Calvijn Business School geopend

Transcriptie

1 CVOpen Jaargang 7 April Calvijn Business School geopend Afscheidsinterview met Chris van Houwelingen Nieuwe Wet Medezeggenschap op Scholen Regionale arrangementen: vrijheid - blijheid?

2 Colofon In dit nummer CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO). Het verschijnt vier keer per jaar en wordt toegestuurd aan alle medewerkers van CVO en aan relaties. Uitgever Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) Goudsesingel 14a, 3011 KA Rotterdam Postbus 22421, 3003 DK Rotterdam Tel. (010 ) Fax (010 ) secretariaat@cvo.nl Internet Redactie Robert van Atten, Albert Bosma, Lennaert van der Hoeven, Ron van Rossum, Ad van Schelven en Anja de Zeeuw. Redactieadres Verenigingsbureau CVO, t.a.v. redactie CVOpen, Postbus 22421, 3003 DK Rotterdam 1 Personeelstekort dreigt vanaf Calvijn Business School geopend 4 Beter contact met basisscholen 5 Littooij: Goede start van nieuw kabinet 6 Meer uren les op CVO-scholen 8 Medezeggenschap in een nieuw jasje 9 Parlementair onderzoek verbaast het onderwijsveld 10 Bewaar de eenheid binnen CVO 12 De week van Joop Leenders 14 Regionale arrangementen in het vmbo 16 De stelling: Weg met de klassen en leerjaren? 17 De (CVO)pen aan een gast: Jelle Kaldewaij Eindredactie Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp haai, Rotterdam 18 Nieuws van de scholen 22 De buitenlandse docent: Anne-Marie Schröder 23 Personalia Beeld Joop Reyngoud, Fotopersbureau Cor Vos, Rick Keus, Lennaert van der Hoeven, Sabine Joosten, J.P.M. Nahon/ Inspectie van het onderwijs, Cees Kuiper/Rotterdams Dagblad, Fotobureau Roel Dijkstra, studio Bajo 24 De hobby van Jos Crezée Coverfoto Joyce van Belkom Druk Quantes, Rijswijk 2 10 Aan dit nummer werkten mee: Arie Boom (CSG Calvijn), Albert Bosma (Accent Praktijkonderwijs), Karin van Breugel (tekst van breugel), Lennaert van der Hoeven (PENTA college CSG), Jelle Kaldewaij, De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Kees den Ouden (bureau CVO), Ad van Schelven (CSG Calvijn), Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw) e.a

3 Actueel Personeelstekort dreigt vanaf 2010 Over vier jaar wordt het weer moeilijk om personeel te vinden voor het voortgezet onderwijs. De situatie in Rotterdam zal echter naar verwachting niet slechter zijn dan in de rest van Nederland. Dat blijkt uit het onderzoek Onderwijs Arbeidsmarktramingen In Rotterdam krijgen studenten aan de duale opleiding Samenscholing.nu een laptop cadeau. Rotterdam dat in opdracht van de gemeente Rotterdam is opgesteld door het bureau Ecorys. Op dit moment lijkt het mee te vallen met de spanning op de arbeidsmarkt in het voortgezet onderwijs. Maar tussen 2010 en 2012 gaat de situatie veranderen. Dan wordt het lastig voor de scholen om voldoende onderwijzend en leidinggevend personeel aan te trekken. Alleen voor het onderwijsondersteunend personeel zijn ook op de lange termijn geen problemen te verwachten. Onvoldoende groene instroom Het probleem wordt vooral veroorzaakt doordat een groot aantal mensen het onderwijs vanwege (pre)pensioen gaat verlaten. Op dit moment is sprake van vergrijzing: circa 70% van de managementfuncties en 40% van de onderwijsfuncties wordt vervuld door mensen van 50 jaar en ouder. Deze percentages worden de komende jaren hoger. Tegenover deze grijze uitstroom staat onvoldoende groene instroom. Het aantal afgestudeerden van de lerarenopleiding is niet toereikend en neemt zelfs af. Uit cijfers van de Lerarenopleiding Rotterdam blijkt bovendien dat ongeveer een kwart van de afgestudeerden uiteindelijk terechtkomt in een baan buiten het onderwijs. Meeste onbevoegden Al jarenlang blijkt dat het voor de scholen in Rotterdam en de overige grote steden extra moeilijk is om personeel aan te trekken. Dit verschijnsel is terug te voeren op enerzijds het duurdere wonen in de grote stad en de slechtere bereikbaarheid. Anderzijds wordt aangenomen dat leerkrachten ook geneigd zijn de problematiek van de grote stad te ontvluchten en te kiezen voor de meer rustige regio. Volgens het onderzoek wordt dit verschijnsel echter minder. De situatie in Rotterdam lijkt de komende jaren zeker niet negatief af te wijken van de rest van het land of de grote steden Amsterdam, Den Haag en Utrecht. Wel opvallend is dat Rotterdam momenteel de meeste onbevoegde leerkrachten telt. Maar liefst 21% van de leerkrachten in het Rotterdamse voortgezet onderwijs verzorgt de lessen zonder te beschikken over de juiste bevoegdheid. Voor de rest van Nederland ligt dat cijfer op slechts 12%. Langer werken CVO houdt al enige jaren rekening met een dreigend personeelstekort. Het heeft vorig jaar samen met de Hogeschool Rotterdam en de twee andere grote schoolbesturen een start gemaakt met het project Samenscholing.nu. Hierbij worden aankomende leraren deels op de scholen zelf opgeleid in een aangepaste praktijkgerichte opleiding. Gerichte faciliteiten zoals een gratis laptop bevorderen dat deze aankomende collega s ook na hun studie werkzaam blijven bij een Rotterdamse vo-school. Daarnaast heeft het managementteam van CVO besloten om gerichter het bestand van toekomstige uitstromers te inventariseren. Het is immers denkbaar dat de globale cijfers uit het onderzoek moeten worden aangevuld met cijfers per vak. Nu al is sprake van een beperkt aantal tekortvakken. In deze vakken zou dan extra instroom moeten plaatsvinden. Daarnaast wil CVO met gericht seniorenbeleid bevorderen dat het personeel langer aan de slag blijft. Dit is een voorbeeld van hoe CVO met toekomstgericht personeelsbeleid een aantrekkelijke werkgever wil blijven op de regionale arbeidsmarkt. (KdO) C VOpen April 2007

4 Opleiding voor het ondernemerschap op Zuid De Calvijn Business School is op 15 februari officieel geopend. Deze nieuwe vorm van onderwijs is in de loop van het vorige cursusjaar op de rails gezet. Volgens de Kamer van Koophandel bestaat er onder schoolverlaters veel belangstelling voor het starten van een eigen bedrijf deze opleiding speelt daar gericht op in. De Business School is ondergebracht bij de vestiging Maarten Luther. Calvijn Business School geopend In augustus 2006 startte daar de eerste groep havo-4-leerlingen. In januari begon ook een vmbo-3-klas aan de opleiding. Het idee achter de Business School is om havo- en vmbo-leerlingen die interesse hebben in het zakenleven of die de ambitie hebben een eigen bedrijf te beginnen, goed voor te bereiden op hun vervolgopleiding. De leerlingen doen weliswaar een regulier eindexamen, maar tijdens de opleiding ligt het accent waar mogelijk op economische aspecten. Het uitgangspunt is learning by doing. Dat betekent dat er niet alleen binnen de school gewerkt wordt, maar ook daarbuiten. Dit laatste gebeurt door in de praktijk kennis te maken met het bedrijfsleven, zich te oriënteren op het vervolgonderwijs en een mini-onderneming op te zetten. Het programma is praktijkgerichter dan het standaard Economie & Maatschappijprofiel. Met elkaar een bedrijf starten is leuk, uitdagend en leerzaam. Door praktijkgericht leren is er een goede aansluiting met het hbo en mbo. Leergebieden als persoonlijke ontwikkeling, marketing, personeelsmanagement en boekhouding worden aangeboden. Samenwerking met hbo en mbo De Calvijn Business School werkt nauw samen met het hbo en mbo. De mogelijkheid bestaat om al studiepunten te behalen die de leerling eventueel later in het propedeusejaar kan inzetten als hij of zij besluit de opleiding op het hbo of mbo voort te zetten. Een stuurgroep, bestaande uit directeur onderwijs Gerrit Elings, vmbo-sectorleider Hans Padmos, projectleider Goof Iriks, vestigingsdirecteur Peter van Olst en de docenten John van der Zee en Mandy van Gelder, zette de eerste plannen op papier. Ook mensen van buiten de school werd gevraagd mee te denken en te werken, en zij gaven daaraan met plezier gehoor. Vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en van de scholen voor hbo en mbo praatten mee. Ook Lionel Martijn, portefeuillehouder sociale en economische zaken van de deelgemeente Charlois, stimuleerde en ondersteunde het project. Het begin: solliciteren Leerlingen komen niet zomaar in aanmerking voor een plaats in de Business School. Zij moeten echt gemotiveerd zijn en wat betreft de havo kiezen voor het profiel Economie & Maatschappij. De leerlingen wordt gevraagd een sollicitatiebrief te schrijven. Daarna volgt een intakegesprek. Bij een positief resultaat laat de school hen toe tot de opleiding. Een bijzonder aspect van de Business School is dat er een dag (in de havo-groep) of twee dagdelen (in de vmbo-klas) Business Verkenning op het rooster staat. Dat betekent dat er op die momenten geen gewone lessen worden gegeven, maar dat de leerlingen werken aan een aantal leermodules. Dat zijn met name de momenten waarop het praktische deel van de opleiding plaatsvindt. Zo zijn de leerlingen in het vmbo begonnen met de module Communicatie en presentatie. Andere modules die op het programma staan zijn Verkenning van het ondernemerschap, Marketing en promotie en Verantwoord ondernemen. De officiële opening Tijdens de feestelijke officiële opening pleitte Diny Roodvoets, algemeen rector van CSG Calvijn, ervoor het ondernemerschap op te nemen in het onderwijsbeleid. Ook voorziet zij een aanpassing in de fysieke leeromgeving: de school de uitstraling geven van een 2 C VOpen April 2007

