Focus op vermoeidheid
|
|
- Nathan Boender
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Adviesrapport Focus op vermoeidheid Onderzoek naar ergotherapeutische interventies gericht op vermoeidheid bij niet aangeboren hersenletsel Opdrachtgever Revalidatiecentrum De Hoogstraat Utrecht Junioradviseur Esther Hengst Senioradviseur Paul van der Hulst Bachelor opleiding Ergotherapie Amsterdam School of Health Professions Hogeschool van Amsterdam Oktober 2011
2 Adviesrapport Focus op vermoeidheid Een kwaliteitsverbeteringsproject uitgevoerd in opdracht van het team NAH van de afdeling ergotherapie van het Revalidatiecentrum De Hoogstraat te Utrecht. Opdrachtgever: Dhr. G. Scholten, teammanager Mw. H. Blok, ergotherapeute Junioradviseur: Esther Hengst Senioradviseur: P.A.J. van der Hulst Projectperiode: 11 april oktober 2011 Trefwoorden: ergotherapie, vermoeidheid, niet aangeboren hersenletsel Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of worden openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur, de ASHP en het Revalidatiecentrum De Hoogstraat. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk is vermeld. Op de volgende wijze kunt u refereren aan het eindrapport Focus op vermoeidheid. Onderzoek naar ergotherapeutische interventies gericht op vermoeidheid bij niet aangeboren hersenletsel Hengst, E.M. & Hulst van der, P.A.J. (2011). Adviesrapport Focus op vermoeidheid. Onderzoek naar ergotherapeutische interventies gericht op vermoeidheid bij niet aangeboren hersenletsel. Amsterdam: Amsterdam School of Health Professions. 2 P a gin a
3 Voorwoord Voor u ligt het adviesrapport van het kwaliteitsverbeteringsproject Focus op vermoeidheid. Dit project is uitgevoerd in het kader van het afstuderen voor de opleiding ergotherapie van de Amsterdam School of Health Professions. Het afstudeerproject is uitgevoerd in opdracht van de ergotherapeuten van het revalidatieteam NAH van revalidatiecentrum De Hoogstraat in Utrecht. Het doel van het kwaliteitsverbeteringstraject is om uniformiteit in behandeling te bereiken bij de ergotherapeuten, waarbij de focus ligt op de behandeling van vermoeidheidsklachten die optreden bij niet aangeboren hersenletsel. Met dit adviesrapport biedt de projectgroep een aantal aanbevelingen en praktische handvatten om de gewenste situatie te bereiken. Het implementatieplan beschrijft een tijdspad voor de invoering van de aanbevelingen. Mijn dank gaat uit naar de ergotherapeuten van afdeling M2 van revalidatiecentrum De Hoogstraat. Henriëtte, Saskia en Yvette, bedankt voor jullie enthousiasme, het beschikbaar stellen van jullie tijd en de prettige samenwerking. Daarnaast wil ik mijn senioradviseur Paul van der Hulst bedanken voor zijn goede begeleiding, zinvolle adviezen en de prettige samenwerking. Dankzij hem ben ik op koers gebleven. Dank gaat ook uit naar Ger Scholtens, teammanager van afdeling M2 voor het geven van de opdracht en de mogelijkheid tot het uitvoeren van een afstudeerproject binnen de Hoogstraat. Utrecht, oktober 2011 Esther Hengst 3 P a gin a
4 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Kern van het advies Erkenning vermoeidheid Ergotherapeutisch perspectief Behandeling vermoeidheid De Activiteitenweger Objectiveren vermoeidheid Beschrijving gewenste situatie Implementatie P a gin a
5 1. Inleiding Ongeveer de helft van de volwassenen met niet aangeboren hersenletsel (NAH) blijft last ondervinden van vermoeidheidsklachten. Deze klachten hebben behalve gevolgen voor het dagelijks functioneren, ook invloed op de effectiviteit van de revalidatiebehandeling. De laatste jaren zijn behandelaars zich meer bewust van het bestaan van vermoeidheidsklachten bij NAH. Er wordt echter nog onvoldoende gestructureerd rekening gehouden met vermoeidheidsklachten in relatie tot de effectiviteit van de behandeling. De ergotherapeuten van revalidatiecentrum De Hoogstraat willen met dit afstudeerproject laten onderzoeken hoe zij hun behandeling kunnen vormgeven, zodanig dat zij rekening houden met de vermoeidheidsklachten van de