er onder andere toe geleid dat ter hoogte van de woningen de geluidsbelasting is teruggebracht tot ten hoogste 65 db. Een vergelijkbaar beeld is te zien bij spoorwegverkeer, alleen neemt het totaal aantal gehinderden hier wel toe met bijna 10%. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

14 3. Aandachtsgebieden en acties Het Actieplan gaat om de aanpak van prioritaire problemen, waarbij een relevante grenswaarde (plandrempel) wordt overschreden. In dit hoofdstuk wordt aangegeven wat de gemeente een aandachtsgebied vindt en wat de gemeente hier de komende vijf jaar aan wil doen. 3.1 PLANDREMPEL: CONTINUERING VAN BESTAAND BELEID In het Actieplan heeft de gemeente Leidschendam-Voorburg een plandrempel vastgesteld van 65 db (L den ) voor wegverkeer. Deze plandrempel is weloverwogen gekozen. Dit niveau sluit namelijk aan bij de grens waarboven (aantoonbaar) gezondheidseffecten optreden. De gemeente wil dit beleid continueren en stelt voor de komende vijf jaar dezelfde plandrempel vast voor wegverkeer: 65 db (L den ). Dat houdt tevens in dat incidentele overschrijdingen (gebieden met minder dan vijf woningen met een overschrijding van de plandrempel) binnen het kader van dit actieplan niet worden meegenomen. Een lagere plandrempel is niet haalbaar, gelet op de beperkte financiële middelen en de meerjarenplanning van groot onderhoud en reconstructie van gemeentelijke wegen. De plandrempel met 1 db verlagen, leidt tot een verdubbeling van het aantal woningen met een overschrijding. Wel heeft de gemeente het voornemen om bij overschrijdingen van de plandrempel maatregelen te overwegen waar ook andere woningen van profiteren, die een geluidsbelasting hebben die net onder de plandrempel ligt. Het primaire doel van de gemeente is het aantal (ernstig) gehinderden terug te dringen. Voor de overige bronnen (industrie, spoor en luchtvaart) stelt de gemeente geen plandrempel vast. Dit komt enerzijds door het feit dat er wat betreft luchtvaartlawaai en industrielawaai op basis van de dosiseffectrelatie geen gehinderden en slaapverstoorden zijn. Voor spoorweglawaai worden mensen wel gehinderd, maar ligt de bronverantwoordelijkheid bij ProRail (hoofdspoorwegen) of Stadsgewest Haaglanden (RandstadRail). Zo nodig spoort de gemeente deze bronbeheerders aan. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

15 3.2 AANDACHTSGEBIEDEN De toepassing van de plandrempel op de inventarisatie over 2011, blijkt dat bij woningen de plandrempel wordt overschreden. Bij ruim 75% van deze woningen wordt de plandrempel met 1 db overschreden en bij 11% is er sprake van een overschrijding met 2 db. Wanneer vervolgens gekeken wordt naar de locaties waar bij vijf of meer woningen sprake is van een overschrijding van de plandrempel, resulteert dat in vijf aandachtsgebieden, die in onderstaande figuur zijn weergegeven. Figuur 7: aandachtsgebieden A. Leidschendam-Zuid (142 woningen) De Nieuwstraat/Venestraat en Damhouderstraat zijn de drukste wegen en de afstand tussen de weg en de woningen is relatief klein. B. Van Arembergelaan (45 woningen) Ook dit is een drukke weg met korte afstand tussen de weg en de woningen. Het betreft beneden- en bovenwoningen vlak bij de rotonde met de Laan van Nieuw Oosteinde. C. Dr. Van Noortstraat (7 woningen) door het wegdek (elementenverharding) en de korte afstand van de weg tot aan de woningen, wordt in het westen van Stompwijk de plandrempel overschreden. D. Veursestraatweg (39 woningen) Dit is een drukke uitvalweg. Een deel van de woningen is in het verleden al voorzien van een verbeterde gevelgeluidwering. 4 Die is exclusief woningen die reeds gesaneerd zijn, maar inclusief de woningen die niet binnen een cluster van 5 woningen vallen en woningen die een hogere geluidsbelasting ondervinden door niet-gemeentelijke wegen. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

16 3.3 AANPAK De gemeente zet in op twee beleidssporen. Naast gericht te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om het aantal gehinderden binnen de aandachtsgebieden terug te brengen, wordt er binnen het kader van geluid ook extra aandacht gegeven aan reeds bestaande beleidsregels en het onderhoudsprogramma van de gemeentelijke wegen binnen Leidschendam-Voorburg. Deze zijn nauw met elkaar verbonden en komen in de volgende paragrafen terug MAATREGELEN EN EFFECTEN BINNEN AANDACHTSGEBIEDEN De gemeente prefereert maatregelen aan de bron 5. Bronmaatregelen zoals stille voertuigen, stille banden en stille wegdekken zijn voor het verminderen van de geluidhinder binnenstedelijk heel effectief. De gemeente heeft, naast het aanpassen van het eigen wagenpark (overgeschakeld op aardgas), in beleidsregels vastgelegd dat bij groot onderhoud van de weg altijd stille wegdekken moeten worden toegepast 6. Verder wordt in het Verkeer- en Vervoersplan en het Actieplan luchtkwaliteit ingezet op verbetering van verkeersstromen en stimuleren van het gebruik van fiets en openbaar vervoer en wordt bij nieuwe ontwikkelingen door toepassing van het hogere waarden beleid (toekomstige) hinder zoveel mogelijk beperkt. In de volgende paragrafen wordt per aandachtsgebied ingezoomd. Er is gekeken naar het totaal aantal gehinderden 7, welke mogelijkheden er zijn om de situatie binnen een bepaalde termijn te verbeteren en wat de kosten/baten zijn om dit uit te voeren. Van belang is te weten dat wanneer er gesproken wordt over gehinderden, het gaat om de vastgestelde dosis-effectrelatie, zoals deze wordt gehanteerd binnen het kader van de Europese Richtlijn. De genoemde aantallen geven niet het werkelijk aantal gehinderden weer. Sommige mensen worden al gehinderd bij lage geluidniveaus, terwijl sommige mensen bij hogere niveaus geen hinder ondervinden. 5 Er zijn ook maatregelen mogelijk in de overdracht (schermen en wallen) en aan de ontvanger (gevelmaatregelen). Overdrachtsmaatregelen zijn binnenstedelijk niet vaak toe te passen en gevelmaatregelen zijn relatief duur en er hebben minder mensen profijt van de maatregel. 6 Mits dit civieltechnisch mogelijk is. Het beleid is vastgelegd in het Handboek beheer openbare ruimte. 7 Aantal potentieel gehinderden, op basis van de dosis-effectrelatie. Er wordt gekeken naar alle gehinderden (niet alleen daar waar de plandrempel wordt overschreden). Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

17 <beschrijving locatie Dillenburgsingel is verwijderd> Leidschendam-Zuid In Leidschendam-Zuid is bij 142 woningen sprake van een overschrijding van de plandrempel. Dit is in onderstaande figuur aangegeven met rood. Bij de grijze gebouwen is de geluidsbelasting lager, maar bedraagt deze tussen de rode blokken vaak 65 db. Dit is niet alleen het geval tussen de rode blokken aan de Nieuwstraat, Venestraat en de Damhouderstraat, maar ook aan het Damplein. Figuur 9: overschrijding plandrempel in Leidschendam-Zuid Langs deze drie straten worden 210 mensen gehinderd door geluid, waarvan ruim 100 mensen ernstig. De gemeente neemt voor om na de rioolwerkzaamheden aan de Nieuwstraat (tussen de Damhouderstraat en de Star) een stillere deklaag toe te passen op deze weg. De rioolwerkzaamheden zijn gepland in Voor het deel tussen de Vlietweg en de Damhouderstraat is ook stiller asfalt gepland na oplevering van het bouwplan Weidestraat e.o. Onderzocht wordt of ook de Damhouderstraat aansluitend uitgevoerd kan worden met een stiller wegdek. De meerkosten voor het toepassen van een stiller wegdek bedragen circa 2.50 per m 2. Conform bestaand beleid ten aanzien van wegonderhoud is hier in de begroting reeds rekening mee gehouden. Hierdoor zullen het aantal gehinderden en het aantal ernstig gehinderden afnemen met respectievelijk 25% en 30%. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

