Bestemmingsplan Hooilanden Zuid- West Nietap V A S T G E S T E L D

Transcriptie

1 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid- West Nietap V A S T G S T L D

2

3 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietap

4 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Inhoudsopgave Bijlagen bij regels 3 Bijlage 1 Staat van bedrijven 4 Bijlage 2 Beleidsadvieskaart archeologie gemeente Noordenveld 8 Bijlage 3 Toelichting op archeologische beleidsadvieskaart 10 Bijlage 4 Archeologierapport Thedemaborgterrein 19 Bijlage 5 Onderzoeksadvies bijzondere gebieden 50 2 NL.IMRO BP044-vg01

5 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Bijlagen bij regels NL.IMRO BP044-vg01 3

6 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Bijlage 1 Staat van bedrijven 4 NL.IMRO BP044-vg01

7 1993 SBI- SBI OMSCHRIJVING AFSTANDN IN MTRS - - nummer GUR STOF GLUID GVAAR GROOTST AFSTAND CATGORI LANDBOUW N DINSTVRLNING T.B.V. D LANDBOUW - plantsoenendiensten en hoveniersbedrijven: b.o. <= 500 m² VRVAARDIGING VAN 15 10, 11 - VODINGSMIDDLN N DRANKN Broodfabrieken, brood- en banketbakkerijen: - v.c. < 7500 kg meel/week, bij gebruik van charge-ovens C t/m t/m Vervaardiging van wijn, cider e.d C VRVAARDIGING VAN KLDING; BRIDN N VRVN VAN BONT Vervaardiging van kleding en toebehoren excl. van leer) HOUTINDUSTRI N VRVAARDIGING ARTIKLN VAN HOUT, RIT, KURK D. Kurkwaren-, riet- en vlechtwerkfabrieken UITGVRIJN, DRUKKRIJN N RPRODUKTI VAN OPGNOMN MDIA Uitgeverijen kantoren) Kleine drukkerijen en kopieerinrichtingen A Grafische afwerking B Binderijen Grafische reproduktie en zetten Overige grafische aktiviteiten D 2 Reproduktiebedrijven opgenomen media VRVAARDIGING VAN CHMISCH PRODUKTN Farmaceutische produktenfabrieken: verbandmiddelenfabrieken VRVAARDIGING VAN GLAS, AARDWRK, CMNT-, KALK- N GIPSPRODUKTN 262, 232, Aardewerkfabrieken: 262, 232, - vermogen elektrische ovens totaal < 40 kw , 28, VRVAARDIGING VAN KANTOORMACHINS N COMPUTRS 30 26, 28, A Kantoormachines- en

8 1993 SBI- SBI OMSCHRIJVING AFSTANDN IN MTRS - - nummer GUR STOF GLUID GVAAR GROOTST AFSTAND CATGORI 33 computerfabrieken incl. reparatie VRVAARDIGING VAN OVR. LKTR , 27, 33 - MACHINS, APPARATN N BNODIGDH lektrotechnische industrie n.e.g , 32, VRVAARDIGING VAN MDISCH N OPTISCH APPARATN N INSTRUMNTN 33 26, 32, 33 A Fabrieken voor medische en optische apparaten en instrumenten e.d. incl. reparatie VRVAARDIGING VAN MUBLS N OVRIG GODRN N..G Meubelstoffeerderijen b.o. < 200 m Fabricage van munten, sieraden e.d Muziekinstrumentenfabrieken , 42, 43 - BOUWNIJVRHID 45 41, 42, aannemersbedrijven met werkplaats: b.o.< 1000 m² , 47 - HANDL/RPARATI VAN AUTO'S, MOTORFITSN; BNZINSRVICSTATIONS 501, 502, , 452, 454 Handel in auto's en motorfietsen, reparatie- en servicebedrijven B Autobeklederijen Autowasserijen , Handel in auto- en motorfietsonderdelen en accessoires Benzineservisestations: zonder LPG GROOTHANDL N HANDLSBMIDDLING Handelsbemiddeling kantoren) Grth in bloemen en planten Grth in dranken Grth in tabaksprodukten Grth in suiker, chocolade en suikerwerk Grth in koffie, thee, cacao en specerijen , , 4639 Grth in overige voedings- en genotmiddelen , Grth in overige consumentenartikelen Grth in overige intermediaire

9 1993 SBI- SBI OMSCHRIJVING AFSTANDN IN MTRS , nummer GUR STOF GLUID GVAAR GROOTST AFSTAND CATGORI goederen Overige grth bedrijfsmeubels, emballage, vakbenodigdheden e.d DTAILHANDL N RPARATI T.B.V. PARTICULIRN Reparatie t.b.v. particulieren excl. auto's en motorfietsen) POST N TLCOMMUNICATI 531, Post- en koeriersdiensten C A Telecommunicatiebedrijven C , 68 A Verhuur van en handel in onroerend goed VRHUUR VAN TRANSPORTMIDDLN, MACHINS, ANDR RORND GODRN Personenautoverhuurbedrijven Verhuurbedrijven voor roerende goederen n.e.g D 2 COMPUTRSRVIC- N INFORMATITCHNOLOGI A Computerservice- en informatietechnologie-bureau's e.d SPUR- N ONTWIKKLINGSWRK Natuurwetenschappelijk speur- en ontwikkelingswerk R Maatschappij- en geesteswetenschappelijk onderzoek , 69tm71, 73, 74, 77, 78, OVRIG ZAKLIJK 74 80tm82 - DINSTVRLNING 74 63, 69tm71, 73, 74, 77, 78, 80tm82 A Overige zakelijke dienstverlening: kantoren D Foto- en filmontwikkelcentrales C Veilingen voor huisraad, kunst e.d , 38, MILIUDINSTVRLNING A0 Afvalverwerkingsbedrijven: A7 - verwerking fotochemisch en galvano-afval R OVRIG DINSTVRLNING Chemische wasserijen en ververijen R A Wasverzendinrichtingen

10 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Bijlage 2 Beleidsadvieskaart archeologie gemeente Noordenveld 8 NL.IMRO BP044-vg01