revalidant. De hoofdvraagstelling van dit project luidt: Op welke wijze kunnen de ergotherapeuten van het M2 team van de Hoogstraat de kwaliteit en uniformiteit van hun interventies verbeteren in het begeleiden van cliënten met NAH in het leren omgaan met blijvende vermoeidheid in hun dagelijks handelen. Het accent in het adviestraject ligt op het onderzoeken van en adviseren over de meerwaarde die de activiteitenweger en de behandelmethodiek van Prof. Dr. Fasotti hebben en hoe deze kunnen bijdragen aan de gewenste kwaliteitsverbetering. In dit adviesrapport wordt de theorie beknopt weergegeven, voor verdere toelichting en een beschrijving van de bronnen wordt verwezen naar de theoretische onderbouwing. 5 P a gin a
6 2. Kern van het advies 2.1 Erkenning vermoeidheid Uit wetenschappelijke onderzoek blijkt dat ongeveer 50% van de mensen met niet aangeboren hersenletsel (NAH) in meer of mindere mate vermoeidheid ervaart. Deze vermoeidheidsklachten zijn voor 7-50% van hen de belangrijkste klacht van het hersenletsel en het veroorzaakt beperkingen in het dagelijks functioneren. Binnen de revalidatie in Nederland wordt de vermoeidheid bij NAH gezien als complicatie van het hersenletsel en niet als een op zichzelf staand probleem, dat voor de revalidant ernstige beperkingen met zich mee kan brengen. Tevens zijn revalidanten onvoldoende op de hoogte van het feit dat de vermoeidheid primair veroorzaakt wordt door het hersenletsel en dat een aantal van de beperkingen die zij ervaren, veroorzaakt worden door de vermoeidheid en niet door de gevolgen van het hersenletsel zelf (zoals bijvoorbeeld fysieke beperking door parese, cognitieve beperkingen). Uit lotgenotencontact blijkt dat zij de schuld van de vermoeidheid bij zichzelf zoeken en dat zij het daarom moeilijk vinden om erover te praten met de mensen in hun omgeving. Conclusie Vermoeidheid wordt door zowel behandelaars als revalidanten onvoldoende erkend als een op zichzelf staand probleem. Door aandacht te besteden aan de vermoeidheid tijdens de revalidatiebehandeling, voelt de revalidant zich erkend en kan een acceptatieproces plaatsvinden. Als dit proces in gang gezet is, kan de revalidant gaan leren hoe hij het beste met de vermoeidheid kan omgaan. Aanbeveling Tijdens iedere behandeling worden vermoeidheidsklachten besproken met de revalidant en gerapporteerd. 2.2 Ergotherapeutisch perspectief De hoofdvraagstelling van dit project betreft de wens van de ergotherapeuten om meer uniformiteit binnen het team te bereiken met betrekking tot de behandeling van vermoeidheid bij NAH. Uit gesprekken met de ergotherapeuten is gebleken dat zij eclectisch gebruik maken van diverse ergotherapeutische modellen. Om de gezamenlijke keuze voor één model te stimuleren en daarmee de uniformiteit binnen het ergotherapieteam te vergroten, zijn in de theoretische onderbouwing de gevolgen van vermoeidheid op het dagelijks leven beschreven in drie verschillende 6 P a gin a
7 ergotherapeutische modellen, te weten: CMOP-E, MOHO, en het framework Occupational Adaptation. Beschrijving modellen CMOP-E Het Canadian Model of Occupational Performance and Engagement(CMOP-E) is een ergotherapeutisch praktijkmodel waarin de cliëntgerichte benadering centraal staat (zie figuur 1). Vanuit het CMOP-E zijn de interventies altijd gericht op het handelen van de cliënt en worden bezien vanuit een interactie tussen de persoon, het handelen en de omgeving. Uit de CMOP-E is een instrument voortgekomen, het COPM (Canadian Occupational Performance Model). Met het COPM kan men inventariseren welke problemen de revalidant ervaart bij de uitvoering van de dagelijkse activiteiten. Figuur 1: Het CMOP-E De driehoek bevat kenmerken van de persoon zelf, de cirkel daaromheen het handelen en de buitenste cirkel de omgevingsaspecten. Een verandering in een van deze gebieden heeft ook een verandering in de overige gebieden tot gevolg. Het cliëntgericht werken wordt benadrukt door de persoonskenmerken in het centrum van het model te plaatsen. Spiritualiteit bevindt zich in een persoon, wordt gevormd door de omgeving en geeft betekenis aan het handelen. 7 P a gin a
