slaap voor herhaling vatbaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "slaap voor herhaling vatbaar"

Transcriptie

1 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli Waarom is het toch aanlokkelijk voor een huisarts om herhaalrecepten voor benzodiazepines te ondertekenen. Hierbij spelen een aantal factoren mee. Het gaat enerzijds om organisatorische aspecten zoals herhaalreceptuur via de assistente, aanvraag van recepten aan het eind van een consult vanwege iets anders etc. Anderzijds betreft het ook (vermeende) druk, die patiënten uitoefenen: "ach een paar pilletjes dokter", "ik krijg ze van mijn eigen dokter ook altijd, het werkt bij mij wel heel goed". Daarnaast spelen artsgebonden factoren een rol: u heeft er geen tijd voor; u weet geen alternatief; u vindt het onschuldige middelen of u wilt een conflict vermijden met een patiënt. De bedoeling van dit programmaonderdeel is boven water te krijgen welke factoren bij u zelf het verminderen van schrijven van herhaalreceptuur van slaapmiddelen belemmeren. In deze module geven de deelnemers aan wat hun voorschrijfgedrag is aan de hand van een aantal casus. Deze antwoorden zetten aan tot reflectie op hun eigen ervaringen en opvattingen over het langdurig gebruik van slaapmiddelen en de (on-)mogelijkheden om het gebruik te stoppen. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur Doelstelling: De deelnemer kan de factoren benoemen, die het voorschrijven van slaapmiddelen via herhaalreceptuur in stand houden. Doelgroep: WDH, hagro, toetsgroep, beroepsopleiding. Groepsgrootte: tot 12 personen Tijdsduur: 50 minuten 3. Uitvoering Leid dit programmaonderdeel kort in. U kunt daarbij gebruik maken van de tekst onder 'Toelichting' (1 min.). Vorm groepjes van twee personen. Deel uit en geef de deelnemers de gelegenheid om de vragen te beantwoorden (30 min.). Houd een plenaire nabespreking. Geef de deelnemers ruimte voor discussie. U kunt hiervoor gebruik maken van Docentmateriaal 1 (15 min.). Sluit af met de vraag per huisarts wat de belangrijkste factor is die het voorschrijfgedrag van slaapmedicatie in stand houdt (5 min.). 4. Organisatie Maak voldoende kopieën van. Zorg dat u goed op de hoogte bent van de NHG-Standaard Slapeloosheid en Slaapmiddelen. Bereid u voor door het Docentmateriaal bij dit programmaonderdeel te bestuderen. 1

2 Vul de antwoorden bij onderstaande casus in. Casus 1 Mevrouw Venema, 38 jaar, is al jaren patiënt bij u in de praktijk. U kent haar als iemand die weinig komt en haar medicatie voornamelijk via de assistente bestelt. Twee jaar terug heeft ze een moeilijke periode gehad, toen haar man haar en hun 6-jarig zoontje verliet. Ze kwam toen een aantal malen met slaapproblemen op uw spreekuur, waarvoor u haar temazepam gaf. Ze heeft daarna de draad van haar leven weer goed opgepakt. Ze werkt op kantoor en sinds kort heeft ze ook weer een nieuwe vriend. Ze komt nu voor een uitstrijkje. Terloops brengt u de slaapmedicatie ter sprake. Ze vertelt dat ze om in te slapen iedere avond temazepam 20 mg gebruikt en dat dit heel goed gaat. Overdag kan ze zich goed concentreren: ze werkt met de computer snel en secuur. Ze vraagt zich af waarom ze met het slaappilletje zou stoppen. Ze heeft er niet zoveel zin in om weer niet goed te kunnen slapen. Ze is bang dat ze dan door de klachten van de slapeloosheid problemen krijgt met de concentratie op haar werk. Ze beroept zich er op dat ze al zoveel heeft meegemaakt. Waarom zou ze die hele problematiek weer oprakelen. Wat maakt zo'n pilletje dan uit als ze er goed mee functioneert! 1. Herkent u dit soort situaties? Schrijf op wat u precies in deze casus herkent. 2. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Venema iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? 2

3 3. Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze werkelijk moet stoppen? 4. Spelen dergelijke situaties bij u een rol bij het al dan niet continueren van het voorschrijven van slaapmiddelen? Casus 2 Na uw spreekuur krijgt u van uw assistente een stapel recepten om te ondertekenen. Uw assistente heeft het recept van mevrouw Platteschorre, 75 jaar, apart gelegd. Zij is toevallig de buurvrouw van uw assistente. Ze heeft een recept voor nitrazepam 5 mg aangevraagd. De assistente vraagt zich af of haar buurvrouw nog wel slaapmiddelen nodig heeft. Ze zit vaak overdag voor het raam te suffen in haar stoel. Mevrouw Platteschorre stond toevallig op uw visitelijst deze week. Ze vertelt u tijdens de visite dat ze regelmatig dutjes doet overdag. Ze slaapt met haar slaappil goed in, maar wordt wel 6 keer per nacht wakker en voelt zich dan overdag moe. Zonder slaappil denkt ze nog slechter te kunnen slapen. Ze relativeert het slaapmiddelengebruik door te zeggen: Ach laat mij die pilletjes toch, wat maakt het nog uit voor die paar jaartjes dat ik nog te leven heb. 5. Herkent u dit soort situaties bij ouderen? Schrijf op wat u precies in deze casus herkent. 3