5 Lionel Martijn van de deelgemeente Charlois sprak de genodigden toe en verrichtte de openingshandeling. onderneming. Wij geloven in het concept en willen er een succes van maken, zei de rector. Wim Littooij, bestuursvoorzitter van CVO, memoreerde dat Rotterdam de aantrekkingskracht heeft van een ondernemende metropool. De bevolkingssamenstelling geeft weliswaar zorgen, maar biedt ook veel mogelijkheden. Rotterdam heeft een jonge bevolking. Het onderwijs kan een bijdrage leveren door een zo aantrekkelijk mogelijk aanbod in de markt te zetten. Leerlingen in onze stad hebben behoefte aan een praktische component. De bestuursvoorzitter gaf aan dat de Business School precies is wat leerlingen op Zuid nodig hebben. Hij overhandigde een symbolische cheque voor de nieuwe opleiding. De leerlingen van de kersverse opleiding presenteerden zich voortvarend in woord en beeld. In filmfragmenten werd getoond waar zij zich de afgelopen tijd mee bezighielden. Zo namen vmbo-leerlingen bijvoorbeeld deel aan een beoordeling van etalages op een bekende winkelboulevard in Rotterdam-Zuid. Naast deze presentatie stelden alle leerlingen uit beide afdelingen zich persoonlijk voor, en vertelden over hun verwachtingen en ambities (zie kader). Leerlingen van de havo-afdeling vertelden dat zij in de toekomst een Business Club willen starten, ambassadeur voor de opleiding willen worden en er op den duur gastlessen willen verzorgen. Toezegging van winkelpand Lionel Martijn van de deelgemeente Charlois begon zijn toespraak met de aanstekelijke woorden Jongeren zijn hot! Hij benadrukte dat de wereldwijde contacten die jongeren erop nahouden van essentieel belang zijn. De economische kansenzones die in Rotterdam bestaan, zorgen voor flinke subsidies aan startende ondernemers. De stad heeft kwalitatief goede ondernemers nodig. De overheid biedt kansen: Calvijn grijpt ze en creëert ze, aldus de heer Martijn. Een zijdelingse toezegging van de deelgemeente was, dat zij zoekt naar een winkelpand waar de leerlingen de ruimte krijgen voor verdere toepassing van hun creativiteit. Toen onthulde Lionel Martijn het bord Calvijn Business School boven het lokaal dat het vaste honk is van de havo-4-klas. Daarna toostten de aanwezigen met champagne. Vervolgens kon het vernieuwde lokaal, met eigen internetaansluitingen en een fraai slimboard (digitaal schoolbord) worden bewonderd. Ook de vmbo-afdeling krijgt een eigen lokaal met deze geavanceerde mogelijkheden. (AvS) Meer informatie: Leerlingen presenteerden zichzelf Alle leerlingen van de vmbo-afdeling hadden een passende slogan voor zichzelf bedacht. Lara van Bekhoven: Ik design later uw kleding! Abigail Watson: Ik ga zorgen voor het beste restaurant in heel Zuid-Holland. Nabil Abdisalam: Mijn naam is het enige wat u hoeft te onthouden. Hasret Demir: Zoals jullie allemaal hebben gehoord, draait het hier allemaal om de Business School. Dat is wel logisch, want deze studie is echt cool. Jeanette Esajas: Ik doe de Business School omdat ik later een succesvol bedrijf wil opstarten. C VOpen April 2007

6 Calvijn rondt pilot horizontale verantwoording af Nuttig en zinvol. Dat vond CSG Calvijn van de pilot horizontale verantwoording waar de school aan deelnam. Verspreid over Nederland deden tien scholen voor voortgezet onderwijs mee om goede voorbeelden te vormen voor de andere 690 vo-scholen. Calvijn behoorde tot deze voorlopers. Het concrete resultaat op Calvijn is onder andere een maatjesproject voor het basisonderwijs. Beter contact met basisscholen Van scholen voor voortgezet onderwijs wordt steeds meer verwacht dat zij aan hun omgeving duidelijk maken welke kwaliteiten zij leveren en ontwikkelen. Die omgeving is breed en omvat ook collega-scholen, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en gemeentelijke instanties. Deze betrokkenen worden ook wel stakeholders genoemd. Het hele proces staat bekend als horizontale verantwoording. Scholen ontwikkelden in het verleden ook beleid om te communiceren met hun maatschappelijke omgeving en daar verantwoording aan af te leggen. Een nieuw aspect is de systematische aanpak voor deze verantwoording. De horizontale verantwoording wordt gezien als een vanzelfsprekende taak van de school. Toolkit Om praktische ervaring op te doen voerden de onafhankelijke onderzoeksbureaus Sardes en Oberon een pilotproject uit, in opdracht van het ministerie van OCW. Dit pilotproject liep van februari tot november Het doel was goede voorbeelden op het terrein van horizontale verantwoording te verkrijgen. Op basis van deze voorbeelden wordt een toolkit ontwikkeld met werkwijzen en instrumenten die ook andere scholen kunnen gebruiken. De toolkit omvat materialen die door de scholen zelf ontwikkeld en gebruikt zijn in het kader van het pilotproject. Deze tools kunnen verschillende vormen hebben, zoals een opzet voor een tevredenheidsonderzoek of reglementen op het gebied van ouder- en leerlingenraden. Ook beschrijvingen van werkwijzen of processen behoren tot de tools. De pilotscholen hebben overigens gewerkt aan hun eigen plannen rondom horizontale verantwoording. Zij kregen hierbij de nodige vrijheid, omdat er nu eenmaal verschillen zijn tussen scholen onderling. Tijdens enkele bijeenkomsten wisselden de pilotscholen ervaringen uit. Ervaringen van Calvijn Calvijn kende (en kent) binnen de horizontale verantwoording een belangrijke plaats toe aan de ontwikkeling van integrale kwaliteitszorg. Hoe dit in de praktijk werkte, blijkt uit de volgende voorbeelden. - In het voorjaar van 2006 is een onderwijskring primair onderwijs samengesteld, bestaand uit zes vertegenwoordigers van basisscholen in Rotterdam en Barendrecht waarvan veel leerlingen naar Calvijn doorstromen. De vragen die in deze onderwijskring op tafel lagen waren: wat kan Calvijn verbeteren in het contact met de basisschool en wat kan de school van de basisscholen verwachten? Het resultaat van het overleg was de start van een zogeheten maatjesproject, waarbij een docent van een basisschool gekoppeld wordt aan een zorgcoördinator van elke vestiging van Calvijn. Dit versterkt de samenwerking op het gebied van leerlingbegeleiding. - Calvijn is initiatiefnemer van de stichting Pot met goud op Zuid. In mei 2006 kwamen de ambassadeurs van de stichting bijeen om te praten over de vraag of zij bereid waren samen met het bestuur fondsen te werven voor de uitvoering van de activiteiten. De centrale vraag was: hoe kan de Pot met Goud er samen met de maatschappelijke organisaties voor zorgen dat jongeren die actief willen zijn in de samenleving ook werkelijk activiteiten kunnen uitvoeren in diverse organisaties? Er zijn afspraken gemaakt om de netwerken van de deelnemers actief te benaderen. In een eindverslag heeft Calvijn het proces en de concrete resultaten van de pilot vermeld. Calvijn concludeert dat de doelstellingen van vrijwel alle onderdelen van de pilot zijn gehaald en dat wordt doorgegaan op de ingeslagen weg. De pilot is nuttig en zinvol geweest en het proces paste in de ontwikkeling van integrale kwaliteitszorg. (AvS) Meer informatie: C VOpen April 2007

