Tamsma, Hendrik. Van: ]ornt Ozenga. Aan: Geachte griffie,

Transcriptie

1 Tamsma, Hendrik Van: irnt Ozenga Verznden: vrijdag 29 april :43 Aan: Statengriffie prvinsje Fryslân Onderwerp: FW: Brief en rapprt It Nije Darp Marre-Ljussens Bijlagen: Wning marktanalyse_marre-ljussens_rapprtage.pdf; _Brief prvincie Nije Darp.pdf Geachte griffie, Zu u deze mail en bijlagen nder de aandacht willen brengen van de plitieke partijen? Alvast dank! Met vriendelijke gret, Jrnt Ozenga Van: ]rnt Ozenga Verznden: vrijdag 29 april :41 Aan: prvincie@fryslan.nl Onderwerp: Brief en rapprt It Nije Darp Marre-Ljussens Geachte heer! mevruw, Zu u ervr willen zrgdragen dat bijgaande brief en rapprt nder de aandacht kmen van gedeputeerde Kramer en de verantwrdelijke ambtenaren? De brief is elektrnisch aangemaakt en derhalve niet ndertekend. Graag een ntvangstbevestiging. Met vriendelijke gret, Namens de prjectgrep It Nije Darp Jrnt Ozenga 1

2

3 It Nije bcirp Marre-Ljussens Prject It Nije Darp Marre-Ljussens G. Teitsma Tsjerkestrjitte PK Mrra Prvinsje Fryslân T.a.v.: Gedeputeerde Kramer Pstbus HM Leeuwarden Marre-Ljussens, vrijdag 29 april 2016 Betreft: Uitkmsten Wningmarktanalyse en ude Zuivelfabriek De Dngeradelen Geachte heer Kramer, Met vlle vertuiging zijn de drpen Marre-Ljussens aan het piltprject It Nije Darp begnnen. Het belangrijkste del van ns prject is het behuden en versterken van de leefbaarheid in Marre-Ljussens. Vanuit eigen kracht en zelfredzaamheid, met hulp van prfessinele partijen, de schuders ernder zetten en buwen aan een mie tekmst. Dat kan k, want alhewel k Marre-Ljussens nderhevig is aan de gevlgen van de individualisering, teruglpende ecnmische en sciale structuur en krimp, bleien de drpen. Er is een rijk verenigingsleven, veel saamhrigheid, een schl met vlle klassen en de drpsbewners steken graag zelf de handen uit de muwen. Het vrijwel zelf buwen van een nieuwe sprtaccmmdatie en jeugdhnk de afgelpen tijd zijn daar vrbeelden van. Vanuit ns prject zijn we met drie werkgrepen actief m nze drpen sterker en duurzamer te maken. We kijken naar Zrg, Energie en Wnen, maar vral k naar slimme en innvatieve cmbinaties tussen die drie. Vanuit de werkgrep Wnen is gestart m eerst de inwners te laten spreken ver de tekmstwensen. Centraal staat de vraag wat er ndig is in de drpen m die verbndenheid te blijven velen. In een zgenaamde Wningmarktanalyse is er inzicht gekmen in dit vraagstuk. De uitkmsten van deze Wningmarktanalyse zijn realistisch en uitverbaar. Hierver hebben wij inmiddels k cntact gehad met wningcrpratie Thûs Wnen en hebben wij de aandacht van gemeente Dngeradeel. De drpen gaan hier dan k de kmende tijd mee aan de slag. Graag bieden wij u hierbij het rapprt ter infrmatie aan, zdat u het allemaal rustig kunt nalezen. Speciale aandacht vragen wij vr de ude Zuivelfabriek De Dngeradelen. In het rapprt is deze genemd nder actiepunt 7. Krtgezegd kmt het erp neer dat de inwners van Marre-Ljussens zich erbij hebben neergelegd dat de kans p ntwikkeling van dit terrein nihil is. Wel is de slechte staat ns een drn in het g en willen graag zien dat de (resterende) gebuwen (uitgeznderd van de directeurswning en vrgevel van de Zuivelfabriek) wrden geslpt en het perceel vlak wrdt gemaakt met gras. Wellicht dat vanuit die pgeruimde staat het terrein wel interessant wrdt vr verdere ntwikkelingen later in de tijd.

4 Ii It Nije brp Marre-Ljussens Ons verzek aan u is dan k m samen met ns en gemeente Dngeradeel de mgelijkheden te bekijken die deze pruimactie mgelijk zu kunnen maken. Wij zien uit naar een psitieve reactie van uw kant. Met vriendelijke gret, Namens prject It Nije Darp, Gerben Teitsma (vrzitter) Namens Drpsbelang Marre, Jke Ellen Btma Namens Drpsbelang Ljussens, Tm van Dijk

5 maart 2016 Omslagft: Hendrik van Kampen (2014) Wningmarktanalyse Marre-Ljussens

6

7 datum 31 maart 2016 werk nderwerp W ningma rkta na lyse Marra-Ljusaens behandeld dr Daniel Depenbrck Emial Hauft K A W Peigrimastraat H Rtterdam +01(0) infn@kaw.nl 0

8 Inhudspgave Inleiding 5 Acht actiepunten 6 Bijlage 1: Demgrafische trends en vrspellingen 12 Bijlage 2: Verhuismtievennderzek p hfdlijnen 15 Bijlage 3: Gesprek met This Wnen 17 Bijlage 4: Vragenlijst 19 Bijlage 5: Presentatie enquêteresultaten 29 K A W Wanirigmarktanalyse Marre-Ljussens 2

9

10 4 Wriingmarktanalyse Marre-Ljussens K A W

11 Inleiding Dit rapprt vrmt het sluitstuk van het wningmarktnderzek vr het tweelingdrp Marre-Ljussens dat tussen nvember 2015 en maart 2016 is uitgeverd. Het del van het nderzek is inzicht te krijgen in het krte- en langetermijnperspectief van de wningmarkt in beide drpen, waarbij specifiek aandacht wrdt besteed aan de behefte aan sciale huurwningen. Behud van het aantrekkelijke wnklimaat in Marre-Ljussens betekent namelijk dat er vldende aanbd aan wningen met zijn, zdat k starters, uderen en hulpbehevenden in het drp kunnen blijven wnen. Daarnaast prbeert dit nderzek het wnklimaat in Marre-Ljussens in bredere zin te benaderen dan alleen de huidige en tekmstige wningvrraad: het aanbd aan vrzieningen speelt k een belangrijke rl, met name vr twee van de drie genemde vraaggrepen. De vraag is in heverre vrzieningen een rl spelen in het wnen in Marre-Ljussens en f bepaalde vrzieningen behuden kunnen wrden dr ze in een andere vrm aan te bieden. De basis vr het wningmarktnderzek wrdt gevrmd dr een vragenlijst die tussen begin januari en half februari 2016 dr 122 huishudens in Marre-Ljussens is ingevuld. De vragen richtten zich nder andere p verhuis- en verbuwwensen, het belang van vrzieningen in het drp en de wijze waarp vrzieningen p een alternatieve manier en p een kleine schaal in stand kunnen wrden gehuden. Deze lkale kennis is aangevuld met enkele cijfermatige analyses, die vral trends p een iets hger schaalniveau mvatten. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een achttal actiepunten die kunnen helpen bij het behuden en versterken van het mie wnklimaat in Marre-Ljussens. Opbuw van het rapprt Het belangrijkste deel van deze rapprtage wrdt gevrmd dr de genemde acht actiepunten. De verige analyses zijn als bijlage aan dit rapprt tegevegd en dienen als achtergrndinfrmatie en ter nderbuwing vr de actiepunten. Deze bijlagen zijn: 1. demgrafische trends en vrspellingen: de bevlkings- en huishudensntwikkeling in de afgelpen tien jaar plus een prgnse tt het jaar de hfdlijnen uit een verhuismtievennderzek vr nrdelijke krimpregi s 3. de rde lijn uit het gesprek met Thûs Wnen ver de huurvrraad in Marre-Ljussens 4. de vragenlijst 5. de presentatie met daarin de belangrijkste uitkmsten van de enquête 6. een Excel-bestand met de respns p de enquête, inclusief analyses naar grepen (bijgevegd als ls bestand, en dus niet pgenmen in deze rapprtage) K A W Wriingmarktanalyse Marre-Ljussens 5