4 6. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Platteschorre iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? 7. Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze werkelijk moet stoppen? 8. Spelen dergelijke situaties bij u een rol bij het al dan niet continueren van het voorschrijven van slaapmiddelen (m.n.) bij ouderen? Casus 3 Bij het ondertekenen van de recepten valt uw oog op het recept voor de heer Haak, 30 jaar. Het is een recept voor slaapmiddelen, lormetazepam 1 mg. Uw assistente vertelt dat hij net terug is uit het ziekenhuis. Hij had een tibia fractuur opgelopen met voetballen. In het ziekenhuis had hij slaapmiddelen gehad en ze zijn nu op. Hij heeft de assistente gezegd nog steeds veel pijn te hebben en daardoor slecht te slapen. U hebt met de heer Haak wel eens ruzie gehad, omdat u geen recept wilde voorschrijven voor antibiotica. Hij heeft u toen gedreigd voor het gerechtshof te slepen. 4

5 9. Continueert u normaal gesproken slaapmedicatie die in het ziekenhuis is opgestart? Motiveer uw antwoord. 10. Kunt u zich bij de argumenten van de heer Haak iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? 11. In hoeverre laat u uw beleid (het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen) beïnvloeden door bijv. een conflict dat u met de patiënt gehad heeft of een conflict dat u verwacht? Casus 4 Mevrouww. Vaandrager is met haar zoontje van 5 jaar bij u op het spreekuur. Ze is pas een jaar in uw praktijk en ze komt regelmatig voor zichzelf en de kinderen. Ondanks de vele uitleg en adviezen van uw kant, komt ze nog steeds met iedere verkoudheid van de kinderen bij u op het spreekuur. Zelf heeft ze een veelheid van kleine kwaaltjes. Het is een lastige patiënt die u liever niet ziet. U heeft het idee dat er psychosociale problematiek meespeelt in het gezin, maar u krijgt er de vinger niet achter. U heeft haar zoontje onderzocht, omdat hij sinds een week hoest. U heeft het con- 5

6 sult afgesloten met de mededeling dat het een gewone verkoudheid betreft. U wilt net afscheid nemen als mevrouw Vaandrager nog een vraag heeft. Ze vraagt of u nog een recept voor slaapmiddelen voor haar heeft. Ze heeft het bij haar vorige huisarts wel eens eerder gehad en reageert er goed op. Ze slaapt nu al weken zo slecht. Door het gehoest van de kinderen slaapt ze niet meer. Het lijkt wel of ze altijd verkouden zijn. 12. Herkent u dit soort situaties? Schrijf op wat u herkent. 13. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Vaandrager iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? 14. Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze van u geen slaapmiddelen krijgt? 6

7 15. Speelt een dergelijke reactie bij u een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? 7

8 Docentmateriaal 1 Casus 1 1. Herkent u dit soort situaties? Schrijf op wat u precies in deze casus herkent. Veel patiënten gebruiken benzodiazepines, zonder daar nu direct problemen van te ondervinden. Ook deze patiënte functioneert blijkbaar goed. De nadelige gevolgen van bijwerkingen als sufheid en afhankelijkheid, verminderde concentratie, negatieve invloed op rijvaardigheid en geheugenproblemen lijkt ze niet te hebben. In eerste instantie heeft ze de medicatie nodig en het punt om dan te stoppen met de medicatie is niet goed genoeg omschreven. Het is een soort routine geworden om iedere keer weer een herhaalrecept te schrijven. 2. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Venema iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? Mevrouw Venema is bang dat ze dan door de klachten van de slapeloosheid problemen krijgt op het werk met concentreren. Ze heeft veel meegemaakt en is bang dat ze door de pillen af te bouwen dit weer oprakelt. Aanvankelijk werken slaapmiddelen vaak goed. Bij veel mensen hebben ze een plaats gekregen in het omgaan met levensproblemen of stress. Langdurig gebruikers zijn vaak erg tevreden over hun pillen: ze schrijven allerlei positieve effecten toe aan de medicijnen (attributie-patroon). Het effect van emotionele afvlakking helpt mensen om de onderliggende (vaak als onoplosbaar beleefde) problemen, die zowel somatisch als psychisch kunnen zijn, toe te dekken. De pillen helpen bij het uithouden en volhouden in moeilijke situaties (levensproblemen, lichamelijke en/of geestelijke gezondheidsproblemen). Het leven van mevrouw Venema lijkt echter weer op orde te zijn. Dus waarom een middel voorschrijven wat iemand niet meer nodig heeft? Behalve het kostenaspect is er een kans op afhankelijkheid en verslaving; stoppen na langdurig gebruik wordt moeilijk door lichamelijke onttrekkingsverschijnselen. 3. Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze werkelijk moet stoppen? Er kunnen vele reacties volgen en helemaal te voorspellen is onmogelijk. Er is grote kans dat ze in paniek raakt, maar andere reacties, zoals boosheid, zielig doen, zeuren, beroepen op common sense etc. zijn allemaal mogelijk. 4. Spelen dergelijke situaties een rol bij het al dan niet continueren van het voorschrijven van slaapmiddelen? Veel deelnemers zullen dergelijke situaties herkennen. Echter accenten kunnen wel verschillen bij het omgaan met bepaalde reacties van patiënten. 8