18 Van Arembergelaan Net als in Leidschendam-Zuid rijdt hier relatief veel verkeer en is het straatprofiel krap. De plandrempel wordt overschreden bij 45 woningen vlakbij de nieuwe rotonde met de Laan van Nieuw Oosteinde. Na de rotonde (Koningin Wilhelminalaan) is het straatprofiel veel breder, maar zijn de geluidsbelastingen op de gevels in de meeste gevallen 64 db. Figuur 10: overschrijding plandrempel langs Van Arembergelaan Er worden langs de gehele Van Arembergelaan ruim 150 mensen gehinderd door geluid en 65 mensen ernstig gehinderd. De mogelijkheden om hier maatregelen te treffen, zijn echter beperkt. Het wegdek van de Van Arembergelaan is nog niet aan het eind van de levensduur en een herinrichting is niet gepland. Daarnaast het is beheertechnisch niet wenselijk om een stiller wegdektype toe te passen in en rondom een bocht en nabij een rotonde / kruising waardoor sprake is van relatief veel wringend verkeer. Een snelheidsverlaging is ook geen optie gezien de functie van de weg. De gemeente kan binnen de looptijd van dit actieplan de situatie met bronmaatregelen niet verbeteren, maar zal over vijf jaar wel bekijken of de inzet van algemene beleidsmaatregelen (waaronder de stimulering van het gebruik van fiets en openbaar vervoer en stillere voertuigen) een positief effect heeft op het leefklimaat aan de Van Arembergelaan. Mogelijk zijn er dan ook nieuwe typen wegdek beschikbaar die bestand zijn tegen wringend verkeer. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

19 Dr. Van Noortstraat Door klinkers en de korte afstand van de weg tot de woningen, wordt in het westen van de kern Stompwijk de plandrempel overschreden. Bij de overige woningen direct aan de zuidzijde van deze straat wordt de plandrempel net niet overschreden. Aan de noordzijde liggen de geluidsbelastingen ruim onder de plandrempel. Figuur 11: overschrijding plandrempel langs Dr. Van Noortstraat Er worden langs de Dr. Van Noortstraat (tussen de Huyssitterweg en de N208) ruim 90 inwoners gehinderd door geluid en 40 mensen ernstig gehinderd. Indien de voorgenomen nieuwe verbindingsweg tussen de Huyssitterweg en de N206 gerealiseerd wordt, zal de Dr. Van Noortstraat vanaf 2016 worden ontlast. Er zal dan alleen bestemmingsverkeer overheen rijden, waardoor de geluidsniveaus sterk zullen afnemen. Het geluidsknelpunt zal dan zijn opgelost en er zijn dan geen aanvullende maatregelen nodig zoals het aanleggen van een stiller wegdek. Indien de nieuwe verbindingsweg niet wordt gerealiseerd streeft de gemeente om uiterlijk in 2018 stiller wegdek toe te passen in samenhang met onderhoud of herinrichting van deze weg. Veursestraatweg De Veursestraatweg is een drukke uitvalsweg met ruim vervoersbewegingen per dag. Hierdoor wordt bij 39 woningen tussen de Boslaan en de komgrens de plandrempel overschreden. Bij de overige woningen ligt de geluidsbelasting onder de plandrempel, doordat de eerste 100 meter vanaf de Boslaan, de Veursestraatweg reeds is uitgevoerd met een stiller wegdek. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

20 Figuur 12: overschrijding plandrempel Veursestraatweg Langs de Veursestraatweg (tussen de Boslaan en komgrens) worden 60 inwoners gehinderd door geluid en bijna 30 inwoners ernstig gehinderd. In het recente verleden zijn er bij diverse woningen gevelmaatregelen uitgevoerd, waardoor het binnenniveau is verbeterd. Dit is alleen niet zichtbaar in de tellingen, zoals dit is uitgevoerd binnen het kader van Europese Richtlijn Omgevingslawaai. In 2013 is herasfaltering en herinrichting van dit deel van de Veursestraatweg voorzien. Daarbij zal de Veursestraatweg - net zoals het eerste deel vanaf de Boslaan worden uitgevoerd met een geluidsreducerend asfalt. Hierdoor zal de geluidsbelasting bij de woningen afnemen tot onder de plandrempel. De meerkosten voor het toepassen van een stiller wegdek op de Veursestraatweg ten opzichte van standaard asfalt bedragen circa 2.50 per m 2. Conform bestaand beleid (Handboek Beheer Openbare Ruimte) ten aanzien van wegonderhoud is hiermee in de begroting reeds rekening gehouden. Met deze maatregel zal het aantal gehinderden en het aantal ernstig gehinderden afnemen met respectievelijk 15% en 25%. 3.4 MAATREGELEN BUITEN AANDACHTSGEBIEDEN Er wordt ook uitvoering gegeven aan het beleid zoals dit is vastgelegd in het Handboek beheer openbare ruimte. Wanneer er (groot) onderhoud wordt uitgevoerd aan de weg moet er een stil wegdek voor terugkomen, mits dit civieltechnisch verantwoord is. Dit zijn reeds begrote kosten. Het betreft de Voorburgseweg tussen de J.S. Bachlaan en Dr. Van der Stamstraat. In 2014/2015 is gepland dat het riool wordt vervangen en dat er opnieuw wordt geasfalteerd. Daarbij wordt uitgegaan van het stilste type asfalt dat beheertechnisch mogelijk is. Ook de Oude Trambaan zal in opnieuw worden geasfalteerd met een stiller wegdektype. Langs deze wegen is geen sprake van overschrijdingen van de plandrempel, maar deze maatregelen zullen er toe leiden dat bij circa 50 mensen minder hinder zal worden ondervonden. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

21 3.5 SAMENGEVAT De voorgenomen aanpak van geluid in de periode is hieronder samengevat. Aandachtslocatie Voorgenomen aanpak Verwachte Planning reductie aantal gehinderden A. Leidschendam-Zuid Aanleg stiller asfalt (Nieuwstraat/Venestraat/Damhouderstraat) B. Van Arembergelaan Geen lokale aanpak - - mogelijk, monitoring C. Dr. Van Noortstraat Aanleg Verbindingsweg Stompwijk D. Veursestraatweg Aanleg stiller asfalt De kosten voor de meeste maatregelen genoemd onder A, C en D zijn reeds opgenomen in bestaande plannen. Dit geldt niet voor de Damhouderstraat (onderdeel van A). De kosten om deze maatregelen door te voeren, zal de gemeente nog nader onderzoeken. Buiten de genoemde aandachtslocaties kunnen binnen deze planperiode nog andere wegvakken van stiller wegdek worden voorzien in combinatie met rioolvervanging of wegonderhoud. Volgens de huidige planning zullen de Voorburgseweg en de Oude Trambaan in voor stiller asfalt in aanmerking komen, waardoor hier het aantal geluidgehinderden naar verwachting met circa 50 zal dalen. Naast deze locatiegerichte maatregelen wil de gemeente algemene beleidsmaatregelen voortzetten, zoals ook opgenomen in het gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan en het Actieplan luchtkwaliteit. Voorbeelden zijn: stimulering van het gebruik van fiets, openbaar vervoer, autodelen en stiller en schoner vervoer (op aardgas en elektriciteit). Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

22 4. Vervolg (inspraak) Bij het opstellen van een Actieplan is de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. Dit betekent onder meer dat het ontwerp van het Actieplan - na de gebruikelijke bekendmaking - minstens zes weken ter inzage wordt gelegd. In afwijking tot artikel 3.15 mag iedereen in die periode zijn zienswijze over het ontwerp naar voren brengen. Voordat het Actieplan wordt vastgesteld door burgemeester en wethouders, wordt de gemeenteraad in de gelegenheid gesteld om zijn wensen en zienswijzen op het ontwerp van het Actieplan naar voren te brengen. In het definitieve Actieplan worden de ingekomen zienswijzen en de reactie van de gemeente op die zienswijzen opgenomen in bijlage 4. Het Actieplan is geen voor beroep vatbaar besluit, omdat het alleen beleidsvoornemens en voorgenomen maatregelen bevat en niet is gericht op direct rechtsgevolg. Dit houdt in dat er tegen het vastgestelde Actieplan geen beroep mogelijk is. Wel moet het Actieplan binnen vier weken na het vaststellen op de gebruikelijke wijze in te zien zijn. Tevens wordt het plan verstuurd naar het ministerie van Infrastructuur en Milieu; het ministerie is er voor verantwoordelijk dat de plannen worden verzonden naar de Europese Commissie. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

23 5 Colofon Titel rapport : Actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg Verseonnummer : Auteur : ing. W.S. Kamminga (DGMR Industrie, Verkeer en Milieu B.V.) Bijdrage : M. le Cointre (afd. RO) Datum : 18 september 2013 Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

