Rapport. Extramurale begeleiding in Den Haag

Transcriptie

1 Rapport Extramurale begeleiding in Den Haag

2 Extramurale begeleiding in Den Haag Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Productgroep Onderzoek en Integrale Vraagstukken April 2012 Redactie Enas Baraya Inlichtingen Enas Baraya ( ) / enas.baraya@denhaag.nl - 1 -

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING Methode BEGELEIDING De functie begeleiding in de AWBZ De overheveling van de begeleiding naar de Wmo Vormen van begeleiding Zorgomvang Eigen bijdrage Zorg in natura of persoonsgebonden budget Het aanvraagproces onder de AWBZ EXTRAMURALE BEGELEIDING IN CIJFERS AWBZ- zorginstellingen met een aanbod voor de functie begeleiding Indicaties voor AWBZ-zorg Cliënten met extramurale indicaties Cliënten met extramurale begeleiding 14 4 BEGELEIDING IN DE PRAKTIJK Gesprek met de Mo Zaak Begeleiding individueel en begeleiding groep in Den Haag Een verkennend onderzoek naar de overheveling door bureau HHM Ouderen met somatische of psychogeriatrische problematiek Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie Volwassenen met psychiatrische problematiek Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie Mensen met een verstandelijke beperking Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie Mensen met een zintuiglijke beperking Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie Mensen met een lichamelijke beperking of chronische ziekte Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie Jongeren met psychiatrische problematiek Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Haagse cijfers voor mensen met een indicatie Verdieping Haagse situatie 47 5 TOEKOMSTBEELD 53 BIJLAGEN

4 1 Inleiding In het regeerakkoord van 30 september 2010 kondigen de regeringspartijen VVD en CDA diverse systeemkeuzes in de AWBZ aan. Dit betreft onder andere de overheveling van alle extramurale begeleiding uit de AWBZ naar de Wmo 1. De overheveling vindt in 2013 plaats. Per 1 januari 2013 geldt dat mensen die vanaf dat moment voor het eerst extramurale begeleiding nodig hebben een beroep kunnen doen op de Wmo als zij niet zelfredzaam zijn. Dat geldt ook voor kinderen onder de 18 jaar die in 2013 voor het eerst extramurale begeleiding nodig hebben. In 2013 is sprake van een overgangssituatie. Het overgangsrecht is van belang voor mensen die al over een indicatie voor extramurale begeleiding, vervoer en/of kortdurend verblijf beschikken. Het overgangsrecht voor deze groep wordt geregeld in het Besluit Zorgaanspraken AWBZ. Vanaf 2014 zal iedereen die begeleiding nodig heeft een beroep moeten doen op de Wmo. 2 Op dit moment maken de volgende groepen gebruik van de functie extramurale begeleiding 3 : kinderen/jongeren met beperkingen die begeleiding krijgen om vaardigheden te oefenen; kinderen/jongeren met beperkingen waarvan de ouders ontlast moeten worden; kinderen/jongeren met beperkingen waarvan de ouders niet in staat zijn het kind voldoende te ondersteunen; kinderen/jongeren met beperkingen die geen begeleiding van de ouders accepteren; ouderen met matige of ernstige dementie (vaak met partner); volwassenen die als gevolg van chronisch invaliderende aandoeningen beperkt zijn in de persoonlijke verzorging; volwassenen die als gevolg van chronisch invaliderende aandoeningen beperkt zijn in hun psychisch functioneren; volwassenen die als gevolg van somatische of psychiatrische problematiek worden ondersteund in de thuissituatie; chronisch psychiatrische patiënten; jongeren en jongvolwassenen met matige of ernstige gedragproblematiek (vaak licht verstandelijk gehandicapten, LVG); mensen met zintuiglijke beperkingen die daarnaast ook nog andere aandoeningen hebben; mensen met een verstandelijke beperking die thuis bij ouders wonen of zelfstandig wonen. Om als gemeente goed voorbereid te zijn op de overheveling, heeft de afdeling Stafbureau Maatschappelijk Ondersteuning de afdeling Onderzoek en Integrale Vraagstukken gevraagd om een onderzoek hiernaar te doen. De belangrijkste vragen zijn: Hoe ziet de functie begeleiding op dit moment eruit? Welke doelen worden hieraan gesteld? Welke doelgroepen maken hiervan gebruik? Om hoeveel mensen gaat het bij de verschillende typen begeleiding en doelgroepen? Wat is het profiel van de medewerkers die de begeleiding geven? Hoe ziet het indicatieproces eruit? Wat wordt aan zorg geïndiceerd en wat wordt aan zorg geleverd? Wat is het toekomstbeeld van de zorgaanbieders over de overheveling, met daarin ook de eigen rol? Omdat de functie begeleiding verschillende doelgroepen in de samenleving bedient, is er een werkgroep gevormd van beleidmedewerkers uit verschillende beleidsterreinen binnen OCW en SZW van de gemeente Den Haag die te maken zullen krijgen met de overheveling. De werkgroep komt regelmatig bijeen. De eerste bijeenkomsten stonden vooral in het teken van wat is hierover bekend?, wat weten we als gemeente hierover?, welke bronnen kunnen we gebruiken? en wat willen we nog meer weten? 1 Verkennend onderzoek overheveling extramurale begeleiding. Bureau HHM. Februari Programmabrief langdurig zorg 3 Decentralisatie van begeleiding. Mini-toolkit voor gemeenten en zorgkantoren (2011). Zunderdorp Beleidsadvies & Management

5 Op landelijk niveau zijn inmiddels verschillende onderzoeksrapporten over de overheveling verschenen. Een hiervan is verspreid onder de betrokken beleidsmedewerkers en/of besproken tijdens deze bijeenkomsten. Ondanks de kennis die op landelijk niveau beschikbaar is, heeft de werkgroep de behoefte om in te zoomen op de Haagse situatie en om in kaart te brengen hoe de functie begeleiding in Den Haag is georganiseerd. 1.1 METHODE Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen is voor het algemene beeld gebruik gemaakt van landelijk verschenen rapporten over dit onderwerp. Voor specifiek de Haagse situatie zijn in de zomerperiode van 2011 interviews gehouden met verschillende zorgaanbieders in de stad. Bij de selectie van zorgaanbieders is vooral gekeken of aanbieders van alle doelgroepen die met de overheveling te maken krijgen vertegenwoordigd zijn en aanbieders die verschillende vormen van begeleiding aanbieden. Bij dit onderzoek zijn niet alle instellingen in de stad betrokken. Maar gelet op de typen en vormen van begeleiding geven de resultaten van dit onderzoek een algemeen beeld geven hoe de functie begeleiding er op dit moment eruit ziet. In bijlage I treft u een overzicht aan van de organisaties die bij deze inventarisatie betrokken zijn. Onderzoek voor de regio Haaglanden Stichting Meander en PJ partners doen een vergelijkbaar onderzoek voor de hele regio Haaglanden. Met hen heeft afstemming plaats gevonden. Dit om te voorkomen dat werk dubbel gedaan wordt en instellingen onnodig belast worden. De twee onderzoeken vullen elkaar aan