8 MOHO Het Model of Human Occupation (MOHO) verklaart hoe het menselijk handelen wordt gemotiveerd, georganiseerd en uitgevoerd en welke wisselwerking er is tussen het handelen van de persoon en zijn omgeving. Het MOHO ziet de mens als samengesteld uit drie, met elkaar samenhangende componenten: wil (motivatie voor handelen), gewenning (proces waarbij handelen wordt georganiseerd in patronen of routines) en uitvoeringsvermogen (fysieke en mentale capaciteiten die nodig zijn om een activiteit vaardig uit te voeren). Deze componenten reageren op elkaar en op de omgeving en vormen zo het handelen. MOHO onderscheidt binnen het handelen tevens drie dimensies: (handelings)identiteit, (handelings)competentie en (handelings)adaptatie. Framework Occupational Adaptation In 1992 wordt voor het eerst het proces van Occupational Adaptation beschreven (zie figuur 2). Occupational Adaptation (OA) beschrijft de integratie van twee concepten: occupation (handelen) en adaptation (adaptatie). OA beschrijft de dynamiek van het dagelijks handelen in een framework. Het framework van de OA gaat uit van een holistische en dynamische benadering en beschouwt de omgeving, de persoon en de interactie tussen deze twee, als gelijke grootheden. AO is een normaal proces dat ieder persoon doormaakt en het framework maakt inzichtelijk hoe de mens greep krijgt op zijn handelen en hoe men zijn handelen aanpast bij het optreden van onverwachte gebeurtenissen. Het framework kan gebruikt worden door ergotherapeuten als een referentiekader om richting te geven aan het plannen van hun interventies. Het model maakt gebruik van het begrip mastery. Dit kan vertaald worden als beheersing of meesterschap. Men beheerst een vaardigheid zodanig dat het vertrouwd is, kwaliteit heeft en men voert de activiteit uit met betrokkenheid en aandacht. De activiteit past bij de kennis en vaardigheden van de persoon. Figuur 2 Occupational Adaptation framework 8 P a gin a
9 Volgens het framework verlangt de persoon naar beheersing (desire of mastery) en de omgeving eist/vraagt beheersing van de persoon(demand for mastery). De interactie tussen deze twee resulteren in een druk naar beheersing (press for mastery). De desire of mastery is bij ieder persoon aanwezig vanaf de geboorte en ontwikkelt zich tijdens het leven. Ook al veranderen diverse omstandigheden (zoals door vermoeidheid), de desire, demand en press for mastery blijven altijd bestaan. Geplaatst in dit framework, ligt de sleutel van de vermoeidheid in de adaptieve respons van de persoon. Hoe iemand reageert op vermoeidheid en zich erop aanpast, bepaalt in hoeverre er hinder wordt ondervonden van de vermoeidheid bij het handelen. Als de adaptieve respons van de persoon wordt verbeterd, zullen de vaardigheden (skills) ook verbeteren. Conclusie Een sterk punt van de CMOP-E is dat spiritualiteit gezien wordt als de kern van het handelen. Het is sterk van invloed op betekenisgeving van diverse activiteiten, zoals bijvoorbeeld het omgaan met gezondheidsproblemen. Een nadeel van de CMOP-E is dat het model niet het belang van het aanpassingsvermogen van de persoon benoemt, iets wat binnen de revalidatie zeker van grote invloed is op de keuze van behandeling en interventies. MOHO kan het handelen verklaren van de revalidant die vermoeidheidsklachten ervaart. Een nadeel van het MOHO is dat het model zeer uitgebreid en complex is, waardoor het lastig in de praktijk toepasbaar is. Hierdoor is het model, met name voor ergotherapeuten die er niet in geschoold zijn, moeilijk toe te passen. Het Occupational framework richt de interventie op het interne aanpassingsproces van de revalidant en het gebruik van betekenisvolle activiteiten om zo optimaal mogelijk grip te krijgen op het handelen. Tevens wordt binnen dit framework een directe relatie gelegd tussen occupational response en de beschikbare energie, dit maakt het een geschikt theoretisch kader om te gebruiken bij de ergotherapeutische revalidatie van vermoeidheidsklachten bij NAH. Aanbeveling Het framework Occupational Adaptation is een geschikt ergotherapeutisch perspectief om binnen de Hoogstraat te gebruiken bij revalidanten die vermoeidheidsklachten ervaren na NAH. 9 P a gin a