12 is k en gezien Acht actiepunten Dit hfdstuk geeft een verzicht van de acht actiepunten die uit het wningmarktnderzek naar vren zijn gekmen. Elk punt bestaat uit drie nderdelen: eerst geven we een krte mschrijving van de situatie f trends die zich vrden, daarna nderbuwen we nze aanbeveling met de resultaten van de enquête m vervlgens met een aantal cncrete aanbevelingen vr de te ndernemen actie te kmen. (1) Verbuwmgelijkheden vr uderen: drempels wegnemen Een trend die zich de laatste jaren heeft vrgedaan drzet zich naar verwachting de kmende jaren dat uderen steeds langer zelfstandig in hun eigen wning blijven wnen. Deze ntwikkeling kmt niet alleen vrt uit persnlijke vrkeuren, maar is daardr stijgende zrgksten de tenemende vergrijzing en maatschappelijk gedreven. Tch is niet elke wning even ged geschikt m ud in te wrden, waardr bij een deel van de uderen de wens ntstaat m te gaan verhuizen naar een wning die beter aansluit p hun (zrg)beheften. Deze verhuisbeweging gaat bvendien vaak in de richting van (grtere) drpen met meer vrzieningen. De enquête nder de bewners van Marre-Ljussens laat deze verhuiswens k zien: in ttaal geven 16 huishudens aan binnen nu en vijf jaar te willen verhuizen, van wie de helft uder is dan 65 jaar. De meerderheid van hen zegt de huidige wning niet aan de wensen te kunnen aanpassen f p zek te zijn naar een kleinere wning (vaak gaat dit samen met de wens naar minder ruimte rndm de wning). Opmerkelijk geneg wrdt het verbuwen van de huidige wning dr geen enkele udere als alternatief gezien: hewel bijna elke wning met behulp van kleine, eenvudig te realiseren ingrepen aangepast kan wrden aan de wensen vr de ude dag, heerst er waarschijnlijk grte nwetendheid ver de mgelijkheden hiervan f ziet men p tegen de rmpslmp die een verbuwing met zich mee brengt. Een vrbeeld: het plaatsen van een wnunit achter de wning zrgt ervr dat vrzieningen als een bad- en slaapkamer znder traplpen bereikt kunnen wrden (de wens m kleiner te wnen gaat vaak gepaard met de wens m dagelijkse faciliteiten p de benedenverdieping te hebben). Het wnen wrdt hierdr cmfrtabeler, terwijl je gewn in je eigen wning kunt blijven wnen. Bvendien is een dergelijke ingreep redelijk gemakkelijk uitverbaar. ACTIEPUNTEN Zrg ervr dat uderen met een verhuiswens in cntact kmen met een lkale aannemer en laat ze zien welke (kleinschalige) ingrepen er mgelijk zijn m ud wrden in eigen wning te faciliteren, simpelweg dr een rndje dr het huis te maken en de wens van de udere te bespreken. Hud het bvendien verzichtelijk vr de udere: laat zien dat een verbuwing geen maanden heft te duren en zrg ervr dat één aannemer al het werk det, zdat men geen afspraken met meerdere partijen heft te maken. Het feit dat het werk dr een lkale aannemer zrgt er tegelijkertijd vr vertruwdheid: geen vreemden ver de vler, maar mensen die men waarschijnlijk uit het drp kent. It Nije Darp kan hier aan de vrzijde een belangrijke rl in vervullen dr de udere in cntact te brengen met een lkale aannemer. Hewel de enquête hier geen aanwijzingen vr gaf, is het uiteraard k mgelijk huurwningen p een dergelijke manier te verruimen: hier kan de gemeente in het kader van de Wm een rl in spelen, terwijl Thés Wnen heeft aangegeven een ndersteunende rl te willen vervullen. 6 Wanirigmarktanalyse Maarre-Ljussens K A W

13 (2) Bestaande huurvrraad geleidelijk transfrmeren naar levenslpbestendig wnen De resultaten van de enquête nder bewners laten zien dat er p kleine schaal behefte is aan huurwningen: enerzijds geven jngeren in het algemeen aan graag kwalitatief gede en betaalbare starterswningen in het drp terug te willen zien (de aanwezigheid hiervan draagt vlgens hen bij aan de kans dat zij in Marre-Ljussens blijven wnen) en anderzijds laat de helft van de 65-plussers met een verhuiswens weten specifiek p zek te zijn naar een huurwning (daarbij kmen ng twee bewners die twijfelen tussen huur f kp). Het grtste deel van deze uderen blijft het liefst in het drp zelf wnen. Een belangrijke vrwaarde vr de huurwning is dat de ppervlakte van zwel de wning als de tuin ermheen niet te grt is, er weinig nderhud aan de wning vereist is en dat de wning geschikt is vr uderen met een zrgvraag (zie hiervr k punt 1). Gezien de matige kwaliteit van een aantal huurwningen in Marre-Ljussens is het denkbaar m in plaats van het den van aanpassingen aan de wning zdat thuis ud wrden beter mgelijk wrdt een klein aantal nieuwe huurwningen te buwen. De ervaring leert dat het p kleine schaal realiseren van nieuwe wningen binnen een drp een beweging p gang kan zetten waarbij bewners van udere vrraad hun wning verruilen vr een nieuwe wning. Per sald zullen de wningen met de minste kwaliteit verblijven; deze kunnen dan wrden geslpt (dit verschijnsel wrdt k wel aangeduid met de term rllende vrraad ). Het is verstandig m het vervangen van de huurvrraad in de situatie van Marre-Ljussens aan te vullen met verdunning van de vrraad: in dat geval is het mgelijk meer slechte wningen af te breken dan het aantal wningen dat nieuw wrdt gebuwd. Thûs Wnen vrspelt immers dat beide drpen eerder krimpen dan greien (m die reden is de crpratie k terughudend met het investeren in nieuwbuw) en bvendien wrdt de kwaliteit van de wningvrraad dr de bewners belangrijker gevnden dan het aantal wningen (liever minder wningen die bewnd wrden dr echte Marsters en Ljussemers dan meer wningen die k dr mensen znder binding met het drp wrden bewnd). Het licht inkrimpen van de huurvrraad heft daarm geen prbleem te zijn, mits de kwaliteit er p vruit gaat. Bij de nieuw te ntwikkelen wningen met wrden gedacht aan kwalitatief gede, betaalbare levenslpbestendige wningen die zwel dr uderen als dr kleine (jnge) gezinnen bewnd kunnen wrden (zie nderstaande ft s vr vrbeelden hiervan). Wirdum (Fr.) K A W Wningnarktar,Iyse Mrre.Ljussens 7