9 Docentmateriaal 1 Casus 2 5. Herkent u dit soort situaties bij ouderen? Schrijf op wat u precies in deze casus herkent. Veel oudere patiënten slapen 's middags kort, wat weer van de diepe slaap 's nachts afgaat. Daarbij slapen ouderen vaak korter en veel oppervlakkiger. Het geschetste patroon van slapeloosheid 's nachts en overdag een dutje komt vaak voor bij ouderen. Vervelend in deze situatie is dat mevrouw de normale dosis krijgt van de nitrazepam en niet de geriatrische (de helft van de normale dosis). Ouderen gebruiken vaak al vele jaren slaapmiddelen en het moment om over te schakelen naar een geriatrische dosering ligt niet vast. In deze situatie krijgt ze daarbij ook nog een langwerkend middel, zodat ze overdag ook suf is. 6. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Platteschorre iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? Huisartsen kunnen denken: Wat wilt u nog bereiken bij een dame van 75 jaar? Ze heeft nog nooit ongelukken gehad. Bij ouderen is er echter een extra kans om te vallen en op heupfracturen, wat voldoende reden is om het toch zonder medicatie te gaan proberen. 7. Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze werkelijk moet stoppen? In deze situatie kan mevrouw Platteschorre zich beroepen op haar anciënniteit en de dokter een snotaap vinden of ze kan moedeloos zijn. Dit is mogelijk naast andere reacties als boosheid, zeuren of slijmen. 8. Spelen dergelijke situaties bij u een rol bij het al dan niet continueren van het voorschrijven van slaapmiddelen (m.n.) bij ouderen? Veel deelnemers zullen dergelijke situaties herkennen. Echter accenten kunnen wel verschillen bij het omgaan met bepaalde reacties van patiënten. Casus 3 9. Continueert u normaal gesproken slaapmedicatie die in het ziekenhuis is opgestart? Motiveer uw antwoord. Veelal wordt na een trauma met veel pijn slaapmedicatie voorgeschreven. Ook in de NHG-Standaard wordt dit genoemd als één van de redenen om slaapmedicatie voor te schrijven. De werkzaamheid is echter van beperkte duur. Ziekenhuizen geven vaak niet duidelijk aan patiënten aan dat ze thuis met de slaapmedicatie mogen stoppen. 9

10 Docentmateriaal Kunt u zich bij de argumenten van de heer Haak iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? Als de heer Haak niet kan slapen van de pijn is misschien betere pijnbestrijding een optie. Echter mogelijk is de pijnbestrijding die de patiënt krijgt niet voldoende, wat een goede reden kan zijn om toch slaapmiddelen voor te schrijven. 11. In hoeverre laat u uw beleid (het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen) beïnvloeden door bijv. een conflict dat u met de patiënt gehad heeft of een conflict dat u verwacht? Bij de heer Haak gaat het met name om het hanteren van conflictsituaties (mogelijk niet alleen verbaal). Hoe de deelnemers daar mee omgaan is verschillend. Casus Herkent u dit soort situaties? Schrijf op wat u herkent. Bij mevrouw Vaandrager gaat het enerzijds om het hanteren van het deurknopfenomeen. Schrijft men gemakshalve een recept uit of moet de patiënt voor de slaapproblemen terugkomen. Anderzijds gaat het ook om een "lastige" patiënt, die de huisarts mogelijk liever niet nog eens extra terug wil zien. 13. Kunt u zich bij de argumenten van mevrouw Vaandrager iets voorstellen? Speelt dat een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? Wakker gehouden worden door hoesten geeft ze aan als reden. De huisarts vermoedt echter dat er psychosociale problematiek meespeelt, één van de belangrijkste indicatoren bij vrouwen voor chronisch benzodiazepinengebruik. De kans dat ze er niet meer vanaf komt is dus groot. De nood om een keer goed te slapen is echter ook groot. Het is aan de huisarts om een afweging te maken. U kunt zich waarschijnlijk voorstellen dat er meer hulpverlening nodig is. Belangrijk punt van overweging is de constatering dat het hulpverleningsaanbod in de GGZ vaak versnipperd en weinig toegankelijk is, waardoor verwijzen vaak moeilijk is. Consultatie voor moeilijke psychosociale problematiek in de eerste lijn is nog maar beginnend in veel regio's GGZ is de afgelopen jaren verder geteisterd door fusiegolven en grootschalige herstructurering, hetgeen de toegankelijkheid en het aanbod zeker in de afgelopen jaren geen goed heeft gedaan. 10

