Afkolven van moedermelk

Transcriptie

1 8 Afkolven van moedermelk Het is niet altijd mogelijk om je baby direct uit de borst te laten drinken, bijvoorbeeld als je weer gaat werken of als je kindje in de couveuse ligt. Door af te kolven kun je je baby wel moedermelk geven. In deze brochure vind je informatie over diverse manieren van afkolven, verschillende kolfapparaten en het bewaren van moedermelk.

2 2 Waarom geef je borstvoeding? De samenstelling van moedermelk is uniek. Als je borstvoeding geeft, geef je niet alleen alle voedingsstoffen die een baby nodig heeft, maar ook antistoffen die je baby beschermen tegen ziekten. Bovendien zorgen groeifactoren en enzymen in moedermelk voor een optimale ontwikkeling van zijn nog onrijpe organen. Tijdens de hele borstvoedingsperiode blijven de antistoffen aanwezig. Redenen om te kolven Je baby ligt in de couveuse of drinkt (door ziekte) onvoldoende. Je gaat buitenshuis werken of je wilt eens wat langer weg van huis. Je hebt behoefte aan een extra stimulans bij te weinig melkproductie en het lukt niet of onvoldoende om je baby vaker aan te leggen. Je wilt verlichting van gespannen borsten bij stuwing. Je gebruikt zelf tijdelijk medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de baby en het is om die reden nodig om het voeden aan de borst tijdelijk te onderbreken. Je wilt de vorm van de tepels wat verbeteren, zodat je baby gemakkelijker houvast krijgt. Vraag en aanbod Borstvoeding berust op het principe van vraag en aanbod. Dat geldt ook voor afkolven. Als je vaker afkolft, zal je melkproductie toenemen. Dikwijls leegt een baby de borst beter dan de kolf. Als je door te kolven de borsten minder goed leegt, houd er dan rekening mee dat je melkproductie op de langere termijn wat kan afnemen. Kolven voor een couveusebaby Als je te vroeg bevallen bent, zullen je borsten moedermelk gaan aanmaken die aangepast is aan de behoeften van je premature baby. Als je baby in de couveuse ligt en nog niet sterk genoeg is om melk uit de borst te drinken, dan krijgt hij zijn voeding via de neussonde. Zodra de conditie van je baby goed is, kun je proberen of hij direct aan de borst kan drinken. Je baby is in deze fase erg kwetsbaar; met jouw afgekolfde melk kun je hem een uiterst waardevolle voeding geven. Meer informatie over couveusebaby s is te vinden in VBN-brochure nr. 12 Borstvoeding voor een couveusebaby. Kolven om de borstvoeding op gang te brengen Voor de langere termijn is het van groot belang dat al in de kraamdagen de melk-

3 productie goed wordt gestimuleerd. Als je baby (nog) niet effectief uit de borst kan drinken, kun je door afkolven de borstvoeding op gang brengen of een extra impuls geven. In principe stimuleer je je borsten en daarmee de melkproductie het beste als je om de twee à drie uur kolft. s Nachts kan er een wat langere tijd tussen zitten, al is het goed om te bedenken dat je productie s nachts door verhoogde hormoonspiegels extra wordt gestimuleerd wanneer je voedt of kolft. Verwacht niet direct veel melk: misschien kolf je in het begin niet meer dan een paar druppels af. Je lichaam heeft enige tijd nodig om de melkproductie op te bouwen en om te wennen aan het geven van de melk aan de kolf. Bij volgende kolfbeurten zal de opbrengst langzaam maar zeker groter worden. Als de melkproductie eenmaal goed op gang is, kun je minder vaak gaan kolven; zo n vijf of zes keer per etmaal is dan meestal voldoende. Alle voedingen kolven? Soms kun je niet anders dan alle voedingen voor je kindje afkolven, bijvoorbeeld als hij in de couveuse ligt. Sommige vrouwen kiezen er bewust voor om alle voedingen af te kolven en in een fles aan de baby te geven. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat er sprake is van schijnbaar onoplosbare borstvoedingsproblemen; kolven lijkt dan de enige uitweg om ervoor te zorgen dat je baby, ondanks dat hij geen borstvoeding krijgt, wel moedermelk kan drinken. Zowel voor het afweersysteem van je baby als voor bijvoorbeeld de ontwikkeling van zijn mond- en kaakspieren heeft het drinken aan de borst echter eigenschappen die je mist wanneer je moedermelk uit de fles geeft. Het is dan ook raadzaam om deskundige hulp in te roepen als hindernissen bij het voeden aan de borst de reden zijn dat je voor kolven kiest. Een lactatiekundige kan je helpen om het probleem op te lossen. Voorraad aanleggen Als de borstvoeding eenmaal goed op gang is, kun je ook gaan kolven om een voorraad aan te leggen. Dit is handig voor als je weer gaat werken of bijvoorbeeld eens een avondje weg wilt. 3