24 BIJLAGE 1 Begrippenlijst agglomeratie bevoegd gezag db dosis-effectrelatie Europese Richtlijn omgevingslawaai geluidsbelastingkaarten geluidhinder L den L night slaapverstoring als verstedelijkt gebied met meer dan inwoners aangewezen gebied. Er zijn in Nederland 21 agglomeraties aangewezen. Deze zijn genoemd in het Regeling Omgevingslawaai van 14 september 2010 instantie die officieel het gezag heeft bronbeheerder degene die de geluidsbron (de weg, het spoor) beheert decibel, grootheid waarin de sterkte van het geluid wordt weergegeven relatie tussen de geluidssterkte en de mate van hinder die mensen ervan ondervinden richtlijn 2000/14/EG van het Europese parlement waarmee harmonisatie van de wetgeving inzake geluidemissie in het milieu wordt beoogd in dit actieplan gaat het om kaarten die betrekking hebben op de geluidsbelasting L den en de geluidsbelasting L night op woningen en andere geluidsgevoelige gebouwen vanwege rijkswegen met meer dan 6 miljoen voertuigbewegingen per jaar een verzamelnaam voor alle effecten (van ergernis tot hart- en vaatziekten) die kunnen ontstaan door langdurige blootstelling aan lawaai in de woonomgeving dosismaat (Level day-evening-night) voor geluid; het equivalente geluidsniveau (L eq ) over de dagperiode ( uur), de avondperiode ( uur), verhoogd met 5 db en de nachtperiode ( uur), verhoogd met 10 db dosismaat voor het equivalente geluidsniveau (L eq ) in de nachtperiode ( uur) een verzamelnaam voor alle effecten (van ergernis tot hart- en vaatziekten) ten gevolge van verstoring en/of ontwaakreacties ten gevolge van blootstelling aan lawaai in de woonomgeving Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

25 Bijlage 2 Hinderbeleving en gezondheidseffecten Algemeen In 2012 is door het ministerie van Infrastructuur en Milieu een literatuurstudie1 8 uitgevoerd om de beschikbare kennis in beeld te brengen over de relatie tussen blootstelling aan wegverkeerslawaai enerzijds en leefbaarheid en gezondheid anderzijds. Van de omgevingsfactoren staat verkeerslawaai, na fijn stof en verkeersongevallen, als derde gerangschikt in de lijst van grootste veroorzakers van gezondheidsproblemen. In deze bijlage worden de belangrijkste punten uit deze studie toegelicht. Relatie wegverkeerslawaai en leefbaarheid De leefbaarheid in de woonomgeving staat onder druk bij een zekere blootstelling aan wegverkeerslawaai; hiervoor is echter geen drempelwaarde gevonden. Geluid is wel de belangrijkste milieufactor die de tevredenheid met de woonomgeving bepaalt. Een beoordeling gebaseerd op een enkel (gemiddeld) geluidsniveau geeft slechts een beperkt beeld van wat ervaren wordt als stilte en wat die stilte kan verstoren. Factoren die hierbij een rol spelen zijn: gewenst of ongewenst geluid; de tijd dat een ongewenst geluid hoorbaar is; het type gebied. Wel blijkt uit onderzoek dat blootstelling aan wegverkeerslawaai gecompenseerd kan worden door het voorzieningenniveau of aanwezige stille gebieden (bijvoorbeeld binnenplaatsen). Relatie wegverkeerslawaai en gezondheid Al bij een matige blootstelling aan wegverkeerslawaai in de woonomgeving wordt de gezondheid van mensen slechter. Afhankelijk van de geluidsbelasting, treden slaapverstoring, hinder en hart- en vaatziekten op. In de volgende tabel zijn drempelwaarden opgenomen waarboven negatieve effecten optreden. Tabel 1 Gezondheidseffecten ten gevolge van wegverkeerslawaai 8 Literatuurstudie naar relatie wegverkeerslawaai vs gezondheid en leefbaarheid, Agentschap NL en CROW, april Hiervoor is maar beperkt bewijs gevonden Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

26 Uit de onderzoeken kan worden geconcludeerd dat verkeerslawaai dodelijk is. In Nederland vallen door verkeerslawaai jaarlijks tien- tot een honderdtal doden. Per miljoen inwoners zijn ruim DALY s toe te schrijven aan blootstellingen aan verkeerslawaai. DALY staat voor Disability adjusted life years. Deze maat is door de Wereldgezondheidsorganisatie ontwikkeld en meet niet alleen het aantal mensen dat voortijdig sterft door (in dit geval) geluid, maar ook het aantal jaren dat mensen leven met beperking door een ziekte veroorzaakt door geluid. Het grootste deel is toe te schrijven aan slaapverstoring; circa 11% van de inwoners en 3% ernstig. Dosis-effect relatie Er is een relatie tussen het type geluid, het geluidsniveau en de hoeveelheid hinder die deze veroorzaakt. In het Besluit geluid milieubeheer wordt voor het bepalen van gehinderden en slaapverstoorden gebruik gemaakt van de dosis-effectrelatie (zoals vastgelegd in een aantal Europese wetenschappelijke publicaties). Met behulp van een dergelijk dosis-effectrelatie kan het aantal gehinderden in een geluidklasse worden berekend. De dosis-effectrelatie is voor iedere geluidklasse bekend en het gemiddelde percentage gehinderden, ernstig gehinderden en slaapverstoorden kan hiermee worden berekend. De dosis-effectrelaties geven een gemiddelde situatie weer. In stappen van 5 db is op basis van het wetenschappelijk onderzoek bepaald hoeveel mensen (ernstig) gehinderd zouden kunnen worden door geluid (over het gehele etmaal) en bij hoeveel mensen er sprake is van een slaapverstoring door geluid (in de nacht). Hoe hoger de geluidsklasse is waarin een woning valt, hoe hoger het percentage is dat mensen gehinderd worden, ernstig gehinderd worden of last hebben van slaapverstoring. Er hoeft hierbij overigens geen sprake te zijn van een klachtenpatroon. Vanaf 55 db (over het gehele etmaal) en vanaf 50 db (in de nacht) kunnen er schadelijke gevolgen optreden voor de gezondheid. Daarom worden deze klassen in beeld gebracht. Zie ook bijlage 2, waar wordt ingegaan op hinderbeleving. Verschillende soorten bronnen van lawaai (verkeer, trein, luchtvaart en industrie) worden niet allen als even hinderlijk ervaren. Het constante geluid van wegverkeer wordt op een andere manier beoordeeld dan treinverkeer dat enkele malen per uur een piek in de geluidsbelasting veroorzaakt. Hierdoor verschillen de percentages in geluidsklassen voor de verschillende bronnen van geluid. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

27 Bijlage 3 Kaders van het Actieplan geluid In deze bijlage worden de kader van het Actieplan geluid omschreven. Aan de orde komen de wettelijke kaders, niet-wettelijke kaders en uitsluitinggronden. Europese wetgeving Op 18 juli 2002 is de Richtlijn omgevingslawaai gepubliceerd als onderdeel van een nieuw Europees raamwerk voor geluidsbeleid. Het doel van de Richtlijn is, om op basis van prioriteiten, de schadelijke gevolgen (inclusief hinder) van blootstelling aan omgevingslawaai te vermijden, te voorkomen of te verminderen. Uitgangspunt op Europees niveau op het gebied van geluidhinder en de bestrijding is dat niemand mag worden blootgesteld aan geluidsniveaus die zijn of haar gezondheid en de kwaliteit van zijn/haar bestaan in gevaar brengen. Daarnaast moet de Richtlijn een grondslag bieden voor het ontwikkelen van Europees bronbeleid. Het gaat daarbij om eventuele aanscherping van de maximale geluidsniveaus (bronvermogens) van de belangrijkste bronnen. Hieronder vallen onder andere weg- en spoorwegvoertuigen en - infrastructuur, vliegtuigen, materieel voor gebruik buitenshuis en in de industrie en verplaatsbare machines. Nederlandse wetgeving Wet milieubeheer De Europese Richtlijn is in 2004 vertaald in Nederlandse wetgeving; Besluit omgevingslawaai en Regeling omgevingslawaai. Ook is toen de Wet geluidhinder, de Wet luchtvaart en de Spoorwegwet aangepast. De wijzigingen in deze wetten houden verband met de invoering van de richtlijn nr. 2002/49/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 25 juni 2002 inzake de evaluatie van de beheersing van omgevingslawaai. De invoering van Geluidproductieplafonds voor Rijksinfrastructuur per 1 juli 2012 heeft veranderingen in de wetgeving meegebracht. Hoofdstuk IX Geluidsbelastingkaarten en actieplannen uit de Wet geluidhinder is omgezet naar het hoofdstuk 11 Geluid in de Wet milieubeheer. Elke agglomeratiegemeente heeft op basis van artikel Wet milieubeheer de verplichting om als uitwerking van de geluidsbelastingkaarten vóór 18 juli 2013 een actieplan vast te stellen en ten minste elke vijf jaar na de vaststelling opnieuw te overwegen en zo nodig aan te passen. In hoofdstuk 4 Besluit geluid milieubeheer zijn nadere regels gesteld over de inhoud, vormgeving en inrichting van de actieplannen. Bij de implementatie in de Nederlandse wetgeving is het begrip relevante grenswaarde uit de Richtlijn vertaald in een plandrempel. De gemeente kan zelf bepalen welke plandrempel ze in het Actieplan aanhouden. De gemeente kan één plandrempel vaststellen of ervoor kiezen om per categorie van gevallen verschillende plandrempels aan te wijzen. Het Actieplan moet inzicht geven in het beleid dat tot doel heeft om overschrijdingen van plandrempels ongedaan te maken. In het Actieplan staan daarom beschreven wat de voorgenomen acties en maatregelen zijn in de eerstvolgende vijf jaar, inclusief het te verwachten effect van deze maatregelen. Onder effect wordt hier verstaan de vermindering van het aantal gehinderden, ernstig gehinderden en slaapverstoorden. Elke vijf jaar moet de gemeente de geluidssituatie weer in beeld brengen en het Actieplan actualiseren. Hierbij moeten vragen gesteld worden als: zijn alle maatregelen uitgevoerd, hebben ze Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

