Kinderspel is wetenschap in de zandbak

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kinderspel is wetenschap in de zandbak"

Transcriptie

1 Research group River and delta morphodynamics Kinderspel is wetenschap in de zandbak Maarten G. Kleinhans

2 Dit verhaal Wat doe ik als wetenschapper inhoud aanpak Wat hebben we uitgetest op scholen aanpak met alle leerlingen (ook plusklas) aanpak met leerkrachten Wat kunnen leerkrachten nu gaan doen

3 vlechtend overgangstype google earth meanderend

4 Onze zandbak: de Eurotank (in Utrecht) Flow youtube: meanderende modder

5

6 google mars Delta s Kraal et al., Nature (2008) Hauber et al. (accepted) zie google earth en mars

7 Phoenix lander ziet waterijs sublimeren (2008)

8 Kleinhans et al EPSL

9 de Villiers et al., 2013

10 De Villiers, Kleinhans & Postma in prep zie ook

11 Spelen met water en zand zelf voelen begrip!

12 De clou: begrip onderwijzen zelf laten ontdekken! motivatie door wauw/getsie aha motivatie door toepassing en relevantie belichaamde kennis geen kant-en-klare proefjes met voorgekookte uitkomst

13 Aanwijzen en benoemen

14

15 Zelf onderzoek doen Wat wil je weten? Is het wat je had verwacht? Wat is het resultaat? Hoe denk je dat het zit? Hoe ga je het onderzoeken? Uitvoeren

16 Ontwerp bak Ontwerp ondergrond Ontwerp waterkringloop

17 Hypothesen testen

18

19 Kijken en tekenen wat je ziet. Stroomsnelheid meten Debiet meten (hoeveelheid)

20

21 Vindplaats Klokbeker Ermelo

22

23 Leerkrachten schakelen zelf door de empirische cyclus laten pannenkoeken bakken COLU (Vindplaatsonderzoek) altijd wetenschappers aanwezig ook mijn studenten en promovendi

24

25

26 Wrijving Lessen onderzoekend leren voor middenbouw en bovenbouw basisonderwijs Hester Kleinhans De Ontdekkingsreis Maarten Kleinhans Universiteit Utrecht, De Jonge Akademie In het kader van het talentenkracht vindplaatsproject Uitwerking mede mogelijk gemaakt door Wetenschapsknooppunt Utrecht en De Jonge Akademie

27 Glijbanen Een les onderzoekend leren voor middenbouw en bovenbouw basisonderwijs met toelichting voor leerkrachten Hester Kleinhans De Ontdekkingsreis

28 4. Onderzoek uitvoeren Volg je onderzoeksplan Werk nauwkeurig Probeer verschillende dingen uit Schrijf al je waarnemingen en meetresultaten op

29 Tips en Trucs start met klassikale les onderzoekscyclus pannekoeken bakken (voorbeeld, virtueel) glijbaan (met heel kort practicum) doe eerst zelf met docententeam (bak gekke cakes?) start simpel: eigen belevingswereld docent Eén lesuur is te kort voor afgeronde w&t les met eigen onderzoek door kinderen Neem langer de tijd Splits de les op (bv. tussen stap 3&4) Focus op een aantal stappen en benoem dit Tweetallen werken meestal het beste Nabespreken is essentieel

30 Het onderzoek werkt! als: enkelvoudige uitgepelde vraag Niet: Hoe is het zonnestelsel ontstaan? Maar: Waar kwam het materiaal vandaan? Hoe blijven de planeten om de Zon draaien? één variabele verandert (controle) Niet: welke gaat het hardste? Maar: glijdt een blok met een vilten onderkant sneller op schuurpapier of op een gladde plank.

31

32

33 Hulp bij vragen uitpellen

34 Betere vragen: taxonomie van Bloom

35 Juliëtte Walma-van der Molen

36 Opbrengsten Kinderen ervaren dat wetenschap veel meer is dan de auto van je vader of de technisch lego van je broer. Kinderen leren om vragen over de wereld specifiek te maken leren taal (en rekenen) specifiek inzetten. Leerkrachten leren weer leren (en kinderen blijven leren)

37 Zonde van de tijd? W&T is oriëntatie op wereld en jezelf begrijpen materiële werkelijkheid herkennen van eigen talenten eigen keuzes maken en posities bepalen +taalontwikkeling ervaring versterkt aangereikte woorden+begrippen informatie ordenen, argumenteren, logisch redeneren verslag uitbrengen, uitleggen, presenteren +rekenen noodzaak tot oplossen probleem in W&T geeft motivatie om iets uit te kunnen rekenen

38

39 Leerkrachten: opleiden+professionaliseren Attitude ten opzichte van W&T Onderzoekende houding Beeldvorming bij bs kinderen Onderzoekcyclus Denkvaardigheden (hogere-orde, creatief, metacognitie en reflectie) GEEN receptlessen Juliëtte Walma-van der Molen