11 Docentmateriaal Wat voor reactie verwacht u bij een dergelijke patiënt als u ter sprake brengt dat ze van u geen slaapmiddelen krijgt? Het is mogelijk dat deze patiënt gaat shoppen om toch aan haar slaapmiddelen te komen. Vele andere reacties zijn echter mogelijk. 15. Speelt een dergelijke reactie bij u een rol bij het al dan niet voorschrijven van slaapmiddelen? Veel deelnemers zullen dergelijke situaties herkennen. Echter accenten kunnen wel verschillen bij het omgaan met bepaalde reacties van patiënten. 11

slaap voorlichting Slaap Voorlichting 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie

slaap voorlichting Slaap Voorlichting 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli 2005. Een gestructureerde slaapanamnese en goede voorlichting over slaapfysiologie en slaaphygiëne kunnen onnodig en ineffectief

Nadere informatie

kennistoets. wat weet jij nou van slapeloosheid?

kennistoets. wat weet jij nou van slapeloosheid? 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli 2005. Met behulp van de Kennistoets kunnen de praktijkassistentes nagaan hoe hun kennis over hun handelen bij slapeloosheid en slaapmedicatie

Nadere informatie

slaap kennistoets Slaap Kennistoets 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie

slaap kennistoets Slaap Kennistoets 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli 2005. Met behulp van de kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen over de richtlijnen uit de NHG-Standaard Slapeloosheid

Nadere informatie

Slaapproblemen, angst en onrust

Slaapproblemen, angst en onrust Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,

Nadere informatie

Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen

Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde

Nadere informatie

Tips tegen nervositeit

Tips tegen nervositeit Vijf jaar lang heb ik een slaapmiddel gebruikt om in slaap te komen soms had ik de moed om het eens zonder dat tabletje te proberen. Ik sliep dan zo slecht, dat ik de moed snel weer opgaf. Toch vond ik

Nadere informatie

SLAAPPROBLEMEN APOTHEEK.NL

SLAAPPROBLEMEN APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN WAT KAN IK ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ SLAAPPROBLEMEN (BENZODIAZEPINES) AUTORIJDEN STOPPEN MET EEN BENZODIAZEPINE WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN INFORMATIE APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN Slaapproblemen

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Astma: hoe moet ik inhaleren? Oefenen met het voorlichtingsmodel

Verdiepingsmodule. Astma: hoe moet ik inhaleren? Oefenen met het voorlichtingsmodel voor praktijkassistentes 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-standaard van juli 2007 (tweede herziening) Het geven van voorlichting is niet eenvoudig. Om de voorlichting zo effectief mogelijk

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op het onderwijsmateriaal 1 Dit onderwijsmateriaal is gebaseerd op de NHGStandaard M71 van mei 2012 Van geen enkel medicament is aangetoond dat dit effectief zou zijn bij de behandeling

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op de module 1 Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M36 van januari 2013. Met adequate voorlichting over maagklachten kan de huisarts samen met de patiënt het beleid vaststellen.

Nadere informatie

voorlichting en begeleiding bij amenorroe

voorlichting en begeleiding bij amenorroe 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M58 van april 2007 (eerste herziening). Aangezien amenorroe in de meeste gevallen een onschuldige afwijking is die vanzelf weer

Nadere informatie

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW Ik wil stoppen met slaapmiddelen In het kort Een goede voorbereiding maakt stoppen met slaapmiddelen makkelijker. Uw huisarts helpt u graag bij het stoppen. Als u stopt,

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Acute diarree: (g)een dieetadvies. ACUTE DIARREE: (G)EEN DIEETADVIES Rollenspel voor huisartsen en praktijkassistentes

Verdiepingsmodule. Acute diarree: (g)een dieetadvies. ACUTE DIARREE: (G)EEN DIEETADVIES Rollenspel voor huisartsen en praktijkassistentes 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van maart 2007 (2 e herziening). Opvattingen van mensen worden onder meer gevormd op basis van de ervaringen die ze met een bepaald onderwerp

Nadere informatie

Voorlichting bij patiënten met diabetes mellitus type 2

Voorlichting bij patiënten met diabetes mellitus type 2 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M01 van maart 2006 (tweede herziening). Diabetes mellitus type 2 is een chronische ziekte. Voorlichting geven is belangrijk om de

Nadere informatie

telefonische anamnese en advies bij kinderen met koorts: een oefening 1. Toelichting op de module 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3.

telefonische anamnese en advies bij kinderen met koorts: een oefening 1. Toelichting op de module 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M29 van mei 2008. De praktijkassistente heeft bij telefonische vragen over kinderen met koorts verschillende taken: zij moet onderscheid

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op het onderwijsmateriaal 1 Dit onderwijsmateriaal is gebaseerd op de NHG-Standaard M71 van mei 2012 Buikpijn is een veelvoorkomende klacht in de huisartsenpraktijk. Het is ook een moeilijke

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Adviezen om beter te slapen

Adviezen om beter te slapen Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben

Nadere informatie

STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN

STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN Herkennen en behandelen van slaapstoornissen bij ouderen. STAP 1: Screenen op slaapstoornis (kruis aan). 1a. Ervaart u problemen met slapen? 1b Heeft u de afgelopen

Nadere informatie

Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004.

Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004. 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004. Met deze kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen aan de richtlijnen uit de NHG-Standaard Bemoeilijkte

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting Dit programma is gebaseerd op de NHG-Standaard van juni 2013. In een deel van de Nederlandse huisartsenpraktijken handelt een praktijkassistente een urineweginfectie bij gezonde, niet-zwangere

Nadere informatie

Aandoeningen in de anogenitale regio: wat vindt de dokter er zelf van?

Aandoeningen in de anogenitale regio: wat vindt de dokter er zelf van? 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M82 Het soa-consult van december 2004. Bij aandoeningen in de anogenitale regio spelen, meer dan bij andere kwalen de eigen normen, waarden en

Nadere informatie

Angina pectoris: vragenlijst bij pijn op de borst

Angina pectoris: vragenlijst bij pijn op de borst Angina pectoris: vragenlijst bij pijn op de borst 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M43 van februari 2004. Een aandachtspunt in de NHG-Standaard Angina pectoris is

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Werkboek van Benzo de baas Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Dit werkboek helpt u om stap voor stap te stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen. Over zes weken kunt u weer zonder

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:... Afdeling Biometrie Gelre ziekenhuizen De afdeling Biometrie werkt met een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen Neurologie, Longziekten en KN. m meer van uw situatie te begrijpen

Nadere informatie

Kennistoets acute keelpijn

Kennistoets acute keelpijn Acute keelpijn: kennistoets Aanvullende diagnostiek 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M11 van feb 2007 (tweede herziening) Het hoofdstuk Keelpijn in de NHG-Telefoonwijzer is gebaseerd

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen Videofragment 1 de anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77, herziene versie april 2014. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het

Nadere informatie

Langdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie

Langdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie Langdurige slapeloosheid Diagnose en behandeling van insomnie We spreken van langdurige slapeloosheid ofwel chronische insomnie als het niet in slaap vallen, het niet kunnen doorslapen en/of veel te vroeg

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op de module 1 Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M04 van augustus 2012. Een acuut trauma van de enkel is het meest voorkomende letsel van het bewegingsapparaat. Bij het naar binnen

Nadere informatie

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 3. 3 maanden na ontslag (telefonisch)

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 3. 3 maanden na ontslag (telefonisch) P 3 3 maanden na ontslag (telefonisch) 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden en hoe u zich voelt. Uw ervaringen zijn waardevol en zullen worden

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1 Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,

Nadere informatie

Behandeling van uw slaapklacht door psychologen van het slaapcentrum

Behandeling van uw slaapklacht door psychologen van het slaapcentrum Behandeling van uw slaapklacht door psychologen van het slaapcentrum De psychologen van het slaapcentrum bieden cognitieve gedragstherapie aan patiënten met chronische slapeloosheid. U heeft baat bij een

Nadere informatie

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:... Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn Binnen het Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn werkt een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen KN, longziekten en neurologie, GZ-psycholoog, laboranten

Nadere informatie

Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek

Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat is ongeveer een derde van ons hele leven. Er zijn wel verschillen in de behoefte aan slaap. Waar de

Nadere informatie

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 2. 2 maanden na ontslag (telefonisch)

Hospital ABCD studie Pinnummer: P 2. 2 maanden na ontslag (telefonisch) P 2 2 maanden na ontslag (telefonisch) 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden en hoe u zich voelt. Uw ervaringen zijn waardevol en zullen worden

Nadere informatie

GIDS. voor een. rustige nacht

GIDS. voor een. rustige nacht GIDS voor een rustige nacht Lekker geslapen? Lekker slapen en uitgerust wakker worden. Voor veel mensen is het een verre droom. Naar schatting één op de vijf mensen in ons land kampt geregeld met slaapproblemen.

Nadere informatie

Omgaan met slapeloosheid

Omgaan met slapeloosheid Omgaan met slapeloosheid Beste patiënt Vrijwel iedereen heeft wel eens een slapeloze nacht. Sommigen daarentegen genieten zelden of nooit van een heerlijke nachtrust. Dat is vervelend. Samen kunnen we

Nadere informatie

NEDERLANDS - ARABISCH Waar kunt u hulp vinden voor uw psychische klachten? Informatie voor vluchtelingen 9 Voorbeeld maatschappelijk werk De problemen van Amar en Fatiha Amar (37 jaar) is met zijn vrouw

Nadere informatie

delier bij ouderen Delier bij ouderen Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module

delier bij ouderen Delier bij ouderen Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het beste kan omgaan