4 4 Je kunt je baby aan één kant laten drinken en na de voeding je andere borst afkolven. Vooral s morgens bij de eerste voeding kan dit een praktische oplossing zijn. Je hebt dan vaak veel melk. Je kunt ook tussen twee voedingen kolven om een voorraad op te bouwen. Wanneer je baby tijdens de eerstvolgende voeding na het kolven misschien wat minder drinkt, zal hij deze hoeveelheid tijdens een latere voeding inhalen. Een andere optie is om bij de eerstvolgende voeding na het kolven twee borsten aan te bieden, als je normaal één borst geeft. Borstvoeding en een baan Als je gaat afkolven omdat je weer gaat werken, kun je het beste tijdig beginnen met kolven. Als je baby ongeveer vier à zes weken oud is en goed aan de borst drinkt, is hij eraan toe om te wennen aan het drinken uit een fles. Zuigen aan een flessenspeen vereist een andere techniek dan drinken aan de borst. Het is belangrijk om minstens twee keer per week met een klein beetje afgekolfde melk of water te blijven oefenen, anders kan het gebeuren dat je baby het drinken uit de fles weer ontwent. Als je je melk afkolft op je werk, kun je kolven op die tijden dat je kind thuis of in de crèche een voeding krijgt. Uiteraard kun je hier flexibel mee omgaan. Meer informatie over borstvoeding en werken en wettelijke regels kun je vinden in VBN-brochure nr. 9 Borstvoeding en een baan. Verschillende manieren van afkolven Je kunt met de hand afkolven of met behulp van een kolfapparaat. Welke manier van afkolven je kiest, hangt af van de reden waarom je gaat kolven en van wat je het beste bevalt. Als je je prettig voelt, bevordert dat een goede toeschietreflex en daarmee een goede opbrengst. Goede hygiëne Een goede hygiëne is belangrijk, zowel bij het kolven als bij het bewaren, ontdooien en opwarmen van melk. Denk hierbij aan schone handen, schoon materiaal en een schone koelkast en vriezer. Op die manier stel je je kindje niet bloot aan schadelijke bacteriën. Ook is dan je gekolfde melk wat langer houdbaar, waardoor je deze niet hoeft in te vriezen als je een paar dagen langer moet overbruggen, bijvoorbeeld omdat je onregelmatig werkt (zie het kopje Invriezen van moedermelk ). Met de hand kolven In de praktijk blijkt, dat kolven met de hand uitstekend geschikt is voor moeders die incidenteel kolven en voor moeders bij wie de melk gemakkelijk toeschiet. Het enige wat je nodig hebt, is een schoon schaaltje om de melk in op te vangen. Plaats je vier vingers onder je borst en je duim boven je tepelhof, zodat je wijsvinger en duim ongeveer twee tot

5 drie cm van de tepel af zijn. Beweeg je vingers richting borstkas. Voorkom het spreiden van je vingers. Bij grote(re) borsten til je eerst de borst op, en druk je pas daarna richting borstkas. Rol duim en vingers tegelijkertijd naar voren. Herhaal de beweging ritmisch en verplaats je vingers rond de tepelhof om de melkkanalen volledig te legen. Zorg dat je vingers niet over de huid glijden. Kolf voorzichtig; voorkom dat je in de borst knijpt of aan de tepel trekt. Je kunt van hand wisselen. Kolf elke borst totdat de melktoevoer vermindert of stopt. Welke kolf kies je? Voor het afkolven van moedermelk om de melkproductie te stimuleren en voor een premature of zieke baby is een volautomatische elektrische kolf nodig, liefst met een dubbele afkolfset, zodat de borsten optimaal gestimuleerd worden. Met een dubbele set kun je ook tijd besparen. Voor kolven vanwege regelmatige afwezigheid zijn er handige automatische elektrische kolven in de handel. Hiermee kan zowel enkel- als dubbelzijdig worden afgekolfd, zodat de melkproductie optimaal wordt gestimuleerd in minimale kolftijd. Als je minder vaak kolft, kan een handkolf een prima keuze zijn. Een handkolf is stil en je hebt geen elektriciteit nodig. Vaak kun je pas op het moment dat je gaat kolven, bepalen wat de meest geschikte kolf is. Huren kan een goede tijdelijke oplossing zijn. Let er in alle gevallen op dat de onderdelen van je kolf goed te reinigen zijn. Handkolven Er zijn knijpkolven (met een hendel), trekkolven en cylinderkolven. Voor alle handkolven geldt dat het zuigritme handmatig geregeld wordt. Voor sommige 5