40 Resultaten effectstudie: attitudemeting onder leerkrachten Professionele Attitude Cognitie Belang Affect Plezier Gevoel van controle Self-efficacy Moeilijkheid Vrees Context afh. Gender = Significante verbetering op post-test in alleen experimentele groep = Niet significante verbetering op post-test in alleen experimentele groep Juliëtte Walma-van der Molen

41 liep, loopt, gaat lopen De Jonge Akademie on Wheels: VO www. praktijk.nu KNAW commissie adviezen aan OCW Vindplaatsonderzoek (PBT, COLU) Wetenschapsknooppunten (PBT, KNAW) materialen, contacten, uitwisselingen meer betrokkenheid wetenschappers

42 Kortom (1) zelf onderzoeken (eerst leerkracht, dan ll) ervaring begrip (niet feitjes) koppel aan taal en rekenen eigenaarschap stel vragen: onderzoekende houding maar heb geen antwoorden (zeker niet internet) geen gesloten recept-matige proefjes.nl, geen circus-acts ontwerp- en onderzoekscyclus

43 start simpel: Kortom (2) bak pannenkoeken waarom ei? pel uit die vraag! controleproef begin met eigen hobby doe natuurwetenschap, geen social science wetenschapsknooppunten bij alle universiteiten materialen graag alleen gebruiken als je het echt zelf snapt... professionalisering + hulp vanuit UU mogelijk

Kleine onderzoekers in de zandbak van een aardwetenschapper

Kleine onderzoekers in de zandbak van een aardwetenschapper Faculty of Geosciences River and delta morphodynamics Kleine onderzoekers in de zandbak van een aardwetenschapper Maarten G. Kleinhans www.geo.uu.nl/fg/mkleinhans Dit verhaal rivieren en delta s op Aarde

Nadere informatie

KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS

KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS INLEIDING De kijkwijzer biedt de mogelijkheid om op gestructureerde wijze te reflecteren op een activiteit met kinderen. Hiermee kun je inzicht

Nadere informatie

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.

Nadere informatie

Wetenschap en techniek talent 2015

Wetenschap en techniek talent 2015 Wetenschap en techniek talent 2015 Een onderzoekende houding bij kinderen. Hoe krijg je dit voor elkaar? faculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen ontwikkelingspsychologie Even voorstellen Sabine

Nadere informatie

Kijk eens naar je eigen praktijk. Hoe en waar raakt onderzoekend leren aan jouw onderwijssituatie?

Kijk eens naar je eigen praktijk. Hoe en waar raakt onderzoekend leren aan jouw onderwijssituatie? Onderzoekend leren; kansen voor uitdagend onderwijs aan excellente Dr. Marieke Peeters, projectmanager Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit WKRU Onderzoekend leren geeft hoogbegaafde de kans om de

Nadere informatie

Lessenserie De hellingbaan

Lessenserie De hellingbaan - Bovenbouw - Lessenserie De hellingbaan Een lessenserie over het experimenteren met de hellingbaan en de strategie controleren van variabelen. Met dank aan leerkrachten en leerlingen van basisschool De

Nadere informatie

Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel

Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren

Nadere informatie

De kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht

De kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht Claudia de Graauw Bo Broers Januari 2015 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Techniek voor jongens én meisjes

Techniek voor jongens én meisjes Techniek voor jongens én meisjes Over lesgeven aan jongens en meisjes en stereotiepe beelden over jongens, meisjes en techniek. Anne van de Ven, Science Center NEMO Techniek voor jongens én meisjes Over

Nadere informatie

Jonge Ontdekkers. Onthulling nieuwe website!!!! VVE Alphen d.d. 22 februari Welkom! De juf als wetenschapper? Platform Onderwijs 2032

Jonge Ontdekkers. Onthulling nieuwe website!!!! VVE Alphen d.d. 22 februari Welkom! De juf als wetenschapper? Platform Onderwijs 2032 Jonge Ontdekkers Onthulling nieuwe website!!!! VVE Alphen d.d. 22 februari 2017 Welkom! De juf als wetenschapper? Doelen: Waaròm Wat is het nou precies: W&T? Hoe dan? Toewerken naar een kader Maar vooral

Nadere informatie

Van lespraktijk naar een visie op W&T. Dr. Tim van Wessel

Van lespraktijk naar een visie op W&T. Dr. Tim van Wessel Van lespraktijk naar een visie op W&T Dr. Tim van Wessel Programma vandaag n Uitwisseling lesplannen n Van lesactiviteiten naar een visie op W&T onderwijs n Wat doen jullie al en wat ontbreekt nog? de

Nadere informatie

Voorwoord. Carla Geveke. Promovendus Rijksuniversiteit Groningen/ Hanzehogeschool Groningen December 2010

Voorwoord. Carla Geveke. Promovendus Rijksuniversiteit Groningen/ Hanzehogeschool Groningen December 2010 Voorwoord Voor u ligt de brochure voor de Orion-scholen met daarin de beschrijving van de verschillende Orion-arrangementen die vanuit het Wetenschapsknooppunt Noord- Nederland worden aangeboden. De Pedagogische

Nadere informatie

Basiscursus Onderzoekend en Ontwerpend Leren

Basiscursus Onderzoekend en Ontwerpend Leren Basiscursus Onderzoekend en Ontwerpend Leren De rol van taal Carmen Damhuis & Heleen van Ravenswaaij Terugblik n Thema n Methode Reflectie n Reflecteer kort op het W&T onderwijs in combinatie met taal.