7 Littooij Goede start van nieuw kabinet Wim P. Littooij is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving. Sinds kort hebben we nieuwe bewindslieden op Onderwijs. Marja van Bijsterveldt heeft voortgezet onderwijs in de portefeuille en ik hoop de kennismaking met haar snel te vernieuwen. Voor deze column heb ik me geconcentreerd op het regeerakkoord en ik moet zeggen: we zijn het beroerder gewend. Op deze plaats heb ik u geregeld deelgenoot gemaakt van mijn streven om via het Onderwijsplatform G4 de problematiek van de grote steden op de agenda van de landelijke politiek te krijgen. Vorig jaar waren we teleurgesteld omdat wij de ministerpresident niet konden motiveren om ons manifest Investeren in jongeren in de grote steden in ontvangst te nemen. In het nieuwe regeerakkoord echter komen we veel van ons gedachtegoed tegen. En daarmee kan het nieuwe kabinet al voor de start rekenen op waardering van onze kant. De nieuwe regering beschrijft helder dat er achterstandswijken zijn waar de problemen cumuleren. Er wordt actie ondernomen zodat die wijken het been weer kunnen bijtrekken. Ik ben erg blij dat het kabinet de problemen in samenhang wil benaderen. Dus naast een forse investering in de woningbouw worden er ook maatregelen aangekondigd op het gebied van bevolkingsopbouw, onderwijs, veiligheid en werkgelegenheid. Het zijn voorlopig woorden, de daden moeten nog komen, maar de visie spreekt me in elk geval ten zeerste aan. Maatregelen op andere beleidsgebieden sporen goed met de integrale aanpak. Zo ziet dit kabinet het integratievraagstuk meer als maatschappelijke uitdaging dan als justitieel vraagstuk. Terecht wordt daarbij veel aandacht gegeven aan bestrijding van taalachterstand, onder meer door uitbreiding van de zo belangrijke voor- en vroegschoolse educatie (vve). In dit plaatje passen ook initiatieven voor een betere jeugdzorg en meer opvoedingsondersteuning. Wil het kabinet alle ambities waarmaken, dan is een extra inzet van het onderwijs onontkoombaar. Immers het onderwijs moet extra energie gaan steken in zaken als taalachterstand, schooluitval, integratie en sociale cohesie en ook in stages en perspectief op werk. Het onderwijs vervult deze taken natuurlijk al, maar dat gebeurde de laatste jaren in de grote stad onder steeds slechtere condities denk aan de problemen van de gewichtenregeling in het primair onderwijs. De scholen moeten deze taken overigens zeker niet als enige oppakken, maar in samenwerking met andere partijen zoals de jeugdzorg. In feite biedt het nieuwe beleid goede mogelijkheden om het aanbod van de zogeheten brede scholen in Rotterdam verder uit te breiden. Ik vind het heel belangrijk dat onze CVO-scholen, zeker in het vmbo, volop meedoen met deze ontwikkeling. Gelukkig wordt ook in onderwijs een extra investering gedaan die oploopt tot 1 miljard in Dat is in elk geval een goed signaal. Een deel van dit miljard heeft overigens al een bestemming gekregen, zoals een extra investering in het hoger onderwijs en de gratis schoolboeken in het voortgezet onderwijs. Daarnaast komt er een breed samengestelde commissie die gaat meepraten over een actieplan tot vermindering van de werkdruk en verhoging van de kwaliteit in het onderwijs. Hier ligt een mooie taak voor onze nieuwe brancheorganisatie de VO-raad. Misschien dat de VO-raad dan gelijk nog even kan praten over een ander voornemen van het nieuwe kabinet: alle jongeren in het voortgezet onderwijs moeten een maatschappelijke stage volgen van drie maanden. Ik ben een groot voorstander van maatschappelijke stages, en ik zie de laatste jaren op dat gebied heel leuke initiatieven op onze scholen. Maar het is niet realistisch deze nog jonge initiatieven nu integraal door te voeren in het hele voortgezet onderwijs. Hier schieten de partijen door in hun goede bedoelingen en in hun bemoeizucht met het onderwijs. Een periode van drie maanden lijkt bovendien erg lang voor partijen die straks bij de parlementaire enquête klagen dat het kennisniveau van scholieren zo hard achteruitgaat. C VOpen April 2007

8 Leerlingen mee laten komen op een ouderavond en dat meetellen als onderwijstijd. Bij werkweken 24 uur per dag als onderwijstijd rekenen. Zó moet de verplichte onderwijstijd in het voortgezet onderwijs níet opgekrikt worden, vindt de Onderwijsinspectie. Hoe dan wel? Een aantal voorbeelden uit CVO-kring. Meer uren les op CVO-scholen Uit recente onderzoeken blijkt dat veel scholen de wettelijke urennormen niet halen van klokuren in de onderbouw, in de voorexamenklassen in de bovenbouw, en 700 in de examenklassen. De onderwijstijd ( een in schooltijd verzorgd begeleid onderwijsprogramma ) is soms meer dan 60 uur te kort, concludeerde de inspectie. Ook CVO-scholen kregen op dit punt kritiek. Welke maatregelen hebben zij zoal genomen of gaan zij nemen? De vestiging Maarten Luther van CSG Calvijn heeft onlangs een van de vier rapportvergaderingen schriftelijk gehouden. Docenten zetten hun op- en aanmerkingen over een leerling voor de mentor op papier. Deze besprak vervolgens met de coördinator en de teamleider de cijfers op het leerlingrapport. Volgens vestigingsdirecteur Peter van Olst is dit voor herhaling vatbaar, al zullen er ook plenaire rapportvergaderingen plaats blijven vinden, maar dan bijvoorbeeld twee in plaats van vier. Op Maarten Luther zijn in periode 3 en 4 extra uren biologie, Engels en Nederlands op het rooster gezet voor de 3-havo- en 3-atheneumklassen, om de geprogrammeerde onderwijstijd te verhogen. Cursussen en vergaderingen starten voortaan pas om half vier of vier uur, in plaats van meteen na de middag. En als lessen uitvallen wegens ziekte van een docent, wordt een docent die een X-uur heeft voor opvang ingezet; hij of zij vindt dan in de mediatheek werkmateriaal voor het bewuste vak. Zo wordt de gerealiseerde onderwijstijd verhoogd. Op Melanchthon Schiebroek bestaat het voornemen om het aantal toetsweken in de voorexamenklassen havo en vwo te verminderen en in vwo-4 helemaal af te schaffen, vertelt adjunct-directeur Johan Bolomey. De inspectie gaat ervanuit dat een toetsweek voor een leerling een halve week is, terwijl het in ons rooster een volledige week is. Op Schiebroek gaat verder een commissie Jaaragenda van start. Deze commissie kijkt kritisch naar wat er zoal in het schooljaar wordt georganiseerd. Er gebeurt heel veel buiten het reguliere rooster om, we zullen moeten schrappen als het kan. Wat de gerealiseerde onderwijstijd betreft noemt Johan de uitval van lessen een duidelijk knelpunt. In de onderbouw worden afwezige collega s zoveel mogelijk vervangen door andere collega s. In de bovenbouw is invallen onder andere door de clusterstructuur van de tweede fase een stuk lastiger. Bij langdurige afwezigheid is een oplossing lang niet altijd direct voorhanden. Leerlingen op het Farelcollege krijgen te maken met een kortere aanloop van het schooljaar, meldt rector Dirk Wakker. We gebruiken één dag als opstartdag de maandag en beginnen dinsdag met de lessen. Ook maken we de afsluiting van het schooljaar korter, we zullen dus langer doorgaan met lesgeven. De afsluitende periode vullen we meer dan in het verleden met een combinatie van lessen en toetsen. Dirk noemt als tweede maatregel het comprimeren van de rapportvergaderingen. De overgangsvergaderingen gaan in de onderwijsteams plaatsvinden. Een voordeel daarvan is dat er tijd gewonnen wordt. Een derde actie is dat de school meer huiswerkbegeleiding aanbiedt in een aantal groepen. Het Farelcollege wil hiervoor duale studenten inzetten. Ook kunnen hogerejaars leerlingen zich aanmelden om huiswerkbegeleiding te geven. Het Farelcollege is van plan op zijn website de onderwijstijd te verantwoorden voor ouders en andere stakeholders. Daarop komt onder de knop Onderwijstijd een berekening per klas, vertelt Dirk. Op het Comenius College maken de unitdirecteuren zelf een keuze uit een scala van mogelijkheden, vertelt onderwijsdirecteur Bas Oldemans. Elke unit bepaalt voor zichzelf of ze toetsweken wil houden of daarin meer lessen wil plannen. Verder hebben we begeleiding gezet op zelfstandige werkuren; daardoor voldoen we aan de richtlijn dat er op afroep docenten beschikbaar zijn. Ook hebben we een oplossing gezocht voor kleine vacatures die moeilijk vervulbaar zijn. Collega s van een ander vak die tijdelijk extra uren kunnen of willen geven, is gevraagd dit te doen. De leerlingen worden dan niet naar huis gestuurd, er wordt niet met de kaasschaaf gewerkt waardoor alle leerlingen minder uren C VOpen April 2007

