Voorziening in beweging. Onderzoek naar gevolgen van en randvoorwaarden voor een nieuwe woon-/opvangvoorziening aan de Terborgseweg

Transcriptie

1 Voorziening in beweging Onderzoek naar gevolgen van en randvoorwaarden voor een nieuwe woon-/opvangvoorziening aan de Terborgseweg Onderzoeksvoorstel 2011

2

3 Voorziening in beweging Onderzoek naar gevolgen van en randvoorwaarden voor een nieuwe woon-/opvangvoorziening aan de Terborgseweg Onderzoeksvoorstel 2011

4

5 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g I A chtergrond IrisZorg gaat uiterlijk oktober 2011 een woonvoorziening voor 33 (verslaafde) dak- en thuislozen in het pand van het voormalige bedrijf van Dales Sanitair aan de Terborgseweg 63 in Doetinchem starten. Het pand is aangekocht en zo snel mogelijk zullen portacabins op het terrein worden geplaatst om de eerste bewoners te plaatsen. Het is de bedoeling dat in het pand aan de Terborgseweg zowel nachtopvang als dagopvang gehuisvest wordt. Dit levert uiteindelijk een woonvoorziening met daarnaast een 24-uurs opvangvoorziening op. De nachtopvang blijft beperkt tot maximaal tien slaapplaatsen, omdat IrisZorg zich richt op doorstroom naar meer permanente woonvoorzieningen. Kaders voor een onderzoek naar beheersmaatregelen Mede gezien de commotie die ontstaan is na de plannen voor het plaatsen van een Domushuis in Wehl, bestaat bij IrisZorg het voornemen om zo vroeg mogelijk de noodzakelijke beheersmaatregelen in beeld te krijgen. Dit is ook een door de gemeente Doetinchem opgelegd vereiste, getuige een motie van 22 september 2010, met als onderwerp de vestiging van woonvoorzieningen voor kwetsbare burgers. Daarin is bepaald dat er bij de selectie van nieuwe locaties voor dit soort voorzieningen een veiligheidsanalyse en beheersplan dienen te worden opgesteld, alvorens de gemeente een besluit neemt over de vestiging van een zorgvoorziening zoals verwoord in de nota OGGZ/Regionaal kompas bestrijding dakloosheid. Expliciet worden aan de vestiging van een locatie van IrisZorg aan de Terborgseweg 63 de volgende eisen gesteld: Het uitvoeren van een veiligheidsanalyse; Een nadere omschrijving van de doelgroep en de beoogde capaciteit; Een uitwerking van de wijze waarop de opvang, zorg en dagbesteding wordt ingericht; Een beheersplan; Een heldere communicatie met alle belanghebbenden. In een aanvullende brief is door de gemeente Doetinchem nog een aantal voorwaarden aan de plannen rond de Terborgseweg 63 gekoppeld. Zo dient de opdrachtomschrijving voor het uitvoeren van de veiligheidsanalyse vóór de opdrachtverlening ter goedkeuring aan het college van Doetinchem te worden voorgelegd. Verder zullen op basis van de veiligheidsanalyse de beheerskaders worden geschetst en in samenwerking met de gemeente en de politie wordt uitgewerkt richting een beheersplan. Daarin moeten maatregelen en duidelijke afspraken die toegesneden zijn op de verhouding van deze locatie met de omgeving komen te staan. De inhoud van de veiligheidsanalyse en het beheersplan dient ruim voor ingebruikname van de voorziening te worden gecommuniceerd met belanghebbenden.