Nadere informatie

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau dr. H. Knipprath ing. J. De Meester STEM Science Engineering Technology Mathematics 2

Nadere informatie

Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen

Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen Ouderavond Tim Post 2025 Welke afgestudeerde scholieren hebben we dan nodig? 2025 Oplossen maatschappelijke vraagstukken Omgaan grote hoeveelheden informatie

Nadere informatie

Observatorium in samenwerking met Jet-Net Junior

Observatorium in samenwerking met Jet-Net Junior Observatorium in samenwerking met Jet-Net Junior Leerlingen ontwerpen en maken een horizontaal observatorium op een schuine bergwand. Ze testen en focussen op wat nog niet werkt. bovenbouw leerkracht focus

Nadere informatie

Onderzoek naar en praktijk van de Vertaalcirkel als middel tot professionalisering van pabodocenten en rekenspecialisten

Onderzoek naar en praktijk van de Vertaalcirkel als middel tot professionalisering van pabodocenten en rekenspecialisten Onderzoek naar en praktijk van de Vertaalcirkel als middel tot professionalisering van pabodocenten en rekenspecialisten Rekenspecialisten: Aletta Wattimena, Annelies de Boer, Jos Salet, Lieke van Meer,

Nadere informatie

Welkom. ONDERZOEKEND excelleren. Excellentiebevordering door het stimuleren van een vraagcultuur. Een structurele aanpak!!

Welkom. ONDERZOEKEND excelleren. Excellentiebevordering door het stimuleren van een vraagcultuur. Een structurele aanpak!! Welkom ONDERZOEKEND excelleren Excellentiebevordering door het stimuleren van een vraagcultuur. Een structurele aanpak!! Wat gaan we vandaag doen? Introductie onderzoekend leren + excellentie Nieuwe aanpak:

Nadere informatie

Introductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.

Introductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek. Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van

Nadere informatie

Talenten Ontwikkelen!

Talenten Ontwikkelen! Onderzoekend en creatief onderwijs begint bij onderzoekende en creatieve leerkrachten Talenten Ontwikkelen! EWT Conferentie! 25-03-2015! Prof. dr. Juliette Walma van der Molen! Universiteit Twente Onderwijzen

Nadere informatie

Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO.

Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science,

Nadere informatie

Wetenschap & Technologie en zaakvakonderwijs. [naam trainer]

Wetenschap & Technologie en zaakvakonderwijs. [naam trainer] Wetenschap & Technologie en zaakvakonderwijs [naam trainer] Inhoud Startactiviteit Ideeën genereren voor onderzoeksvragen / ontwerp problemen Intervisie / mini-les aan de hand van uitgevoerde les / lesontwerp

Nadere informatie

Een onderzoekende houding bij leerlingen. Hoe krijg je dit voor elkaar?

Een onderzoekende houding bij leerlingen. Hoe krijg je dit voor elkaar? Een onderzoekende houding bij leerlingen Hoe krijg je dit voor elkaar? Bouwbijeenkomst Datum: 30 oktober 2013 Henderien Steenbeek - h.w.steenbeek@rug.nl, h.w.steenbeek@pl.hanze.nl Sabine van Vondel s.van.vondel@rug.nl

Nadere informatie

Ben jij Vindingrijk? Kolom

Ben jij Vindingrijk? Kolom Ben jij Vindingrijk? Hoe vind jij het om: met je eigen fantasie, op je eigen manier, en door uit te proberen of te onderzoeken nieuwe ideeën, oplossingen, of dingen te bedenken of te maken? Aan welke les,

Nadere informatie

Werkplan vakverdieping kunstvakken

Werkplan vakverdieping kunstvakken Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht

Nadere informatie

Overzicht. Onderzoekstaal. TOHBO Inholland. Taalbeleid Inholland 5-3-2013

Overzicht. Onderzoekstaal. TOHBO Inholland. Taalbeleid Inholland 5-3-2013 Overzicht Onderzoekstaal Dorian de Haan Lectoraat Ontwikkelingsgericht Onderwijs Studiedag Domein Onderwijs, leren en levensbeschouwing 12 april 2012 Taal: Taalbeleid Inholland Onderzoek: Onderzoek Domein

Nadere informatie

Hoe aardgasvrij woon jij?