6 - 5 -

7 2 Begeleiding In dit hoofdstuk wordt een algemene beschrijving gegeven van de functie begeleiding die op dit moment vanuit de AWBZ gefinancierd wordt. 2.1 DE FUNCTIE BEGELEIDING IN DE AWBZ De functie begeleiding in de AWBZ 4 is bedoeld voor mensen met een somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking, of mensen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap, die matige of zware beperkingen hebben op het terrein van 5 : - sociale redzaamheid; - bewegen en verplaatsen; - psychisch functioneren; - geheugen en oriëntatie; - probleemgedrag. De functie extramurale begeleiding is gericht op het bevorderen, het behouden of het compenseren van zelfredzaamheid. Daarnaast is de functie bedoeld om te voorkomen dat mensen in een instelling opgenomen moeten worden of zich zouden verwaarlozen 6. De functie draagt eraan bij dat optimaal kunnen functioneren op diverse leefgebieden: zelfzorg, wonen, werken, financiën, vrije tijd, sociaal netwerk en contacten met instanties. De begeleiding ondersteunt vaak op het terrein van structuur en dagritme, maar omvat ook praktische hulp bij en overname van taken op het gebied van zelfzorg, huishouden en administratie. Extramurale begeleiding wordt meestal langdurig en laagfrequent aangeboden en is bedoeld om de situatie van de cliënt stabiel te houden. Soms is er sprake van kortdurende, intensieve individuele begeleiding. Dit is bijvoorbeeld het geval in de beginfase van een begeleidingstraject, bij crisissituaties en life events, of als zich een traumatische gebeurtenis heeft voorgedaan. Bij een deel van de doelgroep vervullen mantelzorgers een grote rol. Als de mantelzorg wegvalt, is intramurale opname vaak het enige alternatief. De begeleiding wordt in deze gevallen ook ter ontlasting van mantelzorgers ingezet, want het langdurige en intensieve beroep dat op hen wordt gedaan, leidt vaak tot overvraging DE OVERHEVELING VAN DE BEGELEIDING NAAR DE WMO De gedachte achter de overheveling van alle extramurale begeleiding vanuit de AWBZ naar de Wmo is dat gemeenten en hun situatie beter kennen dan de zorgkantoren. Bovendien past de extramurale begeleiding goed bij de verantwoordelijkheid die gemeenten al dragen voor de maatschappelijke ondersteuning van kwetsbare burgers, aldus het regeerakkoord. Omdat met lichte beperkingen in hun zelfredzaamheid geen begeleiding meer ontvangen door de pakketmaatregelen AWBZ, betreft de overheveling vooral met matige of zware beperkingen. De begeleiding voor mensen die niet zelf de regie kunnen voeren en die een indicatie hebben voor verblijf, blijft vanwege de verwevenheid met de intramurale setting, onder de AWBZ vallen. Dit geldt ook voor mensen die gebruik maken van het Volledig Pakket Thuis (VPT) 8. 4 De AWBZ- zorg omvat de volgende functies: persoonlijke verzorging, verpleging, begeleiding, behandeling, verblijf en kortdurend verblijf 5 CIZ Indicatiewijzer versie CIZ Indicatiewijzer versie Hengeveld M., Laan A. & Pansier-Mast, L. Verkennend onderzoek overheveling extramurale begeleiding (2011). Bureau HHM, Enschede. 8 Brief van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de tweede kamer. Programmabrief langdurige zorg (juni, 2011). Kenmerk DLZ/KZ-U

8 2.3 VORMEN VAN BEGELEIDING Onder de AWBZ wordt begeleiding in twee vormen aangeboden: - begeleiding individueel; - begeleiding in groepsverband. Het CIZ indiceert of men recht heeft op begeleiding individueel of begeleiding in groepsverband of een combinatie van beide. Begeleiding in groepsverband is voorliggend op begeleiding individueel als hetzelfde doel wordt beoogd, behalve als er medische contra-indicaties zijn voor begeleiding in groepsverband 9. In de tabel hieronder is een overzicht weergegeven van hoe de functie extramurale begeleiding geïndiceerd kan worden. Bij de indicatiestelling wordt rekening gehouden met het feit, dat de verschillende vormen van zorg niet op hetzelfde moment van de dag plaats kunnen vinden.. Daarnaast kan begeleiding in groepsverband ook geïndiceerd worden in combinatie met alle persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding individueel, die tijdens de begeleiding in groepsverband moet worden gegeven. Ook kan begeleiding naast de functie behandeling geïndiceerd worden. De functie kortdurend verblijf wordt in combinatie met begeleiding geïndiceerd om te kunnen logeren in een instelling. Tabel 2.1: Overzicht functiecategorieën extramurale begeleiding Functie categorie Functies in het indicatiebesluit BGI-sec BGI + PV/VP/BH BGG-sec BGG + PV/VP/BH BGI + BGG BGI + BGG + PV/VP/BH Alleen begeleiding individueel Begeleiding individueel in combinatie met een of meer van de functies persoonlijke verzorging, verpleging en behandeling Alleen begeleiding groep Begeleiding groep- in combinatie met een of meer van de functies persoonlijke verzorging, verpleging en behandeling Begeleiding individueel en begeleiding groep, geen andere functies Begeleiding individueel en begeleiding groep, in combinatie met een of meer van de functies persoonlijke verzorging, verpleging en behandeling KVB + (PV/VP/BH/BG) Kortdurend verblijf (maximaal drie etmalen per week) in combinatie met een of meer van de functies persoonlijke verzorging, verpleging, behandeling, begeleiding individueel en begeleiding groep Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV In het rapport van het CIZ Wie is de cliënt, hebben de onderzoekers/schrijvers cliëntportretten gemaakt van mensen uit verschillende doelgroepen die gebruik maken van de functie begeleiding. In dat rapport is een overzicht opgeven van typen van hulp die onder de functie begeleiding kunnen vallen. In tabel 2.2 is aangegeven welke vorm in ieder geval geïndiceerd kan worden bij elk van de genoemde typen hulp. Het overzicht is niet compleet, maar het geeft een indruk van hoe de functie in de praktijk uitgevoerd wordt. Tabel 2.2: Benamingen van hulp die onder de functie begeleiding kunnen vallen Benamingen functie begeleiding Vorm begeleiding Woonbegeleiding of Begeleid zelfstandig wonen (vanaf 18 jaar); Praktische pedagogische thuishulp (kinderen); Praktische pedagogische gezinsbegeleiding (PPG) (kinderen met verstandelijke beperking); Extra ondersteuning op basisschool en crèche; Dagprogramma voor kinderen vanaf 4 jaar die ontheffing van de leerplicht hebben; Begeleiding individueel Begeleiding individueel Begeleiding individueel Begeleiding individueel Kan begeleiding groep in combinatie met behandeling groep; deze vorm van zorg gaat waarschijnlijk helemaal over naar de functie behandeling 9 Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2011 bijlage 6 begeleiding. Kenmerk Z/VU