11 Verwachting Bij ingrepen >1000m² archeologische begeleiding protocol opgraving) of bij concrete aanwijzingen voor structuren: proefsleuvenonderzoek Hoge verwachting jagers/verzamelaars beekdal Bij ingrepen > 1000 m2 verkennend booronderzoek 6 boringen per ha), zo nodig karterend onderzoek Hoge verwachting ssen Bij ingrepen > 1000 m2 verkennend booronderzoek, zo nodig karterend onderzoek Middelhoge verwachting beekdal) Bij ingrepen > 1000 m2 verkennend booronderzoek, zo nodig karterend onderzoek Middelhoge verwachting marien veengebied) Onbekende verwachting Bebouwing) Depressies/laagten, al dan niet gevuld met organisch materiaal Middelhoge verwachting Leekstermeer) 1 4 Hoogema Bij ingrepen contact opnemen met gemeente Behoud in situ, bij ingrepen via gemeente contact opnemen met RC Behoud in situ, indien niet mogelijk opgraven Behoud in situ, indien niet mogelijk opgraven, vrijstelling bij ingrepen < 100 m2 in de historische kernen Terrein van hoge archeologische waarde Waarderend onderzoek, contact opnemen met gemeente Terrein van archeologische waarde 5 Verkennend/karterend booronderzoek, vrijstelling bij ingrepen < 100m² in de historische kernen Buffer 50m AMK-terrein Provinciaal Archeologisch Belang Bijzondere terreinen met nummer Bij ingrepen via gemeente contact opnemen met provinciaal archeoloog Behoud in situ, indien niet mogelijk contact opnemen met gemeente Vrijgeven op basis van eerder archeologisch booronderzoek, geen aanvullend onderzoek nodig Archeologisch onderzocht terrein Vindplaatsen Historische kaartmateriaal Bebouwing Stads- en dorpsgezichten RC) k j Poel S " Watermolen/polderbemaling Monumentnummer _ ^ Schans Brink Sandebuur 1 Dijk Borg Thedema Woldrust 20 Peizerwold Vredeveen 3 Leutingewolde 7b Mensinga Nietap21 Roderwolde Steenbakkerij Foxwolde 7a 7 23 Willingehuis 45 8 Terheyl De Helle) Huis te Peize Peize Kymmellhuis Roden Spijker Mensinge Ter Hansouwe De Pol De Scheperij Steenbakkerij 29 2 Waalborg Brug / mogelijke voorde Wegen / paden,, Markegrens Steenbakkerij Celtic field Peizermade Terrein van zeer hoge archeologische waarde Altijd verkennend), karterend booronderzoek Terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd Geen onderzoek vereist, wel meldingsplicht Bijzondere terreinen en gebieden Geen onderzoek vereist, wel meldingsplicht Lage verwachting, vermoedelijk verstoord 6963 Bij ingrepen > 1000m2 extrapoleren vanuit de omringende verwachtingwaarden en bij hoge/middelhoge verwachting zie hierboven, bij lage verwachting geen onderzoek vereist Lage verwachting Gemeentegrens Veldinspectie na uitvoering bodemingrepen Bij ingrepen > 1000 m2 controlerend onderzoek 3 boringen per ha), zo nodig archeologische begeleiding protocol opgraving) of veldinspectie na uitvoering bodemingrepen Prehistorie: bij ingrepen > 1000 m 2 verkennend booronderzoek 6 boringen per ha), zo nodig karterend onderzoek Veenterpen: AHN 0,5 x 0,5 m, daarna kruisraai verkennende boringen Middelhoge verwachting, vermoedelijk verstoord Hoge verwachting beekdal) Hoge verwachting plaggendekken Boerelaan Altena Bij ingrepen > 1000 m2 controlerend onderzoek 3 boringen per ha) Overig Bij ingrepen > 1000 m2 verkennend booronderzoek 6 boringen per ha), zo nodig karterend onderzoek Hoge of middelhoge verwachting, vermoedelijk verstoord erste fase archeologisch onderzoek Hoge of Middelhoge verwachting Kaartbijlage 3: Archeologische beleidsadvieskaart Legenda Nieuw-Roden Lieveren 11 Roderesch Steenbergen Langelo en-west en Norg Westervelde Tonckensborg Zuidvelde Peest Veenhuizen Norgervaart Archeologische beleidsadvieskaart : JJ aa nn uu aa rr ii Gemeente Noordenveld Meter vv ee rr ss ii ee

12 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Bijlage 3 Toelichting op archeologische beleidsadvieskaart 10 NL.IMRO BP044-vg01

13 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld HOOFDSTUK 7 Beleidsadvieskaart 7.1 INLIDING De beleidsadvieskaart is het instrument waarmee ruimtelijke ingrepen kunnen worden afgezet tegen het archeologisch belang van de te ontwikkelen locatie. Indien op een locatie archeologische waarden aanwezig zijn of worden verwacht, kan snel en eenvoudig worden bekeken of er dient te worden gestreefd naar planaanpassing of dat er archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Anderzijds kan uit de beleidsadvieskaart blijken dat er op een bepaalde locatie geen archeologische waarden worden verwacht en dat de geplande ingreep zonder nader archeologisch onderzoek kan plaatsvinden. 7.2 TOTSTANDKOMING BLIDSADVISKAART De beleidsadvieskaart is samengesteld op basis van: de bronnenkaart hoofdstuk 3); de archeologische verwachtingskaart hoofdstuk 4); bodemkundige eenheden hoofdstuk 5); het Provinciaal belang archeologie december 2009); de onderzoeksrichtlijnen provincie Drenthe Beleidsbrief Provinciaal archeologiebeleid 2007); reeds archeologisch onderzochte terreinen. Op de beleidskaart zijn de archeologische adviezen aangegeven door middel van gekleurde vlakken waarmee de archeologische verwachtingen, AMK-terreinen en terreinen van provinciaal belang zijn aangegeven. Voor de verschillende landschapstypen glaciaal, dekzand, stuifzand, beekdalen, veen, marien en overige) wordt onderscheid gemaakt tussen gebieden met een hoge, middelhoge en lage verwachting. Voorts worden plaggendekken aangegeven alsmede locaties met een vermoedelijk) verstoord bodemprofiel. De reeds onderzochte terreinen zijn weergegeven op basis van het selectieadvies van het betreffende onderzoek bron: Archis II, stand januari 2011). Onderzochte terreinen waarbij op basis van verkennend of karterend veldonderzoek geen vervolgonderzoek is geadviseerd, zijn aangegeven als omlijnde witte vlakken. 7.3 VOORRANGSRGL TN AANZIN VAN MRDR BLIDSADVIZN IN N GBID De beleidsadvieskaart is een complex product: op één en dezelfde locatie kan sprake zijn van meerdere beleidsadviezen. In zoverre er sprake is van een conflict ten aanzien van de te hanteren onderzoeksmethoden geldt de volgende voorrangsregel, op volgorde van te volgen onderzoeksmethode: :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 43