Hoe aardgasvrij woon jij? JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij

Nadere informatie

O&O cyclus. Onderzoeken en ontwerpen

O&O cyclus. Onderzoeken en ontwerpen O&O cyclus Onderzoeken en ontwerpen O&O cyclus Waslijn O&O Deze platen kun je aan de muur hangen bij een onderzoeksopdracht of ontwerpopdracht. Tijdens het onderzoeken of ontwerpen staat het leerproces

Nadere informatie

Iedereen is een wetenschapper. 22 februari 2017

Iedereen is een wetenschapper. 22 februari 2017 Iedereen is een wetenschapper 22 februari 2017 Ben je tussen 3 en 12 jaar en Wil jij wel eens op ontdekking gaan in het heelal? Wil jij je oud speelgoed uit elkaar halen om er iets anders van te maken?

Nadere informatie

Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen.

Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen. Roadmap Les voor de toekomst Weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen. Auteur: Guus Geisen, irisz Inleiding Deze uitwerking is een suggestie voor verschillende lessen rondom duurzaamheid.

Nadere informatie

Hoe aardgasvrij woon jij?

Hoe aardgasvrij woon jij? JOUW GA S T L ES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij

Nadere informatie

Hoe aardgasvrij woon jij?

Hoe aardgasvrij woon jij? JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Daarin laat je zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij

Nadere informatie

Verrijkingsactiviteiten voor de groepen 1,2 en 3. Nora Steenbergen-Penterman 3 november 2011

Verrijkingsactiviteiten voor de groepen 1,2 en 3. Nora Steenbergen-Penterman 3 november 2011 Verrijkingsactiviteiten voor de groepen 1,2 en 3 Nora Steenbergen-Penterman 3 november 2011 Kenmerken van een (hoog)begaafde leerling Plenaire opdracht: Wat zijn voor jou de kenmerken van een (hoog)begaafde

Nadere informatie

Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid

Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid Amsterdam, 11 november 2008 Kinderen willen de wereld ontdekken en zichzelf ontwikkelen

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken? >> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?

Nadere informatie

Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk

Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Les 1 De wereld van reclames Les 1 De wereld van reclames Samenvatting van de les In deze eerste les gaat het om het herkennen van reclamebeelden

Nadere informatie

Studieochtend 12 januari Vincent Jonker Universiteit Utrecht

Studieochtend 12 januari Vincent Jonker Universiteit Utrecht Studieochtend 12 januari 2016 Vincent Jonker Universiteit Utrecht MOTTO ` Motto Welke begeleidingsvaardigheden moet je bezitten om kinderen / studenten goed te kunnen begeleiden bij het proces van onderzoekend

Nadere informatie

De vraag is het antwoord. Inhoud. Ont-dekken en verwonderen. Vragen die onderzoekend leren stimuleren

De vraag is het antwoord. Inhoud. Ont-dekken en verwonderen. Vragen die onderzoekend leren stimuleren De vraag is het antwoord Vragen die onderzoekend leren stimuleren Inhoud Soorten vragen Voorwaarden vragen stellen Suggesties om vragen te stimuleren Indeling: hoofd-,, hand- en hartvragen Wat zijn onderzoeksvragen?

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

Hoe aardgasvrij woon jij?

Hoe aardgasvrij woon jij? JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij

Nadere informatie

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Hoe je het onderbuikgevoel zichtbaar maakt voor leerlingen (en jezelf) Wat bedoel ik met determineren? Hoe doe je dat

Nadere informatie

Ik ben gewoon geen bèta: Hoe kunnen we beperkende zelfbeelden doorbreken?

Ik ben gewoon geen bèta: Hoe kunnen we beperkende zelfbeelden doorbreken? Ik ben gewoon geen bèta: Hoe kunnen we beperkende zelfbeelden doorbreken? Juliette Walma van der Molen Sandra van Aalderen Universiteit Twente/Hogeschool Saxion Even opwarmen Even opwarmen Even opwarmen

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs

Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs T. van Wessel, M.G. Kleinhans, H. van Keulen en A. Baar 2 Wetenschappelijk onderzoek en technologie

Nadere informatie

Leren en Evalueren in de Ark of Inquiry

Leren en Evalueren in de Ark of Inquiry Leren en Evalueren in de Ark of Inquiry KWTG Werkplaats 4 maart 2016 Author s name and/or Institution Doelen van de Ark Meer leerlingen enthousiast maken voor science en voor carrieres in science; Onderzoekend

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs

Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs Dr. T. (Tim) van Wessel - Dr. M.G. (Maarten) Kleinhans, Dr. J. (Hanno) van Keulen - A. (Anne) Baar MSc Wetenschappelijk onderzoek en technologie vertalen naar onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs

Nadere informatie

Je eigen onderwijs ontwikkelen

Je eigen onderwijs ontwikkelen Welkom bij: Je eigen onderwijs ontwikkelen Nora Steenbergen Penterman Zelf lessen ontwerpen 1 Doelgericht vaardigheden verder ontwikkelen samen met leerling leerdoelen bepalen inzicht in zichzelf sterke