9 Begeleiding tijdens voortgezet speciaal onderwijs; Stages in een dagactiviteitencentrum voor jongeren afkomstig uit het speciaal (cluster)onderwijs; Thuisbegeleiding (voorheen: gespecialiseerde gezinsverzorging); Dagactiviteiten (DAC) voor GGZ klanten; Dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking (belevingsgericht/ontwikkelingsgericht/ arbeidgerelateerd); voorbeelden: kaarsenmakerij, eetcafé waar verstandelijk gehandicapten bedienen Logeerhuizen Speciale buitenschoolse opvang voor kinderen met een verstandelijke beperking die speciaal onderwijs volgen Zaterdagopvang voor kinderen met een verstandelijke beperking; Vrijetijdsactiviteiten voor kinderen/volwassenen met een verstandelijke beperking, zoals sport opmaatprojecten Ontmoetingsgroepen en ervaringsgroepen; Belevenis- en uitgaanscentrum voor ernstig verstandelijk beperkten; Vakantieactiviteiten voor verstandelijk gehandicapten; Activerende psychiatrische thuiszorg (langdurend); Inloophuizen; Vervoerskosten in relatie tot Begeleiding en medische noodzaak tot 12 jaar; altijd Begeleiding in hostels Begeleiding bij rehabilitatietrajecten voor verslaafden; Beschermd werken (dagactiviteiten Bron: Wie is de cliënt, CIZ rapportage; bewerking OIV Begeleiding individueel Begeleiding groep Begeleiding individueel Begeleiding groep Begeleiding groep Kortdurend verblijf in iedere geval in combinatie met begeleiding groep Begeleiding groep Begeleiding groep Begeleiding individueel Begeleiding groep Begeleiding groep Begeleiding groep Begeleiding individueel Inloop functie Vervoerskosten voor begeleiding groep Begeleiding groep/ begeleiding individueel Begeleiding groep Indien men is aangewezen op begeleiding groep gedurende een dagdeel in een instelling dan omvat de zorg tevens het vervoer naar en van de instelling wanneer dit medisch noodzakelijk is. 2.4 ZORGOMVANG De omvang van de functie begeleiding wordt vastgesteld in klassen, met daarin een bandbreedte in uren voor begeleiding individueel en in dagdelen voor begeleiding in groep. Een dagdeel staat gelijk aan maximaal 4 uur. Voor begeleiding individueel lopen de klassen op van 0 tot maximaal 24,9 uur per week. Voor begeleiding groep lopen de klassen op van 1 dagdeel tot en met maximaal 9 dagdelen. De zorgomvang voor de functie verblijf wordt geïndiceerd in etmalen (bijvoorbeeld klasse 3 is 3 etmalen per week)

10 Tabel 2.3: Klassen begeleiding individueel en begeleiding groep 10 Begeleiding individueel Begeleiding groep klasse 1: 0 1,9 uur per week klasse 1: 1dagdeel per week klasse 2: 2 3,9 uur per week klasse 2: 2 dagdelen per week klasse 3: 4 6,9 uur per week klasse 3: 3 dagdelen per week klasse 4: 7 9,9 uur per week klasse 4: 4 dagdelen per week klasse 5: 10 12,9 uur per week klasse 5: 5 dagdelen per week klasse 6: 13 15,9 uur per week klasse 6: 6 dagdelen per week klasse 7: 16 19,9 uur per week klasse 7: 7 dagdelen per week klasse 8: 20 24,9 uur per week klasse 8: 8 dagdelen per week klasse 9: 9 dagdelen per week Eigen bijdrage Per juli 2010 is een eigen bijdrage voor de begeleiding ingevoerd. De eigen bijdrage is bedoeld om mensen te stimuleren om na te gaan of zij de zorg echt nodig hebben. De eigen bijdrage voor begeleiding is ook ingevoerd uit het oogpunt van gelijkheid: ook voor andere vormen van AWBZ- zorg geldt een eigen bijdrage. De hoogte van de eigen bijdrage is afhankelijk van het inkomen, de samenstelling van het huishouden, de leeftijd en de zorg die men ontvangt. Het CAK berekent en incasseert de eigen bijdrage zorg zonder verblijf in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ZORG IN NATURA OF PERSOONSGEBONDEN BUDGET De cliënt heeft de keuze mogelijkheid om de leveringsvorm van de geïndiceerde AWBZ- zorg te bepalen. Men kan kiezen uit Persoonsgebonden budget (Pgb) 12 of zorg in natura (ZIN) 13 of een combinatie van de twee. Bij zorg in natura kan de cliënt maar bij één zorgaanbieder een specifieke functie (bijvoorbeeld begeleiding individueel of begeleiding groep) afnemen. Bij Pgb heeft de cliënt de mogelijkheid om één specifieke functie bij verschillende aanbieders af te nemen. 2.6 HET AANVRAAGPROCES ONDER DE AWBZ Hoe verloopt het werkproces begeleiding in de AWBZ? 1. Een burger/familielid, huisarts, een zorgaanbieder of een ziekenhuis meldt bij het CIZ dat er behoefte is aan ondersteuning van een burger met een beperking. 2. Het CIZ neemt een vragenlijst af bij de burger, bepaalt of er een voldoende zware grondslag is voor een AWBZ-indicatie en geeft ook aan wat de dominante grondslag is bij meervoudige problematiek. Het CIZ komt tot een indicatie begeleiding, doorgaans bestaande uit een bandbreedte van uren zorg die vergoed mogen worden. Dat kan zijn groepsbegeleiding, individuele begeleiding of een combinatie van beiden. 3. De burger heeft de vrijheid in het kiezen van zorg in natura, een persoonsgebonden budget en in de aanbieder van de zorg. De burger wordt door het Zorgkantoor geïnformeerd over een of meerdere instellingen die de burger zorg kan bieden. Dat betreft bij zorg in natura een instelling die is toegelaten tot het bieden van zorg onder de AWBZ. Bij een Pgb mag de burger zelf bepalen wie de zorg levert. 10 Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2011 bijlage 6 begeleiding. Kenmerk Z/VU Met een Pgb regelt de cliënt zelf zijn/ haar zorg. De cliënt bepaalt wie de zorgverlener wordt, hoe en op welke momenten men zorg krijgt. De cliënt is dan ook zelf verantwoordelijk over de administratie van de zorg. 13 Zorg in natura is de hulp die zorginstellingen leveren. De organisatie die de zorg levert, bepaalt hoe de cliënt de zorg krijgt waarvoor hij/ zij geïndiceerd is. De zorgaanbieder levert de zorg en regelt de administratie daaromheen