14 en ACTIEPUNTEN Bespreek met Thûs Wnen de mgelijkheden m slechte huurwningen verdund te vervangen dr kwalitatief gede en betaalbare levenslpbestendige wningen: verdund vervangen sluit aan bij de verwachte krimp in Marre-Ljussens, maar biedt tch een gede impuls vr het wngent en de leefbaarheid in het tweelingdrp. Kies hierbij vr gede, betaalbare levenslpbestendige wningen met een ruime plattegrnd p de benedenetage (met nder andere een bad- en slaapkamer). Dit type kan zwel dr uderen met een zrgvraag als dr kleine (jnge) gezinnen bewnd wrden. Afhankelijk van het anim vr de nieuwe wningen kan het prces van verdund maar kwalitatief beter terugbuwen in een later stadium herhaald wrden. (3) Gede zrg in eigen drp De trend dat uderen steeds langer zelfstandig in hun eigen wning (meten) blijven wnen minder snel naar een verzrgingstehuis verhuizen dus leidt er tegelijkertijd te dat de aanwezigheid van gede zrg in het eigen drp ndzakelijk is. Op het schaalniveau van Marre-Ljussens zijn traditinele wn-zrgvrmen echter niet haalbaar. Daarm wrden in tal van kleine drpen zrgcöperaties pgericht, waarbij bewners precies die zrg kunnen inkpen waar in het drp behefte aan is. Vrbeelden uit nder andere Klsterburen laten zien dat zrg p maat al vr 20 p.p./p.j. gerealiseerd kan wrden. In Marre-Ljussens vertruwen vral 45-plussers p de haalbaarheid van een zrgcöperatie in het drp. Opvallend is dat men denkt dat de aanwezigheid van een zrgcöperatie een verhuiswens verbdig maakt: nder verhuisgeneigde 65-plussers neemt driekwart gebruik ervan in verweging. Daarnaast zegt 40 prcent van alle bewners een reële kans te zien dat een zrgcöperatie in Marre Ljussens kan bestaan, waaruit blijkt dat er dus zeker ptentie ligt vr een zrgcöperatie in beide drpen. Bij het realiseren ervan is het wel belangrijk ged te nderzeken he z n cöperatie het best gestalte kan krijgen en wat lessen zijn van vrbeelden uit andere kleine drpen. ACTIEPUNTEN Ga als werkgrep zrg in gesprek met (verhuisgeneigde) bewners die interesse in een zrgcöperatie hebben en breng de wensen van deze grep in beeld. Breng met deze mensen vervlgens een (vrijblijvend) bezek aan enkele vrbeelden (zals in Klsterburen) m te bekijken f hun zrgvraag k met behulp van z n cöperatie ingevuld kan wrden. Hierdr zal beter duidelijk wrden he de zrgcöperatie het beste invulling kan krijgen, waaraan het met vlden en wat eventuele risicfactren zijn. Wat is bijvrbeeld het minimumaantal leden dat de cöperatie met hebben m de gevraagde zrg te kunnen leveren? (4) De drpsmakelaar: ruilen van wningen Het aantal wningen in een drp als Marre-Ljussens is beperkt, waardr de kans m dr te kunnen strmen naar een andere wning binnen het drp k vrij beperkt is: wanneer er een vraag is naar een bepaalde wning, kan het zijn dat die wning pas na lange tijd beschikbaar kmt. Daardr bestaat de kans dat men p zek gaat naar een wning in een naburig drp. Wanneer één f enkele drpsbewners p de hgte zijn van alle verhuiswensen binnen het drp (de drpsmakelaars ), kunnen vraag en aanbd beter p elkaar wrden afgestemd. Een uder echtpaar dat p zek is naar een kleinere wning kan dan bijvrbeeld van wning ruilen met een jng gezin dat een ruimere wning zekt. Het wningruilcncept is in de enquête k naar vren gekmen. Hieruit blijkt dat met name jnge gezinnen interesse hebben in een dergelijke ruil: hgstwaarschijnlijk zijn zij p zek naar een grtere wning, het liefst in Marre-Ljussens zelf, maar kunnen zij in het drp geen wning naar wens vinden. Een vrwaarde is wel dat de ruil p een gemakkelijke manier kan plaatsvinden. Een drpsmakelaar kan S Wningmarktarlaly5e Marre-Ljssens K A W

15 wrden hierin bemiddelen, bijvrbeeld dr de jnge gezinnen in cntact te brengen met een uder echtpaar dat nu in een ruime eengezinswning wnt, maar eigenlijk p zek is naar een kleinere wning. Daarnaast kan de drpsmakelaar ervr zrgen dat de verhuizing qua timing p elkaar wrdt afgestemd en kan de betaalde makelaar wrden vergeslagen, wat een prijsvrdeel plevert. ACTIEPUNTEN Ga p zek naar een (f meer) drpsbewner(s) die 6f veel lkale kennis heeft en veel cntact heeft met andere mensen in het drp 6f zelf een verhuiswens heeft en zich daardr ged heeft verdiept in het (mgelijke) aanbd in het drp. Deze persn kan de rl van drpsmakelaar vervullen en de schakel vrmen tussen degenen die een wning zeken en degenen die willen verhuizen. Het is eventueel mgelijk deze persn een kleine vergeding vr de meite te geven. Hetzelfde principe kan k tegepast wrden p huurwningen (zie hiervr actiepunt 6). (5) Cmbineren nderhud huur- en kpvrraad Een veelvrkmend risic bij het afstten van crpratiewningen is dat deze wningen vanwege de lage prijs ervan ten pzichte van de verige kpvrraad gekcht dr particulieren die weinig tt geen middelen hebben m de wning te nderhuden. Dit leidt vaak tt verledering van de wning (en tuin) en een negatieve uitstraling p mliggende panden, zeker in tijden van crisis, wanneer de hardste klappen p de particuliere wningmarkt vallen. Het verlederen van de nderkant van de kpmarkt kan wrden tegengegaan wanneer eigenaren van verkchte (en vaak versnipperde) huurwningen wrden meegenmen in een vrm van gezamenlijk nderhud : p het mment dat crpratiewningen regulier nderhud krijgen, wrden eigenaarbewners benaderd m hun wning k te laten nderhuden. Een dergelijke samenwerking tussen crpratie en particulieren zrgt ervr dat bepaalde vaste ksten bespaard f gedeeld kunnen wrden, zdat wningnderhud vr mensen met weinig middelen beter binnen bereik kmt. Overkepelend del is dat het uiteindelijk k een betere aanblik vr het drp plevert. Thûs Wnen heeft aangegeven pen te staan vr dit initiatief, zij het nder strikte vrwaarden richting de particulier. De Teatske Alzumstrjitte in Marre wrdt dr hen aangedragen als ptentiële preflcatie: het bezit in deze straat is het eerstvlgende in Marre-Ljussens waar regulier nderhud wrdt gepleegd. ACTIEPUNTEN Bespreek tijdens een vlgend gesprek met Thûs Wnen de mgelijke invulling vr een dergelijke pref en vraag naar de vrwaarden waarnder zij bereid zijn de samenwerking met particulieren aan te gaan. Verken k eventuele andere preflcaties in het drp. Wellicht hebben andere drpen vergelijkbare preven gedaan? Wanneer er daadwerkelijk een prefprject wrdt gestart, kan t Nije Darp een rl vervullen in het bij elkaar brengen van crpratie en drpsbewners en het maken van strikte afspraken vr de samenwerking. (6) Marsters en Ljussemers vrrang bij adverteren huurwning Behalve bewners uit Marre-Ljussens zelf kunnen k mensen van buiten het drp zich inschrijven vr een huurwning in het tweelingdrp. Deze prcedure zrgt ervr dat de huurwningen sms bewnd wrden dr mensen die uit ndzaak een wning hebben gekregen en weinig tt geen binding hebben met het drp waarin ze wnen. Dit heft uiteraard geen prbleem te zijn, maar in smmige gevallen heeft dit een negatief effect p het nderhud rndm de wning en de mate van betrkkenheid bij het drp. Deze negatieve uitstraling kan k effect hebben p de rest van de wningen in het drp (zie k bvenstaand punt). K A W Wningmarktanalyse Marre.Ljussen 9