Nadere informatie

Academische vaardigheden in WO en VWO

Academische vaardigheden in WO en VWO Academische vaardigheden in WO en VWO Netwerkmiddag VO-WO 17 november 2016 Dr. Claudy Oomen Onderwijsadvies & Training Universiteit Utrecht C.C.E.Oomen@uu.nl Opwarmer Schrijf op je whiteboard (GROOT en

Nadere informatie

Lesbeschrijving Nederlands

Lesbeschrijving Nederlands Lesbeschrijving Nederlands Overzicht Leerjaar 1 VOx leerlijn nr. 1 Mondelinge taal Onderdeel nr. 1.3 Spreekvaardigheid Subonderdeel nr. 1.3.1 Spreken Lesnummer 34 Titel van de les Ik houd mijn spreekbeurt

Nadere informatie

Hoe aardgasvrij woon jij?

Hoe aardgasvrij woon jij? JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij

Nadere informatie

Citizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs. Reina Kuiper - SME Advies

Citizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs. Reina Kuiper - SME Advies Citizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs Reina Kuiper - SME Advies Inhoud Onderwijsontwikkeling Relevante vakken Kerndoelen Begrippen en concepten Waarde voor het onderwijs Onderwijsontwikkeling

Nadere informatie

Wie ben jij? HANDLEIDING

Wie ben jij? HANDLEIDING HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan

Nadere informatie

Leren lukt beter met taaldenkgesprekken

Leren lukt beter met taaldenkgesprekken Essentie geschiedenisonderwijs Leren lukt beter met taaldenkgesprekken Taal om te leren = alle kinderen uitdagen tot denken en praten Resi Damhuis Historisch besef Niet alleen jaartallen en feitenkennis

Nadere informatie

Handleiding Perspectief 3 e editie: Introductie

Handleiding Perspectief 3 e editie: Introductie Handleiding Perspectief 3 e editie: Introductie Bekijk het leven Ter introductie van het nieuwe vak is er een korte terugblik op eerder ervaringen met het vak godsdienst/levensbeschouwing. De leerlingen

Nadere informatie

Lesmateriaal bij workshop onderzoekend leren geïnspireerd op sterrenkunde WTA 22 april 2015

Lesmateriaal bij workshop onderzoekend leren geïnspireerd op sterrenkunde WTA 22 april 2015 Lesmateriaal bij workshop onderzoekend leren geïnspireerd op sterrenkunde WTA 22 april 2015 Dit document bevat de volgende inspiratiebronnen: Info over onderzoeks- en ontwerpcyclus pagina 2 Onderzoeken

Nadere informatie

Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo

Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo Plenaire terugkoppeling MASTERCLASSES WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE ALS GRONDHOUDING EN VAKOVERSTIJGENDE BENADERING Lou Slangen 12-11-2014 WETENSCHAP EN

Nadere informatie

Didactiek van Informatieverwerking en Statistiek voor leerlingen van 12-16?

Didactiek van Informatieverwerking en Statistiek voor leerlingen van 12-16? Didactiek van Informatieverwerking en Statistiek voor leerlingen van 12-16? Ontwikkeling van een module en boek voor de 2 e graads lerarenopleiding wiskunde. Informatieverwerking en Statistiek Gerard van

Nadere informatie

HOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren

HOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren HOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren 1. Inleiding Aan de hand van een concept cartoon verdiepen leerlingen zich in de vraag hoe het komt dat een meisje een meisje is. Een concept cartoon is een visuele

Nadere informatie

Criteria. Doel. Leerlingen leren kiezen en nemen steeds meer de regie in handen, hetgeen het eigenaarschap en de motivatie bij leerlingen vergroot.

Criteria. Doel. Leerlingen leren kiezen en nemen steeds meer de regie in handen, hetgeen het eigenaarschap en de motivatie bij leerlingen vergroot. Criteria Sector vmbo basis vmbo kader / theoretisch havo / vwo mbo niveau 1-2 mbo niveau 3-4 Fase van de opleiding begin van de opleiding tijdens de opleiding einde van de opleiding Loopbaancompetentie

Nadere informatie

Masterclass wetenschap en technologie W&T in de bestaande vakken en/of erbuiten?

Masterclass wetenschap en technologie W&T in de bestaande vakken en/of erbuiten? Masterclass wetenschap en technologie W&T in de bestaande vakken en/of erbuiten? Integra(e van rekenen en W&T 18 nov 2015, Utrecht Anna Hotze en Ronald Keijzer Agenda Theorie Wat is W&T? Wat is integra(e?