6 6 kolven heb je twee handen nodig, andere kun je met één hand bedienen. Je hoeft niet voortdurend de kolfbeweging te maken: zodra de toeschietreflex werkt, houd je het vacuüm vast totdat de melk stopt met stromen. Elektrische borstkolven Er zijn halfautomatische en volautomatische elektrische kolven. Volautomatische kolven hebben een automatisch zuigritme en een automatische beveiliging op de maximale zuigkracht. Bij halfautomatische kolven regel je het zuigritme en de zuigkracht zelf door met je vinger ritmisch het vacuüm te verbreken. Toeschietreflex Als je baby aan de borst drinkt, begint de melk meestal vanzelf te stromen. Dit gebeurt onder invloed van het hormoon oxytocine. Dit hormoon veroorzaakt een enigszins loom gevoel. Verzet je hier niet tegen, maar gebruik het positief. Om bij het kolven de toeschietreflex op te wekken, heb je misschien iets aan de volgende tips. Zo schiet de melk goed toe: Ga in een rustige, warme en comfortabele ruimte zitten. Ontspan je bewust; adem goed door. Drink iets warms. Kijk naar een foto van je baby, luister naar een opname van zijn geluiden of zorg dat je iets anders bij je hebt wat je aan je baby doet denken. Masseer je borsten voordat je gaat afkolven of draai met je vlakke hand rondjes op je tepels. Als je melk alleen wil toeschieten als je baby drinkt, kun je overwegen je andere borst te kolven tijdens de voeding. Een andere kolf, bijvoorbeeld een volautomatische dubbelzijdige, kan de toeschietreflex bevorderen. Neem voldoende rust en geef jezelf tijd om het afkolven te leren. Sommige vrouwen hoeven niets speciaals te doen om te kunnen kolven, voor andere werkt afleiding goed: ze kolven en denken aan iets anders, lezen of werken verder achter de computer. Je kunt eventueel je arts vragen om een neusspray die synthetische oxytocine bevat, het hormoon dat de melk doet stromen. Het idee dat je dit hulpmiddel bij de hand hebt, kan al voldoende zijn om je toeschietreflex te laten werken.