9 Paasvieringen op PENTA, zoals hier op Blaise Pascal, vinden nu plaats vanaf het vierde uur voorafgaand aan Goede Vrijdag. van een vak krijgen, maar de leerlingen krijgen in plaats van Engels extra Nederlands of wiskunde. Dat mág, want de lessentabel is vrij. 20 klokuren. En activiteiten als een sportdag en solidariteitsdag waaraan niet alle leerlingen deelnemen duren korter of worden gehouden in de laatste twee schoolweken. Het Marnix Gymnasium wil de toetsweken erin houden, blijkt uit de reactie van rector Stytia de Leeuw. We vinden dat die een goed studieritme bevorderen. Ze afschaffen zou afbreuk doen aan de zelfstandigheid van het leren. Aan het eind van dit schooljaar gaat het Marnix de afsluitende activiteiten laten plaatsvinden in één week in plaats van twee. Daar winnen we een week. Verder overweegt de school in leerjaar 3 een extra lesuur aardrijkskunde te geven. In klas 3 zit het grootste probleem in onze onderbouw, daar komen we wel wat tekort. Van een éénuursvak willen we een twee-uursvak maken, maar dat kost extra geld. In de bovenbouw worden tussenuren begeleide studie-uren. Leerlingen kunnen een studiekaart laten aftekenen waaruit blijkt dat ze onder begeleiding zelfstandig hebben gestudeerd in de mediatheek of bij een docent. In de vierde klas komt sowieso meer contacttijd door de manier waarop we de tweede fase herzien. We hebben ervoor gekozen om een zogeheten tweestromensysteem in te voeren. In plaats van één profiel volgen leerlingen in de vierde klas het vakkenpakket van de maatschappijof de natuurstroom, dat wil zeggen dat in iedere stroom twee profielen zijn opgenomen. We geven de leerlingen op deze manier een bredere basis en ze kunnen hun definitieve keuze uitstellen tot de vijfde klas. Door deze keuzes staat de kwaliteit van het onderwijs voorop en komen we beter uit met de onderwijstijd. Ook op PENTA college CSG wordt niet stilgezeten. Het aantal lesuren neemt onder andere toe doordat verschillende activiteiten voor docenten korter duren of verplaatst worden naar lesvrije momenten. De vestigingen roosteren rapportvergaderingen parallel in, zodat er minder lesuitval is. De Paasvieringen vinden plaats vanaf het vierde lesuur op de dag voorafgaand aan Goede Vrijdag. Wie als leerling in mei niet meegaat op een meerdaagse excursie, krijgt een aangepast lesprogramma van minimaal Bij Accent Praktijkonderwijs speelt het probleem van de onderwijstijd helemaal niet. Volgens Albert Bosma, directeur van de vestiging in de Vijverhofstraat, staat de teller zelfs op klokuren, 80 meer dan voorgeschreven. Die 80 uren hebben we als reserve voor het geval er lesuitval is door ziekte of een vergadering. Het praktijkonderwijs werkt met vaste lesdagen en lestijden: van half negen tot half drie. Dat is makkelijk en overzichtelijk. Ook hebben we geen proefwerkweken en tentamenweken; dat speelt in het praktijkonderwijs niet omdat onze leerlingen geen eindexamen doen. We werken zo al jaren, en hoeven ons beleid nu niet te wijzigen. (AZ) CVO-brede richtlijnen/afspraken De start van het schooljaar kent één introductiedag. De afronding van het schooljaar gebeurt in de laatste schoolweek. Scholingsactiviteiten vinden plaats aan het eind van de middag met eventueel een doorloop naar de avond. Vergaderingen en besprekingen zijn na schooltijd. Maximaal twee schoolbrede studie-/bezinningsdagen per jaar. Mentoraat en decanaat zo organiseren dat het grotendeels kan meetellen in de onderwijstijd. Beleidsrijke werkweek telt mee. Excursies, sportdag et cetera zijn verplicht voor alle leerlingen (tijd registreren en meetellen). Toetsweken worden anders ingericht (maximaal halve dagen lesuitval). Lesuitval door ziekte of anderszins wordt voorkomen door in het rooster invalmogelijkheden te creëren. C VOpen April 2007

10 De medezeggenschap op scholen gaat veranderen. Dit is het gevolg van de nieuwe Wet Medezeggenschap op Scholen (WMS) die op 1 januari van kracht is geworden. Alle betrokkenen bij CVO hebben zich laten informeren over deze nieuwe wet tijdens een speciale voorlichtingsbijeenkomst, georganiseerd door de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR). Medezeggenschap in een nieuw jasje Een illuster gezelschap verzamelde zich op dinsdagavond 19 december in de aula van Melanchthon aan het Henegouwerplein. De algemene directies van de CVO-scholen waren in ruime mate aanwezig, evenals vertegenwoordigers van de huidige medezeggenschapsraden, vooral personeelsleden, maar ook ouders. De belangstelling van leerlingen leek nog niet overweldigend maar dat zal onder de nieuwe wet moeten veranderen. Na de opening door CVO-bestuursvoorzitter Wim Littooij en GMR-voorzitter Doet Busaan was het woord aan Kees Jansen, relatiemanager van de Besturenraad. Hij gaf tekst en uitleg over de nieuwe wet. Later op de avond waren er speciale workshops voor ouders, personeelsleden en directies. De GMR bestaat straks voor de helft uit leerlingen en ouders. Wat verandert er? Op het eerste gezicht verandert er niet veel: op elke CVO-school komt een medezeggenschapsraad (MR) die net als nu adviesrecht of instemmingsrecht heeft over een groot aantal onderwerpen. De samenstelling van deze raden is echter veel scherper omschreven. Allereerst moet de raad voor de helft bestaan uit personeelsleden. Voor de andere helft zal de raad bestaan uit vertegenwoordigers van ouders en leerlingen die in principe een gelijk aandeel hebben (dus elk een kwart). Nieuw is verder dat voor een aantal onderwerpen aparte instemming van één geleding is vereist. Dat geldt met name voor maatregelen met personele gevolgen, waarin de personeelsgeleding een zware stem heeft. Maar bijvoorbeeld voor het leerlingenstatuut is de stem van de leerlingen extra belangrijk. De MR voert overleg met een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Bij CVO is dit doorgaans de algemeen rector van de school. Het is overigens mogelijk om onder de MR weer aparte deelraden in te stellen bijvoorbeeld per locatie. Ook op het verenigingsbureau moet een MR worden ingesteld, bestaande uit louter personeelsleden. Voor zaken die voor heel CVO van belang zijn komt er net als nu een gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR), waarin de afzonderlijke raden moeten zijn vertegenwoordigd. Ook dit orgaan bestaat en dat is nu nog niet zo voor de helft uit personeel en voor de andere helft uit ouders en leerlingen. De GMR overlegt met de Raad van Bestuur. De wet regelt verder dat de (G)MR recht heeft op relevante informatie, zoals begroting en jaarrekening. Medezeggenschapsstatuut De nieuwe wet betekent in elk geval dat CVO een Medezeggenschapsstatuut moet maken, waarin een overzicht is opgenomen van het aantal MR-en, en waarin nadere regels zijn vastgelegd. Die gaan bijvoorbeeld over informatieverstrekking door het bestuur en over facilitering van de raadsleden. Details over verkiezingen, zittingsduur en dergelijke komen in het nieuwe Medezeggenschapsreglement. Het streven is om deze zaken dit voorjaar te ontwikkelen, waarna in het nieuwe schooljaar kan worden gestart in de nieuwe opzet. GMR-reactie Doet Busaan, voorzitter van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad, laat in een reactie weten dat de GMR wacht op het bestuursreglement en directiestatuut van CVO. Daarvan hangt af welke bevoegdheden de school-mr en en de GMR van CVO krijgen onder de nieuwe wet. (KdO/AZ) C VOpen April 2007