16 zeker vaak al De kwaliteit van de wnmgeving lijkt vr de bewners van Marre-Ljussens minstens z belangrijk te zijn als het aantal wningen dat het drp biedt. Daarm is het denkbaar m wningen bij mutatie als eerste bij inwners van het drp zelf nder de aandacht te brengen, ng vrdat er reginaal p een wning gereageerd kan wrden. Op deze manier speel je ptimaal in p de (eventuele) wningvraag binnen het drp en vrkm je dat huurders znder verbndenheid met het drp de weinige huurwningen bewnen. Tegelijkertijd km je tegemet aan de kritiek van jngeren die vinden dat er binnen het drp nvldende mgelijkheden zijn m te starten p de wningmarkt: vr hen kmen er k meer kansen. De kennis van de drpsmakelaar (zie punt 4) kan hier erg van pas kmen. Overigens zijn dergelijke regelingen elders in Nederland van kracht (geweest) tijdens krapte p de wningmarkt; er zijn geen vrbeelden bekend waarbij leefbaarheid de drslaggevende factr is geweest. ACTIEPUNTEN Bekijk f het mgelijk is dat This Wnen het drp infrmeert bij de mutatie van een (f meer) huurwning(en). Zrg er tevens vr dat de drpsmakelaar verzicht heeft van de lkale kandidaten die een huurwning zeken, zdat vraag en aanbd snel p elkaar kunnen wrden afgestemd. Eerst lkaal adverteren kan bvendien bijdragen aan de kans m als starter een huurwning binnen Marre-Ljussens te vinden aangezien het drp maar 30 huurwningen telt. Inzicht in de specifieke wensen nder jngeren is daarm k belangrijk, ls van het feit dat de enquête laat zien dét er nder jngeren in het drp vraag is naar gede en betaalbare wningen. (7) Afbreken f herbestemmen zuivelfabriek? De slechte staat van zuivelfabriek De Dngeradelen tussen Marre en Ljussens is al jarenlang een drn in het g van de bewners van beide drpen. Er wrdt al geruime tijd nagedacht ver een nieuwe bestemming vr het pand, maar dit heeft tt nu te niet tt een cncrete aanpak geleid. De eigenaar lijkt wederm met een initiatief te kmen, maar wanneer dit geen succes wrdt, is het vlgens bewners beter de fabriek te slpen. De vraag is echter wie dat gaat betalen. In de enquête is aan de bewners gevraagd met wat er vlgens hen met het pand met gebeuren en wie het initiatief daarte met nemen. Hieruit blijkt dat ngeveer een derde van de Marsters en Ljussemers vindt dat het pand tegen de vlakte met (termen vergelijkbaar met afbreken zijn 37 keer genemd) en een vijfde zegt kans te zien vr het realiseren van wn-zrgvrzieningen vr uderen (18 keer genemd). Initiatieven meten vlgens de bewners dr de gemeente en/f de eigenaar genmen wrden (respectievelijk 20 en 15 keer genemd). Hewel de meerderheid vr het slpen van het gebuw kiest, zijn de bedragen die daarmee gemeid gaan hg. Gemeentelijk handhavingsbeleid kan een wettelijk kader bieden m de eigenaar tt acties te bewegen. ACTIEPUNTEN Ga na f de gemeente Dngeradeel beschikt ver handhavingsbeleid dat mgelijkheden biedt m de eigenaar te dwingen m de fabriek p te ruimen. Indien dat het geval is, is het starten van een prcedure mgelijk, maar dit kst drgaans veel tijd en energie. Beschikt de gemeente hier niet ver, dan kan een aankndiging tt pstellen en handhaven van beleid een preventieve f versnellende ( afschrikkende ) werking hebben. Het is daarm verstandig hier met de gemeente in gesprek te gaan ver de mgelijkheden, al dan niet p basis van hun handhavingsbeleid. Extra actiepunt (8): Maak vrzieningen mbiel De afgelpen jaren is een grt deel van de maatschappelijke en cmmerciële vrzieningen uit Marre Ljussens verdwenen. Dit betekent dat bewners vr simpele dingen als het den van de dagelijkse bdschappen f het phalen van medicijnen zijn aangewezen p mliggende wat grtere drpen. Vral bij minder mbiele grepen (uderen, alleenstaanden) kan dit aanleiding zijn m te 0 Wningmarktanalyse MarreLjussens K A W

17 als wél verhuizen naar een drp met meer vrzieningen: de afwezigheid van vrzieningen wrdt dr deze grep bvengemiddeld vaak als verhuisreden genemd. Jngeren en gezinnen vinden het drgaans echter geen prbleem m vr bepaalde vrzieningen een naburig drp p te zeken. Een manier m belangrijke vrzieningen tch dichtbij huis te huden is het rganiseren van mbiele vrzieningen in het drpshuis van beide drpen, waarin zals in de enquête genemd een cmbinatie aan vrzieningen ndergebracht kan wrden (bijvrbeeld een uitleenpunt vr beken, een pinautmaat f een PstNL-punt). Dit kan bijvrbeeld eens per week. Z heeft de gemeente Opsterland het plan m p het centrale plein in ieder drp mbiele vrzieningen te ntvangen die per tijdseenheid kunnen ruleren tussen de drpen. Hewel dit idee in de enquête nder bewners van Marre-Ljussens is gepresenteerd in de vrm van een vrzieningenbus, lijkt een verzamelpunt in het drpshuis realistischer te zijn. Desalniettemin gaf een pvallend grt deel van de drpsbewners aan het bestaan van een vrzieningenbus niet reëel te achten, maar er de bus er zu zijn gebruik van te zullen maken. Dit geeft aan dat een dergelijk vrzieningenpunt niet nbespreekbaar is, zeker niet wanneer in mliggende drpen deze wens k bestaat. ACTIEPUNTEN Inventariseer bij de buurdrpen f daar k behefte is aan een mbiel punt vr vrzieningen: vanwege de kleinschaligheid van de drpen wrdt het bestaan van een mbiel vrzieningenpunt in het drpshuis reëler wanneer er steun is uit meerdere drpen. Leg de plannen bvendien vr aan de partijen die plaats kunnen nemen in dat drpshuis. He kijken zij tegen een dergelijk vrstel aan, en nder welke vrwaarden? Het is k belangrijk andere vrbeelden in Nederland (zals die in Opsterland) te benaderen en hen te vragen naar ervaringen. Wellicht is het plan in Opsterland verder uitgedacht en zijn er k financiële middelen beschikbaar ter ndersteuning van het initiatief. I( A W Wningmarktanalyse Mrre-Ljussens 1