7 Hoeveel kolf je af? In het begin kolf je wellicht niet veel af, want kolven is een vaardigheid die je moet aanleren. Je kunt echter alle beetjes bij elkaar sparen. Je kolft af zolang het prettig gaat en de melk blijft stromen. Zodra aan beide kanten de melk weer druppelsgewijs komt, is het beter om te stoppen of te wisselen van borst. Dit kun je tijdens één kolfsessie gerust meerdere keren doen. Je kunt je borsten niet helemaal leeg kolven, omdat er voortdurend nieuwe melk wordt aangemaakt. Borstcompressie (zacht met de hand ver van de tepelhof druk op de borst uitoefenen) of licht met je hand richting de tepel strijken tijdens het kolven kan de opbrengst verhogen. Per etmaal heeft een baby gemiddeld ml per kilogram lichaamsgewicht nodig, gedeeld door het aantal voedingen. Bedenk daarbij dat deze cijfers echt gemiddelden zijn en dat je baby aan de borst ongemerkt de ene keer (veel) meer wil of kan drinken dan de andere keer. Als er geregeld melk in de fles overblijft en je baby toch goed blijft groeien, kun je minder moedermelk per flesje geven. Probeer welke hoeveelheid voor jullie goed werkt. Als het kolven een keer wat minder goed verloopt en je minder moedermelk beschikbaar hebt, zal je baby het verschil waarschijnlijk aan de borst weer inhalen. Probeer je niet te druk te maken over de hoeveelheid melk die je afkolft. Je opbrengst is geen bewijs voor de hoeveelheid melk die je produceert. Een positieve houding ten opzichte van het afkolven heeft een gunstige invloed op de toeschietreflex en daarmee ook op de hoeveelheid afgekolfde melk. Over het algemeen zul je meer melk kunnen afkolven als je kort maar vaak kolft, dan wanneer je er enkele keren per dag langere tijd mee bezig bent. Bedenk dat kolven anders aanvoelt dan het zuigen van je baby aan de borst. Net als voeden aan de borst mag afkolven echter geen pijn doen. Schoonmaken van de kolf Lees altijd eerst de gebruiksaanwijzing van de fabrikant van je kolf goed door. Kook de kolf vóór het eerste gebruik uit of gebruik een (magnetron)sterilisator. Maak de kolf zo snel mogelijk na ieder gebruik schoon. Spoel alle onderdelen van de kolf die met melk in aanraking zijn geweest eerst goed af met koud water; maak ze dan schoon met een heet sopje en spoel ze tot slot na. Doe je dit met heet water, dan drogen ze vrij snel aan de lucht. Je kunt ook alle onderdelen afdrogen met een schone theedoek. Zet de kolf op een hygiënische manier afgedekt weg. Wanneer je kolft voor een erg jonge, premature of zieke baby, is het belangrijk de kolf één keer per dag uit te koken. Voor een gezonde of oudere baby, is eenmaal per week uitkoken voldoende. 7

8 8 Je doet de onderdelen in een ruime pan kokend water, zó dat alles onderstaat en laat het ongeveer vijf tot tien minuten zachtjes doorkoken (de zachte onderdelen drie tot vijf minuten) of je kunt de wasbare onderdelen reinigen in de vaatwasmachine. Let erop dat de spullen alleen samen met gespoelde vaat de machine ingaan. Dit voorkomt kleine etensresten tussen het materiaal. Bewaren van moedermelk Er geldt een aantal basisprincipes voor het bewaren/invriezen van moedermelk (zoals ook voor andere levensmiddelen, die kunnen bederven): Doe geen moedermelk op lichaamstemperatuur bij koude moedermelk. Doe geen koude moedermelk (uit de koelkast) bij ingevroren moedermelk. Vermeld de datum van afkolven. Dek moedermelk in koelkast en vriezer altijd af. Zorg voor de juiste temperatuur van de koelkast (4 C of kouder) en vriezer (-18 C tot -20 C). Dit kun je controleren door een losse thermometer in de koelkast en de vriezer te plaatsen. dag in één keer in een koeltas of koelbox met koelelementen. Overleg met het ziekenhuis voor richtlijnen op het gebied van bewaren. Voor een gezonde, op tijd geboren baby Wanneer de afgekolfde melk binnen vier tot zes uur (sommige bronnen melden acht tot tien uur) wordt gebruikt, dan is koelen niet noodzakelijk en kan de melk op kamertemperatuur worden bewaard. Laat de melk niet in Voor een couveusebaby Kolf rechtstreeks in de steriele flesjes van het ziekenhuis. Schrijf op het flesje de datum, de tijd en de naam van je kind. Bedenk dat ieder beetje welkom is. Plaats het flesje in de koelkast. Vervoer de afgekolfde melk van een