11 CVO: vernieuwing bij ons zorgvuldig Verbazing en twijfel voeren de boventoon binnen het onderwijs bij het nieuws over een parlementair onderzoek naar de vernieuwingen in het voortgezet onderwijs van de afgelopen twintig jaar. Het initiatief voor dit onderzoek is genomen door het Tweede Kamerlid Mariëtte Hamer (PvdA). Zij wordt hierin gesteund door een meerderheid in de Tweede Kamer. Parlementair onderzoek verbaast het onderwijsveld Directe aanleiding voor het initiatief was de demonstratie van scholieren- en studentenorganisaties op 26 januari in Den Haag. In hun brief aan staatssecretaris Bruins klagen deze organisaties nadrukkelijk over problemen die ontstaan door invoering van het nieuwe leren. De studenten en scholieren vinden dat ze genoegen moeten nemen met minder inhoudelijke lesuren en minder kennisoverdracht. In plaats van colleges en lessen waarbij de docent vertelt en de leerlingen luisteren, hebben ze te maken met eindeloze zelfstudies en opdrachten zonder begeleiding of goede instructie. We willen leren, geef ons ook de kans, zo schrijven de organisaties aan de staatssecretaris. Extra energie Wim Littooij, bestuursvoorzitter van CVO, is verbaasd dat de Kamer ineens tot een onderzoek besloot. Voor de zoveelste keer laat de Kamer haar agenda bepalen door incidenten, zegt hij. Natuurlijk is het niet goed wanneer leerlingen of studenten te weinig begeleiding krijgen en teveel aan hun lot worden overgelaten. Maar mij stoort het dat dergelijke situaties automatisch aan het nieuwe leren worden gekoppeld. Ik ken juist voorbeelden waar extra energie in de begeleiding wordt gestopt en waar het leerproces duidelijk wordt gestructureerd. Een tweede verbazing van Wim betreft de breedte van het komend onderzoek: De Kamer gaat niet alleen naar het nieuwe leren kijken, maar ook naar alle vernieuwingen uit het verleden, zoals het studiehuis, de basisvorming en de invoering van het vmbo. De kritiek van Wim Littooij wordt door de meeste onderwijsorganisaties gedeeld. De VO-raad vindt een maatschappelijk debat over de kwaliteit van het onderwijs een goede zaak, maar een onderzoek naar stelselwijzigingen in het verleden helpt het huidige onderwijs niet, zo stelt VO-raadvoorzitter Sjoerd Slagter. Marleen Barth, voorzitter van CNV Onderwijs, noemt het onderzoek een verspilling van geld en tijd. Barth en Slagter zien de oorzaak van veel problemen in een gebrek aan financiële middelen, maar vinden dat desondanks het Nederlandse onderwijs vergeleken met het buitenland van zeer behoorlijke kwaliteit is. De voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb), Walter Dresscher, wijst erop dat het parlement zelf een twijfelachtige rol heeft gespeeld in het verleden. Keer op keer heeft de Onderwijsinspectie achteraf vast kunnen stellen dat vernieuwingen te snel en met te weinig middelen zijn ingevoerd. Om die reden ziet de AOb liever een onafhankelijke onderzoekscommissie, want nu gaat het parlement haar eigen wonderlijke en warrige beleid beoordelen. Geleidelijke ontwikkeling Wim Littooij gelooft dat veel van de huidige kritiek is terug te voeren op te snel en te omvangrijk doorvoeren van vernieuwing. Een voorbeeld daarvan is de nieuwe kwalificatiestructuur in het mbo: alle opleidingen in het hele land moeten in no time competentiegericht worden. Bij CVO gaan de ontwikkelingen geleidelijker, zegt Wim: Wij hebben ruim twee jaar terug een breedgedragen publicatie over onderwijsvernieuwing uitgebracht, getiteld Bindend en boeiend onderwijs. Alle CVO-scholen zijn hiermee aan de slag gegaan, maar wel elk op een wijze die bij de afzonderlijke school past. Op deze manier zijn we verantwoord bezig: wij stellen kaders, maar de invulling gebeurt ter plekke. (KdO) C VOpen April 2007

12 Chris van Houwelingen neemt afscheid van Accent Als Chris van Houwelingen per 1 mei afscheid neemt, verdwijnt er veel kennis van de geschiedenis van CVO uit de organisatie. Chris, die nu directeur bedrijfsvoering van Accent is, werkte veertien jaar op het verenigingsbureau, waarvan zeven jaar als directeur. Hij maakte de hausse mee van schoolovernames door CVO. In zes, zeven jaar tijd zat ik met de toenmalige algemeen directeur Gerner wel in 187 commissies, waar de schoolovernames juridisch, economisch en qua personeel werden voorbereid. Dat was een hectische tijd, waarin we weken maakten van zestig uur. Bewaar de eenheid binnen CVO Hoe is je loopbaan verlopen? Ik ben begonnen als administratief medewerker op een scheepswerf in mijn geboorteplaats Alblasserdam. Na mijn militaire dienst ging ik als administrateur bij het Groene Kruis in Rotterdam werken. In 1986 begon ik bij CVO. Het verenigingsbureau zat toen nog in het gebouw van het Marnix Gymnasium, aan de Essenburgsingel. Daarna heeft het een jaar of vijf, zes aan de Oppert gezeten, bij de Laurenskerk. In 1992 verhuisde het naar de Goudsesingel. Tot 1993 ben ik administrateur geweest, daarna werd ik directeur, naast algemeen directeur Cock Gerner. Bestuurders van de over te nemen scholen spraken in de fusietijd namelijk liever met een directeur dan met een administrateur. Na de reorganisatie in 2000 werd ik directeur bedrijfsvoering van Accent. Die periode loopt nu op z n eind. Hoe kijk je op je werk bij CVO terug? Met veel genoegen. Ik heb altijd met plezier gewerkt bij CVO. Voor mij is een stuk vrijheid het belangrijkst, dus de mogelijkheid om zelf het werk in te delen. Natuurlijk zijn er deadlines en vergaderschema s, maar toch is er in dit werk vrijheid. Aan de andere kant is het soms ook hectisch, dan moet alles tegelijk. Het plezierigst was voor mij de tijd bij Accent, maar misschien heeft dat ook te maken met het spreekwoord lest heugt best. Ik sta hier dichter bij de leerlingen en het primaire proces dan op het verenigingsbureau mogelijk was. Op het CVO-bureau sprak ik over Dit is een van onze scholen. Nu zeg ik: Dat is een van mijn scholen. Ik merk dat dat heel plezierig is. De periode van de reorganisatie was even vervelend. Er was toch sprake van een zekere demotie, in ieder geval ervoer mijn omgeving dat zo. Ik heb het niet zo gevoeld; omdat ik niet erg statusgevoelig ben. Het gaat mij er meer om dat ik lol heb in wat ik doe, en niet om het plakkertje dat erop zit. Het interessantst was de tijd waarin CVO verschillende scholen overnam en de grote scholengemeenschappen gevormd werden. Dat begon ermee dat het rijk verschillende scholen dreigde op te heffen, omdat ze onder de opheffingsnorm leken te komen. Die norm was toen 120 leerlingen. Als het rijk inderdaad de bekostiging zou staken, was het christelijk onderwijs een vestigingspunt kwijt. Dat wilden we voorkomen. De fusies gingen snel maar doordacht. Het gevolg was dat we dag en nacht aan het werk waren. In verband met de overnames was ik soms vier avonden in een week voor CVO op stap. Dat ging wel ten koste van de interne organisatie; je kunt je maar op één ding tegelijk richten. Wat heb je nagestreefd in je werk? Ik heb zeker bij Accent geprobeerd ervoor te zorgen dat scholen zo min mogelijk last hadden van de administratie, zodat het team zich zo goed mogelijk kon concentreren op het lesgeven. Bij het verenigingsbureau was het een sport om regelingen optimaal te benutten voor de CVO-scholen, en extra geld te vinden in de onderhandelingen met het rijk en de gemeenten. We konden bijvoorbeeld binnen het formatiebudgetsysteem dat vóór de lumpsumvergoeding gangbaar was in het voortgezet onderwijs heel handig schuiven met docenten. Dat had ik met Jaap Vriesema 10 C VOpen April 2007