Nadere informatie

ZOO FILO. Filosoferen over natuur en techniek in de les wereldoriëntatie. Jelle De Schrijver, Jan Sermeus

ZOO FILO. Filosoferen over natuur en techniek in de les wereldoriëntatie. Jelle De Schrijver, Jan Sermeus Filosoferen over natuur en techniek in de les wereldoriëntatie Jelle De Schrijver, Jan Sermeus VLOR studiedag Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs: de lerarenopleidingen als partners 12 oktober 2017

Nadere informatie

Studiekeuzecheck euzech voor het mbo

Studiekeuzecheck euzech voor het mbo Studiekeuzecheck voor het mbo Nieuwe manieren om aankomende studenten te begeleiden bij hun keuze Studiekeuzecheck euzech voor het mbo Nieuwe manieren om studenten te begeleiden bij hun keuze Bijlage 1

Nadere informatie

Leuk dat je dit lespakket hebt gedownload voor de Kinderboekenweek!

Leuk dat je dit lespakket hebt gedownload voor de Kinderboekenweek! Van Maike Leuk dat je dit lespakket hebt gedownload voor de Kinderboekenweek! Ik heb mijn best gedaan om leuke lessen te bedenken voor de belangrijke tien dagen waarin lezen en leesbevordering vooral centraal

Nadere informatie

Waar wacht je op?! Zwaartekracht! COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK

Waar wacht je op?! Zwaartekracht! COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Waar wacht je op?! Zwaartekracht! COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Inhoud 5 8 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek 8 9 10 Het programma Praktische tips Siteplan

Nadere informatie

Universiteitsdag. zaterdag 1 april De toekomst door de ogen van de wetenschap

Universiteitsdag. zaterdag 1 april De toekomst door de ogen van de wetenschap p Universiteitsdag zaterdag 1 april 2017 De toekomst door de ogen van de wetenschap p Universiteitsdag zaterdag 1 april 2017 Ontwerp uw eigen game-ervaring Marries van de Hoef Prof. dr. Remco Veltkamp

Nadere informatie

Terugblik masterclasses HAN Pabo

Terugblik masterclasses HAN Pabo Terugblik masterclasses HAN Pabo Het afgelopen jaar 2017 hebben studenten van de HAN Pabo de mogelijkheid gehad zich via masterclasses te verdiepen in W&T. Alle hieronder beschreven masterclasses zijn

Nadere informatie

Opdrachten basisonderwijs

Opdrachten basisonderwijs Opdrachten basisonderwijs Opdracht 1 Wat is veilig? Je ziet hier drie keer hetzelfde kruispunt. Maar het gebruik van borden, stoplichten en tekens op de weg verschilt per kruispunt. Je gaat de veiligheid

Nadere informatie

Educatief arrangeren rond LOB

Educatief arrangeren rond LOB Educatief arrangeren rond LOB Vorige week Contact met de docent deze week NAW-gegevens via CF Afspraken met begeleider Maken van het Werkplan Voorbereiden van het interview Vragen naar aanleiding van vorig

Nadere informatie

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Dag van Respect & PABO DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Beste Pabo-studenten, Elk jaar ontwikkelt Stichting Dag van Respect nieuw lesmateriaal over respect. Respect voor jezelf, Respect voor

Nadere informatie

Techniek? Dat is niks voor mij. Hoe kunnen scholen en bedrijven samen bijdragen aan een betere beeldvorming over en keuze voor bèta en techniek?

Techniek? Dat is niks voor mij. Hoe kunnen scholen en bedrijven samen bijdragen aan een betere beeldvorming over en keuze voor bèta en techniek? Techniek? Dat is niks voor mij. Hoe kunnen scholen en bedrijven samen bijdragen aan een betere beeldvorming over en keuze voor bèta en techniek? Juliette Walma van der Molen Center for Science Education

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

Zuid-Holland in onderzoeken, ontwerpen en ondernemen!

Zuid-Holland in onderzoeken, ontwerpen en ondernemen! Zuid-Holland in onderzoeken, ontwerpen en ondernemen! Ondersteuning vanuit het Expertisecentrum Wetenschap & Technologie Zuid-Holland Zuid-Holland in onderzoeken, ontwerpen en ondernemen! In 2020 moeten

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/167522

Nadere informatie

Zelfbeeld. Basisonderwijs

Zelfbeeld. Basisonderwijs Basisonderwijs 2 Wist je dat er wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar zelfbeeld? Wereldwijd zijn wetenschappers daarmee bezig, ook bij de Universiteit Leiden. Bij het Brain & Development Onderzoekscentrum

Nadere informatie

Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study

Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study Martijn Weesing, ipabo Amsterdam Erna van Hest, Vrije Universiteit Amsterdam St. Jan School, Amsterdam EWT Conferentie, NEMO, 22 mei 2013

Nadere informatie

Lesopbouw Onderzoekend Leren Wetenschap in het basisonderwijs

Lesopbouw Onderzoekend Leren Wetenschap in het basisonderwijs Lesopbouw Onderzoekend Leren Wetenschap in het basisonderwijs Routekaart Algemene disclaimer Dit document is bedoeld ter algemene informatie, en dient als voorbeeld voor een les onderzoekend leren in het