11 4. De burger kiest een zorgaanbieder. Die zorgaanbieder bepaalt in overleg met de burger de kwaliteit en/of aard van de gewenste ondersteuning (de prestatie) en declareert de kosten bij het zorgkantoor. Volumeafspraken en gemiddelde tarieven zorgen ervoor dat aanbieders niet alleen maar hoogwaardige zorg leveren. 5. Het CAK krijgt een melding van het indicatiebesluit en betaalt op voordracht van het zorgkantoor de zorgaanbieder voor de geleverde zorguren en int eventueel een eigen bijdrage bij de burger 14. Op bladzijde 11 is het bovengenoemde proces schematisch weergegeven. Voor onder de 18 jaar met psychiatrische- en gedragsproblemen indiceert Bureau Jeugdzorg de nodige zorg. Om de aanvragen voor AWBZ zorg te vergemakkelijken kunnen instellingen sinds 2009 (her)indicaties digitaal aanvragen via de zogenaamde standaard indicatieprotocollen. De zorg kan direct worden ingezet en steekproefsgewijs worden de indicaties achteraf door het CIZ getoetst. Het zorgkantoor houdt bij of de instellingen de zorg leveren die geïndiceerd is op basis van de indicatiebesluiten van de indicatiestellers en de registraties van de instellingen van de geleverde zorg. Dit wordt op individueel niveau gekoppeld aan het BSN nummer. Naast deze registraties op individueel niveau moeten instellingen aan het zorgkantoor verantwoording afleggen over de geleverde zorg in de vorm van individuele zorgplannen met doelen die aan de geleverde zorg gekoppeld zijn. Daarnaast moeten instellingen deze zorgplannen periodiek evalueren. De instellingen krijgen geld voor de geleverde zorg en niet voor de geïndiceerde zorg. Uit de gesprekken met de zorgaanbieders blijkt dat bij sommige zorgaanbieders de geleverde zorg en geïndiceerde zorg uiteen kunnen lopen. Vaak is dit inherent aan de beperkingen van de doelgroep. Veel instellingen geven aan dat zij bij het inplannen van medewerkers zoveel mogelijk rekening houden met de no show van. 14 AWBZ begeleiding in de praktijk kansen op kanteling en samenwerking. Uyl, den R. Hoenderkamp, J. Breed, M. & Oomens, B (2011). Radar, Amsterdam

12 Cliënt heeft zorg nodig Cliënt vult zelf het AWBZ aanvraagformulier in of krijgt ondersteuning van professionals bij het invullen van het formulier CIZ beoordeeld de aanvraag en indiceert zorg huisarts/professionele hulpverlener adviseert de cliënt AWBZ zorg Cliënt krijgt het CIZ besluit; cliënt kiest voor pgb of zorg in natura CIZ stuurt cliënt gegevens naar het zorgkantoor toe Wel indicatie Geen indicatie Geen AWBZ gefinancierde zorg Wel voorkeur voor instelling Cliënt meldt zich aan bij de instelling van voorkeur Geen voorkeur voor instelling Het zorgkantoor helpt de cliënt om een instelling te kiezen De zorginstelling geeft aan het zorgkantoor door dat zij zorg aan de desbetreffende cliënt gaan aanbieden Het CAK berekent de eigen bijdrage voor de geboden ondersteuning en int deze

13 3 Extramurale begeleiding in cijfers Dit hoofdstuk geeft een overzicht van het instellingen met een aanbod voor de functie begeleiding in Den Haag en in de regio Haaglanden. Daarna presenteren we cijfers over de Haagse situatie, zoals het met een indicatie voor AWBZ-zorg, extramurale zorg en extramurale begeleiding. 3.1 AWBZ- ZORGINSTELLINGEN MET EEN AANBOD VOOR DE FUNCTIE BEGELEIDING De functie van het zorgkantoor van de regio Haaglanden is belegd bij CZ-zorgverzekeraar. Op de website van CZ-zorgkantoren kan de bezoeker aan de hand van een keuzemenu overzichten krijgen van instellingen die AWBZ-zorg aanbieden, uitgesplitst naar functies. In de tabel hieronder is te zien hoeveel instellingen in de regio Haaglanden en specifiek in Den Haag de functie begeleiding aanbieden. Wel dient opgemerkt te worden dat veel instellingen meerdere locaties hebben. Dat is niet opgenomen in de tabel. Zo zijn er in de regio Haaglanden 56 instellingen die begeleiding in groepsverband aanbieden. Een groot deel van deze instellingen is in Den Haag gevestigd. In de regio Haaglanden zijn meer dan 90 instellingen die kortdurend verblijf aanbieden. Onder deze categorie vallen de meeste verzorgings- en verpleeghuizen. Tabel 3.1: instellingen met AWBZ zorg in regio Haaglanden en in Den Haag, uitgesplitst naar type begeleiding begeleidingsvorm instellingen in regio Haaglanden Instellingen waarvan in Den Haag Begeleiding individueel Begeleiding in groep Kortdurend verblijf (logeren) Bron: bewerking OIV 3.2 INDICATIES VOOR AWBZ-ZORG Wij maken in dit rapport gebruik van de beschikbare cijfers over AWBZ-zorg. De gepresenteerde cijfers hebben betrekking op cijfers die vanuit het CIZ beschikbaar zijn gesteld. Het CIZ indiceert voor alle doelgroepen de nodige AWBZ-zorg, behalve voor de doelgroep jongeren (0-17 jaar) met psychiatrische problematiek. Voor deze doelgroep indiceert Bureau jeugdzorg de nodige AWBZ-zorg. In dit rapport ontbreken dus de cijfers van de door Bureau Jeugdzorg geïndiceerde AWBZ-zorg. Het CIZ heeft in 2011 op gemeentelijk niveau basisrapporten beschikbaar gesteld over de geïndiceerde AWBZ-zorg. Uit de Haagse rapportage blijkt dat op 1 januari in Den Haag een geldige indicatie hebben voor AWBZ-zorg. Hierbij gaat het dus om alle functies van AWBZ. Dit hoeft niet overeen te komen met het dat daadwerkelijk zorg consumeert. Dit komt doordat een indicatie kunnen hebben zonder er gebruik van te maken. Daarnaast ontstaat een verschil doordat in een andere gemeente hun zorg consumeren dan waar zij wonen. Bijvoorbeeld kinderen die in een buurgemeente naar de dagopvang gaan 15. Tabel 3.2: in Den Haag met een geldige indicatie voor AWBZ- zorg op 1 januari 2010, 1 juli 2010, 1 januari 2011 Locatie 1-jan-10 1-jul-10 1-jan-11 Den Haag Regio Haaglanden Nederland Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV 15 Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, 2011, CIZ 12