18 - de - het wnkernen kleine een Bijlage 1: Demgrafische trends en vrspellingen Om een beeld te krijgen van de (te verwachten) vraag naar wningen in het tweelingdrp Marre Ljussens hebben we allereerst de bevlkings- en huishudenssamenstelling p verschillende schaalniveaus in beeld gebracht. Het gaat hierbij niet alleen m de feitelijke ntwikkeling van de afgelpen jaren, maar we richten ns k p de tekmst. Gelet p de beperkte mvang van de drpen Marre en Ljussens zijn we gestart p een hger schaalniveau: enerzijds hebben we de trends vr de gemeente Dngeradeel in zijn geheel nderzcht, en anderzijds hebben we gekeken he de trends in de andere drpen in deze gemeente verliepen. Vervlgens hebben we verder ingezmd p het niveau van Marre-Ljussens. De vruitblik is gebaseerd p de bevlkings- en huishudensprgnse van de prvincie Fryslân, die we naar rata p het tweelingdrp hebben lsgelaten. Aanpak Als eerste stap hebben we nderzcht f de aan- f afwezigheid van vrzieningen een rl heeft gespeeld in de bevlkings- en huishudensntwikkeling in de drpen in de gemeente Dngeradeel ver de peride Hierte hebben we de diverse wnkernen in drie klassen ndergebracht: 1. Dakkum ( centrumkern ) - meerdere supermarkten en (basis)schlen) 2. Basisdrpen - wnkern met een vlwaardig vrzieningenaanbd (waarnder met dagelijkse vrzieningen als een supermarkt, maar die vr de niet-dagelijkse vrzieningen zijn aangewezen p Dkkum f andere (grte) kernen buiten de gemeente (vrbeelden van ba5isdarpen: Anjum, Metslawier) 3. Waandarpen - wnkernen met weinig tt geen vrzieningen (hguit een drpscafé f een kleine basisschl) (vrbeelden van waandarpen: Marre en Ljussens) De cijfers laten geen duidelijke trend zien waaruit blijkt dat drpen met minder vrzieningen een snellere bevlkings- en huishudensafname kennen. Het verband lijkt zelfs eerder andersm te gelden: het aantal huishudens in Dkkum is ver de peride sterker gedaald dan het aantal huishudens in de mliggende basis- en wndrpen. Op basis van het gegeven dat het vrzieningenniveau in drpen niet bepalend is vr de bevlkings- en huishudensntwikkeling in deze kernen, hebben we de prgnse van de prvincie Fryslân p de drpen Marre en Ljussens geprjecteerd. Hierbij meten twee kanttekeningen geplaatst wrden: meest recente prgnse van de prvincie Fryslân stamt uit 2013 en gaat uit van een afname van het aantal inwners en (tt 2030) een lichte tename van de heveelheid huishudens. De prgnse is vlgens ns enigszins dubieus, mdat uit de feitelijke ntwikkeling in de peride blijkt dat het aantal inwners en huishudens nageneg stabiel was. Daarm hanteren we een bandbreedte: als nderkant nul-scenari, waarbij het aantal inwners en huishudens gelijk blijft, en aan de bvenkant de dr de prvincie Fryslân verwachte (lichte) grei tt feit dat de prgnse uit 2013 dateert en de meest recente feitelijke gegevens uit 2015 stammen, zrgt ervr dat er gat ntstaat in de verwachte en feitelijke aantallen vr de peride Hieruit blijkt dat de prgnse te rskleurig was. Daarm hebben we de prgnse naar rat lsgelaten p de feitelijke cijfers uit WningmarktnaIyse Marre-Ljissens K A W

19 de Ontwikkeling p drpsniveau: Marre en Ljussens De tabel p de vlgende pagina geeft vr Marre en Ljussens weer he de bevlkings- en huishudensaantallen zich in de peride feitelijk ntwikkeld hebben en he de verwachte ntwikkeling in de peride eruit ziet. De tabel laat zien dat: - het aantal inwners van Marre en Ljussens de afgelpen tien jaar licht is gedaald, waarbij het grtste deel van deze daling verklaard kan wrden dr een afname in de leeftijdscategrieën 15 tt 25 jaar en 45 tt 65 jaar (deze laatste met name in Ljussens); - het inwneraantal in de peride naar verwachting ng iets afneemt, maar dat het effect p het aantal huishudens beperkt zal zijn (het zal ver deze peride slechts m enkele huishudens gaan); - het aantal eenpersns huishudens de kmende jaren iets zal tenemen en dat dit ten kste gaat van de tweepersns huishudens en huishudens met kinderen. Vr Ljussens geldt dat de daling van het aantal 15- tt 25-jarigen samengaat met een tename van het aantal 65- plussers (thuiswnende kinderen gaat p zichzelf wnen tegen de tijd dat de uders de pensienleeftijd bereiken empty-nesters). Tch vangt de huishudensverdunning tegelijkertijd een deel van de afname van het ttaal aantal huishudens in de drpen p. Tabel 1 Bevlkings- en huishudensntwikkeling Marre en Ljussens (brn: CBS en prgnse Prvincie Fryslôn) Marre ttaal inwners O-l5jaar jaar jaar jaar jaar en uder ttaal huishudens eenpersns znder kinderen met kinderen c) Ljussens ttaal inwners l5jaar jaar jaar jaar jaarenuder ttaal huishudens eenpersns znder kinderen met kinderen * de grijze, schuin gedrukte cijfers geven de bevlkings- en huishudensprgnse weer Een belangrijke cnstatering uit de bvenstaande cijfers is dat de delgrep vr de sciale huur in beide drpen van kleur verschiet: waar de afgelpen jaren een mix van jngeren (wellicht starters), gezinnen (met f znder kinderen) en uderen in de huurwningen wnden, leidt de ntwikkeling erte dat er minder gezinnen verblijven, waardr de vraag naar huurwningen in Marre-Ljussens hfdzakelijk dr jngeren en uderen uitgeefend zal wrden. K A W Wriingmarktanalyse Marre.Ljussens 13

20 Op het niveau van Marre-Ljussens is het riskant m uitspraken te den ver het natuurlijk verlp van het aantal inwners van beide drpen en het aantal persnen dat als gevlg van migratie in de drpen is kmen wnen f eruit is vertrkken. Het gaat in beide drpen m zeer kleine aantallen, waardr de afgernde cijfers die het CBS heeft gepubliceerd een vertekend beeld van de werkelijkheid pleveren. Het meest aannemelijk is dat het aantal mensen dat de afgelpen jaren uit beide drpen is vertrkken niet vlledig is gecmpenseerd dr het gebrtesald (zie k de bevlkingsntwikkeling in Tabel 1). 14 Wningmarktanalyse Marre-Ljussens IC A W