14 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld 1. AMK-terreinen; 2. Gebieden van Provinciaal Belang Archeologie; 3. Bijzondere terreinen; 4. Archeologische verwachting. 7.4 BSCHRIJVING ADVIZN BLIDSADVISKAART Hieronder volgt een beschrijving van de adviezen ten aanzien van archeologisch onderzoek op de beleidsadvieskaart VRIJSTLLING Vrijstelling van archeologisch onderzoek is mogelijk indien: het plangebied geheel in een zone ligt met een lage verwachting en/of met zekerheid) verstoorde bodem; de nieuwe bodemingreep binnen de begrenzingen van een reeds verstoord gebied blijft. Te denken valt daarbij aan nieuwbouw op een locatie die voorheen ook bebouwd was, met dien verstande dat de nieuwe bebouwing en funderingen binnen de horizontale en verticale afmetingen blijven als de oude bebouwing; de bodemingreep niet dieper reikt dan 30 cm mv in terreinen waar een bouwvoor aanwezig is; de bodemingreep een gebied kleiner dan 1000 m 2 omvat. Deze vrijstelling geldt echter niet indien de ingrepen deels) in een AMK-terrein of diens bufferzone van 50 m vallen, uitgezonderd de historische dorpskernen zie volgende punt). Het oppervlaktecriterium geldt voor het totaal te verstoren oppervlak en is niet deelbaar in deelplangebieden; de bodemingreep een gebied kleiner dan 100 m 2 betreft in de historische kernen van Roderwolde AMK-nr ), Norg AMK-nr ), Westevelde AMK-nr ), Leutingewolde AMK-nr ), Sandebuur AMK-nr ), Peizerwold AMK-nr ), Roden AMK-nr ), Peize AMK-nr ), Steenbergen AMK-nr ), en AMK-nr ), Lieveren AMK-nr ), Langelo AMK-nr ), Peest AMKnr ) VRIJSTLLING TN AANZIN VAN AGRARISCH GBRUIK Voor agrarische activiteiten geldt het volgende: vrijstelling van archeologisch onderzoek/vergunningaanvraag voor ploegen tot 30 cm mv: dit geldt zowel voor de bekende archeologische terreinen als de verwachtingsgebieden; vrijstelling van archeologisch onderzoek/vergunningaanvraag voor niet-kerend woelen tot 10 cm onder de bouwvoor: dit geldt zowel voor de bekende archeologische terreinen als de verwachtingsgebieden; vrijstelling van archeologisch onderzoek/vergunningaanvraag voor aanleg van drainage ongeacht de hiervoor te hanteren techniek) in archeologische verwachtingsgebieden. chter, voor het aanleggen van een drainage op een es of een bekend archeologisch terrein is archeologisch onderzoek en een vergunningsaanvraag vereist. Daarbij dient de waterhuishoudkundige noodzaak aangetoond te worden :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 44

15 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld archeologisch onderzoek en vergunningaanvraag is verplicht voor het diepploegen of mengwoelen dieper dan 30 cm, afgraven dieper dan 30 cm, egaliseren, ontginnen, aanleg of vergraven van sloten, het aanleggen of rooien van bos en boomgaard waarbij stobben moeten worden verwijderd. Hierbij gelden de horizontale onderzoeksvrijstellingen zoals op de gemeentelijke beleidsadvieskaart is aangegeven. Met andere woorden: als de omvang van de ingreep de vrijstellingsgrens overschrijdt, is archeologisch onderzoek en vergunningaanvraag vereist CONTROLRND BOORONDRZOK Controleboringen hebben tot doel vast te stellen of het bodemprofiel van een gebied conform de verwachting verstoord is. Controlerend booronderzoek heeft een dichtheid van minimaal 3 boringen per ha. De boringen dienen te worden gezet met een gutsboor 3 cm ø) of een delmanboor 6 of 7 cm ø) tot een diepte van minimaal 30 cm in de onverstoorde C- horizont. Als uit dit onderzoek blijkt dat de bodem niet ernstig) verstoord is en dat mogelijk archeologiehoudende lagen nog redelijk intact zijn, dan dient het onderzoek te worden opgeschaald tot een verkennend booronderzoek VRKNNND BOORONDRZOK en verkennend booronderzoek heeft tot doel de mate waarin het bodemprofiel intact is te toetsen. Tevens kan een verkennend booronderzoek vaststellen hoe dik het resterende) plaggendek nog is en of er dekzandruggen of grotere) dekzandkoppen onder het maaiveld aanwezig zijn. In stuifzandgebieden dient het verkennend booronderzoek zich te richten op de aanwezigheid van een fossiele bodem. Voor het opsporen van archeologische vindplaatsen is een verkennend booronderzoek niet geschikt, tenzij het om een grotere archeologische nederzettingslocatie met een dichte vondstspreiding gaat. Bij een verkennend booronderzoek worden minimaal 6 boringen per ha gezet tot een diepte van minimaal 30 cm in de onverstoorde C-horizont. De boringen dienen te worden uitgevoerd met een gutsboor van 3 cm ø of met een delmanboor van 6 of 7 cm ø. Bij gebruik van een delmanboor dienen archeologisch relevante lagen op archeologische indicatoren te worden gezeefd op een zeef met een maaswijdte van maximaal 4 mm. Op locaties waar het bodemprofiel intact is zie par. 5.2), dient een karterend booronderzoek te volgen op het verkennend booronderzoek KARTRND BOORONDRZOK Karterend booronderzoek heeft tot doel vindplaatsen op te sporen. Bij dit type onderzoek wordt gebruik gemaakt van een delmanboor met een boordiameter van 15 cm bij boringen in het mariene kleigebied kan om praktische redenen een delmanboor van 10 of 12 cm ø gebruikt worden). De boordichtheid bedraagt minimaal 20 boringen/ha. Relevante archeologische lagen dienen op archeologische indicatoren te worden gezeefd op een zeef met een maaswijdte van maximaal 4 mm :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 45

16 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld KARTRND PROFSLUVNONDRZOK Karterend proefsleuvenonderzoek heeft primair tot doel vindplaatsen op te sporen. Karterend proefsleuvenonderzoek vervangt meestal karterend booronderzoek indien het plangebied is gelegen op een historische es en/of plaggendek en/of een AMK-terrein. Bij dit type onderzoek worden, meestal op basis van de resultaten van voorgaand verkennend booronderzoek, op één of meer locaties machinaal sleuven gegraven. Voorafgaand aan een karterend proefsleuvenonderzoek dient altijd een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van isen Pv) te worden opgesteld. Vaak benoemt het Pv secundaire doelen. Het Pv beschrijft onder andere de eisen ten aanzien van omvang van het te onderzoeken gebied, de te hanteren onderzoeksmethoden en de uitwerking van het onderzoek WAARDRND ONDRZOK en waarderend onderzoek heeft tot doel de aard, omvang, ouderdom, diepteligging en kwaliteit van een archeologische vindplaats vast te stellen. Waarderend onderzoek volgt vrijwel altijd uit eerder veldonderzoek. De vorm en omvang van het waarderend onderzoek is afhankelijk van het verwachte) type vindplaats en dient in overleg met de gemeente en, indien het om een gebied van Provinciaal belang archeologie gaat, met de provincie te worden bepaald. Voorafgaand aan een waarderend onderzoek dient een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van isen Pv) te worden opgesteld. Dit Pv beschrijft onder andere de eisen ten aanzien van omvang van het te onderzoeken gebied, de te hanteren onderzoeksmethoden en de uitwerking van het onderzoek ARCHOLOGISCH BGLIDING De archeologische begeleiding heeft tot doel tijdens civiele graafwerkzaamheden te controleren op de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen. Indien tijdens de graafwerkzaamheden een archeologische vindplaats wordt aangetroffen, wijzigt de archeologische begeleiding in een opgraving. Voor een begeleiding dient een door het bevoegd gezag goedgekeurd programma van eisen Pv) te worden opgesteld. De archeologische uitvoerder dient er zorg voor te dragen dat de civiele uitvoerder bekend is met het Pv VLDINSPCTI De archeologische begeleiding heeft tot doel tijdens civiele graafwerkzaamheden te controleren op de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen. Indien tijdens de graafwerkzaamheden een archeologische vindplaats wordt aangetroffen, wijzigt de archeologische begeleiding in een opgraving. Voor een begeleiding dient een door het bevoegd gezag goedgekeurd programma van eisen Pv) te worden opgesteld. De archeologische uitvoerder dient er zorg voor te dragen dat de civiele uitvoerder bekend is met het Pv :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 46