28 het gewenste effect behaald, zijn er nieuwe knelpunten zichtbaar en welke maatregelen kunnen getroffen worden om deze knelpunten aan te pakken. Met het Actieplan maakt de gemeente duidelijk welke keuzes ze maakt voor wat betreft de beheersing en het terugdringen van het aantal geluidgehinderden. Regionaal/gemeentelijk beleid De gemeente Leidschendam-Voorburg voert voor nieuwe situaties een hogere waarden beleid. Dit beleid is van belang om het ontstaan van nieuwe geluidsknelpunten te voorkomen. Omdat het doel van het Actieplan is om bestaande geluidsknelpunten in de gemeente op te lossen, kan een hogere waarden beleid ertoe bijdragen dat op termijn het Actieplan alleen maar als monitoringstool kan worden gebruikt in plaats van herstellen van (onnodig ontstane) geluidsknelpunten. Uitsluiting: Wet geluidhinder Zoals uit de vorige paragraaf blijkt, valt het actieplan buiten het kader van de Wet geluidhinder. Dat houdt onder andere in dat er aan het Actieplan namelijk geen normenstelsel hangt, zoals dit wordt geregeld in de Wet geluidhinder. In de Wet geluidhinder is gesteld dat bij de bouw van woningen, een minimale geluidskwaliteit aanwezig moet zijn. Deze kwaliteit wordt gewaarborgd door het treffen van maatregelen aan de weg of door het plaatsen van schermen of geluidswallen. In veel gevallen is dat niet mogelijk en wordt een ontheffing verleend voor deze woningen. Op basis van de waarden die gekoppeld zijn aan de ontheffing, worden maatregelen aan de gevel getroffen (bijvoorbeeld een wijze van ventilatie). De ontheffing beschermt de woningen ook wanneer de weg wordt aangepast. Wat de Wet geluidhinder niet regelt, is de toename in geluidsniveaus door autonome groei van het wegverkeer zonder ruimtelijke ontwikkelingen met een onderzoeksplicht. Het Actieplan geluid is het aangewezen instrument om deze situaties aan te pakken. Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

29 Bijlage 4 Zienswijzen en reactie gemeente <p.m.> Ontwerp-actieplan Geluid Leidschendam-Voorburg, Verseon

Definitief Actieplan Geluid 2013-2018. Gemeente Leidschendam-Voorburg

Definitief Actieplan Geluid 2013-2018. Gemeente Leidschendam-Voorburg Definitief Actieplan Geluid 2013-2018 Gemeente Leidschendam-Voorburg SAMENVATTING Blootstelling aan hoge geluidsniveaus vormt een belangrijk probleem voor de volksgezondheid in Nederland en in andere landen

Nadere informatie

Adviseurs voor bouw, industrie, verkeer, milieu en software. Rapport M.2012.1086.02.R001 Actieplan geluid gemeente Pijnacker-Nootdorp

Adviseurs voor bouw, industrie, verkeer, milieu en software. Rapport M.2012.1086.02.R001 Actieplan geluid gemeente Pijnacker-Nootdorp Rapport M.2012.1086.02.R001 Uitvoering Europese Richtlijn Omgevingslawaai Status: DEFINITIEF Van Pallandtstraat 9-11 Casuariestraat 5 Lavendelheide 2 Geerweg 11 info@dgmr.nl Postbus 153 Postbus 370 Postbus

Nadere informatie

SurroundConsult. EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidskaarten gemeente Breda

SurroundConsult. EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidskaarten gemeente Breda SurroundConsult EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidskaarten gemeente Breda Datum: Arnhem, 12 mei 2017 Rapportnummer: 2016.005.R01 Plaats en datum: Arnhem, 12 mei 2017 Versie: 01 Status: CONCEPT Opdrachtgever:

Nadere informatie

Actieplan geluid ONTWERP Gemeente IJsselstein

Actieplan geluid ONTWERP Gemeente IJsselstein Actieplan geluid 2018-2023 ONTWERP Gemeente IJsselstein volgens EU Richtlijn omgevingslawaai 3e tranche 2016 Omgevingsdienst regio Utrecht Juli 2018 Z-2018-60192 / 67065 opgesteld door beoordeeld door

Nadere informatie

Utrecht brengt geluid in kaart

Utrecht brengt geluid in kaart Utrecht brengt geluid in kaart Geluidskaarten en tabellen over het jaar 2016 Ontwikkelorganisatie Ruimte Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid datum: 12 december 2017 Europese Richtlijn Omgevingslawaai

Nadere informatie

Actieplan EU richtlijn omgevingslawaai

Actieplan EU richtlijn omgevingslawaai Actieplan EU richtlijn omgevingslawaai 2014 2017 Actieplan EU richtlijn omgevingslawaai 2014 2017 Vastgesteld door Gedeputeerde Staten op 19 augustus 2014 (Foto gemeente Kapelle voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl)

Nadere informatie

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Zandvoort. Agglomeratie Haarlem-Amsterdam

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Zandvoort. Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Zandvoort Agglomeratie Haarlem-Amsterdam In opdracht van Gemeente Zandvoort Opgesteld door Milieudienst IJmond Stationsplein 48b Postbus 325 1940AH

Nadere informatie

EU-richtlijn omgevingslawaai

EU-richtlijn omgevingslawaai EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidbelastingkaarten van de Gemeente Bloemendaal Opgesteld in opdracht van: Contactpersoon Milieudienst IJmond: Witteman J.A.M. Postbus 325 1940 AH Beverwijk T 0251-263 863

Nadere informatie

REGELGEVING VOOR GELUID

REGELGEVING VOOR GELUID BIJLAGE 1 REGELGEVING VOOR GELUID Regelgeving voor geluid De belangrijkste wettelijke instrumenten ter voorkoming of vermindering van geluidshinder, slaapverstoring en andere gezondheidseffecten zijn de

Nadere informatie

Hoe maak je een stad/gemeente stiller?

Hoe maak je een stad/gemeente stiller? Hoe maak je een stad/gemeente stiller? Een inkijk in de weerspannige praktijk De lettergrootte voor bijschriften is 12 Mark Bakermans Senior adviseur DGMR NSG-dag Geluidkaarten en actieplannen 28 juni

Nadere informatie

Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder VLK: Verbindingsweg Ladonk-Kapelweg, Boxtel Aanvraag

Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder VLK: Verbindingsweg Ladonk-Kapelweg, Boxtel Aanvraag Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder VLK: Verbindingsweg Ladonk-Kapelweg, Boxtel Aanvraag Op 31 maart 2017 hebben wij een verzoek ontvangen van de gemeente Boxtel, voor het op grond van artikel

Nadere informatie

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid: bestemmingsplan Zorghart (BP00013)

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid: bestemmingsplan Zorghart (BP00013) (Ontwerp) besluit hogere waarden geluid: bestemmingsplan Zorghart (BP00013) I. OVERWEGINGEN De locatie In het kader van het Meerjarenprogramma herziening Bestemmingsplannen 2011-2013 wordt het bestemmingsplan

Nadere informatie

Ontwerp Actieplan Geluid 2009-2013. Gemeente Leidschendam-Voorburg

Ontwerp Actieplan Geluid 2009-2013. Gemeente Leidschendam-Voorburg Ontwerp Actieplan Geluid 2009-2013 Gemeente Leidschendam-Voorburg INHOUD Pagina Samenvatting 2 1 WAAROM EEN ACTIEPLAN? 4 1.1 Geluid in de woonomgeving 4 1.2 Richtlijn omgevingslawaai 4 1.3 Inhoud van het

Nadere informatie

Participatienotitie Omgevingslawaai Haarlem

Participatienotitie Omgevingslawaai Haarlem Participatienotitie Omgevingslawaai Haarlem Inleiding In 2013 dient Haarlem een nieuw Actieplan Omgevingslawaai op te stellen voor de periode 2013-2017. Dit volgt uit de Wet milieubeheer. Onder Omgevingslawaai

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Nieuw Terbregge

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Nieuw Terbregge Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Nieuw Terbregge Kenmerk: 210011737 Algemeen toetsingskader De Wet geluidhinder beoogt de burger te beschermen tegen een te hoge geluidsbelasting.