13 < Een school moet niet hoeven leuren met een kind dat dreigt uit te vallen > We vochten op alle terreinen voor CVO. van de afdeling PSA uitgezocht. We hebben daar discussies over gevoerd met de accountant, en uiteindelijk bleek dit van het ministerie te mogen. Het leverde miljoenen guldens op voor CVO. Daar hadden we plezier in. Ook gingen we steeds met gemeenten in de slag over huisvesting en verbouwingen. We vochten op alle terreinen voor CVO. Wat vind je van de ontwikkelingen binnen CVO van de laatste tien jaar? Die ontwikkelingen startten met het voorkómen van de opheffing van vestigingspunten door overname. De overnames vind ik nog steeds een buitengewoon goede zaak. Maar dat grote scholengemeenschappen een steeds grotere zelfstandigheid nastreven, bergt ook risico s in zich. De vereniging zou uiteen kunnen vallen in vier grote blokken PENTA, Comenius, Calvijn en Melanchthon en drie kleine (Accent, Farel en Marnix). Bij de kleine scholen is er overigens sprake van dat zij diensten gaan afnemen bij een van de vier grote. Die ontwikkeling bekijk ik met zorg. Het wordt kostbaar om op elk van die eenheden een administratieve organisatie op te zetten. Op zich is het een begrijpelijke ontwikkeling, maar ze holt de vereniging uit en daarmee de kracht en invloed van CVO. En er kan een belangentegenstelling optreden bij de grote CVO-school waar de kleine scholen diensten afnemen. Een goede ontwikkeling van de laatste jaren is dat CVO meer aansluiting zoekt bij de jeugdhulpverlening. Ik hoop dat deze samenwerking uitgebreid wordt. Het mag niet zo zijn dat kinderen tussen wal en schip raken, dat ze thuiszitten, omdat ze op een wachtlijst staan bij de GGZ, en op school niet meer te handhaven zijn. De onderwijsopvangvoorziening die CVO samen met STEK heeft, zou breder getrokken moeten worden. Een school moet niet hoeven leuren met een kind dat dreigt uit te vallen; dit moet automatisch opgevangen worden en doorstromen naar een opvangvoorziening. Ik vind ook de nieuwe bestuursstructuur van Raad van Bestuur en Raad van Toezicht voordelen hebben. We zitten in een overgangsperiode: de Raad van Toezicht moet nog wennen aan zijn rol. Vergeet niet dat dit vrijwel allemaal mensen waren die eerst de rol van bestuurder hadden. Een attitudeverandering heeft meer tijd nodig. Wat hoop je in de toekomst voor CVO? Dat onderwijs, GGZ en jeugdzorg nog beter op elkaar aansluiten, en dat CVO in staat is de eenheid als vereniging te bewaren, en niet in vier aparte stichtingen uiteenvalt. Wat worden je bezigheden na 1 mei? In mijn werk is vrijheid belangrijk in mijn leven ook. Ik hoop van het absolute vrij-zijn te genieten, waardoor je je impulsen kunt volgen. Nu zet ik een concert maanden van tevoren in mijn agenda, anders komt het er niet van. Maar of ik op die avond zin heb? Straks hoop ik s morgens te besluiten dat we s avonds naar een mooi concert gaan. Ik houd ook van lezen. Ik lees veel literaire thrillers, dat vind ik heel ontspannend. Verder hoop ik vaker ons houten chalet in Voorthuizen te bezoeken. Mijn kleine accountantspraktijk neemt wat tijd in beslag; ik houd een paar administraties bij en verzorg belastingaangiftes. Ik ben administrerend diaken van de hervormde gemeente Rotterdam-Centrum dat kost me een dag per week. En ik ben bestuurslid van een kerkelijke stichting, een wereldwinkeltoko, en een particulier fonds. Is dat veel? Ach, als je het met plezier doet, kan er heel veel. Al denk ik wel eens: hèhè, het mag wel eens wat minder. De leeftijd gaat meespelen. Wat ga je vooral missen? De collega s. Zowel hier als op het verenigingsbureau werken fantastische collega s. We maakten naast het werk ook een geintje met elkaar. Ik zie het leven als een spel dat je met elkaar moet spelen. Ik zal de veelheid aan contacten zeker missen. (AZ) 11 C VOpen April 2007

14 Het OOP in de spotlights De week van Joop Leenders Joop Leenders werkt als technisch onderwijsassistent (toa) op het Marnix Gymnasium in Rotterdam. Hij doet dit werk al ruim twintig jaar. De laatste negen jaar staat hij ook regelmatig als docent voor de klas; dit jaar geeft hij scheikunde aan alle derdeklassers. Woensdag Mijn werkdag begint normaal gesproken rond een uur of acht. Dat vind ik prettig, omdat ik dan tijd heb om her en der een helpende hand te bieden. Bijvoorbeeld aan een collega die een videorecorder wil gebruiken, maar het apparaat niet aan de praat krijgt. Als het eerste uur een scheikundepracticum gepland staat, kan ik dit halfuurtje mooi gebruiken om de laatste voorbereidingen te treffen. s Ochtends vroeg komt het bericht dat onze computerbeheerder ziek is. Omdat ICT een van mijn neventaken is, word ik direct opgetrommeld. Er ligt een enorme hoeveelheid werk, omdat we bezig zijn de laatste hand te leggen aan een nieuwe mediatheek en een nieuw computerlokaal. Aanstaande zaterdag is de open dag voor basisschoolleerlingen en dan moet alles natuurlijk perfect in orde zijn. Gelukkig sta ik de hele ochtend niet voor de klas, dus ik kan flink wat tijd besteden aan alle computerperikelen. Het vijfde uur geef ik les en daarna ontvangen we een grote groep basisschoolleerlingen uit groep 8. Zij krijgen voorlichting over onze school en volgen een paar proeflessen. Er is, zoals altijd, veel belangstelling voor de scheikundelessen, dus ik ontvang achtereenvolgens drie groepen van ongeveer twaalf kinderen. We doen een paar proefjes die ze volgens mij hartstikke leuk vinden. Om vier uur gaan alle groep-8-leerlingen naar huis en stort ik me weer op het computersysteem. Ik bel alvast naar huis om te zeggen dat het laat wordt. Dat gebeurt wel vaker en ik vind dat normaal gesproken niet erg. Als je maar het gevoel hebt dat het zinvol is dat je er bent. Maar nu zijn we met een groep van vier man de hele avond bezig, en als we om uur de deur achter ons dichttrekken, zijn de problemen nog niet verholpen. Daar baal ik echt van! 12 C VOpen April 2007

15 Donderdag Ook vanmorgen ben ik nog druk bezig met alle ICT-problemen. Tussen de bedrijven door doe ik even wat inkopen voor de open dag van aanstaande zaterdag. Die dag móet een succes worden. Afgelopen jaar hebben we een grootschalige pr-campagne Marnix maximaal opgezet, om onze school goed op de kaart te zetten. Voorheen besteedden we niet zoveel aandacht aan pr; de leerlingen kwamen tóch wel. Na de komst van een nieuwe gymnasiumafdeling in Bergschenhoek lijken de gouden tijden echter voorbij. Ons leerlingenaantal is afgelopen jaar gedaald en we willen dat tij zo snel mogelijk keren. Daarom hebben we het laatste halfjaar veel basisscholen bezocht. We hebben onder meer posters, folders, tasjes van het Marnix verspreid, workshops gegeven en groepen basisschoolleerlingen ontvangen. Vanmiddag gaan we met een groep leerlingen naar de TU Delft. We initiëren dit soort excursies om meer bekendheid te geven aan het vak scheikunde. Samen met een collega ga ik op pad met 24 leerlingen die het natuur- en techniekprofiel volgen. We hopen dat een deel van deze leerlingen zal kiezen voor een scheikundestudie. We worden op de TU ontvangen in het scheikundelaboratorium. Het is een leuk bezoek; de leerlingen zien allerlei demonstraties met apparaten die ze alleen uit hun schoolboeken kennen. Ze waren zichtbaar geboeid. Vrijdag Vanmorgen geef ik les aan de derdeklassers. Ik demonstreer hoe je het zuurstofgehalte in een afgesloten ruimte kunt bepalen en hoe stroom geleidt langs diverse materialen. Het is prettig dat de drie derde klassen even ver zijn met de lesstof. Dat vergemakkelijkt de voorbereiding van de lessen. Ook bij de proefjes is het handig; het zou heel tijdrovend zijn als je bijvoorbeeld drie dagen achter elkaar dezelfde proef moet voorbereiden en afbreken. Vandaag moeten alle docenten de laatste voorbereidingen treffen voor de open dag. Bij scheikunde willen we de leerlingen morgen allerlei kleine experimenten laten doen. In het verleden gaven wij demonstraties, maar we denken dat het voor de groep-8-leerlingen aantrekkelijker is als zij zélf aan de slag kunnen. We moeten bij elkaar tien opstellingen klaarmaken. Het computerwerk in de mediatheek en het computerlokaal is nog steeds niet klaar. Uiteindelijk ben ik er van tot uur mee bezig. Zaterdag Vandaag vroeg op school, want de open dag begint al om 9.00 uur. Over belangstelling hebben we niet te klagen. Er zijn zeker wel 350 mensen in huis geweest; meer dan we verwacht hadden. Mooi! Het is altijd leuk om te zien dat de bètavakken op dit soort dagen erg in de smaak vallen. En dat snap ik ook wel. Al die proefjes zijn toch prachtig de kinderen zien dingen waar ze zich écht over kunnen verwonderen. Veel kinderen vinden vooral het proefje leuk waarbij ze calcium in water moeten doen. Het water gaat daarbij enorm bruisen en er komt behoorlijk wat warmte vrij. Ook het proefje waarbij ze de ph-waarde van substanties moeten inschatten, valt in de smaak. De leerlingen krijgen onder andere zeep, ammonia en cola. De meesten zijn nogal verbaasd over de ontzettend lage ph-waarde van cola en andere frisdranken. Ik heb de indruk dat de open dag een groot succes is. Alles liep uitstekend. En nu maar afwachten wat het werkelijke resultaat is. Dat weten we pas als de inschrijving gaat beginnen. Maar als je ziet hoeveel energie we het afgelopen jaar hebben gestoken in onze pr, dan móét dat wel vruchten afwerpen. Maandag Het kabinet naast het scheikundelokaal stond vanmorgen nog helemaal vol spullen van de open dag. Zaterdag hadden we geen zin meer om alles schoon te maken en op te ruimen. Ik ben vandaag dus een groot deel van de dag bezig om de boel weer recht te trekken. Niet het leukste werk. Ik doe liever proefjes, maar het opruimen hoort ook gewoon bij mijn baan. Als alles weer netjes is, begin ik vast voorbereidingen te treffen voor woensdagmiddag. Dan komt er weer een groep basisschoolleerlingen op bezoek. (KvB) 13 C VOpen April 2007