17 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld MLDINGSPLICHT Voor gebieden waarvan op grond van archeologische verwachting en/of geringe omvang van de geplande ingreep geen archeologisch onderzoek vereist is, geldt een meldingsplicht conform de herziene) Monumentenwet Deze meldingsplicht geldt eveneens voor terreinen die reeds zijn onderzocht door middel van voorgaand archeologisch onderzoek, maar waarvan de onderzoeksresultaten geen aanleiding tot vervolgonderzoek gaven. Melding dient gedaan te worden bij de provinciaal archeoloog ROL VAN PROVINCI TN AANZIN VAN PV S Bij ingrepen in gebieden van Provinciaal Belang Archeologie wenst de provincie in een zo vroeg mogelijk stadium van planvorming door de gemeente betrokken te worden. De provincie ontvangt vanuit haar depothoudende rol en eigenaar van de vondsten, een exemplaar van het Pv ter kennisgeving. De provincie heeft goedkeuringsbevoegdheid ten aanzien van de wijze waarop vondsten worden gedeponeerd en geconserveerd. In die capaciteit dient de provincie in voorkomende gevallen een vondstevaluatierapport en een selectierapport voor deponering en conservering overhandigd te worden. De tabellen voor selectie in het veld dienen in het Pv verwerkt te worden. 7.5 BLIDSADVIZN VRWACHTINGSZONS N BIJZONDR TRRINN/LANDSCHAPSLMNTN LAG VRWACHTING N LAG VRWACHTING, WAARSCHIJNLIJK VRSTOORD In delen met een lage verwachting, al dan niet verstoord, hoeft in principe geen archeologisch onderzoek plaats te vinden. Wel geldt een meldingsplicht MIDDLHOG N HOG VRWACHTING Uitgezonderd plaggendekken, veentjes en beekdalen dient, voorafgaand aan bodemingrepen groter dan 1000 m 2 en dieper dan 30 cm mv, verkennend booronderzoek plaats te vinden. De vrijstellingsgrens van 30 cm mv geldt alleen indien een bouwvoor aanwezig is en niet, zoals bij heidevelden, wanneer deze ontbreekt. Afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek dient vervolgonderzoek plaats te vinden. Indien er tijdens het verkennend booronderzoek een intact bodemprofiel is aangetroffen met potentieel archeologiehoudende lagen, dan dient er een karterend booronderzoek plaats te vinden. Indien tijdens het verkennend booronderzoek naast een intact bodemprofiel een archeologische vindplaats is aangetroffen, dient een waarderend onderzoek plaats te vinden. Indien tijdens het verkennend booronderzoek blijkt dat het bodemprofiel overal ernstig verstoord is, dan hoeft geen vervolgonderzoek plaats te vinden. Wel geldt er een meldingsplicht :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 47

18 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld MIDDLHOG VRWACHTING LAAGVNGBID MARIN In dit gebied dient een AHN-analyse plaats te vinden, met als doel veenterpen op te sporen. Bij voorkeur dient hiertoe een AHN met een resolutie van 0,5 x 0,5m gebruikt te worden; een resolutie van 5x5 m is in de praktijk te grof gebleken. ventuele potentiële veenterplocaties dienen vervolgens door middel van verkennende boringen kruisraai) te worden onderzocht MIDDLHOG N HOG VRWACHTING, WAARSCHIJNLIJK VRSTOORD In deze delen dient een controlerend booronderzoek te worden uitgevoerd indien de ingrepen groter zijn dan 1000 m 2 en dieper gaan dan 30 cm mv. De vrijstellingsgrens van 30 cm mv geldt alleen indien een bouwvoor aanwezig is en niet, zoals bij heidevelden, wanneer deze ontbreekt. Mocht blijken dat het bodemprofiel inderdaad ernstig verstoord is, dan behoeft geen verder veldonderzoek plaats te vinden. Wel geldt er een meldingsplicht. Indien blijkt dat het bodemprofiel deels) nog redelijk intact is, dan dient op die locaties te worden opgeschaald naar een verkennend booronderzoek DLN MT N ONBKND VRWACHTING ANTROPOGN/BBOUWING) Bij ingrepen groter dan 1000 m 2 en dieper dan 30 cm in onbebouwde gebieden zoals parken, sportvelden en dergelijke, dient de verwachtingswaarde voor het plangebied geëxtrapoleerd te worden vanuit de omliggende verwachtingswaarden. De daarbij behorende onderzoeksadviezen dienen gevolgd te worden VNTJS Geadviseerd wordt gutsboringen in een kruisraai over de centrale depressie te zetten. Deze boringen in beide kruisraaien hebben een onderlinge afstand van maximaal 20 m. Als sprake is van een pingo-ruïne of een minimaal 1,5 m diepe, met organisch materiaal gevulde depressie, dient het onderzoek te worden opgeschaald tot karterend booronderzoek op en in de randzone van de depressie. Het karterend booronderzoek heeft hier tot doel kleine paleolithische en mesolithische nederzettingen op te sporen. Daarnaast dienen bodemverstorende ingrepen in de organische opvulling/waterbodem van watervoerende veentjes te worden vermeden omdat deze leiden tot vernietiging van paleoecologische gegevens die in de organische laag besloten liggen RIJKSMONUMNTN Rijksmonumenten zijn wettelijk beschermd op grond van de herziene) Monumentenwet Het is verboden zonder of in afwijking van een vergunning een beschermd monument te verstoren of in ander opzicht te wijzigen art Monumentenwet 1988). Voor bodemingrepen in Rijksmonumenten is een vergunning van de Minister van OC & W vereist. Deze vergunning dient via de gemeente bij de Rijksdienst voor het Cultureel rfgoed RC) te worden aangevraagd. Voor bodemingrepen binnen een zone van 50 m rondom het rijksmonument is geen vergunning van de Minister van OC & W vereist. Wel dient vooraf contact te worden :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 48