14 Circa 3% van de in Nederland met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg, woont in de gemeente Den Haag. De Haagse vormen tweederde van het totaal in de Regio Haaglanden met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg. Figuur 3.1: Aandeel Haagse met een geldige indicatie voor AWBZ- zorg, in procenten 80,0 70,0 67,4 67,8 67,9 60,0 50,0 40,0 30,0 Regio Haaglanden Nederland 20,0 10,0 0,0 2,9 2,9 2,9 1-jan-10 1-jul-10 1-jan-11 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV 3.3 CLIËNTEN MET EXTRAMURALE INDICATIES Op 1 januari 2011 hebben Haagse een geldige indicatie voor extramurale zorg. Dat is de helft van alle met een geldige indicatie voor AWBZ- zorg (tabel 3.3). Tabel 3.3: Cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ- zorg uitgesplitst naar extramurale en intramurale indicatie, 1 januari 2011, in Den Haag Type indicatie Aandeel Extramurale indicatie ,9% Intramurale indicatie ,1% Totaal indicatie AWBZ- zorg ,0 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV In tabel 3.4 is te zien dat ongeveer driekwart van de Haagse met een indicatie voor extramurale zorg, heeft aangegeven de zorg bij voorkeur in de vorm van zorg in natura ontvangen. Tabel 3.4: Aandeel met een geldige extramurale indicatie voor AWBZ zorg, naar voorkeursvorm, op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag Voorkeursleveringsvorm 1-jan-10 1-jul-10 1-jan-11 Zorg in natura (ZIN) 73,3% 71,7% 72,1% Persoonsgeboden budget (Pgb) 21,2% 22,8% 22,5% PGB+ZIN 5,3% 5,4% 5,3% Onbekend 0,2% 0,1% 0,1% totaal 100% 100% 100% Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ 13

15 3.4 CLIËNTEN MET EXTRAMURALE BEGELEIDING Ongeveer 60% van het totaal Haagse met een extramurale indicatie heeft een indicatie van extramurale begeleiding. Het met een indicatie voor extramurale begeleiding vormt ongeveer 30% van het totaal indicaties voor AWBZ-zorg in Den Haag. Tabel 3.5: Cliënten in Den Haag met een geldige indicatie voor extramurale begeleiding op 1 januari 2010, 1 juli 2010, 1 januari 2011 Locatie 1-jan-10 1-jul-10 1-jan-11 Extramurale begeleiding Aandeel extramurale begeleiding van de totale extramurale indicaties 55,4% 57,3% 58,2% Aandeel extramurale begeleiding van de totale AWBZ-zorg Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV 27,1% 28,7% 29,1% 14

16 Kijken we naar de CIZ- indicaties voor extramurale begeleiding dan zien we dat de grootste groep mensen zijn met een psychiatrische stoornis. Vier op de tien heeft een indicatie voor begeleiding met als dominante grondslag psychiatrie. Mensen met verstandelijke handicap en mensen met psychogeriatrische problematiek komen relatief gezien ook vaak voor. Figuur 3.2: Aandeel met een indicatie voor begeleiding van alle met een indicatie voor extramurale zorg in Den Haag, uitgesplitst naar cliëntgroepen Lichamelijke handicap 7,8 7,8 7,7 Zintuigelijke handicap 2,3 2 2,1 Verstandelijke handicap 18 jaar en ouder 12,3 11,4 10,2 Verstandelijke handicap 0-17 jaar 8,1 8,3 8,7 Psychaitrische stoornis 18 jaar en ouder 40,8 39,8 38,4 Psychiatrische stoornis 0-17 jaar 0,2 0,1 0,3 Psychogeriatrische problemantiek 65 jaar en ouder Somatische aandoening/beperking 75 jaar en ouder 9,9 10,3 10,5 8,2 9,6 11,1 Somatische aandoening/beperking jaar 3,8 4,2 4,5 Somatische aandoening/beperking 0-64 jaar 6,5 6,5 6, Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV 01-jan jul jan-11 Individuele begeleiding wordt relatief gezien het meest geïndiceerd. In 35% van de indicaties voor begeleiding wordt alleen begeleiding individueel geïndiceerd. Indicatie voor begeleiding individueel in combinatie met persoonlijke verzorging, verpleging en behandeling komt relatief gezien ook vaak voor. Figuur 3.3: Cliënten in Den Haag met indicatie voor begeleiding uitgesplitst naar functie categorie 8% 11% 7% 8% 11% 20% 35% BGI-sec BGI+PV/VP/BH BGG-sec BGG+PV/VP/BH BGI+BGG (sec) BGI+BGG+PV/VP/BH KVB (+ PV/VP/BH/BG) Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV Voor afkortingen zie tabel

17 In de figuur hieronder is te zien dat meer dan 40% van alle geïndiceerde zorg voor begeleiding individueel geïndiceerd is voor mensen (18 jaar en ouder) met psychiatrische problematiek. Begeleiding in groep wordt ook het meest geïndiceerd voor deze doelgroep. Op zich is dat wel logisch aangezien de cliëntgroep met een psychiatrische problematiek de grootste groep is die een indicatie heeft voor begeleiding. Kortdurend verblijf (logeren) wordt het meest geïndiceerd voor kinderen/ jongeren met een verstandelijke beperking. Figuur 3.4: de verhouding tussen verschillende cliëntgroepen met een indicatie voor begeleiding uitgesplitst naar type begeleiding Lichamelijke handicap 9,4 7,5 14,4 Zintuigelijke handicap 1,4 1,6 2,5 Verstandelijke handicap 18 jaar en ouder 15,8 12,4 13,0 Verstandelijke handicap 0-17 jaar 7,4 13,5 38,7 Psychaitrische stoornis 18 jaar en ouder 2,8 24,8 43,7 Psychiatrische stoornis 0-17 jaar 0,8 0,2 0,2 Psychogeriatrische problemantiek 65 jaar en ouder 12,0 11,4 16,1 Somatische aandoening/beperking 75 jaar en ouder 5,3 6,6 10,8 Somatische aandoening/beperking jaar Somatische aandoening/beperking 0-64 jaar 1,6 2,5 5,3 6,0 5,8 6,4 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 50,0 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV Begeleiding individueel Begeleiding groep Kortdurend verblijf 16