10 2.3 Behandeling vermoeidheid Tot 2011 is er wereldwijd geen enkele evidence-based methode beschikbaar voor de behandeling van vermoeidheidsklachten bij NAH. Prof. Dr. Fasotti is als hoogleraar neuro- en revalidatiepsychologie verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij stelt dat vermoeidheid te beïnvloeden is door de manier waarop men ermee omgaat. Met dit idee heeft hij een behandelprotocol ontwikkeld dat speciaal bestemd is voor volwassenen met NAH die kampen met blijvende vermoeidheidsklachten. Deze behandelmethode wordt COGRAT genoemd: Cognitive and Graded Activity Training. Het afgelopen jaar is er een randomized controlled trial (RCT) uitgevoerd in diverse revalidatiecentra waarbij de effectiviteit van COGRAT is onderzocht. De uitkomstmaten waren gericht op ervaren vermoeidheid, fysieke belastbaarheid en angst. De voorlopige conclusie van het onderzoek is dat COGRAT een significant grotere vooruitgang in ervaren vermoeidheid en fysieke belastbaarheid laat zien dan wanneer alleen cognitieve therapie wordt gegeven (58% tegenover 25%). De definitieve resultaten van het onderzoek worden naar verwachting eind 2011 gepubliceerd. De behandeling volgens COGRAT bestaat uit cognitieve gedragstherapie met daaraan toegevoegd een programma van graded activity. Het uitgangspunt van de behandeling is dat het niet mogelijk is om door training of therapie het oude energieniveau volledig te herstellen. Er blijft altijd sprake van restvermoeidheid, aangezien de vermoeidheid primair veroorzaakt wordt door het hersenletsel. De behandeling is er op gericht dat de revalidant leert hoe hij efficiënter kan omgaan met het huidige energieniveau. De behandeling duurt in totaal 12 weken en wordt begeleid door de neuropsycholoog en de fysiotherapeut. De fysiotherapeut begeleidt het graded activity programma en dit programma bestaat uit training op een loopband, krachttrainingen en huiswerkopdrachten. De opbouw vindt plaats door de tijdsduur van de activiteiten vooraf vast te stellen en stapsgewijs uit te breiden, ongeacht of iemand vermoeid is. De tijd is de bepalende factor en niet de vermoeidheid. Het doel hiervan is het vergroten van de inspanningstolerantie. In de cognitieve gedragstherapie krijgen revalidanten van de neuropsycholoog educatie over vermoeidheid na hersenletsel. Zij registreren hun activiteiten en vermoeidheid om inzicht te verkrijgen in de samenhang van hun dagelijkse agenda en vermoeidheidsklachten. De cognitieve gedragstherapie heeft als doel de angstklachten te verminderen, een gedragsverandering te faciliteren en het leren omgaan met vermoeidheidssymptomen. Vervolgens wordt de revalidanten drie compensatiestrategieën geleerd om te leren omgaan met de vermoeidheidsklachten: aanpassing van het activiteitenpatroon planning ontspanning 10 P a gi n a
11 Beschrijving compensatiestrategieën 1. Denken - De vermoeidheid komt door het hersenletsel - Ik mag rusten - Niet helpende gedachten opsporen en bespreken 2. Variëren - niet te lang hetzelfde doen - eigen tempo aanhouden - excessieve vermoeidheid voorkomen - voldoende rust nemen en inplannen niet hollen en stilstaan taartpunten verdelen: rood, blauw, bruin en geel 3. Bewegen - wandelen is ook bewegen 4. Ontspannen - plan rustmomenten in - maak eventueel gebruik van ontspanningsoefeningen (op cd) 5. Plannen - geeft overzicht - wat op papier staat hoef je niet te onthouden - activiteiten kosten meer tijd, hou daar rekening mee in de planning 6. Omgeving - eigen grenzen aangeven - om hulp vragen Conclusie COGRAT is een neuropsychologische behandelmethode, die goed past binnen de visie van de Hoogstraat. Deze behandelmethode kan worden toegepast als daar voldoende draagvlak voor is in het gehele revalidatieteam. De beschreven compensatiestrategieën van COGRAT zijn op ergotherapeutisch niveau toepasbaar binnen de groepstherapie. Door de genoemde punten binnen een kleine groep (max. 4 personen) te bespreken, zal er sprake zijn van herkenning en kan een discussie op gang komen over gedeelde ervaringen en mogelijke oplossingen. De ergotherapeut maakt hiermee de vermoeidheid bespreekbaar en de revalidant kan door de gedeelde ervaringen beter leren om de compensatiestrategieën toe te passen. Aanbeveling De ergotherapeuten maken in de groepstherapie gebruik van de drie compensatiestrategieën om de revalidanten te leren omgaan met vermoeidheidsklachten. 11 P a gi n a