21 - Ongeveer - Mensen - De - lcatie - aantal - wningtype - in ligging vrzieningen sciale Bijlage 2: Verhuismtievennderzek p hfdlijnen De keuze m p een bepaalde plek te gaan wnen wrdt vaak bepaald dr verschillende verhuismtieven die al dan niet dr de wningmarkt te beïnvleden zijn. Bvendien leiden cncrete verhuissituaties regelmatig tt andere keuzes dan men van tevren heeft aangegeven. Hiernder geven we de belangrijkste redenen weer die de mensen drijft bij een verhuizing. De redenen hebben vral betrekking p gebieden waar het aantal inwners (licht) daalt en zijn dus k tepasbaar p de mgeving van Marre en Ljussens. Binnen alle verhuisafwegingen maken we nderscheid tussen beïnviedbare factren en niet f nauwelijks dr de wningmarktbeleid beïnviedbare factren. De laatste grep is eventueel alleen p de lange termijn te beïnvleden. Dr wningmarktbeleid beïnviedbare factren Meilijk / langzaam beïnvledbare factren van wningen - wningen - en -prijssegment - beperkte mate: het wnmilieu (srt - / bereikbaarheid werkgelegenheid (winkels, nderwijs, etc.l verbanden buurt, wijk) - vierkantemeterprijzen De belangrijkste punten die uit het verhuismtievennderzek naar vren kmen zijn: drie p de vier mensen die uit een bepaald gebied verhuizen den dat bijna nit vanwege de wning, maar m factren als werk, nderwijs, vrzieningen en de bereikbaarheid daarvan. Hierbij den mensen stevige cncessies: ze accepteren bijvrbeeld minder ruimte tegen een hgere prijs. Dit hangt uiteraard sterk samen met de hgte van het inkmen. die binnen een bepaald gebied (bijvrbeeld de gemeente Dngeradeel) verhuizen, den dit meestal niet vanwege de wning, maar vanwege de beschikbaarheid van vrzieningen (nderwijs, zrg). wning speelt wél vaak een rl vr mensen die naar een bepaald gebied verhuizen. Zij kiezen vr het (krimp)gebied vanwege de gunstige prijs-ruimteverhudingen (grte wning- en grndppervlakte vr weinig geld). Hieruit blijkt dat de meeste verhuiskeuzes niet wrden gestuurd dr de wning, maar meer dr de wnmgeving en de aanwezigheid van vrzieningen daarin. Dit geldt k wanneer mensen gaan samenwnen: men gaat p zek naar een wning in een gebied met vldende vrzieningen en een gede bereikbaarheid. Wanneer beide partners al een wning hebben, valt de keuze vaak p de wning met de gunstigste wnmgeving. Wanneer de grep seniren een verhuisstap maakt, richt deze zich in de meeste gevallen p de (middel)grte kernen in de mgeving. Een belangrijke vrwaarde hiervr is de dagelijkse vrzieningen binnen handbereik liggen: vral de aanwezigheid van een supermarkt is cruciaal. Vr seniren is een supermarkt meer dan alleen een winkel waar levensmiddelen gekcht kunnen wrden; het is k een bank (in het geval er een pinautmaat aanwezig is) en een ntmetingsplaats. Vr gezinnen met kinderen daarentegen is de aanwezigheid van een basisschl vaak drslaggevend m in een bepaald drp te gaan wnen. K A W Wningmarktanalyse Marre-Ljussens IS

22 De analyse laat k zien dat jnge huishudens ver het algemeen in sciale huurwningen en gedkpe rijwningen f tweekappers in de kpsectr starten (een enkeling start in een wat gedkpere vrijstaande wning). Huishudens in de leeftijdscategrie tussen 25 en 40 jaar maken vervlgens een stap in de wncarrière dr te verhuizen naar ruimere gezinswningen en duurdere kpwningen. De hgere leeftijdsgrepen laten een duidelijke drstrming richting de duurdere appartementen zien (uiteraard is dit niet mgelijk in drpen als Marre en Ljussens). Seniren uder dan 85 jaar verlaten in grten getale de zelfstandige wningmarkt. 16 Wningrnarktanalyse Marre-Ljussens K A W

23 p er Bijlage 3: Gesprek met Thts Wnen Als nderdeel van de wningmarktanalyse in Marre-Ljussens zijn we in gesprek gegaan met wningcrpratie Th(is Wnen die eigenaar is van alle 30 huurwningen in het tweelingdrp. In dit gesprek hebben we ns nder andere gericht p hun visie p de huidige en tekmstige wningbehefte in Marre-Ljussens. De belangrijkste punten vatten we hiernder samen. Behud van basisheveelheid sciale huurwningen De vraag naar sciale huurwningen in Marre-Ljussens is de laatste decennia geleidelijk afgenmen. Het vrraadbeleid van Thûs Wnen is erp gericht m mee te bewegen met de ntwikkeling in de vraag naar huurwningen: bij een verder teruglpende vraag zal het aantal huurwningen in bezit van Thûs Wnen k afnemen (dit geldt niet alleen vr Marre-Ljussens, maar k vr andere drpen in het nrdelijke deel van Friesland). Dit betekent echter niet (meer) dat de crpratie zich vlledig terugtrekt uit drpen die te maken hebben met bevlkingskrimp: vr Marre-Ljussens betekent dit dat Thiis Wnen een bepaalde basisheveelheid sciale huurwningen wil behuden. Vrzichtig met verkp Bij het afbuwen van de vrraad is ThCs Wnen vrzichtig met het verkpen van wningen. De standaard is erp gericht m wningen die uit de sciale huur wrden gehaald te slpen. Het verplaatsen naar de particuliere markt leidt er in het algemeen te dat de wningen slechter wrden nderhuden dan het crpratiebezit: de meeste kpers hebben weinig tt geen middelen vr wningverbetering f -nderhud en kpen de wning vaak alleen vanwege de gunstige prijs. Een vrbeeld hiervan is de geel geverfde wning aan De Kamp in Ljussens. Daarnaast vallen in tijden van crisis de hardste klappen p de particuliere markt, waardr het verkpen van crpratiebezit alleen maar meer prblemen vr het drp kan pleveren. Gezamenlijk nderhud Het verlederen van de nderkant van de (kp)wningmarkt kan wrden tegengegaan wanneer eigenaren van verkchte huurwningen kunnen wrden meegenmen in een vrm van gezamenlijk nderhud. Dit betekent dat (bijvrbeeld schilderen) het mment dat de crpratiewningen regulier nderhud krijgen de eigenaar-bewners wrden benaderd m nder bepaalde vrwaarden k hun wning te laten verven. Dit scheelt vr de eigenaar-bewner enerzijds veel geld, mdat veel vaste ksten zals het plaatsen van steigers bespaard wrden, en anderzijds zrgt het ervr dat de wningen in het drp er ged nderhuden bij staan. Vral bij versnipperd crpratiebezit is dit een gede plssing. De ksten kunnen k met andere middelen betaald wrden. Een vrwaarde hierbij is dat er vldende sciale cntacten binnen het drp zijn met een sciale terp aanwezig zijn (zie verderp). This Wnen staat ervr pen m eventueel een keer een pref uit te veren (met als cncreet vrbeeld de Teatske Alzumstrjitte in Marre). Bestaande senirenwningen weinig tekmst Stel dat het aantal huurwningen in Marre-Ljussens de kmende jaren van dertig met wrden teruggebracht naar vijftien, dan zal Thûs Wnen ervr kiezen een aantal wningen in de verkp te zetten (vral de ruimere hek- en tussenwningen uit de jaren 50 en 60) en rest af te breken (de I( A W Wrungmarktanalyse M,rre.Ljussens 7