9 de zon staan en dek de fles af. Als er direct in de fles wordt afgekolfd onder zorgvuldig hygiënische omstandigheden, kan moedermelk drie dagen (ideaal) tot wel maximaal acht dagen (acceptabel) worden bewaard, mits goed gekoeld (4 C of kouder) in het koudste gedeelte van de koelkast (niet in de deur, vanwege temperatuurschommelingen). Je kunt de afgekolfde melk het beste bewaren in hoeveelheden die je baby per keer nodig heeft, zodat je niet onnodig melk hoeft weg te gooien. Invriezen van moedermelk Het invriezen van moedermelk kan het beste meteen na afkoeling gebeuren, of zodra je thuiskomt. Bij invriezen gaan de levende cellen verloren. De antistoffen en andere beschermende bestanddelen blijven behouden. De voedingswaarde van ingevroren moedermelk verandert niet, mits je de melk op de juiste wijze invriest, ontdooit en opwarmt. De smaak en geur kunnen wel veranderen. Als je baby bij herhaling de melk om deze reden weigert, kun je de melk voor het invriezen verhitten totdat er bellen aan de randen verschijnen (niet koken) en snel laten afkoelen. Daarmee gaan wel wat stoffen verloren, maar zelfs dan is de kwaliteit van moedermelk nog veel hoger dan die van kunstmatige zuigelingenvoeding. Wanneer moedermelk langer dan drie tot acht dagen moet worden bewaard, is invriezen de beste manier. Moedermelk kan dan het beste binnen 24 uur worden ingevroren. In een vriezer met een temperatuur van -18 C tot -20 C kan moedermelk bij voorkeur zes, en maximaal twaalf maanden worden bewaard. In een kleinere vriezer die vaak open en dicht gaat is de melk drie tot vier maanden houdbaar. Moedermelk die direct in de fles is gekolfd, kun je in diezelfde fles invriezen. Gebruik bij het invriezen alleen materiaal (diepvrieszakjes, diepvriesdoosjes, flesjes e.d.), dat bestemd is voor het invriezen van levensmiddelen. Soms is het handig een ijsblokjesdoos (met deksel) van kunststof te gebruiken. Nadat de melk bevroren is, kun je de blokjes overdoen in diepvrieszakjes. Zo heb je kleine porties beschikbaar als er bijvoorbeeld net te weinig melk is. Kijk of de blokjes door de hals van het flesje passen en hoeveel milliliter er in één blokje zit. 9

10 10 Ontdooien en opwarmen van moedermelk De volgende punten zijn belangrijk: Ontdooien in de koelkast verdient de voorkeur. Dit duurt acht tot twaalf uur. Moet er een keer snel worden ontdooid, dan kan dit gebeuren onder een stromende kraan, die langzaam van koud naar warm wordt gedraaid. Ontdooi niet onder een hete kraan. Hierdoor gaan de antistoffen kapot en is er kans dat de melk gaat schiften. Ontdooide melk kun je maximaal 24 uur bewaren in de koelkast. Vries de melk niet opnieuw in. Verwarm eenmaal opgewarmde melk niet nogmaals. Moedermelk kun je het beste au bainmarie of in een flessenwarmer op temperatuur brengen, niet koken of sterk verhitten. Verwarm moedermelk bij voorkeur niet in de magnetron. In de magnetron wordt de moedermelk ongelijkmatig verhit, waardoor sommige delen in de melk te heet worden (hot spots) en andere koud blijven. Door de hitte gaat een deel van de antistoffen in de moedermelk kapot. Verwarmen op de laagste stand geeft de minste schade. Zorgvuldig zwenken (de fles rustig rond en rond bewegen) is belangrijk. Vers of ontdooid, als afgekolfde melk een tijdje stilstaat, komt het vet bovendrijven. Door zwenken wordt de melk weer egaal. Vervoer van moedermelk Vervoer afgekolfde melk vanuit de koelkast zodanig, dat de melk niet weer warm wordt, bijvoorbeeld in een koeltas of koelbox met koelelementen. Geven van afgekolfde melk In verband met zijn zuigbehoefte mag je baby net zo lang doen over de fles als over een normale voeding. Zorg dus voor een speen met een niet al te groot gaatje. Verder kun je erop letten dat je met de fles het mondje van je baby op dezelfde manier probeert te prikkelen als wanneer je de borst geeft, zodat hij het met een wijd open mond de fles aanhapt. Door de fles niet op te dringen of in het mondje te duwen, behoud je de gretigheid die aan de borst nodig is voor een goede drinktechniek.