Nadere informatie

26 LRPLN 2012/10. Peter-Paul Verbeek

26 LRPLN 2012/10. Peter-Paul Verbeek 26 LRPLN 2012/10 Peter-Paul Verbeek INTERVIEW Auteur: René Leverink Fotograaf: Willem van Walderveen Jonge mensen enthousiast maken voor de wetenschap. Een van de oogmerken van De Jonge Akademie, een zelfstandig

Nadere informatie

LESDOEL MATERIALEN STEM-REFLECTIE. -Sneller klaar: Extra blad in bundel met fietsen. -Evaluatie: Peerevaluatie voor de leerlingen

LESDOEL MATERIALEN STEM-REFLECTIE. -Sneller klaar: Extra blad in bundel met fietsen. -Evaluatie: Peerevaluatie voor de leerlingen WO TANDWIELEN SCIENCE TECHNOLOGY ENGINEERING MATH LESDOEL De leerlingen kunnen: -Het verschil zien tussen een loopfiets en een kinderfiets met open kettingkast. -Na het waarnemen de functie van tandwielen

Nadere informatie

Lesbrief onderzoekend en ontwerpend leren ONDERZOEKEND LEREN OVER STROMINGEN MET KOPIEERBLADEN! voor groep 5 tot en met 8 van het basisonderwijs

Lesbrief onderzoekend en ontwerpend leren ONDERZOEKEND LEREN OVER STROMINGEN MET KOPIEERBLADEN! voor groep 5 tot en met 8 van het basisonderwijs MET KOPIEERBLADEN! 4 Lesbrief onderzoekend en ontwerpend leren ONDERZOEKEND LEREN OVER STROMINGEN voor groep 5 tot en met 8 van het basisonderwijs 2 Lena Delta, Siberië NASA 4 Lesbrief onderzoekend en

Nadere informatie

1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen

1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen 1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be 1. Stavaza van CIS Nederland 2. Emiel Copini (14-18jaar) en Theisje van Dorsten (4-10 jaar) 3. Astrid Rass

Nadere informatie

Hoe begeleid je leerlingen bij hun eigen onderzoek?

Hoe begeleid je leerlingen bij hun eigen onderzoek? Oriëntatie op mens en wereld Onderzoekend leren Hoe begeleid je leerlingen bij hun eigen onderzoek? Bij onderzoekend leren gaan leerlingen op onderzoek uit op basis van hun eigen onderzoeksvragen. De leerkracht

Nadere informatie

Day a Week School Doelstellingen

Day a Week School Doelstellingen Day a Week School Doelstellingen Oorspronkelijke versie: februari 2012, herzien in september 2019 Inleiding Day a Week School (DWS) heeft als hoofddoelstelling een zo breed mogelijke basis te leggen voor

Nadere informatie

Day a Week School Doelstellingen

Day a Week School Doelstellingen Day a Week School Doelstellingen Oorspronkelijke versie: februari 2012, herzien in 2018 Inleiding Day a Week School (DWS) heeft als hoofddoelstelling een zo breed mogelijke basis te leggen voor cognitieve

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 24 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe gaan jongeren met andere mensen om? Hoe werkt dat

Nadere informatie

MASTERCLASS VOOR PABO DOCENTEN EN STUDENTEN

MASTERCLASS VOOR PABO DOCENTEN EN STUDENTEN MASTERCLASS VOOR PABO DOCENTEN EN STUDENTEN Wetenschap en Technologie als grondhouding en vakoverstijgende benadering: inzichten uit onderzoek en toepassingsmogelijkheden in de lerarenopleiding VERSLAG

Nadere informatie

De mediawijze adolescent

De mediawijze adolescent De mediawijze adolescent Amber Walraven, 12 november 2014 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen 1 Inhoud Wat kunnen adolescenten wel op het gebied van mediawijsheid? Wat kunnen adolescenten niet op het gebied

Nadere informatie

Criteria. De beroepencarrousel

Criteria. De beroepencarrousel Criteria Sector vmbo basis vmbo kader / theoretisch havo / vwo mbo niveau 1-2 mbo niveau 3-4 Fase van de opleiding begin van de opleiding tijdens de opleiding einde van de opleiding Loopbaancompetentie

Nadere informatie

Adviezen voor leerkrachten bij het geven van wetenschap- en technologielessen aan normaalbegaafde en excellente leerlingen

Adviezen voor leerkrachten bij het geven van wetenschap- en technologielessen aan normaalbegaafde en excellente leerlingen Adviezen voor leerkrachten bij het geven van wetenschap- en technologielessen aan normaalbegaafde en excellente leerlingen Wat willen leerlingen leren? Tijdens wetenschap- en technologielessen 1 in het

Nadere informatie

Observatie l gedrag leerlingen

Observatie l gedrag leerlingen Observatie l gedrag leerlingen Datum: 27 Maart Student: Carolien Kliffen Student nr.: 500617968 School: PCC Fabritiusstraat Klas: 1a1 Lesuur: 2 e, 4 e, 5 e, 6 e uur Inleiding Ik wil weten wat de invloed

Nadere informatie

Na het bekijken van de video en het bestuderen van bovenstaande illustratie, moet je de onderstaande vragen kunnen maken.

