Professionaliteit in wetenschap en zorg

Transcriptie

1 Professionaliteit in wetenschap en zorg Symposium: in balans Utrecht 27 november 2015 Dr. Hans van Dartel, ethicus, verpleegkundige (np) Voorzitter Commissie Ethiek V&VN

2 Opzet Verkenning waarden van praktijken in de zorg Veranderende beelden van professionaliteit Uiteenlopende professionaliteitsbegrippen Opgave zorg en wetenschap verbinden: hoe? Afronding

3 Waarden in de wetenschap Waarden in de zorg

4 Beeldvorming: waarden in wetenschap en zorg Vier stappen: Bepaal voor jezelf welke waarden je van het grootste belang vindt voor de eigen praktijk Ga in gesprek met een, twee collega s over de gevonden waarden: kijk naar verschillen en overeenkomsten Bepaal met elkaar welke waarden volgens jullie van gemeenschappelijk belang zijn voor de praktijken in de zorg Plenaire inventarisatie

5 Waardentabel Aandachtig Behulpzaam Betrokken Betrouwbaar Capabel Collegiaal Cliëntgericht Competitief Communicatief Concurrerend Consistent Continuïteit Controleerbaar Creatief Deskundig Dienstbaar Discreet Discipline Duidelijk Duurzaam Dynamisch Eerlijk Effectief Efficiënt Eigenheid Energiek Erkenning of waardering Excellentie Flexibiliteit Gelijkwaardigheid Groei Helderheid Identiteit Innovatief Inspirerend Integriteit Klantgericht Kwaliteit Leerbaarheid Loyaliteit Marktleiderschap Materiële rijkdom Moed Nauwkeurigheid Objectief Onafhankelijk Onderscheidend Ondersteunend Onpartijdig Ontspannen Open Oprecht Optimisme Originaliteit Ontwikkeling Praktijkgericht Productiviteit Professionaliteit Rationaliteit Rechtvaardigheid Respect Resultaatsgericht Samenwerking Sociaal ondernemerschap Strategisch Succes Tactisch Toegewijd Veiligheid Verantwoordelijkheid Verbetering Verbinding Vernieuwing Vertrouwen Vitaliteit Vrijheid Waardeontwikkeling Waarheid Werkplezier Winst Zekerheid of stabiliteit Zelfstandigheid Zinvolheid Zorgzaamheid Zorgvuldigheid Zuinigheid..

6 Waarden in zorg en wetenschap Diverse praktijken: diverse waarden en normen Voortdurende interferentie tussen verschillende typen waarden en waardesystemen Onderscheid doelrationeel waarderationeel handelen (Weber) Nut en betekenis (Arendt) Vertaalt zich ook in wetenschappelijke tradities

7 Kijken naar handelen: doel en betekenis Hannah Arendt: probleem zuiver doelgerelateerd handelen: Kwaliteit van doen wordt gerelateerd aan realiseren product/doel straks; utilistisch denken. Doet afbreuk aan betekenis/zin van het handelen nu. Procesdimensies/ actuele waarden worden vergeten Belang: logica s verbinden: hoe doen we dat?

8 Sleutelkwestie in de zorg: Beelden van professionaliteit

9 Beelden professional (Wanrooij 2008) Social trustee professional Expert professional (kenniswerker) Hoog opleidingsniveau Specialistische kennis en vaardigheden Autonomie Oorspronkelijkheid Beroepsbinding Ethiek, moreel gezag, dienstbaarheid. Hoog opleidingsniveau Specialistische kennis en vaardigheden Autonomie Oorspronkelijkheid

10 Beelden professionaliteit (Ten Bos 2002) Victoriaanse professional (Arts, verpleegkundige) Moderne professional (Bureaucraat, manager) Postmoderne professional (kenniswerker) Hoog opleidingsniveau Hoog opleidingsniveau Hoog opleidingsniveau Specialistische kennis en vaardigheden Generale kennis Specialistische kennis en vaardigheden Autonomie Autonomie Autonomie Maatschappelijke legitimatie Maatschappelijke erkenning Maatschappelijke erkenning Beroepsbinding Binding aan organisatie Binding aan zichzelf Ethiek, moreel gezag, dienstbaarheid. Amoreel Amoreel, Esthetisch.

11 Veranderingen benadering professionaliteit Ontwikkelingen professionaliteit: meer nadruk op expertise, minder op moraal: heeft ook effecten voor visie op zorg. Echte professionals worden minder moreel. Van zorgen voor naar zorgen dat werkt statusverhogend Heeft effecten op waardering zorg Zoeken naar verbinding tussen praktijken

12 Morele professionaliteit Blijft waarschijnlijk behouden: in specifieke sectoren zoals de zorg (Ten Bos) Gaat om handelen individuele beroepsbeoefenaar Kenmerken: individuele professionalisering, reflectie over eigen handelen, aandacht voor morele dimensie eigen handelen Je bent professional als je dat in je individuele handelen laat zien en daarover verantwoording af wil leggen

13 Ideaal reflectieve professional Laat zich niet primair leiden door externe regels Past regels beargumenteerd toe of wijkt er van af Toetst externe regels aan de hand van normatieve ideaalbeelden Toetst regels aan oorspronkelijke karakter van situatie Stelt vragen aan de hand van de context Betrekt de perspectieven van betrokkenen in de afweging Is bereid tot heroverweging Is bereid verantwoordelijkheid te dragen en verantwoording af te leggen Ontwikkelt zo een praktisch oordeelsvermogen

14 Professionele verantwoordelijkheid zorgverlener Professionele verantwoordelijkheid professional Organisatie Beroepsgroep Zorgvrager Medewerker Beroepsbeoefenaar Persoon Functionele verantwoordelijkheid Beroepsmatige verantwoordelijkheid Persoonlijke verantwoordelijkheid

15 Professionaliteit in zorg en wetenschap: opgave praktijken verbinden

16 Praktijken verbinden Wetenschap verbinden aan praktijk Wiens verantwoordelijkheid? Mogelijkheden vanuit de wetenschap: ideeen? Mogelijkheden vanuit de zorgpraktijk: ideeen?

17 Wetenschap en zorg integreren? Pleidooi voor verbinding: doelrationeel handelen koppelen aan waarden/betekenis zorg. Ruim denken over kwaliteit: doelrationeel en waardenrationeel Niet alleen aandacht voor resultaat maar ook voor proces Meer aandacht voor kwalitatieve vormen van wetenschap: Action research, learning communities Meer aandacht voor toegankelijker publicatievormen Meer aandacht voor implementatievragen (R = I x A)

18 Dank voor het gesprek