11 Uitgaven van de Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Brochures 1 Borstvoeding: een goed begin 2 Borstvoeding: de eerste weken 3 Voorkomen en genezen van pijnlijke tepels 4 Borstvoeding en vaste voeding 5 Als je baby huilt 6 Te weinig melk 7 Borstvoeding voor een meerling 8 Afkolven van moedermelk 9 Borstvoeding en een baan 10 Moedermelk en het milieu 11 Te veel melk 12 Borstvoeding voor een couveusebaby 13 Borstontsteking 14 Borstvoeding na een keizersnede Prijzen (inclusief porto) 1 brochure per stuk 2 1,95 2 of meer brochures per stuk 2 1,70 1 set brochures 14 stuks 2 15,00 Voor grotere hoeveelheden van dezelfde brochure gelden de volgende prijzen: 10 brochures 2 9,00 25 brochures 2 18, brochures 2 65, brochures 2 148,00 Themanummers van verenigingstijdschrift BN Naast achtergrondinformatie bevatten deze themanummers veel ervaringsverhalen. Borstoperaties en borstvoeding 2 8,00 Borstvoeding voor meer dan één 2 8,00 Borstvoeding en een baan 2 8,00 Borstvoeding voor zorgenkindjes 2 8,00 Borstvoeding en allergie 2 8,00 Borstvoeding na een keizersnede 2 8,00 Moedermelk, maar (nog) niet aan de borst 2 8,00 De rol van de partner 2 8,00 Uitgaven bestellen Telefonisch: Het telefoonnummer van onze VBN-bestelservice wordt doorgegeven via de informatietelefoon: (0343) Via internet: De levertijd bedraagt ongeveer één week. Prijswijzigingen voorbehouden. Indien deze brochure meer dan drie jaar oud is, informeer dan of er een nieuwe uitgave bestaat. Colofon VBN januari 2009 Oplage: Fotografie: Wilco van Dijen, Wijk bij Duurstede Erica Post, Mesos Medisch Centrum, Utrecht Marianne Vanderveen-Kolkena, Assen Vormgeving: HBG Design bv, Nieuwegein Druk: Drukkerij Van Meurs bv, Ridderkerk Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming. Vragen worden alleen behandeld op voorwaarde dat de aanvrager afstand doet van ieder recht op aansprakelijkstelling met betrekking tot de inhoud van de gegeven informatie. 11

12 Lidmaatschap De contributie bedraagt minimaal 2 22,00 per jaar. Leden ontvangen vier keer per jaar het verenigingstijdschrift BN. Dit bevat onder andere nieuws over de activiteiten van de vereniging, ervaringsverhalen, wetenschappelijke achtergronden en publicaties. Je kunt ook gebruikmaken van de verenigingsbibliotheek. Wil je lid worden van de vereniging, meld je dan aan via de website of via het postbusadres. Postbus BC Wijk bij Duurstede Informatietelefoon: (0343) VBN: informatie en steun De Vereniging Borstvoeding Natuurlijk is opgericht in Zij is een vrijwilligersorganisatie die informatie geeft aan (aanstaande) ouders en andere belangstellenden. Dit gebeurt onder andere door middel van 14 brochures, themanummers van verenigingstijdschrift BN, een telefonische informatiedienst, een website en een netwerk van contactpersonen. Brochures van de Vereniging Borstvoeding Natuurlijk 1 Borstvoeding: een goed begin 2 Borstvoeding: de eerste weken 3 Voorkomen en genezen van pijnlijke tepels 4 Borstvoeding en vaste voeding 5 Als je baby huilt 6 Te weinig melk 7 Borstvoeding voor een meerling 8 Afkolven van moedermelk 9 Borstvoeding en een baan 10 Moedermelk en het milieu 11 Te veel melk 12 Borstvoeding voor een couveusebaby 13 Borstontsteking 14 Borstvoeding na een keizersnede Contactpersonen en informatiebijeenkomsten In veel plaatsen in het land worden voor zwangeren en voedende moeders informatiebijeenkomsten georganiseerd door VBN-contactpersonen die zelf hun kind(eren) borstvoeding hebben gegeven en die bij de vereniging een opleiding hebben gevolgd. Je kunt er praktische informatie krijgen, ervaringen uitwisselen en VBN-brochures kopen. Website: Wil je weten of er bij jou in de buurt informatiebijeenkomsten worden gehouden, wil je per mail een borstvoedingsvraag stellen of zoek je informatie en tips over borstvoeding, bezoek dan de website van de VBN. Via de site kun je ook informatiemateriaal bestellen en naar het borstvoedingsforum gaan, waar je ervaringen kunt uitwisselen met andere borstvoedende vrouwen. Telefonische informatie Vragen over borstvoeding kun je ook telefonisch stellen. Via de website kun je namen en telefoonnummers van contactpersonen vinden. Ook via de informatietelefoon (0343) worden namen van contactpersonen doorgegeven, die je vervolgens kunt bellen.