Nadere informatie

colofon Deze brochure is ontwikkeld met subsidie van het Europees Vluchtelingenfonds (EVF) en het Innovatiefonds Zorgverzekeraars. In samenwerking met het GC A, COA, GGZ- Nederland, Centrum 45 en gebaseerd

Nadere informatie

Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2006 (tweede herziening)

Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2006 (tweede herziening) voor praktijkassistentes 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2006 (tweede herziening) Het hoofdstuk Oorpijn in de NHG-Telefoonwijzer is gebaseerd op de NHG- Standaard

Nadere informatie

Amitriptyline bij slaapproblemen

Amitriptyline bij slaapproblemen Amitriptyline bij slaapproblemen Ziekenhuis Gelderse Vallei U heeft een recept voor Amitriptyline gekregen. In deze folder vindt u meer informatie over dit geneesmiddel. Wat is Amitriptyline? De werkzame

Nadere informatie

Voorlichting en begeleiding bij een miskraam

Voorlichting en begeleiding bij een miskraam 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M03 van maart 2004. Het medisch-technisch beleid bij een miskraam is niet zo moeilijk. Het is op zich geen ernstige aandoening.

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Voorlichting bij gonartrose. Voorlichting bij gonartrose. 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur. 3.

Verdiepingsmodule. Voorlichting bij gonartrose. Voorlichting bij gonartrose. 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur. 3. 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op NHG-Standaard van mei 2008. Gonartrose is de meest voorkomende chronische gewrichtsaandoening. De prevalentie neemt toe met de leeftijd en het beloop is wisselend.

Nadere informatie

SLAAPSTOORNISSEN HUISARTS- OPLEIDING. Versie augustus Docentendeel. M:\HO\Owp\1e jaar\slaapstoornissen\owp - Slaapstoornissen

SLAAPSTOORNISSEN HUISARTS- OPLEIDING. Versie augustus Docentendeel. M:\HO\Owp\1e jaar\slaapstoornissen\owp - Slaapstoornissen SLAAPSTOORNISSEN Versie augustus 2000 Docentendeel HUISARTS- OPLEIDING M:\HO\Owp\1e jaar\slaapstoornissen\owp - Slaapstoornissen - 2000.doc 1 Algemene gegevens Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld door

Nadere informatie

PRAKTISCH THERAPIETROUW

PRAKTISCH THERAPIETROUW PRAKTISCH THERAPIETROUW l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren Met therapietrouw bedoelen we: het op de goede manier opvolgen van

Nadere informatie

Voorlichting bij bemoeilijkte mictie bij oudere mannen

Voorlichting bij bemoeilijkte mictie bij oudere mannen 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004. Doelstelling van deze module is dat de huisarts in staat is op adequate wijze voorlichting te geven over

Nadere informatie

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap?

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap? Heb je genoeg slaap? Wat levert een goede nachtust op? Slaap is een van de belangrijkste activiteiten die we doen om ons lichaam te behouden. Het laat onze geest en lichaam herstellen. Slaapproblemen kunnen

Nadere informatie

Gezond thema: DE HUISARTS

Gezond thema: DE HUISARTS Gezond thema: DE HUISARTS 1. Wat gaan we doen? Praten over de huisarts en wat de huisarts doet. Nieuwe woorden leren over de huisarts. Het gesprek met de huisarts oefenen. 2. Wat vind ik van? Als je een-op-een

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen Uw kind heeft licht traumatisch hoofd-/ of hersenletsel opgelopen door een ongeval of een klap tegen het hoofd. In deze folder leest u over de mogelijke

Nadere informatie

Pijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling

Pijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling Pijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Richtlijnen bij Astma, een uitdaging! Richtlijnen bij Astma, een uitdaging! 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur

Verdiepingsmodule. Richtlijnen bij Astma, een uitdaging! Richtlijnen bij Astma, een uitdaging! 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van oktober 2007 (tweede herziening) Een aantal richtlijnen in de NHG-Standaard Astma bij volwassenen stemt niet overeen met het dagelijks handelen

Nadere informatie

huisartsennascholing 10 sept 2013

huisartsennascholing 10 sept 2013 huisartsennascholing 10 sept 2013 -polyneuropathie -restless legs syndrome Joost van Oostrom Afdeling Neurologie Rijnstate Programma (2x) WAAROM moeten we hier iets over weten WAT moeten we hierover weten

Nadere informatie

Bij de anamnese blijkt dat er een aantal littekens aanwezig zijn. Waarvan er enkele over belangrijke meridianen lopen.

Bij de anamnese blijkt dat er een aantal littekens aanwezig zijn. Waarvan er enkele over belangrijke meridianen lopen. Enkele opmerkelijke patiëntenvoorbeelden: Migraine Vrouw van 53 jaar, sinds 20 jaar migraine, eerst iedere maand 3 dagen, het laatste jaar elke week 2 dagen. Tevens; slecht slapen, rugklachten, last van

Nadere informatie

Welke dimensies worden getoetst?