18 4 Begeleiding in de praktijk In dit hoofdstuk schetsen we hoe de functie begeleiding in de praktijk eruit ziet. Dat doen we door per doelgroep cijfers te presenteren over het met een indicatie. Per doelgroep geven weer hoe de functie begeleiding er in het algemeen uit ziet. Dit doen we door gebruik te maken van een landelijk verschenen onderzoek. Tenslotte sluiten we af met verdieping van de Haagse situatie op basis van gesprekken met zorgaanbieders. Door de gebruikte indeling van doelgroepen is jeugd niet zodanig als een doelgroep gedefinieerd. Informatie over jeugd is te vinden vooral in paragraven 4.6 en 4.9. In dit rapport geen cijfers van Bureau Jeugdzorg gepresenteerd. Daardoor geeft dit rapport niet een volledig beeld over de situatie van jeugd. Wij verwijzen voor dit gedeelte naar het onderzoek van de St. Meander en PJ partners (pagina 4), die Bureau Jeugdzorg wel zou betrekken met hun onderzoek. 4.1 GESPREK MET DE MO ZAAK Uit een oriënterend gesprek met medewerkers van de MO zaak 16 is een zaken naar voren gekomen. Hieronder worden de belangrijkste zaken beschreven die tijdens het gesprek naar voren zijn gekomen. Een voorwaarde om aanspraak te kunnen doen op de AWBZ is dat er een diagnose van een ziekte vastgesteld moet zijn. Men moet bijvoorbeeld de diagnose depressie of dementie hebben. Het doel van AWBZ begeleiding is het bevorderen van de zelfredzaamheid. Doelgroep Er zijn op dit moment drie relatief grote groepen die gebruik maken van de functie begeleiding vanuit de AWBZ. Het gaat om mensen met diagnoses psychiatrische stoornissen, verstandelijke handicap en dementie. Er zijn daarnaast nog twee kleinere groepen: mensen met zintuiglijke handicap (visuele- en gehoorbeperkingen) en mensen met lichamelijke handicap of somatische aandoeningen. De groep die op dit moment gebruik maakt van de functie begeleiding is een groep die al bekend is in het professionele circuit. Vaak doen de professionals aanvraag namens de cliënt voor de functie begeleiding. Dit maakt dat deze groep in iedere geval gemakkelijk te herkennen is. Wat professionals aanvragen voor indicatie, wordt ook vaak door het CIZ geïndiceerd. De rol van de behandelaar is een aandachtspunt. De behandelaar bekijkt welke vorm van zorg de cliënt nodig heeft en vervolgens onderzoekt de behandelaar hoe deze vorm van hulp gefinancierd kan worden. Hierdoor kan het voorkomen dat, wat de behandelaars vragen meer past bij behandeling dan bij begeleiding. Een voorbeeld dat is genoemd is zwemmen met dolfijnen. Voor autistische kinderen kan dat goed zijn. Ze kunnen hierdoor beter leren communiceren, waardoor de zelfredzaamheid van het kind vergroot wordt. Maar zwemmen met dolfijnen is een vorm van creatieve therapie en past dus meer bij behandeling dan bij begeleiding. De grens tussen behandeling en begeleiding is in dit soort gevallen diffuus. Een belangrijk verschil tussen begeleiding en behandeling is dat men bij de functie begeleiding niet ingrijpt in het ziekteproces. Dit gebeurt wel bij behandeling. Bij begeleiding gaat het om afgebakende taken, handelingen die van te voren besproken worden om te gaan doen. Zoals een dag- en nachtritme aanbrengen of hulp bij de administratie. Vanuit de functie begeleiding is ook respijtzorg mogelijk. Hiervan wordt vooral gebruik gemaakt door kinderen die logeren in logeerhuizen. Eens in de twee weken gaan kinderen met een beperking logeren in een logeerhuis zodat ouders en eventueel broers en/of zussen ontlast worden. Het gaat vooral om kinderen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische stoornissen, zoals ADHD. 16 Sinds januari 2011 is de divisie MO van het CIZ zelfstandig geworden: de MO-zaak. De MO- zaak kan onder andere gemeenten ondersteunen bij de uitvoering van maatschappelijke ondersteuning. Zij kunnen bijvoorbeeld advies geven op het gebied van Wmo en AWBZ. 17

19 Keuze tussen begeleiding individueel of in de groep Begeleiding in groepsverband is goedkoper dan begeleiding individueel. Bij het indiceren van zorg wordt eerst gekeken of begeleiding in groepsverband geschikt is om de gestelde doelen te behalen. Als dat het niet het geval is, wordt gekeken of begeleiding individueel geschikt is. De duur van de afgegeven indicatie is afhankelijk van het ziektebeeld en groepen. Bijvoorbeeld dementie is een ziekte waar geen sprake is van een volledig herstel; men wordt immers niet beter, maar alleen maar slechter. Begeleiding is dan gericht op het stabiliseren en het leren omgaan met dementie. Vaak wordt een indicatie voor drie jaar afgegeven. Bij verlenging wordt een indicatie voor 5 jaar afgegeven. Mocht in de tussentijd de situatie van de cliënt slechter worden, dan kijkt men of meer zorg geïndiceerd kan worden. Voor mensen met dementie wordt dagbesteding geïndiceerd. Pas als de dementerenden onrustig worden in de groep, wordt begeleiding individueel geïndiceerd. 4.2 BEGELEIDING INDIVIDUEEL EN BEGELEIDING GROEP IN DEN HAAG In tabel 4.1 zien we het totaal in Den Haag met een indicatie voor begeleiding individueel en het gemiddelde uren zorg per week. Op 1 januari 2011 hebben bijna een indicatie voor begeleiding individueel met gemiddeld 3,8 uur per week 17. Tabel 4.1: met begeleiding individueel en het gemiddelde uren begeleiding individueel per week, op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag 1 januari juli januari 2011 met BGI uren BGI met BGI uren BGI met BGI uren BGI Totaal in Den Haag , , ,8 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ In Den Haag hebben op 1 januari een indicatie voor begeleiding groep met een gemiddelde van 5,6 dagdelen per week. Tabel 4.2: met begeleiding groep en het gemiddelde dagdelen begeleiding groep per week op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag 1 januari juli januari 2011 Cliëntgroep met BGG dagdelen BGG met BGG dagdelen BGG met BGG dagdelen BGG Totaal in Den Haag , , ,6 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ 4.3 EEN VERKENNEND ONDERZOEK NAAR DE OVERHEVELING DOOR BUREAU HHM Bureau HHM heeft een verkennend onderzoek gedaan naar de overheveling van extramurale begeleiding naar de Wmo 18. De onderzoekers hebben op basis van een vergelijkbaar beperkingenbeeld of eenzelfde aard van de begeleiding groepen samengevoegd. Dat heeft 17 het met recht op een specifieke functie zoals begeleiding individueel of begeleiding groep is berekend op basis van de geldigheid van het indicatiebesluit. De geldigheidsduur van een functie valt echter niet altijd samen met die van het indicatiebesluit (andere functies kunnen langer geldig zijn). Hierdoor kan het met uitstaand recht o een specifieke functie licht overschat worden, met name bij de functies met een kortere gemiddelde geldigheidsduur, zoals begeleiding. 18 Hengeveld M., Laan A. & Pansier-Mast, L. Verkennend onderzoek overheveling extramurale begeleiding (2011). Bureau HHM, Enschede. 18