12 2.4 De Activiteitenweger De Activiteitenweger is een methode waarmee de belasting van de revalidant over een hele dag overzichtelijk, objectief en meetbaar wordt gemaakt. De Activiteitenweger is te gebruiken door revalidanten die problemen ervaren in de balans tussen belasting en belastbaarheid. In de praktijk gaat het hierbij om mensen met aandoeningen waarbij vermoeidheid of pijn een grote rol spelen. Het behandeltraject van de Activiteitenweger is opgebouwd aan de hand van de fasen uit het proces van Health Counseling. In dit proces doorloopt de revalidant een aantal stappen om te leren omgaan met de noodzakelijke aanpassingen van het handelen. Deze stappen zijn als volgt omschreven: 1. Bewust kiezen voor gedragsverandering. 2. Je optimaal inzetten voor de uitvoering van het gedrag. 3. Gedrag volhouden op lange termijn. 4. Leren omgaan met terugval. De interventies, strategieën en behandelingen binnen deze fases van de Activiteitenweger zijn in de volgende stappen ondergebracht: COPM afnemen Doelen stellen Kiezen voor de Activiteitenweger Voor- en nadelenmatrix maken (barrières zichtbaar maken) Tijdschrijflijsten laten invullen Activiteiten wegen Overzichtslijst van weging invullen Basisniveau vaststellen (drie manieren) en gemiddelde uitrekenen (nulmeting) Variaties kiezen en uitwerken Huiswerkopdrachten geven, dag/week plannen Risicosituaties inventariseren Post revalidatieplan maken Om te komen tot een gedragsverandering is het noodzakelijk dat alle stappen in het proces doorlopen worden. Men dient bewust te kiezen voor een gedragsverandering, zich optimaal in te zetten om het gewenste gedrag uit te voeren en vol te houden en men moet leren omgaan met een mogelijke terugval. Vertaald naar het gebruik van de Activiteitenweger betekent dit dat alle benoemde interventies uitgevoerd moeten worden door de revalidant. Conclusie Om de Activiteitenweger te gebruiken dient de revalidant bewust voor een gedragsverandering te kiezen en zal hij gedurende een periode van meerdere weken een extra mentale inspanning moeten leveren. Hij moet in staat zijn de verschillende onderdelen van de Activiteitenweger zelf in te vullen, of daar voldoende ondersteuning bij krijgen van de omgeving. Gezien de kenmerken van de beoogde doelgroep in de Hoogstraat (problemen met aandacht, concentratie, geheugen en verergering van vermoeidheid bij mentale inspanning) lijkt de Activiteitenweger niet een geschikt instrument om bij 12 P a gi n a
13 deze hele doelgroep in te zetten. Voordat de Activiteitenweger kan worden ingezet, zal per individu bepaald moeten worden of hij voldoet aan de minimaal gestelde voorwaarden. Voorwaarden om de Activiteitenweger te gebruiken: - De revalidant kiest bewust voor een gedragsverandering - De ergotherapeut maakt individueel de inschatting of de belasting en tijdsinvestering voor de revalidant haalbaar zijn. - De revalidant is in staat om de Activiteitenweger zelf in te vullen of heeft voldoende ondersteuning uit de omgeving - De omgeving van de revalidant is op de hoogte van het gebruik van de Activiteitenweger Aanbeveling De Activiteitenweger kan worden ingezet als aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. 