6 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g S t r u c t u r e l e e n o n a a n v a a r d b a r e o v e r l a s t Evenals voor het Domushuis in Wehl voegt de gemeente Doetinchem de eis toe dat de beoogde voorziening niet mag leiden tot structurele en onaanvaardbare overlast die met maatregelen niet te beheersen zijn. In dat geval zal sluiting van de voorziening het onvermijdelijke gevolg zijn. Kuppens en Ferwerda (2011) hebben in het onderzoek rond de Domusvoorziening in Wehl een uitwerking gegeven van structurele en onaanvaardbare overlast die ook voor onderhavig onderzoek kan gelden. Structurele overlast is daarin gerelateerd aan de al bestaande overlast in het gebied, alsmede de aard van die overlast. Onacceptabele overlast is als volgt gedefinieerd: Onacceptabele overlast is aan het Domushuis of zijn bewoners te relateren (subjectieve en objectieve) overlast die door de partijen in het beheersplan niet binnen de daarin vastgestelde tijd wordt opgepakt en die de partijen, al dan niet in samenhang met partners, niet binnen de vastgestelde tijd kunnen oplossen. Onder oplossen verstaan we de omstandigheid dat de overlast verdwenen is en het overlastincident geregistreerd wordt. We stellen voor om deze definitie in aangepaste vorm eveneens voor het onderzoek voor de voorziening aan de Terborgseweg te gebruiken. In het onderzoek zal nog nader bepaald moeten worden in hoeverre de definitie in het beheersplan nader uitgewerkt wordt of dat een onafhankelijke commissie hierover een oordeel geeft. Onderzoeksopdracht: zowel overeenkomsten als verschillen met het Domusonderzoek Vanuit IrisZorg is het verzoek aan Bureau Beke gedaan om de onderzoekshandelingen hiervoor uit te voeren. Na een telefoongesprek blijkt dat ook de gemeente Doetinchem het belang van een dergelijk beheersmatig onderzoek benadrukt. Omwille van de voortvarendheid in het proces is aan Bureau Beke eveneens gevraagd om naast de kaders voor het beheer ook een eerste invulling van het beheersplan te geven. Analoog aan het onderzoek in Wehl staat een aantal zaken centraal in het onderzoek naar de woonvoorziening aan de Terborgseweg: Er moet een veiligheidsanalyse worden opgesteld om te bepalen wat de huidige veiligheidssituatie rond de woonvoorziening is; Naar aanleiding van de veiligheidsanalyse moet een beheersplan worden opgesteld om de gang van zaken in en rond de woonvoorziening te kunnen handhaven. Bij het uitwerken van bovenstaande twee punten gaat het concreet om zaken als een nulmeting in de buurt van de geplande opvang op basis van politiecijfers. Verder gaat het om onderzoek rond mogelijke overlast, sociale (on)veiligheid en (on)leefbaarheid

7 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g voor met name omwonenden, kwetsbare bevolkingsgroepen en jeugd, waaronder onderwijsvoorzieningen. Daarbij is het van belang om minimaal de volgende aspecten in het onderzoek te betrekken: Samenstelling bewonersgroep; Intakeprocedure bewoners; Verwachte deelname aan dagbesteding door bewoners; Toezicht-, sanctie- en handhavingsbeleid; Looproutes van en ophoudplekken van de bewoners. Er zijn evenwel ook verschillen met het onderzoek in Wehl. Zo zal het onderzoek zich beperken tot de ervaringen die IrisZorg met reeds bestaande soortgelijke opvang in Doetinchem heeft en zich niet richten op andere opvang buiten Doetinchem. Daarnaast zal er geen nadruk komen te liggen op subjectieve overlastbeleving, aangezien gegevens uit de Lemonenquête 1 vooralsnog onbruikbaar blijken. 2 In tegenstelling tot het door Bureau Beke eerder uitgevoerde onderzoek naar de mogelijke komst van een Domusvoorziening in Arnhem (Kuppens en Ferwerda, 2010), gaat het in deze onderzoeksopdracht niet om de vraag of de komst van een woonvoorziening aan de Terborgseweg al dan niet doorgang moet vinden. Dit is ook het uitgangspunt in het onderzoeksontwerp van Bureau Beke. 1. In de gemeente Doetinchem wordt sinds 2003 om de twee jaar de leefbaarheidsmonitor Lemon onder de lokale bevolking afgenomen. Aan de bewoners worden aan de hand van een enquête vragen gesteld over diverse leefbaarheidsaspecten. Bewoners geven rapportcijfers en per wijk worden de gemiddelde scores berekend. Dit levert inzicht op over de oordelen die bewoners hebben over de leefbaarheid in hun buurt of wijk. 2. Zie Kuppens en Ferwerda (2011). Uit dit onderzoek komt overigens naar voren dat burgerlijke perceptie van overlast en verloedering, die hoog is rond maatschappelijke opvangvoorzieningen, het best bestreden kan worden met veel zichtbare maatregelen.