Nadere informatie

ONTWERPBESCHIKKING D.D. 26 NOVEMBER 2012 NR. 2012-014986 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND

ONTWERPBESCHIKKING D.D. 26 NOVEMBER 2012 NR. 2012-014986 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND ONTWERPBESCHIKKING D.D. 26 NOVEMBER 2012 NR. 2012-014986 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Wet geluidhinder Aanleg weg en reconstructie van de kruisende wegen 1 INLEIDING De provincie Gelderland is

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 29 021 Wijziging van de Wet geluidhinder, de Wet luchtvaart en de Spoorwegwet in verband met de implementatie van richtlijn nr. 2002/49/EG van

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek bij verzoek wijziging geluidproductieplafond

Akoestisch onderzoek bij verzoek wijziging geluidproductieplafond Akoestisch onderzoek bij verzoek wijziging geluidproductieplafond N15 Wet milieubeheer, hoofdstuk 11 Uitvoerder Geluidloket WVL Onderzoek Datum 15 januari 2015 Status Definitief Versienr. 2.0 Kenmerk Inhoudsopgave

Nadere informatie

DMC -L DoelMatigheidsCriterium Locaal

DMC -L DoelMatigheidsCriterium Locaal DMC -L DoelMatigheidsCriterium Locaal 1. Inleiding In de afgelopen jaren groeit behoefte aan duidelijke vergelijking van de akoestisch en financiële uitkomsten van de te treffen maatregelen. Vooral in

Nadere informatie

Afdeling : Ruimte en Veiligheid Paraaf medewerk(st)er: ter bespreking Medewerk(st)er

Afdeling : Ruimte en Veiligheid Paraaf medewerk(st)er: ter bespreking Medewerk(st)er Voorstel Aan : Burgemeester en Wethouders Zaaknummer : 2013-006728 Status : Openbaar / Ter besluitvorming Datum : 8 mei 2013 Afdeling : Ruimte en Veiligheid Paraaf Raad: : Ja medewerk(st)er: ter bespreking

Nadere informatie

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude In opdracht van Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Opgesteld door Milieudienst

Nadere informatie

Ontwerp-Actieplan Geluid Gemeente Bloemendaal

Ontwerp-Actieplan Geluid Gemeente Bloemendaal Ontwerp-Actieplan Geluid Gemeente Bloemendaal Ontwerp-Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai In opdracht van: Gemeente Bloemendaal Opgesteld door: Postbus 325 1940 AH Beverwijk 0251 263 863 info@odijmond.nl

Nadere informatie

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor 18 woningen in het bestemmingsplan Stadscentrum Oost / Cadenza.

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor 18 woningen in het bestemmingsplan Stadscentrum Oost / Cadenza. (Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor 18 woningen in het bestemmingsplan Stadscentrum Oost / Cadenza. I. OVERWEGINGEN 1. De locatie In het kader van planontwikkeling wordt het bestemmingsplan Stadscentrum

Nadere informatie

Geluidwetgeving, theorie en praktijk Evertjan Janssen Senior geluidadviseur bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

Geluidwetgeving, theorie en praktijk Evertjan Janssen Senior geluidadviseur bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid Geluidwetgeving, theorie en praktijk Evertjan Janssen Senior geluidadviseur bij de Opbouw presentatie Wetgeving. De Wet geluidhinder (Wgh) 3 bronsoorten: Industrielawaai Railverkeerslawaai Wegverkeerslawaai

Nadere informatie

Jeroen Lavrijsen Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid

Jeroen Lavrijsen Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid 1 of 5 Geluidsoverlast is een belangrijke vorm van hinder: in Vlaanderen wordt 27% van de bevolking in enige mate gehinderd door geluid (bron: SLO 2008, zie artikel 'Beleving van geluidshinder in Vlaanderen').

Nadere informatie

EU-richtlijn omgevingslawaai

EU-richtlijn omgevingslawaai EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidbelastingkaarten van de Gemeente Heemstede Opgesteld in opdracht van: Contactpersoon Milieudienst IJmond: Witteman J.A.M. Postbus 325 1940 AH Beverwijk T 0251-263 863

Nadere informatie

Actieplan gemeente Wassenaar Actieplan geluid gemeente Wassenaar

Actieplan gemeente Wassenaar Actieplan geluid gemeente Wassenaar Actieplan gemeente Wassenaar Actieplan geluid gemeente Wassenaar Tijdvak 2018-2023 Ontwerp Documentnummer: Datum: Contactpersoon: Samenvatting Waarom Wat gaat de gemeente doen? Wat kunt u doen? Wat kunt

Nadere informatie

Actieplan omgevingslawaai provinciale wegen (Samenvattingsdeel) Tweede tranche

Actieplan omgevingslawaai provinciale wegen (Samenvattingsdeel) Tweede tranche Actieplan omgevingslawaai provinciale wegen (Samenvattingsdeel) Tweede tranche 2014-2018 a MBE15031106-Actieplan omgevingslawaai - samenvattingsdeel 1 Samenvatting Met dit actieplan formuleert de provincie

Nadere informatie

Gemeente Rotterdam Besluit hogere waarden Wet geluidhinder bestemmingsplan Weenapoint

Gemeente Rotterdam Besluit hogere waarden Wet geluidhinder bestemmingsplan Weenapoint Gemeente Rotterdam Besluit hogere waarden Wet geluidhinder bestemmingsplan Weenapoint Kenmerk: 21236894 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan Weenapoint dienen hogere waarden te worden vastgesteld

Nadere informatie

BELEIDSREGELS HOGERE WAARDE WET GELUIDSHINDER GEMEENTE HEUMEN

BELEIDSREGELS HOGERE WAARDE WET GELUIDSHINDER GEMEENTE HEUMEN BELEIDSREGELS HOGERE WAARDE WET GELUIDSHINDER GEMEENTE HEUMEN Datum: 15 augustus 2007 Locatie: Malden INHOUD Pagina 1 INLEIDING... 3 2 ACHTERGROND... 4 2.1 Wat willen we bereiken?... 4 2.2 Argumenten en

Nadere informatie

inzicht Toelichting bij geluidsbelastingkaarten gemeente Zwolle Ontwikkeling Expertisecentrum Expertisecentrum Omgevingsadvies

inzicht Toelichting bij geluidsbelastingkaarten gemeente Zwolle Ontwikkeling Expertisecentrum Expertisecentrum Omgevingsadvies inzicht Expertisecentrum Omgevingsadvies Stadskantoor Lübeckplein 2 Postbus 10007 8000 GA Zwolle Telefoon (038) 498 29 13 SM.Abbassi@zwolle.nl www.zwolle.nl Toelichting bij geluidsbelastingkaarten gemeente

Nadere informatie

Nota zienswijzen vaststelling hogere waarden, Wet Geluidhinder, Oud Gastel Noord

Nota zienswijzen vaststelling hogere waarden, Wet Geluidhinder, Oud Gastel Noord Nota zienswijzen vaststelling hogere waarden, Wet Geluidhinder, Oud Gastel Noord Overzicht Reclamanten Nr. Naam / Adres 1. XXX (Rijpersweg 108, Oud Gastel) 2. XXX (Rijpersweg 73a, Oud Gastel) 3. XXX (Rijpersweg

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek Wilhelminalaan e.o.

Akoestisch onderzoek Wilhelminalaan e.o. 030-286 00 00 Akoestisch onderzoek Wilhelminalaan e.o. Resultaten van een nul-onderzoek rapport van de afdeling Expertise Milieu februari 2016 www.utrecht.nl Colofon uitgave Expertise Milieu Milieu en

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder T.b.v. (ontwerp)bestemmingsplan Spangen

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder T.b.v. (ontwerp)bestemmingsplan Spangen Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder T.b.v. (ontwerp)bestemmingsplan Spangen Kenmerk 21554687 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan Spangen dienen hogere waarden te worden vastgesteld

Nadere informatie

KPO Planontwikkeling BV. 'Stiereveld' te Watergang Akoestische verkenning

KPO Planontwikkeling BV. 'Stiereveld' te Watergang Akoestische verkenning KPO Planontwikkeling BV 'Stiereveld' te Watergang Akoestische verkenning KPO Planontwikkeling BV 'Stiereveld' te Watergang Akoestische verkenning Datum 27 februari 2009 KPO002/Bxt/0002 Kenmerk Documentatiepagina

Nadere informatie

EU-richtlijn omgevingslawaai

EU-richtlijn omgevingslawaai EU-richtlijn omgevingslawaai Geluidbelastingkaarten van de Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Opgesteld in opdracht van: Contactpersoon Milieudienst IJmond: Witteman J.A.M. Postbus 325 1940 AH Beverwijk

Nadere informatie

GEMEENTE LOON OP ZAND

GEMEENTE LOON OP ZAND 080-048 GEMEENTE LOON OP ZAND Bestemmingsplan Rechtvaart Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai juni 2009 INHOUD BLZ 1. INLEIDING...3 2. ZONES VAN WEGEN...4 3. WERKWIJZE...5 4. VERKEERS- EN RUIMTELIJKE

Nadere informatie

Besluit Hogere grenswaarde ingevolge artikel 83 van de Wet geluidhinder ten behoeve van het Bestemmingsplan Friesegracht Stationslaan 112

Besluit Hogere grenswaarde ingevolge artikel 83 van de Wet geluidhinder ten behoeve van het Bestemmingsplan Friesegracht Stationslaan 112 Besluit Hogere grenswaarde ingevolge artikel 83 van de Wet geluidhinder ten behoeve van het Bestemmingsplan Friesegracht Stationslaan 112 Gelezen het voorstel d.d. 30 mei 2017 Overwegingen 1. Momenteel

Nadere informatie

1. Inleiding pag. 3. 2. Grenswaarden pag. 4. 3. Geluidsberekeningen pag. 5. 4. Resultaten en toetsing pag. 7. 5. Samenvatting en conclusie pag.