2.5 Objectiveren vermoeidheid Om uniformiteit van de behandeling met betrekking tot vermoeidheid na te streven, is het van belang dat iedere ergotherapeut gebruik maakt van dezelfde instrumenten en op dezelfde manier. Het gebruik van een meetinstrument zorgt ervoor dat vermoeidheidsklachten geobjectiveerd worden. Bij het gebruik van een meetinstrument tijdens de behandeling, wordt voor de revalidant de vermoeidheid erkend en bespreekbaar gemaakt en de ergotherapeut kan de intensiteit van de behandeling aanpassen op de ervaren vermoeidheid. Er bestaan diverse instrumenten om vermoeidheid te meten. Veel van deze meetinstrumenten zijn vragenlijsten die de revalidant zelf invult. De tijdsinvestering en mentale inspanning die dit vergt, maken deze instrumenten minder geschikt om tijdens een behandeling te gebruiken. Om voor of tijdens de behandeling de vermoeidheid te meten, kan gebruik gemaakt worden van de Visual Analogue Scale Fatigue (VASF). Dit is een meetinstrument waarbij de revalidant op een lijn (al dan niet onderverdeeld in punten) aangeeft hoe vermoeid hij is op dit moment. Aan de linkerzijde staat de uitspraak "geen vermoeidheid/niet moe" en aan de rechterzijde "de grootst mogelijke vermoeidheid die ik me kan voorstellen/ontzettend moe". Niet moe Ontzettend moe 13 P a gi n a
14 Aan de achterzijde van de kaart staat een schaalverdeling van 0 tot 100, die alleen voor de behandelaar zichtbaar is. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het meten van de vermoeidheid door middel van een VASF minstens zo betrouwbaar is als het meten van de vermoeidheid door middel van vragenlijsten. Het grote voordeel van het gebruik van een VASF, is dat het weinig tijd kost en dat de implementatie eenvoudig is. Enkele andere voordelen: - de revalidant krijgt erkenning van de ervaren vermoeidheid - iedereen vraagt op dezelfde manier naar vermoeidheid: je spreekt dus dezelfde taal - vermoeidheid wordt meer objectief meetbaar gemaakt - vermoeidheid en vermoeidheid beïnvloedende factoren worden bespreekbaar gemaakt De ergotherapeuten kunnen de intensiteit van de behandeling aanpassen op de uitslag van de VASF. Advies van de projectgroep: Als de VASF 5 of hoger is, pas dan de intensiteit van de behandeling aan door te graderen (kiezen voor een bekende activiteit, een korte activiteit, een activiteit met minder deeltaken, biedt meer structuur of las tussentijds een rustpauze in). Als de VASF> 7 lijkt het zinvol de behandeling af te breken. Conclusie Door iedere behandeling de vermoeidheid te meten, wordt voor de revalidant de vermoeidheid erkend en bespreekbaar gemaakt. De VASF is een bewezen effectief instrument om de mate van vermoeidheid van de revalidant te kunnen vaststellen. De VASF is eenvoudig te implementeren en door het gebruik ervan, wordt een stap gezet om meer uniform te gaan werken binnen het ergotherapieteam. Aanbeveling De ergotherapeuten gebruiken de VASF om de vermoeidheid van de revalidant te objectiveren De ergotherapeut past de intensiteit van de behandeling aan op de ervaren vermoeidheid van de revalidant. De ergotherapeut staakt de behandeling als de VASF groter is dan P a gi n a
15 3. Beschrijving gewenste situatie De ergotherapeuten van het team NAH hebben aangegeven dat zij ernaar streven om binnen de ergotherapiebehandelingen op een uniforme wijze om te gaan met vermoeidheidsklachten van de revalidant. Dit willen zij zo mogelijk op een evidence based manier doen. Tevens zouden zij in de toekomst graag zien dat er een Hoogstraat-breed beleid komt, waarin beschreven staat welke visie de organisatie heeft met betrekking tot de behandeling van vermoeidheidsklachten bij revalidanten met NAH. Zij hopen dat de beschrijving van de gewenste situatie, in combinatie met de aanbevelingen, bruikbare informatie geven en een stimulans zijn om de visie op operationeel niveau bij te stellen. In de volgende tabel staan naast de beschrijving van de huidige situatie, de veranderingen die de ergotherapeuten uiteindelijk zouden willen bereiken in december Er is voor deze datum gekozen om enerzijds voldoende tijd te hebben om de veranderingen te kunnen invoeren, anderzijds is de periode kort genoeg om de implementatie overzichtelijk en concreet te houden. De aanbevelingen van de projectgroep worden beschreven in de derde