8 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g - 4 -

9 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g II Onderzoeks ontwerp Vanuit IrisZorg is aan Bureau Beke gevraagd de onderzoeksopdracht in te vullen. Onderhavig onderzoeksvoorstel is hiervan het resultaat. We delen het onderzoek dat voorgesteld wordt op in een zestal onderzoekshandelingen: interviews met betrokkenen en beheersmatige partners, overlastanalyse vanuit politiecijfers en een analyse van de doelgroep. Het onderzoek stelt het beschrijven van de heersende en toekomstige veiligheidssituatie ten doel. Op basis daarvan worden de beheerskaders met daarin de minimale beheersonderdelen voor het voor het exploiteren van een woonvoorziening aan de Terborgseweg beschreven. Figuur 1: onderzoeksontwerp I n t e r v i e w s b e t r o k k e n e n e n b e h e e r s m a t i g e p a r t n e r s O v e r l a s t a n a l y s e K a p o e n i e s t r a a t T e r b o r g s e w e g D o e l g r o e p a n a l y s e H u i d i g e / v o o r m a l i g e d o e l g r o e p T o e k o m s t i g e d o e l g r o e p B e h e e r s p l a n a l y s e b e s t a a n d e o p v a n g R a p p o r t a g e Interviews betrokkenen en beheersmatige partners: deze onderzoeksfase bestaat enerzijds uit het interviewen van beheersmatige partners (politie, gemeente, IrisZorg) en anderzijds uit het spreken met direct betrokkenen (omwonenden, ondernemers, Wijkraad en vertegenwoordigers van de nabijgelegen ROC). Met de beheersmatige partners willen we onder andere over de volgende items in gesprek:

10 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g Exacte invulling van de toekomstige doelgroep; Te verwachten overlast; Te nemen maatregelen tegen de overlast; Dagbestedingsaanbod; Aanbod geestelijke/medische verzorging. Met de partijen zullen we enkele gesprekken met meerdere contactpersonen voeren, aangezien diverse disciplines binnen die instanties betrokken zijn bij de woonvoorziening. De ervaring in het onderzoek naar de Domusvoorziening in Wehl leert dat met één wijkagent en met het Leger des Heils bijvoorbeeld ieder drie maal gesproken is. We gaan in de begroting uit van in totaal acht gesprekken met de beheersmatige partners. Met de betrokkenen willen we vooral in gesprek over te verwachten overlast en hoe zij zich zullen opstellen tegenover de bewoners. We gaan uit van maximaal tien (korte) interviews met belanghebbenden. Overlastanalyse: in samenwerking met de politie van Noord- en Oost-Gelderland, team Doetinchem, genereren we overlastcijfers rond zowel de huidige opvang in de Kapoeniestraat als de toekomstige opvang rond de Terborgseweg. De gegenereerde BVHdata rond de Terborgseweg kunnen na analyse als nulmeting rond de nieuwe woonvoorziening gebruikt worden. Vanuit de gemeente Doetinchem is al de toezegging gedaan dat aan het leveren van de overlastcijfers medewerking verleend zal worden. Gezien de problemen die de politie met haar registratiesysteem BVH heeft gehad, is het niet waarschijnlijk dat data van de periode voor oktober 2010 gegenereerd kunnen worden. Voor zover mogelijk, willen we de politie voor wat betreft de opvang in de Kapoeniestraat (die sinds 1999 bestaat) toch vragen om ook uit het oude politiesysteem, BPS, data te leveren om inzicht te krijgen in de overlastontwikkeling. 3 Vooruitlopend op de beheerskaders ligt het in de lijn van de verwachting om overlast te blijven monitoren. Hoe dit zal plaatsvinden, zal nog uit het onderzoek moeten blijken. Doelgroepanalyse: in het gesprek dat Bureau Beke met de heer Pelgrim (in het kader van onderhavig onderzoeksvoorstel) heeft gevoerd, kwam naar voren dat het mogelijk is om informatie rond de doelgroep die in de Kapoeniestraat zit en heeft gezeten aan te leveren. Dit levert een, natuurlijk geanonimiseerd en niet op de persoon herleid- 3. De dagopvang rond het Wedeoterrein zit er te kort om ook langetermijncijfers in BPS op te vragen.