Welke dimensies worden getoetst? Voorbeeldvragen CLEAR Voor het onderdeel CLEAR worden modelvragen die de verschillende dimensies van de proef bestrijken, ter beschikking gesteld. In het tweede document op de website zijn de juiste antwoorden

Nadere informatie

Dit zijn Yara en haar moeder Suzan

Dit zijn Yara en haar moeder Suzan Je kind als tolk? Dit zijn Yara en haar moeder Suzan Dit is Yara. Ze is 10 jaar oud. Yara woont 1 jaar in Nederland. Ze woont hier met haar vader, twee broertjes en haar moeder Suzan. Yara gaat naar school.

Nadere informatie

SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN

SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Concept 22 mei 2007 Mevrouw Vannacht, 37 jaar. Zij is nooit een erg goede slaper geweest. De laatste 6 maanden gaat het steeds slechter. Zij

Nadere informatie

SLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

SLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN Concept dd 22 mei 2007 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep slaap / waakstoornissen bestaat uit: Namens slaapteam

Nadere informatie

Liesbreuk operatie bij kinderen. polikliniek Chirurgie

Liesbreuk operatie bij kinderen. polikliniek Chirurgie 00 Liesbreuk operatie bij kinderen polikliniek Chirurgie Uw kind wordt binnenkort verwacht in het ziekenhuis voor de behandeling van een liesbreuk. Waarschijnlijk heeft u al het een en ander gehoord over

Nadere informatie

Oncologie. Morfine: fabels en feiten

Oncologie. Morfine: fabels en feiten Oncologie Morfine: fabels en feiten 1 Wat is morfine? In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine wordt voorgeschreven om pijn te verlichten. Soms wordt morfine gebruikt bij benauwdheid. Morfine

Nadere informatie

Ouderen en slaap(problemen)

Ouderen en slaap(problemen) Ouderen en slaap(problemen) Dr. Winni Hofman Somnio, Personal Health Institute Int. Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1 Waar gaan we het over hebben Invloed van veroudering op de slaap De biologische

Nadere informatie

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen Niet waar Soms waar Wel waar Slaapproblemen? Een aantal feiten Uit onderzoek blijkt dat èèn op de 10 jongeren zo nu en dan last heeft van slaapproblemen. Dit kan iedereen overkomen en eigenlijk is het

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

AFSPRAKEN tussen huisartsen en apothekers omtrent het afleveren van medicatie en voorschriften.

AFSPRAKEN tussen huisartsen en apothekers omtrent het afleveren van medicatie en voorschriften. Huisartsen Apothekers AFSPRAKEN tussen huisartsen en apothekers omtrent het afleveren van medicatie en voorschriften. Inleiding door J.P. Pierreux Waarom? Visie: sterke eerste lijn (SIT, GDT) Zorgplanwerking

Nadere informatie

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan

Nadere informatie

Benzodiazepine Bij zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie

Benzodiazepine Bij zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie 00 Benzodiazepine Bij zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie Uw arts heeft u als medicijn benzodiazepine voorgeschreven. Deze medicijnen kunnen tijdens een zwangerschap gebruikt worden. Deze

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust-

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust- SLAAP BIJ OUDEREN - Tips voor een goede nachtrust- Aandacht voor het slapen is belangrijk. Tijdens de slaap kan je lichamelijk en geestelijk herstellen. Er worden bovendien reserves opgebouwd om de volgende

Nadere informatie

Slaapproblemen? Gezonde slaap

Slaapproblemen? Gezonde slaap Dit is een folder van www.orthoconsult.nl geschreven door dhr. drs. Ard Nieuwenbroek, trainer/ therapeut bij Ortho Consult. Deze folder is op een aantal punten aangepast en aangevuld door de stressbegeleiders

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Urineweginfecties: controleren of verwijzen? Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting

Verdiepingsmodule. Urineweginfecties: controleren of verwijzen? Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van juli 2005 Een patiënt met een urineweginfectie krijgt vaak alleen een recept mee, ziet soms

Nadere informatie

Adviezen om beter te slapen

Adviezen om beter te slapen Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.

Nadere informatie

Het afbouwen van benzodiazepines

Het afbouwen van benzodiazepines Het afbouwen van benzodiazepines Projectgroep Benzodiazepines (Ugent) Naar een rationeel gebruik van benzodiazepines Gefinancierd door Fonds Verslavingen FOD Volksgezondheid - RIZIV Even kort voorstellen.

Nadere informatie

4. Ik ben bang dat langdurige slapeloosheid ernstige gevolgen heeft voor mijn lichamelijke gezondheid. mee eens : : : : : : mee oneens

4. Ik ben bang dat langdurige slapeloosheid ernstige gevolgen heeft voor mijn lichamelijke gezondheid. mee eens : : : : : : mee oneens Bijlagen Alle formulieren die u in dit boek hebt leren gebruiken, zijn hier nog eens opgenomen. U kunt ze kopiëren en gebruiken op het moment dat u ze weer nodig hebt. 98 verbeter je slaap HOUDING EN GEDACHTEN

Nadere informatie

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp 00 Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar Afdeling Spoedeisende Hulp U of een van uw naasten heeft een hersenschudding opgelopen door een ongeluk of plotselinge beweging van het hoofd. Dit wordt

Nadere informatie

Chronische pijn, wat kunt u zelf doen?