16 Farel, Comenius en Calvijn overleggen Met de invoering van regionale arrangementen in het vmbo hebben scholen meer vrijheid gekregen in de planning van hun onderwijsaanbod. Ze moeten dan wel meer gaan samenwerken met andere vmbo-scholen, roc s, aoc s, bedrijfsleven, gemeente en provincie. Daar is op zich weinig op aan te merken, want wie is tegenstander van een betere spreiding van het aanbod in het vmbo? Maar de uitvoering blijkt nog niet zo eenvoudig. Regionale arrangementen in het vmbo Zowel het Farelcollege als het Comenius College is dit schooljaar gestart met twee nieuwe intersectorale programma s: Sport, Dienstverlening en Veiligheid (SDV) en technologie in de gemengde leerweg. Daarmee willen ze hun onderwijs aantrekkelijker maken en leerlingen meer kansen bieden op een vervolgopleiding en op de arbeidsmarkt. Nu nog vrijwillig Om toestemming te krijgen voor deze nieuwe programma s hebben beide scholen op basis van een regionaal arrangement een aanvraag ingediend bij Centrale Financiën Instellingen (CFI). Nu kunnen de vmbo-scholen nog vrijwillig starten met regionale arrangementen. Per 1 augustus 2008 zijn ze wettelijk verplicht hun onderwijsprogramma s in regionaal verband op elkaar af te stemmen. Na indiening van alle juiste documenten bij CFI beoordeelt het ministerie van Onderwijs het verzoek en besluit dit al dan niet in te willigen. Het ministerie heeft eind februari 2006 een nieuwe beleidsregel ingevoerd voor vmbo s die met nieuwe intra- of intersectorale programma s willen starten op basis van regionale arrangementen. Die beleidsregel zegt dat scholen voor de opleidingen die per 1 september 2006 worden aangeboden, in het schooljaar moeten voldoen aan verschillende voorwaarden. Met terugwerkende kracht zogezegd. Bij die voorwaarden staat het overleg over de nieuwe programma s met omliggende vmbo-scholen centraal. Meer vrijheid We krijgen meer vrijheid in de planning van ons aanbod, op voorwaarde dat we komen tot consensus en samenwerking in de regio, zo vat Dirk Wakker, rector van het Farelcollege, de ontwikkeling samen. Dat klinkt mooi, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want als school bepaal je zelf welke collegaschool je benadert voor een regionaal arrangement. En het is niet zo eenvoudig om te bepalen welke school wel en welke niet. Wij bekijken met welke scholen we al goed contact hebben en welke scholen eventueel ook belang zouden kunnen hebben bij de betreffende opleiding. Dat zijn onze belangrijkste selectiecriteria. Maar elke keuze blijft arbitrair. Vervolgens geldt de verklaring van geen bezwaar. Als niet alle vmbo-scholen uit de desbetreffende regio of het desbetreffende voedingsgebied deelnemen aan de samenwerkingsovereenkomst, dienen de niet-deelnemende scholen in te stemmen met het verzoek. Bij die scholen moet je dan vragen om een verklaring van geen bezwaar, licht Dirk toe. Een bezwaar van een van de omliggende scholen leidt alleen dan tot een afwijzing als die school aantoont dat er sprake zal zijn van minstens 10 procent leerlingenverlies. Complexe regio Het is behoorlijk ingewikkeld om aan alle voorwaarden te voldoen, zegt Roel Vijn, rector van het Comenius College in Rotterdam. De uitvoering is niet eenvoudig. De administratieve taken die erbij horen vergen veel tijd en energie, zoals het opstellen van de regiovisie en het organiseren van alle overlegmomenten. Dat is misschien makkelijk voor een school in de polder, maar in een bestuurlijk complexe regio als Rotterdam is dat niet zomaar geregeld. Het maakt nogal een verschil of je in een gebied met twintig of met twee vmbo s zit. Wij kunnen moeilijk alle scholen in de Rotterdamse regio vragen aan onze tafel plaats te nemen. Dus waar leg je dan de grens? Inmiddels zijn het Comenius College en Farelcollege samen met de andere CVO-school CSG Calvijn verbonden aan hetzelfde 14 C VOpen April 2007

17 In dit lokaal krijgen vmbo-leerlingen het nieuwe vak technologie op de Comeniusunit Rotterdam-Alexander. regionale arrangement. Deze drie scholen en de andere partners in het arrangement hebben locaties in Barendrecht, Ridderkerk, Krimpen aan den IJssel, Capelle aan den IJssel en Lekkerkerk. Dat is wat hen bindt. In de komende bijeenkomsten van het arrangement zal de discussie over nieuw onderwijsaanbod op de agenda staan. Het Comenius College heeft momenteel geen nadrukkelijke wens om nieuw aanbod te formuleren, zegt Roel. Zijn collega van het Farelcollege wil nog niets kwijt over mogelijke nieuwe plannen. Voordelen Ondanks de kritiekpunten zien de beide rectoren ook voordelen van de arrangementen. Naast de betere spreiding van het aanbod in de regio, stimuleert deze regeling ook een goede samenwerking tussen scholen en andere partners, zegt Dirk Wakker. En dat komt natuurlijk altijd weer van pas in andere situaties. De deelnemende scholen krijgen bovendien een beter inzicht in het opleidingsaanbod in hun regio. Roel Vijn: In CVO-verband zijn we al enige tijd aan het praten over de voordelen van de regionale arrangementen, want als managementteam van CVO zien we die natuurlijk ook wel. De regionale arrangementen zullen ongetwijfeld leiden tot een betere spreiding van het onderwijsaanbod en een versterking van het vmbo. En ook het overleg met bedrijven, roc s, aoc s, gemeente en provincie beschouwen wij als zinvol. Er is duidelijk sprake van deregulering. Het onderwijs moet zelf met oplossingen komen en dat vinden wij positief. Dit moet gewoon gebeuren, al gaat het niet vanzelf. Geen grote verschuivingen De beide rectoren verwachten overigens geen grote verschuivingen in onderwijsprogramma s van scholen als gevolg van de regionale arrangementen. Ik kan me niet voorstellen dat er op korte termijn een uitruil van opleidingen gaat plaatsvinden, zegt Wakker. Daar zitten scholen niet op te wachten, dat brengt teveel veranderingen met zich mee. Vijn: Maar het dwingt ons wel beter te kijken naar de opleidingsbehoeften in de regio en daar zijn alle partners bij gebaat. (DNL) De voorwaarden Voor scholen die een verzoek indienen om hun onderwijsaanbod aan te passen gelden onder andere deze criteria: Aan het verzoek ligt een samenwerkingsovereenkomst met een looptijd van ten minste vijf jaar ten grondslag tussen scholen met vmbo. De aanvrager moet aantonen dat er overleg is gepleegd met de omliggende roc s en aoc s, met de provincie en het regionale bedrijfsleven. Als basis voor het regionaal arrangement is de regiovisie opgesteld waarin in elk geval zijn opgenomen: - Omvang en begrenzing van de regio; - Gegevens over het aanbod en het gebruik van de onderwijs- voorzieningen; - Gegevens over de ruimtelijke, economische en demografische ontwikkelingen; - De visie van de betrokkenen; - De analyse: kansen en bedreigingen. Betrokken gemeenten hebben verklaard in te stemmen met eventuele gevolgen voor de huisvesting. Het verzoek mag niet leiden tot extra uitgaven voor het Rijk. Bron: 15 C VOpen April 2007