11 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g baar, overzicht van het profiel van de huidige en voormalige doelgroep op. 4 Te denken valt dan bijvoorbeeld aan: Delinquent gedrag; Overlastgevend gedrag; Medisch profiel en zorgbehoefte; Verslavingsprofiel en zorgbehoefte; Psychisch profiel en zorgbehoefte; Herkomst (binnen/buiten Doetinchem). We gaan ervan uit dat de feiten rond delinquent en overlastgevend gedrag bij de politie opgevraagd dienen te worden. Ook hiervan nemen we aan dat de gemeente Doetinchem hierin actief bemiddelt richting de politie. In aanvullende gesprekken zal aan de beheersmatige partners gevraagd worden in hoeverre het beeld van de huidige/voormalige doelgroep overeenkomt met de doelgroep die in de opvang aan de Terborgseweg gevestigd wordt. Dit is een belangrijk onderdeel voor het inkaderen van het beheersplan. We voorzien hiervoor in de begroting drie gesprekken met een gemeente-, politie- en IrisZorgvertegenwoordiger. Beheersplananalyse: in zover deze aanwezig zijn, analyseren we de beheersplannen die rond alle opvangen van IrisZorg in Doetinchem opgesteld zijn. Het doel hiervan is om in retrospectief inzichtelijk te krijgen welke maatregelen zijn ingezet en vooral welke daarvan (niet) werken. Indien geen beheersplannen voorhanden zijn, zullen we dit aspect uitvoerig terug laten komen in de interviews. Rapportage: in de rapportage komen minimaal de volgende aspecten aan bod: Beschrijving huidige doelgroep en nieuwe doelgroep aan de Terborgseweg; Beschrijving huidige overlast rond bestaande voorzieningen en te verwachten overlast rond de Terborgseweg; Overzicht van het beheerskader met daarin de minimale beheerscompenten; Aanzet tot een eerste concept-beheersplan dat teruggekoppeld kan worden richting de gemeente en de politie. 4. We stellen voor om maximaal dertig personen te bekijken.

12 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g - 8 -

13 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g III Voorwaarden voor de opdracht Bij het bespreken van de te interviewen personen gaat Bureau Beke ervan uit dat zij uiteindelijk bepaalt wie voor een gesprek uitgenodigd kan worden. In onderhavige offerte gaan we uit van de medewerking van alle door ons te raadplegen contactpersonen. Verder gaan we uit van de toezegging om zoveel mogelijk informatie van IrisZorg te krijgen over de cliënten die tot op heden in de Kapoeniestraat hebben verbleven. Daarbij nemen we tevens aan dat de politie delictgegevens van die personen op naamsniveau zal verstrekken. Grenzen aan het onderzoek Omdat er in dit stadium sprake is van een nog fictieve woonvoorziening, zijn effecten hooguit te definiëren als te verwachten effecten. Immers, voor een zuivere effectmeting dient naast een nulmeting (voorafgaand aan de start van de voorziening) een eenmeting gehouden te worden, en dan liefst met de voltallige bezetting aan de Terborgseweg.