19 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld opgenomen met de gemeente en, indien het gaat om een terrein van Provinciaal belang archeologie, met de provinciaal archeoloog AMK-TRRINN Bij deze terreinen dient gestreefd te worden naar behoud in situ. Feitelijk betekent dit dat bodemverstorende ingrepen hier voorkomen dienen te worden. Indien in AMK-terreinen en de bufferzones van 50 m rondom AMK-terreinen bodemverstorende ingrepen noodzakelijk worden geacht en planaanpassing geen optie is, dient contact te worden opgenomen met de gemeente. Indien het AMK-terreinen betreft die tevens van Provinciaal belang archeologie zijn, dient via de gemeente contact te worden opgenomen met de provinciaal archeoloog. Het verdient aanbeveling in een vroeg stadium van planvorming in deze gebieden contact op te nemen met de gemeente/provincie TRRINN VAN PROVINCIAAL BLANG ARCHOLOGI PBA) Het PBA geeft in een GIS-bestand een aantal terreinen aan van bijzonder archeologisch belang. Het gaat daarbij om de volgende fenomenen: hunebedden van Steenbergen en Westervelde; schans Portugal; Spaans kerkhof; grafheuvelgroep bij Zuidvelde; veenterpengebieden; celtic fields; essen; beekdalen. De provincie hecht een bijzonder belang aan deze fenomenen en wenst expliciet betrokken te zijn bij de omgang hiermee. Voor zones van Provinciaal belang archeologie met bekende archeologische waarden hunebedden, schans, Spaans kerkhof, grafheuvelgroep en het veenterpengebied) geldt een streven naar behoud en provinciale betrokkenheid via de gemeente in het geval van dreigende bodemingrepen. Het verdient aanbeveling in een vroeg stadium van planvorming in deze gebieden contact op te nemen met de gemeente/provincie. Voor zones waarin archeologische waarden vermoedt worden celtic fields, essen en beekdalen) geldt een andere insteek: Voor essen zal gewoonlijk een karterend proefsleuvenonderzoek nodig zijn. Omdat de plaggendekken op de Noordenveldse essen meestal dunner zijn dan 50 cm, blijft de onderzoekseis van archeologisch veldonderzoek bij een bodemverstoring dieper dan 30 cm mv gehandhaafd. Voor wat betreft beekdalen geldt dat eventueel aanwezige structuren fuiken, depots, voorden en dergelijke) niet met booronderzoek opgespoord kunnen worden. Dit betekent dat alle ingrepen in het beekdal in principe onder archeologische begeleiding conform KNA-protocol opgraven dienen plaats te vinden. Hiertoe dient in een vroeg stadium van de planvorming via de gemeente contact met de provincie/ provinciaal archeoloog worden :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 49

20 Achtergrondrapport archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Noordenveld gelegd omtrent de wijze waarop de archeologische begeleiding dient plaats te vinden. Onderstaande geldt daarbij als richtlijn: beekdalen met een hoge verwachting: bodemingrepen dienen onder archeologische begeleiding conform KNA-protocol opgraven ) plaats te vinden; beekdalen met een hoge verwachting, waarschijnlijk verstoord: door middel van controlerend booronderzoek 3 boringen/ha) wordt onderzocht of en zo ja tot hoe diep de beekafzettingen verstoord zijn. Indien sprake is van ernstige bodemverstoring kan volstaan worden met een veldinspectie na afloop van de civiele ontgravingen. De civiele uitvoerder dient deze inspecties te faciliteren. De veldinspectie richt zich vooral op mogelijk nog aanwezige diepere delen, zoals geultjes waar nog archeologische resten aanwezig kunnen zijn. Indien het bodemprofiel nog redelijk intact is, dienen de bodemingrepen onder archeologische begeleiding KNA-protocol opgraven plaats te vinden; beekdalen met een middelhoge verwachting: doordat hier de beschermende veenlaag ontbreekt, is de kans dat eventueel aanwezige archeologische waarden zijn aangetast groter. Daarom kan hier volstaan worden met een veldinspectie na afloop van de civiele ontgravingen. De civiele uitvoerder dient deze inspecties te faciliteren. De veldinspectie richt zich vooral op mogelijk nog aanwezige diepere delen, zoals geultjes waar nog archeologische resten aanwezig kunnen zijn. beekdalen met een middelhoge verwachting, vermoedelijk verstoord: door middel van controlerend booronderzoek 3 boringen/ha) wordt onderzocht of en zo ja tot hoe diep de beekafzettingen verstoord zijn. Indien sprake is van ernstige bodemverstoring kan het gebied worden vrijgegeven. Indien het bodemprofiel redelijk intact blijkt kan volstaan worden met een veldinspectie na afloop van de civiele ontgravingen. De civiele uitvoerder dient deze inspecties te faciliteren. De veldinspectie richt zich vooral op mogelijk nog aanwezige diepere delen, zoals geultjes waar nog archeologische resten aanwezig kunnen zijn. hoge verwachting beekdalen jagers/verzamelaars. Dit betreft enerzijds zandkopjes in het beekdal: indien zandkopjes in het beekdal door bodemingrepen bedreigd worden dient in eerste instantie verkennend booronderzoek uitgevoerd te worden. Omdat het altijd om kleine gebieden gaat, wordt geadviseerd bij een intact bodemprofiel direct karterende boringen te plaatsen. Anderzijds betreft het ook locaties waar zandgronden grenzen aan veengronden. Deze locaties dienen door middel van verkennende boringen onderzocht te worden. Geadviseerd wordt altijd een AHN 5x5) of gedetailleerder en een gedetailleerde bodemkaart schaal 1:10.000) in het vooronderzoek te betrekken :0.1 - Vrijgegeven ARCADIS 50

21 Bestemmingsplan Hooilanden Zuid-West Nietapvastgesteld) Bijlage 4 Archeologierapport Thedemaborgterrein NL.IMRO BP044-vg01 19

22 en archeologisch inventariserend veldonderzoek IVO) door middel van proefsleuven op het terrein van de Thedemaborg te Nietap, gemeente Noordenveld Dr.) -Rapporten M.J.M. de Wit Met bijdragen van H. Halıcı & C.G. Koopstra ARC-Rapporten Groningen 18 december 2009 ISSN

23

24 Colofon en archeologisch inventariserend veldonderzoek IVO) door middel van proefsleuven op het terrein van de Thedemaborg te Nietap, gemeente Noordenveld Dr.) ARC-Rapporten ARC-Projectcode 2006/225 Opdrachtgever Gemeente Noordenveld, mevr. A. Roeters Bevoegd gezag Gemeente Noordenveld, dhr. K. Verschoor Beheer en plaats van documentatie Archaeological Research & Consultancy ARCHIS nummer onderzoek Tekst M.J.M. de Wit, met bijdragen van H. Halıcı & C.G. Koopstra Afbeeldingen J.J. van Ams, B. Schomaker & S.J. Tuinstra Redactie N. van Malssen Status definitieve versie Autorisatie C.G. Koopstra Uitgegeven door ARC bv Postbus CA Groningen ISSN Groningen,18 december 2009 en recente lijst van de ARC-Rapporten is te vinden op