18 De stelling Weg met de klassen en leerjaren? Onderwijs met een leerstofgerichte structuur van jaarlagen en klassenverbanden houdt ( ) onvoldoende rekening met de leervragen van de leerling zelf. Dat staat in Bindend en boeiend onderwijs, het visiedocument van CVO over onderwijs. Verderop valt te lezen: Als het voor het leerproces van leerlingen van belang is om de structuur van jaarlagen los te laten, zal CVO dit doen. Wat vinden docenten die werken op de units Lijstersingel (onder- en bovenbouw havo/vwo) van het Comenius College hiervan? Het jaarklassensysteem mag afgeschaft worden. Harry Bouma, docent Engels: Ik ben er op zich voor, maar dan moeten leerlingen ook examen kunnen doen wanneer ze eraan toe zijn. We zouden een flexibeler systeem moeten hebben om vakken eerder te kunnen afsluiten. Snelle leerlingen moeten bijvoorbeeld het vwo in vijf jaar kunnen doen. Ook moet het mogelijk zijn een vak waarin leerlingen goed zijn, eerder af te ronden dan de vakken waarin zij minder goed zijn. Dan kunnen ze in de vrijgekomen tijd hun aandacht aan die andere vakken geven. Zo kan het examenniveau omhoog gekrikt worden, en kan een havist bijvoorbeeld een diploma halen op hoger niveau. Als een leerling het moment van examen-doen zelf kan sturen, kan dat de motivatie voor bepaalde vakken verhogen. Nu is er regelmatig sprake van onderpresteren omdat het examen nog ver weg is. Jan Hiele, docent wiskunde en faalangstreductietrainer: Ik ben voor een heel andere vorm van onderwijs. Ik vind dat alle leerlingen een standaardprogramma moeten krijgen. Op sommige dagen tot een uur of één, waarna ze hun vrijheid kunnen verdienen of kiezen. Van één tot drie uur kunnen ze dan iets inhalen dat ze gemist hebben of achterstanden wegwerken. Ze kunnen dan ook trainingen krijgen op gebieden als faalangst, concentratie, dyslexie of sociale vaardigheden, of uit een scala van mogelijkheden een gebied kiezen waarvoor ze talent hebben, zodat ze daarin kunnen excelleren. Misschien wordt het dan wel vier of vijf uur voor ze naar huis gaan! De leerling moet het gevoel hebben dat hij bezig is met iets dat van hemzelf is. Zo wordt de leerling zelf-standig: hij staat voor zijn ware zelf. Dit is een deel van mijn ideeën. Sandra Langenberg, docente Engels: Wellicht, als ook het geld en de infrastructuur ervoor aanwezig zijn. Ik ben er alleen vóór als ik als docent in staat gesteld ben om ermee uit de voeten te kunnen qua tijd en ruimte. Een voordeel van het afschaffen van het jaarklassensysteem is dat je als leerkracht meer kunt differentiëren. Leerlingen met talent voor en interesse in een vak kunnen dan als groep verder. Roosters moeten dan anders, en er moeten meer computers beschikbaar zijn en ruimten met audiovisuele apparatuur. Het is handig als ik meteen in een computerlokaal terecht kan, om een groep leerlingen snel een uitdagende webquest te laten doen. Anja Kruithof, docente godsdienst en filosofie: Ik ben het met de stelling eens, omdat je op die manier als docent beter op maat kunt begeleiden. Ik denk wel dat je moet starten met het jaarklassensysteem. Na een periode of na een jaar kun je dan beoordelen welke leerling sneller door kan, en welke niet. Dan maak je voor een kind of een groepje kinderen een programma. Het aantal leerlingen per groepje moet beperkt blijven tot 15. Eén groepje is dan meteen je mentorgroep. Zodoende krijg je een heel ander schoolsysteem, waarbij je niet meer in klassen denkt. Misschien komen we dan toch over een aantal jaar weer uit bij de oude indeling van vmbo tot en met vwo (AZ) 16 C VOpen April 2007

19 De (CVO)pen aan een gast School moet voorkomen dat talent onbenut blijft Jelle Kaldewaij, hoofdinspecteur voortgezet onderwijs Tijdens vermoedelijk de stormachtigste dag van het jaar hield mevrouw Kervezee, inspecteur-generaal van het Onderwijs, een toespraak op uw nieuwjaarsbijeenkomst. Als nieuwe hoofdinspecteur voortgezet onderwijs haal ik daar graag nog een paar centrale thema s uit. Het begrip kwaliteit wordt tegenwoordig zo vaak gebruikt dat het wat versleten dreigt te raken. Toch is het nog steeds de kwaliteit van het onderwijs waar u voor staat en waar de inspectie op toeziet. Stellen we het kind centraal, dan zien we drie belangrijke randvoorwaarden voor kwalitatief goed onderwijs. Ten eerste moeten het kind en haar of zijn ouders goed voorbereid zijn op het leren. Ten tweede moet de omgeving, dus ook en met name het schoolgebouw, inspirerend zijn. Tot slot moeten de leraren en de schoolleiding goed toegerust zijn voor hun taak. Ze moeten experts zijn op hun terrein. Als inspectie zien we toe op de kwaliteit van het onderwijs. Scholen doen dat ook zelf en in toenemende mate op systematische wijze. Het beleid van OCW is gericht op een balans hierin: naarmate u beter de kwaliteit bewaakt en rekenschap aflegt van wat u wilt en doet, kan de inspectie een stapje terugdoen. Concreet betekent dit dat het toezicht van de inspectie selectiever wordt. De inspectie maakt eerst een risicoprofiel van een school. Dit geeft een inschatting van de kwalitatieve en ook financiële risico s die een school loopt. Op basis hiervan wordt een voorstel voor een toezichtsarrangement gemaakt dat sterk kan variëren: van intensief en frequent toezicht bij scholen met veel risico s, tot weinig en minder vaak toezicht bij scholen waar de risico s laag zijn. Bij het inschatten van de risico s ziet de inspectie erop toe dat de school de verantwoordelijkheid voor de basiskwaliteit neemt door te letten op de daadwerkelijk geleverde prestaties. Het gaat hierbij uiteraard om prestaties in kennis, maar ook om sociale vaardigheden en om plezier in leren. De vraag is kortom: voorkomt de school dat talent onbenut blijft? Helaas zien we steeds vaker problemen bij jeugdigen die de school alleen niet kan oplossen, maar waar meerdere instanties bij nodig zijn. Vaak blijkt dat samenwerking tussen deze verschillende partijen een kwetsbaar punt is. Voor de verschillende inspecties die bij jeugdzaken betrokken zijn, was dit reden om te gaan samenwerken, zodat de gehele keten van voorzieningen voor de jeugd in beeld komt. Zo hebben inspecteurs van vijf inspecties in het kader van dit Integraal Toezicht Jeugdzaken in Rotterdam gekeken naar de samenwerking van voorzieningen rond jeugdprostitutie. Zoals u weet hebben we het dan over een zeer kwetsbare groep meisjes en trouwens ook jongens. Het streven is hierbij samenwerking tussen de verschillende voorzieningen voor de jeugd te bevorderen door meer themagericht toezicht. Het onderwijs in Rotterdam staat voor een niet-geringe uitdaging: aan een zeer diverse instroom van leerlingen zó onderwijs geven, dat hun talenten volledig ontplooid worden. Vanuit haar eigen verantwoordelijkheid zet de inspectie zich graag met u in om dat te bereiken. 17 C VOpen April 2007

20 Nieuws van de scholen Onderzoek naar effect opvangvoorzieningen Convenant voor nieuwbouw in Bergschenhoek Accent Onderwijsopvang combineert onderwijs en jeugdhulp voor probleemleerlingen. Hoe effectief zijn de interventies van de Rotterdamse onderwijsopvangvoorzieningen (OOVR) voor de leerlingen? Wat is het effect van de opvang van (ex-) OOVR-leerlingen op gewone scholen? Om op die vragen antwoord te geven zijn masterstudenten pedagogiek aan de Hogeschool Rotterdam een onderzoek gestart. Zij doen dit in het kader van de kenniskring Opgroeien in de stad. Het onderzoek duurt drie jaar. Eind juni wordt het rapport op basis van de eerste ronde gepresenteerd. De Rotterdamse onderwijsopvangvoorzieningen combineren onderwijs en jeugdhulpverlening. Ze zijn bedoeld voor leerlingen die vanwege hun gedrag tijdelijk niet op hun school kunnen blijven. Het doel is terugplaatsing naar het onderwijs in samenwerking met alle betrokkenen. Rotterdam kent vijf OOVR s: Accent Onderwijsopvang (een onderdeel van CVO Accent, gevestigd aan de Berberisstraat), Jonge Moeders Zelfstandig (JMZ), Klik, De Schakel en Time Out. Elke onderwijsopvangvoorziening heeft een eigen doelgroep. Accent Onderwijsopvang richt zich op leerlingen uit het praktijkonderwijs en leerlingen met internaliserende problematiek, dat wil zeggen psychische problemen als angst en depressie. Vertegenwoordigers van CVO Rotterdam, BOOR en de gemeente Bergschenhoek hebben op 18 december een convenant ondertekend voor de bouw van twee nieuwe scholen langs de HSL-lijn. De rectoren en vestigingsdirecties van de betreffende scholen waren bij de ondertekening aanwezig. Zowel Melanchthon Bergschenhoek als de vestiging van Wolfert van Borselen krijgt een nieuw gebouw voor 800 à 850 leerlingen. De nieuwbouw moet per 1 augustus 2009 in gebruik genomen worden. Beide scholen zullen gebruikmaken van een groot nieuw sportcomplex. In augustus 2005 zijn de twee scholen in semipermanente gebouwen begonnen aan de Boterdorpseweg. Melanchthon Bergschenhoek verzorgt er onderwijs voor havo/vwo-leerlingen uit Lansingerland, de nieuwe naam voor de gemeenten Bleiswijk, Bergschenhoek en Berkel en Rodenrijs, de zogeheten 3B-hoek. De ondertekening van het convenant was een historisch moment, omdat het de laatste rechtshandeling was van de gemeente Bergschenhoek. Wim Littooij en wethouder Hans Koster ondertekenen het convenant namens CVO respectievelijk de gemeente Bergschenhoek. 18 C VOpen April 2007