14 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g

15 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g IV Tijdpad Uitgaande van een schriftelijke opdrachtbevestiging uiterlijk 11 maart (week 10) zal de eindrapportage uiterlijk 29 april 2011 (week 17) worden aangeleverd. Hieronder wordt de planning op weekniveau ingedeeld Uit te voeren handelingen Interviews betrokkenen en beheersmatige partners Beheersmatige partners (8 interviews) 5 Betrokkenen (10 interviews) Overlastanalyse Rond de Kapoeniestraat Rond de Terborgseweg Doelgroepanalyse Huidige/voormalige doelgroep Analyse politiecijfers doelgroep Aanvullende doelgroepgesprekken Beheersplananalyse Rapportage 6 5. We gaan er vanuit dat meerdere interviews op één dag uitgevoerd kunnen worden. 6. We gaan er in de begroting van uit dat we de rapportage alleen in pdf aanleveren.

16 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g

17 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g V Projectteam Henk Ferwerda is criminoloog, politieonderzoeker en directeur van Bureau Beke. Sinds 1986 publiceert hij op diverse terreinen van de criminaliteit, veiligheidsbeleid en de strafrechtsketen. Recente publicaties: vastgoedfraude (Malafide activiteiten in het vastgoed, 2007), afpersing van het bedrijfsleven (Je bedrijf of je leven, 2007), huiselijk geweld (Huiselijk geweld gemeten, 2008), criminaliteit onder Antillianen (Verborgen problemen, 2008), notoire ordeverstoorders (Rellen om te rellen, in press) en geweld tegen politieambtenaren (Bont en Blauw, 2009). Tevens is hij betrokken (geweest) bij diversie adviesopdrachten voor gemeente Arnhem (onder andere het Strategisch Overleg Korenmarkt, problematische Jeugdgroepen, huisjesmelkers in Klarendal en de komst van een Domushuis in de Steenstraat). Jos Kuppens is als socioloog afgestudeerd in de samenstelling van het extreemrechts electoraat in Vlaanderen. Voorheen was hij als onderzoeker werkzaam bij de IND en het Ministerie van Justitie (WODC). Hij deed onder andere onderzoek op het gebied van drugs, drugsgerelateerde criminaliteit, rechtshandhaving en beleidsonderzoek op het terrein van Grote stedenbeleid en criminaliteit. Hij is betrokken bij diverse onderzoeken naar overlast en alcohol- en druggebruik in uitgaanssettings, georganiseerde diefstal in de wegtransportsector en diverse onderzoeken naar huiselijk en eergerelateerd geweld. Met Balthazar Beke heeft hij in 2009 het nieuwe Beheersplan voor De Boei opgesteld en met Henk Ferwerda heeft hij in 2010 de mogelijke gevolgen van de komst van een Domushuis in de Steenstraat in Arnhem onderzocht. Antoon Smulders is data-analist. Hij studeerde af in de klinische psychologie en deed daarna een opleiding bedrijfsinformatica aan de HEAO in Arnhem. Hij zorgt onder andere voor de statistische verwerking van onderzoeksgegevens, het beheer en de ontwikkeling van het computersysteem, en het ontwikkelen van computerprogramma s en databases.

18 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g

19 V o o r z i e n i n g i n b e w e g i n g Literatuurlijs t Kuppens, J. en Ferwerda, H. Maatschappelijk opgevangen? Een verkenning van mogelijkheden en randvoorwaarden van een Domushuis in de Steenstraat te Arnhem. Arnhem: Bureau Beke, Kuppens, J. en Ferwerda, H. Opvang raakt de kern. Een onderzoek naar te verwachten gevolgen van en randvoorwaarden voor een Domushuis in Wehl. Arnhem: Bureau Beke, 2011.