Chronische pijn, wat kunt u zelf doen? Chronische pijn, wat kunt u zelf doen? CHRONISCHE PIJN, WAT KUNT U ZELF DOEN U heeft chronisch pijn. Chronische pijn is pijn die langer bestaat dan drie tot zes maanden, die (afhankelijk van het soort

Nadere informatie

Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH)

Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) SPOEDEISENDE HULP Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) bij kinderen van 6 jaar en ouder KINDEREN Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) Uw kind heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel

Nadere informatie

Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT)

Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) De belangrijkste ingrediënten van de cognitieve gedragstherapie (CGT) zijn voorlichting over slaap, slaaphygienische adviezen, verandering van slaapgedrag, leren

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement

Nadere informatie

Verminderde nierfunctie en medicijnen

Verminderde nierfunctie en medicijnen Verminderde nierfunctie en medicijnen VERMINDERDE NIERFUNCTIE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL VERMINDERDE

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 Mictieklachten bij mannen van maart 2013. Met deze kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen aan de richtlijnen uit

Nadere informatie

Pijnstilling. Bij baby s en kinderen

Pijnstilling. Bij baby s en kinderen Pijnstilling Bij baby s en kinderen Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Pijnkaartje Gewicht van uw kind: kg De arts schrijft uw kind de aangekruiste pijnstiller(s) voor: Paracetamol

Nadere informatie

Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders

Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders Uw kind heeft een ongeluk gehad en is behandeld op de Spoedeisende Hulp (SEH) van het Radboudumc. Naast lichamelijke gevolgen kan het ongeluk

Nadere informatie

pijnbestrijding na uw opname

pijnbestrijding na uw opname pijnbestrijding na uw opname NSAID s en opioïden Pijnbestrijding thuis U bent opgenomen in Medisch Centrum Alkmaar (MCA), maar u mag binnenkort naar huis. In deze folder vindt u algemene uitleg over de

Nadere informatie

Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk

Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk Fenneke van Hasselt Samenvatting EPA patiënten zijn om diverse redenen kwetsbaar voor lichamelijke ziekten Met relatief eenvoudige oplossingen

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie

Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle

Nadere informatie

Introductie voor zorgverlener

Introductie voor zorgverlener Introductie voor zorgverlener Je hebt een patiënt gevraagd om de PAM in te vullen. Op de volgende pagina is voorbeeld tekst ter verduidelijking voor de patiënt. Let op: De mogelijkheid n.v.t. kan maar

Nadere informatie

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen? Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.

Nadere informatie

Wie slaapt er nu? Pieter Rochat. Aandacht voor het bewuster handelen bij ouderen met slaapproblemen. Inleiding

Wie slaapt er nu? Pieter Rochat. Aandacht voor het bewuster handelen bij ouderen met slaapproblemen. Inleiding Pieter Rochat 1 Wie slaapt er nu? Aandacht voor het bewuster handelen bij ouderen met slaapproblemen Inleiding Binnen de ouderenpsychiatrie dient er meer aandacht te komen voor slaapproblemen bij ouderen.

Nadere informatie

Symptomen bij hoofdpijn

Symptomen bij hoofdpijn 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M19 van juli 2004. Een klassieke migraine met eenzijdige en een aura lijkt gemakkelijk te diagnosticeren. Migraine heeft echter

Nadere informatie

2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw

2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw 2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw In de openbare apotheek wordt sinds een aantal jaar gewerkt met farmaceutische patiëntenzorg. Dit houdt in dat de doelstelling van de apotheek is verbreed.

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Stoppen met roken: korte motivatieverhogende interventie. Stoppen met roken: korte motivatieverhogende interventie. 1.

Verdiepingsmodule. Stoppen met roken: korte motivatieverhogende interventie. Stoppen met roken: korte motivatieverhogende interventie. 1. Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van juni 2007 Rokers die overwegen om te stoppen, zien beren op hun pad. Ze werpen barrières op en ze aarzelen of ze werkelijk willen stoppen. Deze geeft inzicht

Nadere informatie

Handleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz

Handleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz Handleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz 3. Zorgpad Signaleren en Screenen Handleiding bouwstenen zorgpaden 2012-12 27 Signaleren en screenen van psychische klachten Inleiding 29 1. Signaleren en screenen

Nadere informatie

Huisartsenpraktijk. L. Hiltermann B. van der Velden

Huisartsenpraktijk. L. Hiltermann B. van der Velden Huisartsenpraktijk L. Hiltermann B. van der Velden Algemene Informatie Huisartsenpraktijk Hiltermann en Van der Velden Adres: Vossenbrinkweg 1k 7491 DA Delden Telefoon: 074 376 1257 Fax: 074 376 5208 E-mail:

Nadere informatie