25 Rapport definitieve versie ARC bv 1 Inleiding 1.1 Aanleiding voor het onderzoek Aan de noordkant van het dorp Nietap ligt het terrein van de voormalige Thedemaborg. De gemeente Noordenveld is in overleg met de grondeigenaar van dit terrein om na te gaan of hier woningbouw mogelijk is. Uit vooronderzoeken van zowel Grontmij als RAAP bv op het borgterrein is gebleken dat zich hier nog resten van de voormalige Thedemaborg bevinden Soetens 2003, Bakker 2004 en Bakker 2005). Hierop besloot de gemeente Noordenveld op het onderzoeksterrein een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven IVO-P) uit te voeren, om de archeologisch waarde van onderzoeksterrein te bepalen. Dit onderzoek is tussen mei 2009 uitgevoerd door Archaeological Research & Consultancy. Het veldteam bestond in wisselende samenstelling) uit drs. S.J. Tuinstra projectleiding), mw. drs. J.J. van Ams, mw. drs. G.M.A. Bergsma veldtechniek), B. Huizenga, A. Pleszynski, M. Schepers MA en T. Abelen grondwerk). De graafmachine werd geleverd door Fa. Temmen. Het aangetroffen aardewerk, bouwmateriaal en glas is gedetermineerd door mw. drs. K.L.B. Bosma en beschreven door drs. C.G. Koopstra. Het dierlijk bot is gedetermineerd en beschreven door mw. drs. H. Halıcı. Het metaal is gedetermineerd en beschreven door drs. C.G. Koopstra paragraaf 2.2). 1.2 Ligging van het onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied bevindt zich aan de noordkant van het dorp Nietap, aan de J.P. Santeeweg afb. 1). Het gebied bestaat uit twee delen: het borgterrein westkant) is begroeid met bomen en struiken; het voorterrein oostkant) is als grasland in gebruik. 1.3 Objectgegevens Provincie Drenthe Gemeente Noordenveld Plaats Nietap Toponiem Thedemaborg Kaartblad 7C Coördinaten / / / / Periode Late Middeleeuwen Nieuwe Tijd Type object Borgterrein Type bodem Hoge zwarte enkeerdgrond op zwak lenig fijn zand Geomorfologie Dekzandafzettingen 1

26 578 Nietap Afbeelding 1 Topografische kaart van de onderzoekslocatie omcirkeld) en omgeving, voorzien van RD-coördinaten. Bron: Topografische Dienst Nederland.

27 Rapport definitieve versie ARC bv 1.4 Doel van het onderzoek Doel van het IVO door middel van proefsleuven is te bepalen of het onderzoeksterrein behoudenswaardig is volgens het selectiebeleid van het Ministerie van OCW. In het algemeen past het onderzoek binnen het borgen-, steenhuizen-, en stinsenonderzoek in Noord-Nederland. 1 Wellicht kan het onderzoek nieuwe inzichten verschaffen in de bouwtradities van Zuid-Groningse borgen en Noord-Drentse havezaten. Meer specifiek dient het onderzoek een antwoord te geven op de onderzoeksvragen die in het Programma van isen Pv), dat is opgesteld door C.G. Koopstra ARC bv) en goedgekeurd door dr. W.A.B. van der Sanden provinciaal archeoloog Drenthe), zijn gesteld: 1 Bevinden zich op beide terreinen ook funderingsresten en/of uitbraaksleuven die te associëren zijn met een hoofdgebouw en/of bijgebouwen? Zo, ja, wat is de mate van conservering van deze resten en kan op basis van de resten worden vastgesteld welk terreindeel als hoofdterrein kan worden beschouwd? 2 Bevatten de terreinen naast bouwresten ook sporen die inzicht kunnen verschaffen in de terreininrichting? Hier valt met name te denken aan resten van tuinmuren, paden, beeldfunderingen, tuinperken, een waterput, een vijver en/of andere waterpartijen en dergelijke? 3 Bevatten de terreinen ook één of meerdere binnengrachten? 4 Zijn afzonderlijke bouw- en/of inrichtingsfasen te onderscheiden? 5 Welke mate van waardering kan aan het totale terrein worden toegekend? 1.5 Onderzoeksgeschiedenis De Thedemaborg dateert vermoedelijk uit de tweede helft van de 15e eeuw en werd rond het midden van de 18e eeuw gesloopt. Het gebied lijkt nauwelijks veranderd sinds het moment van slechten van de borg en haar bijgebouwen. Het terrein kent nog steeds dezelfde inrichting en delen van het grachtcomplex zijn op dit moment nog als kavelsloten in gebruik. Op het voorterrein is enkel het noordelijke grachtdeel gedempt. Het borgterrein is nog volledig omgracht. De Thedemaborg is te associëren met de Groningse borgen; binnen de regio zijn verscheidene borgen bekend. Hiervan is er nog maar één bewaard gebleven: borg Nienoord te Midwolde, een van oorsprong vroeg-16e-eeuwse borg. Daarnaast zijn de inmiddels gesloopte Valkenborg te Lettelbert, Benckemahuis te Midwolde en Auwemahuis te Tolbert bekende, nabij gelegen borgen. Over de grootte en exacte ligging van de Thedemaborg zelf is uit bronnen weinig tot niets bekend. De eerdere onderzoeken van Grontmij en RAAP bv doen vermoeden dat het hoofdgebouw van de Thedemaborg op het westelijke terreindeel heeft gelegen Soetens 2003, Bakker 2004 en Bakker 2005). chter, de kaart van 1750 toont op het westelijk deel een centraal gelegen pad dat mogelijk als oprijlaan kan worden herkend en een dergelijke laan valt juist te verwachten op een voorterrein. Deze gedachte wordt ondersteund door het minuutplan van 1832, waarop een perceel zichtbaar is dat de breedte heeft van een oprijlaan en de verbinding vormt tussen 1 Nationale Onderzoeksagenda Archeologie NOaA), hoofdstuk 3.6.3: Late Middeleeuwen, Vroegmoderne tijd en het historische landschap van Holoceen Noord-Nederland, steenhuizen. 3

28 Rapport definitieve versie ARC bv het borgterrein en dus de vermeende oprijlaan) en de doorgaande weg in Nietap afb. 2). Dit zou mogelijk kunnen betekenen dat het hoofdgebouw eerder op het oostelijke deel gezocht zou moeten worden. 2 Tijdens de onderzoeken van RAAP bv zijn zowel op het hoofd- als op het voorterrein ophogingspakketten aangetroffen. Op het voorterrein heeft het pakket een dikte die varieert tussen de 0,6 en 1,2 m. Het ophogingspakket op het hoofdterrein heeft een dikte die varieert tussen de 0,85 en 2 m. Het ophogingspakket is zeer dik en er zal vermoedelijk nauwelijks genivelleerd zijn. Onder beide ophogingspakketten bevindt zich dekzand, keizand en/of keileem. Het aangetroffen vondstmateriaal bestond uit laatmiddeleeuws bouwmateriaal. 1.6 Werkwijze Op het onderzoeksterrein zijn in totaal twaalf proefsleuven aangelegd van 2 3 m breed en in afmeting varierend tussen 7 88 m. Op het oostelijke terreindeel zijn vier lange noordzuid georiënteerde proefsleuven aangelegd proefsleuven 9 12); op het westelijke terreindeel zijn acht sleuven aangelegd, waarvan twee noordzuid proefsleuven 5 en 7) en de overige zes oostwest georiënteerd zijn afb.??). In alle proefsleuven is laagsgewijs verdiepend één vlak aangelegd, op het niveau waar sporen en structuren zich bevinden. Dit vlak is getekend schaal 1:40), gefotografeerd en de hoogte van het vlak en de sporen ten opzichte van NAP zijn bepaald. In proefsleuven 2, 3, 5 en 7 zijn delen van het profiel gedocumenteerd getekend schaal 1:20, gefotografeerd en beschreven). In proefsleuf 3 is het hier aanwezige muurwerk getekend zowel in vlak als in doorsnede/coup). Vondsten zijn verzameld per spoor of laag. Bij de aanleg van het vlak zijn vondsten verzameld in vakken van 2 5 m. Tijdens de aanleg van het vlak is goed gezocht met de metaaldetector. In de vullingen van de in de proefsleuven aangetroffen grachten en sloten zijn boringen gedaan om de resterende diepte van deze te bepalen. Na afloop van het onderzoek zijn de proefsleuven weer dichtgegooid. 2 C.G. Koopstra, Programma van isen Thedemaborg, Nietap, Gemeente Noordenveld, definitieve versie 16 januari