1. Inleiding pag. 3. 2. Grenswaarden pag. 4. 3. Geluidsberekeningen pag. 5. 4. Resultaten en toetsing pag. 7. 5. Samenvatting en conclusie pag. INHOUD: 1. Inleiding pag. 3 2. Grenswaarden pag. 4 3. Geluidsberekeningen pag. 5 3.1 Uitgangspunten 3.2 Rekenmethode 4. Resultaten en toetsing pag. 7 4.1 Resultaten 4.2 Toetsing 5. Samenvatting en conclusie

Nadere informatie

Actieplan geluid 2013-2017 Gemeente Rijswijk

Actieplan geluid 2013-2017 Gemeente Rijswijk 0 Actieplan geluid 2013-2017 Gemeente Rijswijk Documentatiepagina Titel rapport: Actieplan geluid 2013-2017 Corsanummer: 13.076964 Datum: 18 november 2013 Status: Definitief Vastgesteld door B&W in vergadering

Nadere informatie

Ontwerp besluit hogere waarden wegverkeerslawaai voor woningbouwproject Duinvallei fase 10, Katwijk aan Zee (v /K2V 11765)

Ontwerp besluit hogere waarden wegverkeerslawaai voor woningbouwproject Duinvallei fase 10, Katwijk aan Zee (v /K2V 11765) Duinvallei fase 10, Katwijk aan Zee (v 1204415/K2V 11765) Aanleiding In de woonwijk Zanderij te Katwijk aan Zee heeft de gemeente Katwijk het plan om het bouwproject Duinvallei fase 10 te realiseren. Het

Nadere informatie

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen. Agglomeratie Haarlem-Amsterdam

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen. Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Beverwijk, Heemskerk en Velsen In opdracht van Gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Opgesteld door Milieudienst IJmond Stationsplein

Nadere informatie

END Geluidkaarten Gemeente Zandvoort. Versie 002 M R007 Datum 10 november 2017

END Geluidkaarten Gemeente Zandvoort. Versie 002 M R007 Datum 10 november 2017 END Geluidkaarten 2016 Gemeente Zandvoort Status definitief Versie 002 Rapport M.2016.1241.02.R007 Datum 10 november 2017 k:\doc\m\2016\124102\m2016124102r007v2.docx 10-11-2017 END Geluidkaarten 2016 Colofon

Nadere informatie

Burgemeester en Wethouders

Burgemeester en Wethouders Burgemeester en Wethouders Registratienummer sector Ede, 719331 Afdeling RO 21 augustus 2012 Vaststelling van hogere waarden ingevolge artikel 110a Wet geluidhinder (Wgh) juncto artikel 83 en 100a Wgh

Nadere informatie

ERMILIEU & PLANOLOGIE Uw partner voor milieu (planologisch) advies

ERMILIEU & PLANOLOGIE Uw partner voor milieu (planologisch) advies ERMILIEU & PLANOLOGIE Uw partner voor milieu (planologisch) advies t Lookwartier AKOESTISCH ONDERZOEK ten behoeve van de reconstructie van de Keppelseweg en de Ds. Van Dijkweg met de aanleg van de Ruimzichtlaan

Nadere informatie

Hogere Waarden Wet geluidhinder ONTWERPBESLUIT

Hogere Waarden Wet geluidhinder ONTWERPBESLUIT Hogere Waarden Wet geluidhinder ONTWERPBESLUIT Datum besluit : GEGEVENS LOCATIE Naam inrichting/locatie : Hoofdweg te Nieuwerkerk aan den IJssel Adressen : Hoofdweg Noord 15 en Hoofdweg Zuid 22a Ons kenmerk

Nadere informatie

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder (Gebieds)bestemmingsplan IJsselmonde Centrum

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder (Gebieds)bestemmingsplan IJsselmonde Centrum Gemeente Rotterdam Besluit hogere waarden Wet geluidhinder (Gebieds)bestemmingsplan IJsselmonde Centrum Kenmerk: 21247475 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan IJsselmonde Gentrum dienen hogere

Nadere informatie

Ontwerp-Actieplan omgevingslawaai provincie Utrecht 2013-2018

Ontwerp-Actieplan omgevingslawaai provincie Utrecht 2013-2018 Ontwerp-Actieplan omgevingslawaai provincie Utrecht 2013-2018 2 Inhoudsopgave SAMENVATTING 3 1. INLEIDING 5 Waarom een Actieplan Omgevingslawaai? 5 1.1 Wettelijk kader 6 2. TERUGBLIK ACTIEPLAN OMGEVINGSLAWAAI

Nadere informatie

Ter besluitvorming door de Raad. Collegevoorstel Openbaar. Onderwerp Uitvoering EU-richtlijn omgevingslawaai

Ter besluitvorming door de Raad. Collegevoorstel Openbaar. Onderwerp Uitvoering EU-richtlijn omgevingslawaai Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Uitvoering EU-richtlijn omgevingslawaai Programma / Programmanummer Klimaat & Energie / 1022 BW-nummer BW-01056 Portefeuillehouder J. van der Meer Samenvatting Voor de

Nadere informatie

2015/28766 Besluit hogere waarden voor Uitwerkingsplan Poort Saendelft woningen west

2015/28766 Besluit hogere waarden voor Uitwerkingsplan Poort Saendelft woningen west 1 Besluit hogere waarden voor Uitwerkingsplan Poort Saendelft woningen west Besluit van het college van burgemeester en wethouders van Zaanstad voor het uitwerkingsplan Poort Saendelft woningen west op

Nadere informatie

Ontwerp-besluit Hogere grenswaarde geluid. Woningbouw Waardeel Glimmen

Ontwerp-besluit Hogere grenswaarde geluid. Woningbouw Waardeel Glimmen Ontwerp-besluit Hogere grenswaarde geluid Woningbouw Waardeel Glimmen Besluit van het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Haren. Nummer: Datum: INHOUD 1. INLEIDING... 3 2. BEOORDELINGSKADER...

Nadere informatie

Geluidshinder in Nederland door weg-, rail- en vliegverkeer, 2012

Geluidshinder in Nederland door weg-, rail- en vliegverkeer, 2012 Geluidshinder in Nederland door weg-, rail- en vliegverkeer, 2012 Indicator 10 september 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

ONTWERPBESLUIT WET GELUIDHINDER. Vaststelling hogere waarden Bestemmingsplan Vogelhorst te Almere, artikel 83 en 110a Wet geluidhinder

ONTWERPBESLUIT WET GELUIDHINDER. Vaststelling hogere waarden Bestemmingsplan Vogelhorst te Almere, artikel 83 en 110a Wet geluidhinder ONTWERPBESLUIT WET GELUIDHINDER Vaststelling hogere waarden Bestemmingsplan Vogelhorst te Almere, artikel 83 en 110a Wet geluidhinder Ontwerpbesluit Wet geluidhinder Ontwerpbesluit op grond van de Wet

Nadere informatie

BESLISBOOM TOEPASSING GELUIDSREDUCEREND ASFALT

BESLISBOOM TOEPASSING GELUIDSREDUCEREND ASFALT BIJLAGE 3 BESLISBOOM TOEPASSING GELUIDSREDUCEREND ASFALT Beslisboom toepassing geluidsreducerend asfalt Bij de keuze om geluidsreducerend asfalt toe te passen, wordt gebruik gemaakt van de onderstaande

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING WETTELIJK KADER GEHANTEERDE UITGANGSPUNTEN Bestemmingswijziging Rekenmodel Toegepaste af

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING WETTELIJK KADER GEHANTEERDE UITGANGSPUNTEN Bestemmingswijziging Rekenmodel Toegepaste af Rapport: 090229.01W Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai Bestemmingsplan Bentinckspark Datum: 30 augustus 2009 Opdrachtgever: Gemeente Hoogeveen Postbus 20.000 7900 PA Hoogeveen t: 0528 291911 f: 0528

Nadere informatie

Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder Molengraafseweg 3 te Boxtel

Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder Molengraafseweg 3 te Boxtel Ontwerp-Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder Molengraafseweg 3 te Boxtel Aanvraag Op 21 september 2015 hebben wij een verzoek ontvangen van de gemeente Boxtel, voor het op grond van artikel 107 van de

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Reconstructie Brede Hilledijk Kenmerk 21221394 1. Aanleiding De reconstructie van de Brede Hilledijk is noodzakelijk om een betere verbinding te krijgen tussen