24 zals rijtjes senirenwningen). De meeste kleine senirenwningen (met een benedenverdieping en een kap) zijn niet meer bij de tijd te krijgen f meten vr z veel geld wrden verbuwd dat het bijna gedkper is m nieuwbuw te plegen. Senirenwningen die al verkcht zijn wrden k niet teruggehaald vr bijvrbeeld eenpersns huishudens f alleenstaande uderen; daarvr zijn ze te klein. De grtere huurwningen uit de jaren 50 en 60 hebben echter wel tekmstwaarde en wrden vral gekcht dr jngere gezinnen. Levenslpbestendige wningen in levenslpbestendige drpen met sciale terp Het levenslpbestendig maken van bestaande wningen heeft vlgens Thés Wnen de meeste kans van slagen wanneer een drp zelf k levenslpbestendig is. Als een drp zelf weinig tt geen vrzieningen heeft, is het niet nuttig m wningen levenslpbestendig te maken f m zulke wningen nieuw te buwen. De kans p succes wrdt echter vergrt in drpen waar de sciale terp grt is (waar veel initiatieven vanuit het drp zelf wrden genmen en waar bewners bereid zijn samen vraagstukken p te pakken). Deze drpen hebben de krimp drgaans geaccepteerd en prberen hiernaar te handelen, zals Marre-Ljussens. Het levenslpbestendig maken van wningen gebeurt nu vaak p kleine schaal (het plaatsen van een traplift f drempels verwijderen, etc.). Aanpassingen p het niveau van een hele rij zijn te duur, mdat het levenslpbestendig maken vaak een behefte is van slechts enkele bewners van die rij. Daarnaast dient zich de vraag aan f de wningen wel vldende ruimte bieden m levenslpbestendige maatregelen dr te veren: het plaatsen van een wnunit in de achtertuin kan een plssing zijn. Thés Wnen vindt dit vral een taak van de gemeente in het kader van de wm, zij kunnen daar uiteindelijk wel een helpende hand in bieden, mdat het hun bezit is. Het gaat hierbij immers niet alleen m het levenslpbestendig maken van wningen, maar k m bijvrbeeld het wnplezier te verbeteren (dr het vergrten van de leefruimte). Krimp een zachte landing geven Het nemen van levenslpbestendige maatregelen is vlgens This Wnen het meest bespreekbaar is in Ljussens, mdat zij daar het meeste bezit hebben. De crpratie ziet dit in eerste instantie als een tussenplssing m udere bewners in tijden van krimp langer in de huidige wning te laten wnen: z kan de wning z lang mgelijk bewnd blijven, maar wanneer de bewner(s) verlijd(t)(en) en er geen nieuwe vraag is, kunnen de wningen alsng wrden afgebrken. Op deze manier wrdt aan de krimp een zachte landing gegeven. De vraag met er wel vanuit het drp zijn en de gemeente met hier k aan willen meewerken. Relatief weinig reacties p sciale huur Het aantal reacties p sciale huurwningen in Marre-Ljussens ligt per advertentiernde relatief laag: drgaans maar één f twee reacties en zelden meer dan vijf. Dit is vergelijkbaar met de andere drpen in de nrdschil van Friesland. De nieuwste wningen in Ljussens uit de jaren 80 den het qua reacties het best. Thés Wnen geeft aan dat het niet vr de hand ligt dat er ng nieuwbuw wrdt gepleegd in Marre-Ljussens, maar tegelijkertijd benadrukken ze dat dit afhangt van de tekmstige ntwikkelingen in beide drpen en dat de deur naar nieuwbuw niet geslten is. In drpen met meer vrzieningen dus een grtere tekmstbestendigheid kwalitatief betere wningen. Anjum, vervangt Thés Wnen wel veruderd bezit dr en 18 Wningmarktanalyse Marre-Lji,ssens K A W

25 Bijlage 4: Vragenlijst Beste drpsgent, Zals u waarschijnlijk heeft meegekregen hebben de drpen Marre en Ljussens hun krachten gebundeld in het prject It Nije Darp Marre-Lju5sens. Samen met u willen we zrgen vr leefbare drpen waar het vr jng én ud(er) ged wnen is, niet alleen nu, maar k in de tekmst. Daarm zijn wij bezig met een zgenaamd wningmarktnderzek, waarbij u ns kunt helpen! Om erachter te kmen wat er écht leeft nder de inwners van Marre-Ljussens willen wij u vragen een krte vragenlijst in te vullen. Met deze vragenlijst willen wij inzicht krijgen in uw behefte vr wat betreft wnen en leven in beide drpen. De vragen zullen nder meer gaan ver de wning, de wnmgeving, vrzieningen en f u plannen heeft m te gaan verhuizen fte verbuwen. Wij stellen uw deelname aan het nderzek zeer p prijs! U kunt de vragenlijst k digitaal invullen. Hiervr gaat u naar de website van Marre ( f Ljussens ( en klikt u p de link naar de vragenlijst. Heeft u een f meer thuiswnende kinderen die uder zijn dan 12 jaar? Dan hren we k graag hun mening. De vragen vr hen staan aan het eind van deze vragenlijst en p de websites van beide drpen. Alvast hartelijk dank vr het invullen van de vragenlijst! Prjectgrep It Nije Darp Marre-Ljussens Gerben Teitsm en Tettie Stiem5ma Verhuizen en verbuwen 1. Bent u van plan m de kmende jaren uw wning te verbuwen f te gaan verhuizen? O nee, ik ben tevreden met mijn huidige wning en wnplaats (ga verder met vraag 18) O ja, ik ben van plan m mijn huidige wning te verbuwen (ga verder met vraag 12) O ja, ik ben van plan m te verhuizen 2. Wat is/zijn de belangrijkste reden(en) dat u wilt verhuizen? (er zijn meerdere antwrden mgelijk) O de wning (graag k vraag 0 in vullen) O het vrzieningenniveau (graag k vraag 4 invullen) O de bereikbaarheid van werk f pleiding (graag k vraag 4 invullen) O nabijheid van familie f vrienden O geen van deze redenen / anders, namelijk K A W Wningmarktan&yse Maarre-Ljussens 19

26 3. INDIEN DE WONING VOOR U EEN BELANGRIJKE REDEN IS OM TE VERHUIZEN: Wat speelt hierin mee? (er O zijn meerdere antwrden mgelijk) ik wil ruimer wnen ik wil kleiner wnen ik wil meer ruimte rnd het huis (bijv. grtere tuin) ik wil minder ruimte rnd het huis (buy, kleinere tuin) ik zek een wning die beter nderhuden is ik zek een wning die energiezuiniger is ik zek een wning die gedkper is ik wil kpen in plaats van huren ik wil huren in plaats van kpen ik wil een betere prijs-kwaliteitverhuding ik zek een wning die beter tegankelijk is (bijv. vr rllatr, rlstel) ik met ndzakelijk verhuizen (bijv. vanwege werk, plannen vr samenwnen) ik wil een nieuwbuwwning / zelf een wning buwen ik kan mijn huidige wning niet aan mijn wensen aanpassen anders, namelijk 4. INDIEN VOORZIENINGEN EN/OF BEREIKBAARHEID VOOR U EEN BELANGRIJKE REDEN ZIJN OM TE O VERHUIZEN: Wat speelt hierin mee? (er zijn meerdere antwrden mgelijk) de bereikbaarheid van werk de aanwezigheid van nderwijs vr kinderen de aanwezigheid van een supermarkt de aanwezigheid van zrgvrzieningen de nabijheid van een vrzieningenkern (Centrum van een stad/grter drp) anders, namelijk 5. Op welke termijn denkt u te willen verhuizen? binnen nu en één jaar binnen één tt vijf jaar pas ver vijf jaar f later 6. Waar zu u naarte willen verhuizen? O ik wil in Marre-Ljussens blijven wnen (ga verder met vraag 9) O ik wil buiten Marre-Ljussens gaan wnen, maar wel in de gemeente Dngeradeel (ga verder met de vlgende vraag) O ik wil buiten de gemeente Dngeradeel gaan wnen (ga verdermet vraag 8) weet ik (ng) niet / geen vrkeur (g verder met vraag 9) 20 Wningmarktanalyse Marre-Ljussens K A W