29 Afbeelding 2 Het terrein van de Thedemaborg na sloop van de gebouwen op een kaart uit 1750 boven) en op de minuutplan uit 1832 onder), aangegeven in rood. Bronnen: Versfelt 2004 en

30 Rapport definitieve versie ARC bv 2 Resultaten 2.1 Sporen en structuren Westelijk terrein In de proefsleuven die op het westelijke terrein zijn aangelegd proefsleuven 1 8) zijn de resten aangetroffen van grachten, funderingen, uitbraaksleuven, kuilen, ophogingslagen en een sloot afb. 6 en 7). De funderingen en uitbraaksleuven bevinden zich in de noordelijke proefsleuven 2, 3 en 5. De sporen en structuren zijn te relateren aam het borggebouw. De funderingen in proefsleuf 3 bestaan uit baksteen en mortel en hebben een breedte die varieert tussen de cm. Ook is in proefsleuf 3 opgaand muurwerk aangetroffen, waarschijnlijk de restanten van een bruggenhoofd of poortgebouw sporen 11 en 15). Dit bruggenhoofd/poortgebouw is voor een deel diep in de gracht gefundeerd, tot op het vaste zand onder de gracht afb. 3). Vergelijkbare poortgebouwen zijn onder meer bekend van de burcht te Wedde in Oost-Groningen afb. 4). Verder zijn grachten aangetroffen proefsleuf 1 spoor 2, proefsleuf 6 spoor 2, proefsleuf 7 spoor 2 en proefsleuf 5 spoor 9). In proefsleuven 1 en 7 is aan de binnenzijde van de gracht een houten beschoeiing gevonden afb. 5). Aardewerk uit deze grachten dateert uit tweede helft van de 16e eeuw en uit de Nieuwe Tijd. Grondboringen hebben aangetoond dat de zuidelijke gracht proefsleuf 1) een diepte heeft tot ca. 2,7 m NAP. De gracht die is aangetroffen in proefsleuf 8 kan niet direct worden gerelateerd aan de grachten rondom het borgterrein. In zowel de sloot in proefsleuf 2 spoor 2) als in een ophogingslaag binnen het vermoedelijke poortgebouw proefsleuf 3, spoor 12) is laatmiddeleeuws kogelpotaardewerk aangetroffen, dat uit de 12e eerste helft 14e eeuw dateert zie paragraaf 2.2). Het overige aardewerk dat op het borgterrein is aangetroffen dateert voornamelijk uit de 15e en 16e eeuw. Aangezien de oriëntatie van de sloot niet overeenkomt met die van de bebouwing, lijkt het erop dat deze niet bij het borgterrein hoort, maar tot een eerdere fase behoort, mogelijk bij een oudere bewoningsfase. Dit kan ook het feit verklaren waarom hier kogelpotaardewerk is aangetroffen en op het verdere borgterrein niet, afgezien van de ophogingslaag, waar het kogelpotaardewerk door middel van opspit in terecht kan zijn gekomen. Het op het borgterrein aangetroffen bouwmateriaal hoofdzakelijk aangetroffen in proefsleuf 3 bestaat uit kloostermoppen, dakpannen, groene en gele geglazuurde vloertegels, leisteen en natuursteen. Dit natuursteen, aangetroffen ter hoogte van het poortgebouw in proefsleuf 3, is bijzonder omdat het aangeeft dat het poortgebouw versierd moet zijn geweest met natuurstenen lijsten. Uit de gegevens van de proefsleuven op het borgterrein blijkt dat de oorspronkelijke borg omgracht was door een ca. 15 m brede gracht en dat zich binnenin dit omgrachtte terrein een binnengracht bevond waarin het bruggenhoofd/poortgebouw was gefundeerd. De algehele oriëntatie van de gebouwen binnen het borgterrein en de grachten was NO-ZW. Het terrein binnen de gracht lijkt binnengracht meegerekend) een omvang te hebben gehad van ca m afb. 8). In waarschijnlijk het begin van de 17e eeuw vond een herinrichting van het borgterrein plaats, waarbij de oorspronkelijke gracht werd gedempt. Dit verklaart de afwezigheid van 17e- 6

31 Afbeelding 3 Funderingen van bruggehoofd of poortgebouw in proefsleuf 3, in vlak boven) en profiel onder). Foto s: S.J. Tuinstra en J.J. van Ams.

32 Rapport definitieve versie ARC bv Afbeelding 4 Plattegrond van de burcht te Wedde Oost-Groningen) rond Aan de zuidzijde is in de verdedigingsgordel rond de burcht een poortgebouw zichtbaar. Bron: en 18e-eeuws materiaal in deze gracht. Het nieuwe terrein was aanzienlijk groter en de oriëntatie van de grachten werd nu N-Z, waardoor de borg een afwijkende oriéntatie kreeg ten opzichte van de grachten. De grachten uit deze fase zijn op dit moment nog deels) aanwezig. Oostelijk terrein In de vier proefsleuven die op het oostelijke terreindeel zijn aangelegd, zijn voornamelijk grondverbeteringen en afwateringssloten aangetroffen. De grond is hier erg humeus en vergraven. In proefsleuf 9 zijn tevens delen van grachten gevonden sporen 2 en 10). Uit de profielopname die bij de grondverbeteringen is gedaan in proefsleuf 10, is te zien dat de grondverbeteringen in de natuurlijke ondergrond zijn gegraven en naar boven toe overgaan in een oppervlaktelaag die bij de laatste periode van de Thedemaborg hoort, aan het begin van de 18e eeuw. Ook de eerder genoemde grachten dateren uit deze periode. Waarschijnlijk was het voorterrein toen in gebruik als tuin. Op deze oppervlaktelaag ligt een ophogingslaag van gevlekte klei, met daarboven de huidige bouwvoor. 2.2 Vondsten Hieronder wordt het aangetroffen vondstmateriaal beschreven. C.G. Koopstra heeft het aardewerk, het bouwmateriaal, het glas en het metaal voor zijn rekening genomen, terwijl de faunaresten zijn beschreven door H. Halıcı. 8

33 Afbeelding 5 Gracht in proefsleuf 1 in profiel boven) en detail van houten beschoeiing van gracht onder). Foto s: S.J. Tuinstra.