kolom. De genummerde aanbevelingen zijn gebaseerd op de conclusies uit dit adviesrapport. Met deze aanbevelingen wordt een antwoord gegeven op de hoofdvraag van dit project en de aanbevelingen hebben voornamelijk betrekking op het ergotherapieteam. De ongenummerde aanbevelingen kunnen gezien worden als tips. De projectgroep is zich ervan bewust dat veranderingen op beleidsniveau door de organisatie zelf bepaald moeten worden. Het doel van de aanbevelingen op operationeel niveau is om voorwaarden te beschrijven die nodig zijn om de aanbevelingen die op het niveau van het organisatie-behandelproces gegeven worden, te kunnen invoeren. 15 P a gi n a
16 Beleidsniveau: visie, strategie, beleid Invalshoek Huidige situatie Gewenste situatie december 2012 Advies projectgroep Revalidatie centrum de Hoogstraat Er is geen Hoogstraat- breed beleid met betrekking tot de behandeling van vermoeidheidsklachten bij NAH. Er is een Hoogstraat-breed beleid met betrekking tot de behandeling van vermoeidheidsklachten bij NAH. NAH team Er is geen uniformiteit beschreven binnen het NAH team met betrekking tot het omgaan met de vermoeidheid van de revalidant. Het team heeft beschreven hoe zij de behandeling vormgeven met betrekking tot het omgaan met de vermoeidheid van de revalidant. Formuleer op basis van de onderzoeksgegevens een document waarin staat beschreven hoe het team aankijkt tegen vermoeidheid bij NAH. Ergotherapie team De ergotherapeuten zijn er zich van bewust dat er geen uniformiteit bestaat binnen het team met betrekking tot het omgaan met de vermoeidheid van de revalidant. De ergotherapeuten hebben hun visie beschreven met betrekking tot de invulling van de behandeling van de vermoeidheidsklachten van de revalidant. Formuleer op basis van de informatie uit de theoretische verkenningen een document waarin de visie van het ergotherapieteam staat. 16 P a gi n a
17 Operationeel niveau: NAH team en Ergotherapieteam Invalshoek Huidige situatie Gewenste situatie December 2012 NAH team Alle therapeuten en behandelaars vullen op hun eigen manier de behandeling in. Er is consensus binnen het team over de invulling van de behandeling beschreven per discipline Advies projectgroep 1. Richt voor korte tijd een multidisciplinaire werkgroep op die de diverse aanbevelingen kan gaan afwegen en invoeren. Ergotherapie team Er bestaat binnen het ergotherapieteam geen uniformiteit over de invulling van de behandeling met betrekking tot vermoeidheid. De ergotherapeuten hebben afspraken gemaakt over het gebruik van een ergotherapeutisch model, diverse interventies en instrumenten. 2. De ergotherapeuten besteden gezamenlijk 15 minuten per week aan het implementatieplan om aan de aanbevelingen te werken. Middelen Er is geen plan waarin beschreven staat hoe de kwaliteitsverbetering vormgegeven kan worden Er is een implementatieplan voor de gewenste kwaliteitsverbetering. De ergotherapeuten gebruiken het implementatieplan om de aanbevelingen in te voeren met als doel de kwaliteitsverbetering op ergotherapieniveau vorm te geven. 17 P a gi n a
18 Organisatie behandelproces Invalshoek Huidige situatie Gewenste situatie december 2012 Advies projectgroep Multidisciplinaire samenwerking Er is soms onduidelijkheid over wie verantwoordelijk is voor bepaalde interventies. Er bestaat duidelijkheid over de rol- en taakverdeling binnen het revalidatieteam. Maak, op basis van dit document, vaste afspraken over: - Wie gebruikt tijdschrijflijsten - Wie maakt de weekplanning - Wie gebruikt activiteitenweger - Wie meet vermoeidheid NAH team Vermoeidheidsklachten worden niet structureel besproken tijdens het teamoverleg. Vermoeidheidsklachten worden structureel besproken 3. Bespreek 1x per week tijdens het teamoverleg de ervaren vermoeidheid per revalidant. 4. Voeg in het digitale teamverslag een kopje vermoeidheid toe Teamdoelen De revalidatie arts is verantwoordelijk voor het vaststellen van de revalidatiedoelen. Ongewijzigd doelen per discipline Iedere discipline geeft een invulling aan de revalidatiedoelen op zijn kennisgebied. Ongewijzigd 18 P a gi n a