Na het bekijken van de video en het bestuderen van bovenstaande illustratie, moet je de onderstaande vragen kunnen maken. Je hebt naar de Mythbusters video praten tegen planten gekeken. Het Mythbusterteam doet in deze video onderzoek naar de invloed van praten op de kiemsnelheid en groeisnelheid van planten. De Mythbusters

Nadere informatie

NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL DESTIJLUTRECHTAMERSFOORT.NL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! LESSUGGESTIES 100 JAAR DE STIJL GROEP 1 T/M 4

NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL DESTIJLUTRECHTAMERSFOORT.NL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! LESSUGGESTIES 100 JAAR DE STIJL GROEP 1 T/M 4 NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! LESSUGGESTIES 100 JAAR DE STIJL GROEP 1 T/M 4 1 HANDLEIDING LESSUGGESTIES MONDRIAAN TOT DUTCH KLEURENPALET De leerlingen kunnen de

Nadere informatie

Nulmeting DNA-onderwijs Totaal aantal vragen: 14

Nulmeting DNA-onderwijs Totaal aantal vragen: 14 10/03/2017 Nulmeting DNA-onderwijs Totaal aantal vragen: 14 De meeste juiste antwoorden: #0 Minste Juiste antwoorden: #0 1. Hoe kijk jij naar je leerlingen? Kinderen zijn enthousiast, willen graag leren,

Nadere informatie

.onderzoeken dat de draairichting van de tandwielen in tegengestelde richting verloopt. (ET2.3)

.onderzoeken dat de draairichting van de tandwielen in tegengestelde richting verloopt. (ET2.3) Doelgroep Leerlingen die voor het eerst bewust en doelgericht met tandwielen gaan experimenteren. De leerlingen hebben in de voorgaande jaren reeds met tandwielen gespeeld. Ze hebben met ontdekdozen over

Nadere informatie

Consumententest in samenwerking met Stichting Panta Rhei

Consumententest in samenwerking met Stichting Panta Rhei Consumententest in samenwerking met Stichting Panta Rhei Leerlingen testen en vergelijken dunschillers. Ze selecteren de beste uit de test, bedenken wat verbeterd kan worden en pitchen ontwerpvragen. bovenbouw

Nadere informatie

Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden

Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Zelfsturing Zelfsturing - Onderbouw O: Ik begin uit mezelf met mijn werk en houd mijn aandacht erbij -19-0 O: Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uit kom

Nadere informatie

VISIEWIJZER TALENTENKRACHT

VISIEWIJZER TALENTENKRACHT VISIEWIJZER TALENTENKRACHT Doel: -schoolteam krijgt door middel van discussie inzicht over zaken rond Talentenkracht (kennis vergroten, eye-openers, vragen laten ontstaan) -schoolteam ontwikkelt visie

Nadere informatie

Bewuste keuzes in de rekenles. NRCD 9 maart 2018 Belinda Terlouw

Bewuste keuzes in de rekenles. NRCD 9 maart 2018 Belinda Terlouw Bewuste keuzes in de rekenles NRCD 9 maart 2018 Belinda Terlouw Inhoud bijeenkomst Ervaringen uitwisselen Aanleiding Praatpapier Bewuste keuzes Verschil diagnosticerend en doelgericht lesgeven Bewuste

Nadere informatie

De VO - vakvernieuwing komt eraan

De VO - vakvernieuwing komt eraan De VO - vakvernieuwing komt eraan Keuzes maken! Marijn Meijer Wat gaan we doen? wat verandert er? beheersingsniveaus samenhang inrichting CE/SE en PTA keuzes maken: methodes of... en we houden het praktisch,

Nadere informatie

LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: TALENTENBANK

LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: TALENTENBANK LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: TALENTENBANK Omschrijving van de activiteit De leerlingen formuleren de talenten van de leerlingen van de klas met behulp van foto s met onderschriften; de groepstekst die

Nadere informatie

Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs

Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs W&T = wetenschap & techniek In dit document staan de stellingen waaruit u in de digitale versie van de Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs (zie www.platformbetatechniek.nl

Nadere informatie

Wíllen wat moet in samenwerking met TechniekTalent.nu en Stichting Panta Rhei

Wíllen wat moet in samenwerking met TechniekTalent.nu en Stichting Panta Rhei Wíllen wat moet in samenwerking met TechniekTalent.nu en Stichting Panta Rhei Leerlingen bedenken ideeën om iets dat moet toch leuk te maken. Elementen uit games en spellen helpen om originele ideeën te

Nadere informatie