34 Rapport definitieve versie ARC bv Aardewerk Tijdens het onderzoek zijn 177 aardewerkfragmenten aangetroffen bijlage 1). Het betreft voornamelijk roodbakkend aardewerk. Naast dit type aardewerk is ook een hoeveelheid witbakkend aardewerk, steengoed en kogelpot aangetroffen, zij het in geringere mate. Het kogelpotaardewerk wordt vertegenwoordigd door slechts enkele fragmenten en betreft de oudste aardewerkcategorie, daterend uit de 12e tot en met de eerste helft van 14e eeuw. nkele van deze fragmenten zijn in een sloot aangetroffen, die gezien de oriëntatie niet te associëren lijkt met de resten van de borg. Mogelijk vormt de sloot deel van een ouder erf. Het leeuwendeel van het aardewerk dateert uit de laat 16e eeuw en bestaat voor het overgrote deel uit roodbakkend aardewerk, een aardewerkcategorie die veelal voorzien is van loodglazuur. Het betreft hier eenvoudig gebruiksgoed. Het onderzoek heeft fragmenten van grapen, steelkommen, bakpannen, borden en pispotten opgeleverd. Naast deze vormen zijn ook fragmenten van een vergiet en een vetvanger aangetroffen. Ook zijn enkele fragmenten van witbakkend aardewerk geborgen, een categorie die een vergelijkbaar vormenrepertoire laat zien. Tijdens het onderzoek zijn ondermeer een fragment van een kom en bord verzameld. Het aangetroffen steengoed dateert eveneens uit de 16e eeuw. Deze aardewerkcategorie bestaat enkel uit fragmenten van kannen en kruiken afkomstig uit het Duitse Rijnland. én kruikfragment met medaillon is afkomstig uit Frechen, evenals enkele kanfragmenten. én kanfragment kan worden herkend als steengoed uit Siegburg. Slechts enkele fragmenten aardewerk kunnen met enige zekerheid worden gedateerd in de 17e eeuw. Veertien scherven zijn niet nader te duiden dan stammend uit de Nieuwe Tijd. Bouwmateriaal Naast aardewerk is een hoeveelheid bouwmateriaal aangetroffen, in totaal 58 objecten. Tussen deze objecten bevinden zich drie kloostermoppen, waarvan één compleet. Deze meet 29,5 14,5 7 cm. Helaas zijn steenmaten in dit deel van Nederland niet diagnostisch ten aanzien van de datering, aangezien de lengte vanaf de 13e tot en met de 16e eeuw in deze regio vrijwel onveranderd blijft. Naast baksteen zijn twee kalkzandstenen bouwelementen aangetroffen die deel uitmaakten van sierlijsten van dakranden en/of kozijnen. Aanwijzingen voor de dakbedekking worden gevormd door vijf nokvorsten, waarvan twee geglazuurde- en vijf Hollandse pannen. Helaas zijn deze dakpannen niet nader te dateren dan in de Nieuwe Tijd. en deel van het dak moet bedekt zijn geweest met daklei, getuige het aangetroffen fragment. Het is niet ondenkbaar dat een toren voorzien was van dit materiaal. De laatst te noemen bouwmateriaalcategorie betreft vloertegels. Hiervan zijn er in totaal 24 aangetroffen. Dertien exemplaren meten 13,5 13,5 cm waarvan acht met slib en loodglazuur en vijf met slib en koperglazuur. Tien tegels hebben een geringer formaat en meten cm. Ook deze hebben zowel lood- als koperglazuur, respectievelijk zeven en drie exemplaren. r is slechts één vloertegel aangetroffen die geen glazuur bevat. Deze tegel is incompleet, maar moet minimaal 23 cm hebben gemeten. De vloertegels zijn eveneens niet nader te duiden dan daterend uit de Nieuwe Tijd. 10

35 Rapport definitieve versie ARC bv vondstnr volgnr soort fragment aantal gram opmerkingen 2 1 schaap/geit femur zeer verweerd, jong dier 10 1 paard centrotarsale compleet 11 1 rund scapula frag snijsporen 2 rund tibia frag hak- en vraatsporen 3 schaap/geit mandibula frag. uitelkaar gevallen, de tanden en kiezen zijn zowel uit linker- als rechterhelft afkomstig jong dier 19 1 groot zoogdier indet verweerd 2 rund rib frag snijsporen 3 middelgroot zoogdier rib frag verweerd, snijsporen Tabel 1 Overzicht van de aangetroffen faunaresten. Glas Het onderzoek heeft twintig fragmenten glas opgeleverd bijlage 2). Slechts twee fragmenten vormen deel van gebruiksglas. Het betreft een randfragment van een kelkglas en een voet van een beker. Deze voet toont een opgestoken bodem met pontilmerk en een gekartelde voetring. Door bodemprocessen is dit fragment sterk aangetast. Het fragment dateert uit de laatste kwart van de 16e eeuw. De overige glasfragmenten kunnen worden bestempeld als vensterglas dat, getuige de vondstlocatie, moet hebben toebehoord tot de vensters van de borg. Metaal Tijdens het onderzoek zijn in totaal 78 metalen objecten geborgen. Het betreft met name ijzeren voorwerpen waarvan de conserveringstoestand matig tot slecht is. Het merendeel van de ijzeren voorwerpen bestaat uit spijkers, die verspreid over het gehele onderzoeksterrein zijn aangetroffen. Naast spijkers zijn ook andere constructiematerialen van ijzer aangetroffen. In proefsleuven 7 en 8 zijn twee duimen aangetroffen. De grotere duim zal onderdeel hebben gevormd van een deurscharnier, het kleinere exemplaar vormde wellicht een deel van een raam of een kastdeurtje. Twee gehengfragmenten kwamen aan het licht in proefsleuf 3. Drie zware muurankers hebben ongetwijfeld deel uitgemaakt van een grote bakstenen constructie. De ankers zijn aangetroffen in spoor 13 in proefsleuf 3. Het is verleidelijk om deze ankers in relatie te brengen met muren van het hoofdgebouw, alle drie zijn namelijk aangetroffen in de gracht, direct ten oosten van het bruggenhoofd/poortgebouw van de borg. én ijzeren object, vondstnummer 11, is vervaardigd uit gietijzer. Het betreft een fragment van een ijzeren grape of ketel, aangetroffen in proefsleuf 3. Naast ijzer vormt lood de meest vertegenwoordigde metaalsoort. In totaal zijn zeven objecten aangetroffen, waaronder vijf musketkogels. De overige twee objecten betreffen netverzwaringen. Twee objecten zijn vervaardigd uit tin. Het gaat om twee fragmenten van lepels, beide daterend uit de 17e eeuw, die aan het licht zijn gekomen in proefsleuf 5 tijdens het aanleggen van het vlak. In totaal zijn twee munten aangetroffen, één van koper en één van zilver. Het koperen exemplaar is een oord van Holland, daterend uit het begin van de 17e 11