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Bestemmingsplan Dorpsstraat 8a te Lunteren

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Bestemmingsplan Dorpsstraat 8a te Lunteren Gemeente Ede Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai ten behoeve van Bestemmingsplan Dorpsstraat 8a te Lunteren rapportnummer L13.025 Versie: 1 Datum: 21 november 2013 Status: DEFINITIEF Auteur: Rikkert

Nadere informatie

Scanopy Ruimtelijke Ordening en applicatiebeheer T.a.v. de heer V. de Haan Antonius Matthaeuslaan 53 3515 AP Utrecht

Scanopy Ruimtelijke Ordening en applicatiebeheer T.a.v. de heer V. de Haan Antonius Matthaeuslaan 53 3515 AP Utrecht Scanopy Ruimtelijke Ordening en applicatiebeheer T.a.v. de heer V. de Haan Antonius Matthaeuslaan 53 3515 AP Utrecht datum: uw brief van: uw kenmerk: ons kenmerk: ons projectnummer: onderwerp: 21 februari

Nadere informatie

GELUIDKAARTEN wegverkeerslawaai gemeente Ten Boer

GELUIDKAARTEN wegverkeerslawaai gemeente Ten Boer GELUIDKAARTEN wegverkeerslawaai gemeente Ten Boer https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten Burgemeester en Wethouders van de gemeente Ten Boer Nummer: 6499103 Datum: 29 augustus 2017 Geluidkaarten wegverkeerslawaai

Nadere informatie

Ontwerp Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder, artikel 110a

Ontwerp Besluit Hogere waarde Wet geluidhinder, artikel 110a Opsteller : Cees Vermeent Datum : Juni 2013 Doorkiesnr. : 0348-428.348 Onderwerp : Vaststelling hogere waarden weg- en railverkeerslawaai ex art 110a Wet geluidhinder (Wgh.) voor grondgebonden woningen

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Postbus 45 2800 AA Gouda 088-54 50 000 www.odmh.nl Besluitdatum Verzenddatum Ons kenmerk 2019074631 Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bijlagen: 1 Behorende bij bestemmingsplan Noordzijde76,

Nadere informatie

Aanbevelingen voor een goed actieplan

Aanbevelingen voor een goed actieplan Aanbevelingen voor een goed actieplan Vind je dat in jouw woonomgeving iets aan de geluidsoverlast moet gebeuren? Heb je last van geluid van een weg, spoorweg of Schiphol? Wil je een natuurgebied beschermen

Nadere informatie

Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai

Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Bloemendaal Agglomeratie Haarlem-Amsterdam In opdracht van Gemeente Bloemendaal Opgesteld door Milieudienst IJmond Stationsplein 48b Postbus 325 1940AH

Nadere informatie

Programma Thema uur geluid

Programma Thema uur geluid Programma Thema uur geluid 2100 Welkom 2110 Algemene toelichting op Geluid Stand van zaken Tracébesluit A1/A6 Kees-Jan Mensinga (Antea) 2125 Meerjarenprogramma Geluid, Jeroen Zeedijk, Arjan Gerritsen en

Nadere informatie

Beschikking hogere waarde Wet geluidhinder

Beschikking hogere waarde Wet geluidhinder Beschikking hogere waarde Wet geluidhinder Ambtshalve vaststelling De gemeenteraad van de gemeente Bergen op Zoom wil medewerking verlenen aan het Bestemmingsplan Poortgebied Bergsche Heide en ontsluitingsweg

Nadere informatie

Onderwerp Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai Torenpad Oost te Boskoop Datum 28 juni 2013 Uitgevoerd door J.M.B. Boere Kenmerk 2013070621

Onderwerp Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai Torenpad Oost te Boskoop Datum 28 juni 2013 Uitgevoerd door J.M.B. Boere Kenmerk 2013070621 Pagina 1 Onderwerp wegverkeerslawaai Torenpad Oost te Boskoop Datum 28 juni 2013 Uitgevoerd door J.M.B. Boere Kenmerk 2013070621 Inleiding In opdracht van het College van Burgemeester en Wethouders van

Nadere informatie

Bestemmingsplan Brabantpark, Teteringsedijk 97

Bestemmingsplan Brabantpark, Teteringsedijk 97 1 Besluit tot het vaststellen van een hogere waarde voor de ten hoogste toelaatbare geluidsbelasting (Wet geluidhinder) Teteringsedijk 97 te Breda Bestemmingsplan Brabantpark, Teteringsedijk 97 -----------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

INTERNE NOTITIE. Hanzewijk (2).doc 1 Eelko Leusink

INTERNE NOTITIE. Hanzewijk (2).doc 1 Eelko Leusink INTERNE NOTITIE Datum : 3 maart 2011 Gewijzigd : -- Van : Eelko Leusink Aan : Sybren Koopmans Afdeling : Beleidsontwikkeling en Advisering RO Kopie aan : Jaap Vosselman [B&A] / Niek Verhoeff [O&I] Onderwerp

Nadere informatie

Notitie N02a. Inleiding

Notitie N02a. Inleiding Effect en kostenindicatie van mogelijke maatregelen ter reductie van de geluidsbelasting op het nieuw te realiseren schoolcomplex te Akkrum Inleiding Ten behoeve van de voor de scholenbouw Akkrum te doorlopen

Nadere informatie

Provincie Noord-Holland. Actieplan geluid. In kader 1 e tranche Europese Richtlijn Omgevingslawaai. (nr. 2002/49/EG)

Provincie Noord-Holland. Actieplan geluid. In kader 1 e tranche Europese Richtlijn Omgevingslawaai. (nr. 2002/49/EG) Provincie Noord-Holland Actieplan geluid In kader 1 e tranche Europese Richtlijn Omgevingslawaai (nr. 2002/49/EG) Januari 2009 Inhoudsopgave Samenvatting. 3 1. Inleiding 1.1 Doelstelling... 4 1.2 Afbakening

Nadere informatie

M R001 Nota geluidsbeleid. Bijlage 1. Verklarende woordenlijst

M R001 Nota geluidsbeleid. Bijlage 1. Verklarende woordenlijst Bijlage 1 Verklarende woordenlijst GEBRUIKTE BEGRIPPEN akoestische compensatie ambitie AMvB APV bandbreedte cumulatie db db(a) dosismaat etmaalwaarde geluidsbelasting geluidhinder geluidsklasse geluidsprofiel

Nadere informatie

Dienst Stedelijke ontwikkeling & Beheer Team Milieu

Dienst Stedelijke ontwikkeling & Beheer Team Milieu AKOESTISCH ONDERZOEK BESTEMMINGSPLAN BUITENGEBIED PEELEIK NAAST 32 Dienst Stedelijke ontwikkeling & Beheer Team Milieu Documentnummer: 2012-02 Eigenaar: SB/Mi/GGD Revisienummer: 1 Status: definitief Datum:

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Uitwerkingsplan Het Nieuwe Landgoed, woningen deelgebied 5, Ede

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Uitwerkingsplan Het Nieuwe Landgoed, woningen deelgebied 5, Ede Gemeente Ede Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai ten behoeve van Uitwerkingsplan Het Nieuwe Landgoed, woningen deelgebied 5, Ede rapportnummer E14.010 Versie: 1 Datum: 2 juli 2014 Status: DEFINITIEF

Nadere informatie

ONTWERPBESLUIT D.D. 11 juni 2018 HOGERE GRENSWAARDE PROJECT WIJZIGING N315 NEEDE

ONTWERPBESLUIT D.D. 11 juni 2018 HOGERE GRENSWAARDE PROJECT WIJZIGING N315 NEEDE D180369519 W.Z15.021118.05 / D180369519 ONTWERPBESLUIT D.D. 11 juni 2018 HOGERE GRENSWAARDE PROJECT WIJZIGING N315 NEEDE Wet geluidhinder Fysieke wijzigingen N315 Neede en verplaatsen van een woning, gemeente

Nadere informatie

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Heemstede. Gemeente Heemstede, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam

Actieplan Geluid. EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Heemstede. Gemeente Heemstede, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Actieplan Geluid EU Richtlijn Omgevingslawaai Gemeente Heemstede In opdracht van Gemeente Heemstede, Agglomeratie Haarlem-Amsterdam Opgesteld door Milieudienst IJmond Stationsplein 48b Postbus 325 1940AH

Nadere informatie

Besluit Hogere waarde

Besluit Hogere waarde Pagina 1 van 7 Opsteller : Omgevingsdienst regio Utrecht Datum : 17 april 2019 Telefoonnr. : 088-022 50 00 Onderwerp : n procedure ex art 110a Wet geluidhinder; Bestemmingsplan WeidZegveld Procedurekader

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschie Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschie Kenmerk 999923686 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan Overschie dienen hogere waarden te worden vastgesteld voor nieuwe

Nadere informatie

PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. f> >/ «LO^> IQC\C\ 1 5 NOV 2013. Dat. ontv.: Routing

PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. f> >/ «LO^> IQC\C\ 1 5 NOV 2013. Dat. ontv.: Routing Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 overijssel.nl postbus@overijssel. nl RABO Zwolle 39 73 41 121 Provinciale Staten van Overijssel PROVINCIALE STATEN

Nadere informatie

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Projectbestemmingsplan Campus Woudestein (eerste fase)

Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Projectbestemmingsplan Campus Woudestein (eerste fase) Ontwerpbesluit hogere waarden Wet geluidhinder Projectbestemmingsplan Campus Woudestein (eerste fase) Kenmerk: 21081558 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan Campus Woudestein (eerste fase)

Nadere informatie

Netherlands NL Den Haag/Leiden Den Haag

Netherlands NL Den Haag/Leiden Den Haag Algemene gegevens Land Landcode Agglomeratie Naam gemeente Netherlands NL Den Haag/Leiden Den Haag Contactpersonen naam telefoon fax e-mail Contactpersoon A. Kuijer 73536572 adrienne.kuijer@ denhaag.nl

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Bestemmingsplan De Klomp, Veenendaalseweg 45

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai. Bestemmingsplan De Klomp, Veenendaalseweg 45 Gemeente Ede Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai ten behoeve van Bestemmingsplan De Klomp, Veenendaalseweg 45 rapportnummer K16.019 Versie: 1 Datum: 10 januari 2017 Status: DEFINITIEF Projectnummer:

Nadere informatie

alblasserdam mercon-kloos besluit hogere waarden opdrachtgever : gemeente Alblasserdam nummer : 102.13109.00 datum : 27 juni 2008

alblasserdam mercon-kloos besluit hogere waarden opdrachtgever : gemeente Alblasserdam nummer : 102.13109.00 datum : 27 juni 2008 alblasserdam mercon-kloos besluit hogere waarden opdrachtgever : gemeente Alblasserdam nummer : datum : 27 juni 2008 opdrachtleider : drs.ing. J.M. van Riet auteur(s) : mw. ing. W. Sondorp Inhoud 1 1.

Nadere informatie

ONTWERPBESLUIT VASTSTELLING HOGERE GRENSWAARDE WGH

ONTWERPBESLUIT VASTSTELLING HOGERE GRENSWAARDE WGH ONTWERPBESLUIT VASTSTELLING HOGERE GRENSWAARDE WGH Besluit van burgemeester en wethouders tot vaststelling ex artikel 110a, lid 1 van de Wet geluidhinder van een hogere grenswaarde ten behoeve van de Herinrichting

Nadere informatie

Swung-2. Voortgang en ontwikkelingen. Toon Giele Ton Bos

Swung-2. Voortgang en ontwikkelingen. Toon Giele Ton Bos Swung-2 Voortgang en ontwikkelingen Toon Giele Ton Bos Stand van zaken Voortgang Swung-1 voor rijksinfra in Wet milieubeheer sinds 1 juli 2012 Regeling decentrale wegen en industrie in Swung-2 Uitvoering

Nadere informatie

Wet geluidhinder besluit

Wet geluidhinder besluit 1 Wet geluidhinder besluit Besluit van het college van burgemeester en wethouders van Zaanstad voor Uitwerkingsplan Poort Saendelft woningen Oost op grond van artikel 110a van de Wet geluidhinder tot vaststelling

Nadere informatie

Gemeentewerken Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Tarwewijk

Gemeentewerken Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Tarwewijk Gemeentewerken Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Tarwewijk Kenmerk: 221770 Algemeen toetsingskader De Wet geluidhinder beoogt de burger te beschermen tegen een te hoge geluidsbelasting.

Nadere informatie

END Geluidskaarten 2016 gemeente Heemskerk

END Geluidskaarten 2016 gemeente Heemskerk END Geluidskaarten 2016 gemeente Heemskerk Geluidsbelastingkaarten en tellingen over 2016 van de gemeente Heemskerk ten behoeve van de EU-richtlijn Omgevingslawaai Status definitief Versie 001 Rapport

Nadere informatie

Toepassing stil asfalt gemeente Amersfoort

Toepassing stil asfalt gemeente Amersfoort Toepassing stil asfalt gemeente Amersfoort L. Dijkstra Royal HaskoningDHV E. Roelofsen Gemeente Amersfoort Samenvatting De gemeente Amersfoort past geluidsreducerend asfalt (ook wel stil asfalt genoemd)

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai

Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai Gemeente Ede Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai ten behoeve van Bestemmingsplan Natuurgebied Veluwe, Landgoed De Valouwe te Ede (locatie Wekeromseweg 44) rapportnummer E15.002 Versie: 1 Datum: 16 februari

Nadere informatie

PROJECTNUMMER D ONZE REFERENTIE D

PROJECTNUMMER D ONZE REFERENTIE D ONDERWERP Samenvatting Akoestisch onderzoek Zevenaar-Didam-Wehl DATUM 25-8-2016 PROJECTNUMMER D02131.000095 ONZE REFERENTIE 078983752 D VAN Johan Christen AAN ProRail Het spoortraject Arnhem-Winterswijk

Nadere informatie

Ervaren hinder omwonenden Rotterdam The Hague Airport

Ervaren hinder omwonenden Rotterdam The Hague Airport Ervaren hinder omwonenden Rotterdam The Hague Airport Gezondheidsmonitor Aanleiding De GGD Rotterdam-Rijnmond heeft in februari 2017 een advies opgesteld over gezondheidseffecten van vliegverkeer van de

Nadere informatie

BESLUIT WET GELUIDHINDER

BESLUIT WET GELUIDHINDER BESLUIT WET GELUIDHINDER Vaststelling hogere waarden weg- en railverkeer voor woningen en andere geluidgevoelige bestemmingen in de Indische Buurt te Almere, artikel 110a Wet geluidhinder Besluit Wet geluidhinder

Nadere informatie

Tab Algemene gegevens Cel. Tab Gemeenten Cel Aantal woningen. De drie oranje tabbladen bevatten invoercellen. Vul alle oranje invoercellen in.

Tab Algemene gegevens Cel. Tab Gemeenten Cel Aantal woningen. De drie oranje tabbladen bevatten invoercellen. Vul alle oranje invoercellen in. Instructie voor het in De drie oranje tabbladen bevatten invoercellen. Vul alle oranje invoercellen in. Als er geen gegevens beschikbaar zijn voor een bepaal Als het aantal gelijk is aan nul, vul in die

Nadere informatie

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschiese Kleiweg & Zestienhovensekade

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschiese Kleiweg & Zestienhovensekade Gemeente Rotterdam Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Overschiese Kleiweg & Zestienhovensekade Kenmerk: 21308986 1. Aanleiding In verband met het bestemmingsplan Overschiese Kleiweg

Nadere informatie

F.B.J. Elbers dbvision J.W. Lammers ProRail. frank.elbers@dbvision.nl janwillem.lammers@prorail.nl

F.B.J. Elbers dbvision J.W. Lammers ProRail. frank.elbers@dbvision.nl janwillem.lammers@prorail.nl 1/6 F.B.J. Elbers dbvision J.W. Lammers ProRail frank.elbers@dbvision.nl janwillem.lammers@prorail.nl Inleiding Dit artikel gaat over de geluidsbelastingkaarten, actieplannen en de sanering van de hoofdspoorwegen.

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek woning Hemkade 48a. Onderzoek in het kader van bestemmingsplan Bedrijven-Zuid

Akoestisch onderzoek woning Hemkade 48a. Onderzoek in het kader van bestemmingsplan Bedrijven-Zuid Akoestisch onderzoek woning Hemkade 48a Onderzoek in het kader van bestemmingsplan Bedrijven-Zuid Akoestisch onderzoek woning Hemkade 48a Onderzoek in het kader van bestemmingsplan Bedrijven-Zuid 7 augustus

Nadere informatie

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor één woning in het bestemmingsplan Voorweg 163.

(Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor één woning in het bestemmingsplan Voorweg 163. (Ontwerp) besluit hogere waarden geluid voor één woning in het bestemmingsplan Voorweg 163. I. OVERWEGINGEN 1. De locatie In het kader van planontwikkeling wordt het bestemmingsplan Voorweg 163 opgesteld.

Nadere informatie

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Zuidwijk

Besluit hogere waarden Wet geluidhinder Bestemmingsplan Zuidwijk Gemeente Rotterdam Besluit Wet geluidhinder Bestemmingsplan Zuidwijk Kenmerk: 21259445 1. Aanleiding Voor het bestemmingsplan Zuidwijk dienen te worden vastgesteld in verband met 543 geprojecteerde woningen.

Nadere informatie

Bestemmingsplan Stationsgebied

Bestemmingsplan Stationsgebied Ontwerp-Beschikking Hogere grenswaarden geluid Spoorweg Bestemmingsplan Stationsgebied Burgemeester en Wethouders van de gemeente Haren INHOUD 1. AANLEIDING... 3 2. BEOORDELINGSKADER... 4 3. ONDERZOEK...

Nadere informatie