20 geleid tot een indeling in zes groepen, in plaats van de tien groepen van het CIZ. Het gaat om de volgende groepen: 1. Ouderen met somatische of psychogeriatrische problematiek (SOM 65+/ PG 65+); 2. Volwassenen met psychiatrische problematiek (PSY/PS>18jr); 3. Mensen met een verstandelijke beperking (VG); 4. Mensen met een zintuiglijke beperking (ZG); 5. Mensen met een lichamelijke beperking of chronische ziekte (SOM 0-64jr, LG); 6. Jongeren met psychiatrische problematiek in combinatie met opvoed- en opgroeiproblemen (PSY <18jr). In het volgende deel van het rapport worden per cliëntgroep de bevindingen van het verkennende onderzoek van het onderzoeksbureau HHM weergegeven, aangevuld met de Haagse cijfers over het indicaties voor begeleiding en een beschrijving van de Haagse situatie op basis van gesprekken met aanbieders uit Den Haag. 4.4 OUDEREN MET SOMATISCHE OF PSYCHOGERIATRISCHE PROBLEMATIEK Beschrijving vanuit het HHM onderzoek Kenmerken, beperkingen van de cliënt De hebben een somatische of psychogeriatrische grondslag. De cliëntgroep bestaat uit mensen ouder dan 65 jaar, die door toenemende ouderdomsklachten en/of dementie ondersteuning nodig hebben in hun zelfredzaamheid. De leeftijdsaanduiding is 65+, maar een groot deel van de is ver boven de 65 jaar (in veel gevallen ouder dan 80 jaar). In veel situaties is zelfstandig wonen alleen nog mogelijk dankzij de aanwezigheid van de partner. In verhouding tot zorg in natura komen Pgb s niet veel voor. Binnen deze groep kan onderscheid worden gemaakt naar ouderen met voornamelijk somatische problematiek en ouderen bij wie de psychogeriatrische problematiek op de voorgrond staat. Individuele begeleiding Individuele begeleiding richt zich vooral op hulp bij of overname van regelvermogen en praktische zaken. In de praktijk komen we de volgende voorbeelden tegen: hulp bij het organiseren van dagstructuur; hulp bij overzicht houden op administratie; hulp bij het organiseren van het huishouden; hulp bij het orde houden in de financiën; begeleiding bij ziekenhuisbezoek. De inzet van begeleiding draagt bij aan het zelfstandig kunnen blijven wonen, maar heeft ook een signalerende/preventieve werking. In het geval van palliatieve terminale zorg richt de begeleiding zich op de kwaliteit van leven in de terminale fase, het doorspreken van de uitvaart- of crematieplechtigheid en het begeleiden van familie bij het omgaan met hun verwanten. Groepsbegeleiding De groepsbegeleiding die ontvangen is vooral gericht op het bieden van structuur en daginvulling, het in stand houden van vaardigheden en het aangaan van sociale contacten. De begeleiding kent verschillende doelstellingen: Het ontlasten van mantelzorgers, waardoor de cliënt langer thuis kan blijven wonen. Het activeren van nog aanwezige functies, zowel fysiek als mentaal. Dit draagt ook bij aan de mogelijkheid om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Het bieden van een veilige omgeving waarin sociale contacten en activiteiten kunnen plaatsvinden. Vervoer is voor het merendeel van de noodzakelijk om naar de groepsbegeleiding te kunnen komen 19

21 Andere zorg en/of ondersteuning AWBZ: persoonlijke verzorging, soms verpleging; Wmo: hulp bij het huishouden, vervoer, woningaanpassingen; mantelzorg: partner, kinderen, neven/nichten, buren; vrijwilligers: in aanvulling op begeleiding door professionals worden soms vrijwilligers ingezet bij activiteiten Haagse cijfers voor mensen met een indicatie In Den Haag hebben op 1 januari ouderen een geldige indicatie voor begeleiding individueel. De grootste groep hiervan valt onder de groep met een psychogeriatrische grondslag met een indicatie van gemiddeld 1,9 uur per week. Voor 75 plussers met een somatische grondslag wordt gemiddeld 9,1 uur per week geïndiceerd. Dat is veel hoger dan het Haagse gemiddelde van 3,8 uur per week (staat niet in de tabel). Tabel 4.3: met begeleiding individueel en het gemiddelde uren begeleiding individueel per week op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag 1 januari juli januari 2011 Cliëntgroep met BGI uren BGI met BGI uren BGI met BGI uren BGI SOM jaar 124 8, , ,3 SOM 75 jaar en ouder 319 8, , ,1 PG 65 jaar en ouder 510 2, , ,9 Totaal 953 5, , ,5 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV Ook bij de indicatie begeleiding groep is de groep met een psychogeriatrische grondslag de grootste groep. Tabel 4.4: met begeleiding groep en het gemiddelde dagdelen begeleiding groep per week op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag 1 januari juli januari 2011 Cliëntgroep met BGG dagdelen BGG met BGG dagdelen BGG met BGG dagdelen BGG SOM jaar 152 5, , ,2 SOM 75 jaar en ouder 357 5, , ,4 PG 65 jaar en ouder 414 6, , ,2 totaal 923 5, , ,8 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV In verhouding met het indicaties voor begeleiding groep en individueel wordt kortdurend verblijf (logeren) niet zo vaak geïndiceerd. 20