27 7. Kunt u aangeven naar welke plaats(en) u eventueel zu willen verhuizen? (er zijn meerdere antwrden mgelijk ga hierna verder met vraag 9) Plaats (hier aankruisen) Plaats (hier aankruisen) Aalsum Metslawier Anjum Mddergat Brnwird Nes Brantgum Niawier Dkkum Osternijkerk Ee Ostmahrn Engwierum Ostrum Fudgum Paesens Hantum Raard Hantumeruitburen Ternaard Hantumhuizen Waaxens Hiaure Wetsens Hlwerd Wierum Juswier 8. Kunt u aangeven naar welke plaats(en) f regi( s) u eventueel zu willen verhuizen? 9. Wilt u na uw verhuizing in een kpwning f een huurwning gaan wnen? 0 kpwning 0 huurwning 0 geen vrkeur 0 weetik(ng)niet 10. Heveel bent u bereid te betalen vr uw nieuwe wning (huurprijs per maand/kpprijs)? Ongeveer Zu het verbuwen van uw huidige wning een alternatief kunnen zijn vr verhuizen? O ja, een verbuwing kan ervr zrgen dat mijn huidige wning aan mijn wensen vldet. Verhuizen is dan niet meer ndig. O nee, mijn huidige wning zal k na een verbuwing niet aan mijn wensen (kunnen) vlden (ga naar vraag 17) O nee, ik ga swies verhuizen (ga naar vraag 17) K A W WnirgmarktanaIyse Mcarre-Ljuens 21

28 Buwen f verbuwen van de eigen wning 12. Wat zu u aan uw wning willen verbuwen? (erzijn meerdere antwrden mgelijk) wnppervlak vergrten (bijv. uitbuw aan keuken f wnkamer) badkamer f slaapkamer p de begane grnd tilet p eerste verdieping energiezuinigheid verbeteren (bijv. spuwmuurislatie, dubbel glas, dakislatie) beter tegankelijk maken (bijv. drempels verwijderen, deuren verbreden, traplift) nderhudsarm maken (bijv. kunststf kzijnen) anders, namelijk 13. Denkt u hulp ndig te hebben bij het verbuwen? nee, ik regel de verbuwing zelf (ga naar vraag 18) ja, ik verwacht hulp ndig te hebben bij de verbuwing 14. Wat vr hulp zu u kunnen gebruiken bij de verbuwing? (er zijn meerdere antwrden mgelijk) advies bij het vrbereiden f uitveren van de verbuwing een buwhulp die helpt bij het verbuwen (bijv. een vrijwilliger uit het drp, een buurman) een ged aanbd van een aannemer anders, namelijk 15. Stel dat het drp beschikt ver een buwhulpteam dat u tegen een kleine vergeding kan helpen bij de verbuwing. Zu u hier dan gebruik van maken? ja, zeker misschien nee 16. Zu u meer infrmatie willen ntvangen ver de verbuw- f aanbuwmgelijkheden bij uw wning, waardr wnen met zrg beter mgelijk wrdt (bijvrbeeld p een infrmatieavnd in het drp)? ja, dat zu ik interessant vinden misschien nee 17. Stel dat er in Marre f Ljussens een wning staat die vldet aan uw wensen ten aanzien van een nieuwe wning. Zu u dan in Marre f Ljussens willen blijven wnen? ja, dan zu ik in Marre f Ljussens blijven wnen misschien nee, k dan zu ik naar elders verhuizen 22 Wningmarktanelyse Marre-Ljusser,s K A W

29 Vrzieningen in Marre-Ljussens Een grt aantal regi s in Nederland, waarnder het nrdsten van Friesland, heeft te maken met een dalend vrzieningenniveau. Het verdwijnen van vrzieningen kan vr mensen een reden zijn m te verhuizen naar een plaats met een grter aanbd aan vrzieningen. De vlgende vragen gaan in p verschillende vrzieningen die (kunnen) bijdragen aan de leefbaarheid van Marre-Ljussens. 18. Stel dat alle vrzieningen uit Marre-Ljussens zuden verdwijnen. Welke vrziening zu vlgens u als eerst terug meten kmen? Let p: het gt m een extreme situatie. We stellen deze vrg m te weten wt vr u het belngrijkst is. basisschl sprtvrzieningen drpshuis (De Gearkmst/De Stikel) café De Bûnte Bk kerk het verenigingsleven (muziek-, biljart-, tneel- f Oranjevereniging) penbaar verver bushalte In Marre-Ljussens is al geen supermarkt meer. Stel dat een f meer andere vrzieningen k verdwijnen, welke van de nderstaande situatie(s) zu(den) vr u acceptabel zijn m tch in Marre-Ljussens te blijven wnen? Let p: het gaat m mgelijke situaties, en dus niet de situatie he het nu is. 19. Supermarkt (welke situatie(s) is/zijn vr u acceptabel m in Mrre-Ljussens te blijven wnen? Kruis de vr u acceptabele situatie(s) aan.) supermarkt in mliggende drpen, znder bezrgservice (zelf bdschappen phalen) supermarkt in mliggende drpen, met gratis bezrgservice digitale supermarkt met bezrgservice supermarkt in mliggende drpen, bdschappenlijst kan men inleveren in buurtcentrum, bdschappen wrden gehaald en kunnen daar weer wrden pgehaald geen van de vier situaties zu vr mij acceptabel zijn m in Marre-Ljussens te blijven wnen 20. Basisschl (Welke situatie(s) is/zijn vr u acceptabel m in Marre-Ljussens te blijven wnen? Kruis de vr u acceptabele situatie(s) aan.) basisschl in mliggend drp, waarbij uders zelf hun kinderen brengen en halen basisschl in mliggend drp, verver gerganiseerd dr schl f gemeente (bijv. schlbus) basisschl in mliggend drp, verver gerganiseerd dr uders geen van de drie situaties zu vr mij acceptabel zijn m in Marre-Ljussens te blijven wnen 21. Openbaar verver (Welke situatie(s) is/zijn vr u acceptabel m in Maarre-Ljussens te blijven wnen? Kruis de vr u acceptabele situatie(s) aan.) lijndienst alleen ver N361 beide drpen belbus dr beide drpen geen penbaar verver geen van de drie situaties zu vr mij acceptabel zijn m in Marre-Ljussens te blijven wnen K A W WringmarktanaIye Mrre-t.Ju5sens 23