22 Tabel 4.5: met kortdurend verblijf en het gemiddelde etmalen kortdurend verblijf per week op 1 januari 2010, 1 juli 2010 en 1 januari 2011, in Den Haag 1 januari juli januari 2011 Cliëntgroep met KVB etmalen KVB met KVB etmalen KVB met KVB etmalen KVB SOM jaar 13 1,5 9 1,4 8 1,5 SOM 75 jaar en ouder 41 1,7 39 1,6 33 1,6 PG 65 jaar en ouder 65 1,8 68 1,7 60 1,7 Totaal 119 1, , ,7 Bron: Basisrapportage AWBZ gemeente Den Haag, CIZ; bewerking OIV Van alle vormen van geïndiceerde zorg voor ouderen geldt dat begeleiding in groepsverband het meest geïndiceerd wordt Verdieping Haagse situatie Cardia Cardia is een zorginstelling die alle AWBZ functies aanbiedt; van extramurale zorg tot en met intramurale opname. Cardia heeft in de gehele regio vier locaties, waarvan drie in Den Haag. Als het gaat om de functie extramurale begeleiding, dan biedt Cardia zowel begeleiding individueel als begeleiding in groepsverband. Begeleiding individueel Begeleiding individueel wordt bij de mensen thuis aangeboden. De doelgroep die hiervan gebruik maakt, is zeer divers, van mensen met psychiatrische achtergronden, beginnende dementie, alcoholmisbruik tot lichamelijk en zintuiglijke handicaps. De leeftijd is erg gevarieerd. De doelgroep is jonger dan de mensen die begeleiding groep hebben bij Cardia. Op dit moment hebben ongeveer 10 begeleiding individueel voor gemiddeld 3-6 uur per week. De individuele begeleiding is gericht op: - het aanbrengen van structuur in de thuissituatie. Een voorbeeld is het aanleren om s avonds te eten. Daarvoor moet bedacht worden wat er gegeten wordt en dat hiervoor boodschappen moeten worden gedaan en dat er gekookt moet worden. - het aanbrengen van regie in eigen leven; hoe richt je je huishouden in en alles wat erbij hoort ; - het ondersteunen bij administratie. Vooral mensen met psychiatrische problemen maken een chaos van hun administratie; - het meegaan naar een organisatie als er iets geregeld moet worden. - iedere keer peptalk : Dit moet er gebeuren en we gaan het zo en zo doen ; - een soort vangnet. De toestand van de cliënt in de gaten houden en signaleren of hij zij lichamelijk of psychisch achteruit gaat. Hiervoor wordt er steeds overlegd met andere hulpverleners die bij de cliënt betrokken zijn; Doelgroep De groep die individuele begeleiding krijgt is kleiner is geworden. Dat heeft te maken met verscherping van de indicaties. Daarnaast hebben mensen met psychosociale achtergronden geen recht meer op AWBZ- zorg. Hierdoor bestaat de indruk dat een groep tussen wal en schip is geraakt. Op dit moment wordt bijna nooit alleen de functie begeleiding geïndiceerd. Vaak wordt de functie begeleiding in combinatie met verzorging en verpleging afgegeven. Terwijl niet iedereen verzorging en verpleging nodig heeft, maar wel de individuele begeleiding in combinatie met huishoudelijke zorg. 21

23 Op dit moment is deze doelgroep voor de AWBZ een lichte groep, maar het zijn juist de schrijnende gevallen, zonder vangnet en zonder familie, die vereenzamen, Deze zijn aangewezen op een maaltijdvoorziening, maatjesprojecten of welzijnsvoorzieningen. Maar ook de weg daar naartoe weten zij lang niet altijd te vinden en de drempel is voor hen vaak veel te hoog. Vaak zijn het zorgmijders. Het is ook de groep die geen gebruik maakt van de dagstructuringsvoorzieningen die er naar aanleiding van de pakketmaatregelen zijn gekomen. Begeleiding groep Begeleiding in groepsverband is bij Cardia de dagverzorging/ dagopvang. De gefinancierde functie vanuit de AWBZ is begeleiding groep integraal. Dus de begeleiding in groepsverband bevat alle vormen van persoonlijke verzorging en verpleging die tijdens dagverzorging/ dagopvang moeten worden gegeven. Standaard wordt een warme maaltijd geserveerd. Indien vervoer nodig is om naar de opvang te kunnen komen, dan wordt vervoer geïndiceerd bij de functie begeleiding groep. Begeleiding in groepsverband is gericht op: - het aanbrengen van structuur in het leven van mensen. Doordat de mensen naar de locatie komen ontstaat een dag- en nachtritme; ze moeten tijdig opstaan, eten en naar de lokatie komen; het wordt een soort vervanging van het werkritme. Vooral voor mensen die een paar dagen per week komen. Hoe vaak ze komen is afhankelijk van de indicatie. Als mensen achteruit gaan, komt het vaak voor dat zij geen structuur meer in hun leven hebben. Uit zichzelf ondernemen ze dan niets meer, waardoor ze nog harder achteruit gaan. (Hier wordt altijd wel rekening meegehouden bij het toekennen van indicatie); - geheugentraining; - activiteiten doen; - beweging; wandelen naar buiten; - respijtzorg; om mantelzorgers te ontlasten. Mantelzorgers kunnen dan, doordat de zorgvrager naar de opvang gaat, andere dingen gaan doen. Respijtzorg is een neveneffect van het feit dat mensen naar de opvang gaan, maar het is heel belangrijk om zorg vol te kunnen houden. Cardia heeft een ontmoetingscentrum, waarin ook dagopvang aangeboden wordt. Alleen is de setting anders. Het neveneffect om de mantelzorger te ontlasten is daar veel belangrijker. Er is een speciaal aanbod voor de mantelzorger. De financiering van bezoekers van het ontmoetingscentrum met een indicatie vanuit de AWBZ is hetzelfde als van de reguliere dagopvang. Daarnaast is er een grote groep, die nog geen indicatie heeft en op basis van Wmo subsidie (dagstructuur) gebruikmaakt van het ontmoetingscentrum. Doelgroep De gemiddelde leeftijd is 80 jaar. Veel voorkomende ziektebeelden onder de bezoekers zijn beginnende dementie, visuele-, gehoor- en andere ouderdom gerelateerde aandoeningen. Bij de diagnose dementie is er vaak meer zorg nodig is dan alleen begeleiding. Vaak wordt een zorgzwaartepakket (ZZP) afgegeven. Dit houdt in een indicatie voor intramurale zorg inclusief opname. Dat is sinds een jaar mogelijk. Ook als de cliënt geen opnamewens heeft, geeft het CIZ een ZZP af. Bij die niet intramuraal opgenomen willen worden, wordt alleen het element begeleiding uit het ZZP verzilverd door Cardia. Op het moment van het interview maken ongeveer 40 gebruik van de dagopvang. Sommigen komen vier dagen in de week, dit vaak als overbrugging naar intramuraal wonen. komen twee dagen in de week. De groep die extramurale begeleiding ontvangt in verhouding met de gehele populatie De groep die individuele begeleiding krijgt, valt niet te vergelijken met de gehele populatie van Cardia. Het betreft immers een andere doelgroep. Deze doelgroep is niet gangbaar voor een verzorgingshuis. De groep die begeleiding in groepsverband krijgt, heeft minder zware beperkingen dan de gehele populatie van Cardia. Deze groep woont immers nog zelfstandig! Het komt tamelijk vaak voor dat een deelnemer in de groep eigenlijk intramuraal zou moeten wonen, maar dat (nog) niet wil. Het gaat om het opgeven van je vrijheid en afstand nemen van je eigen huis en dat in ruilen voor een kamer. Ook het besef dat dit de laatste woonplek is, speelt een rol. 22