19 Ergotherapie team Er bestaat binnen het ergotherapieteam geen uniformiteit over de invulling van de behandeling met betrekking tot vermoeidheid. De ergotherapeuten hebben de stappen uit het implementatieplan uitgevoerd. Er is een protocol geschreven over de ergotherapeutische behandeling van vermoeid. Met gegevens uit de theoretische onderbouwing schrijven de ergotherapeuten een protocol waarin beschreven wordt: welk ergotherapeutisch model wordt gebruikt welke interventies en instrumenten worden gebruikt hoe graderen we de behandeling in relatie tot de uitslag van de VASF De ergotherapeuten gebruiken het implementatieplan om de kwaliteitsverbetering op ergotherapieniveau vorm te geven. ET model De ergotherapeuten maken eclectisch gebruik van ergotherapeutische modellen. De ergotherapeuten hebben een keuze gemaakt voor een gezamenlijk ergotherapeutisch model bij de vermoeidheidsproblematiek bij NAH. 5. Het framework Occupational Adaptation is een geschikt ergotherapeutisch perspectief om binnen de Hoogstraat te gebruiken bij revalidanten die vermoeidheid ervaren bij NAH. ET intake ET-intake vindt plaats aan de hand van het revalidatie activiteitenplan (RAP). Ongewijzigd 6. Bij de intake vragen ergotherapeuten naar ervaren vermoeidheidsklachten ET Interventies Alle ergotherapeuten vragen voor of tijdens de behandeling naar vermoeidheidsklachten van de revalidant. Vermoeidheid meten en bespreken is vast onderdeel van iedere behandeling 7. Tijdens iedere behandeling worden vermoeidheidsklachten besproken met de revalidant en gerapporteerd. 8. De ergotherapeuten maken in de groepstherapie 19 P a gi n a
20 gebruik van drie compensatiestrategieën om de revalidanten te leren omgaan met vermoeidheidsklachten. Alle ergotherapeuten passen hun behandeling aan als zij merken dat de revalidant vermoeid is. De ergotherapeuten hebben gezamenlijk vaste afspraken gemaakt hoe zij de behandeling graderen aan de hand van de ervaren vermoeidheid van de revalidant. 9. De ergotherapeut past de intensiteit van de behandeling aan op de ervaren vermoeidheid van de revalidant. De ergotherapeuten willen meer informatie over het gebruik van de Activiteitenweger bij deze doelgroep. Eén van de ergotherapeuten heeft de cursus van de Activiteitenweger gevolgd 10. De Activiteitenweger kan worden ingezet als aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. Meetinstrumenten vermoeidheid De ergotherapeuten zijn onvoldoende bekend met bestaande meetinstrumenten en maken er daarom geen gebruik van. De ergotherapeuten gebruiken iedere behandeling de VASF om de mate van vermoeidheid vast te stellen. 11. De ergotherapeuten gebruiken de VASF om de vermoeidheid van de revalidant te objectiveren. 12. De ergotherapeut staakt de behandeling als de VASF groter is dan P a gi n a
21 4. Implementatie De hoofdvraagstelling van dit kwaliteitsverbeteringsproject luidde: Op welke wijze kunnen de ergotherapeuten van het M2 team van de Hoogstraat de kwaliteit en uniformiteit van hun interventies verbeteren in het begeleiden van cliënten met NAH in het leren omgaan met blijvende vermoeidheid in hun dagelijks handelen Uit de theoretische verkenning is gebleken dat er geen kant en klare ergotherapiebehandeling bestaat, die gericht is op de vermoeidheidsklachten van de revalidant met NAH. Door de aanbevelingen uit dit adviesrapport in te voeren, bereiken de ergotherapeuten meer uniformiteit en kwaliteit in hun behandeling. De hoofdvraagstelling wordt beantwoord door de aanbevelingen uiteen te zetten in een implementatieplan, gekoppeld aan een tijdspad voor de invoering van de aanbevelingen. Voor het overzicht heeft de projectgroep alle aanbevelingen uit het adviesrapport en de tips uit de beschrijving van de gewenste situatie op een rij gezet: Aanbevelingen op operationeel niveau NAH team 1. Richt voor korte tijd een multidisciplinaire werkgroep op die de diverse aanbevelingen kan gaan afwegen en invoeren. ET team 2. De ergotherapeuten besteden gezamenlijk 15 minuten per week aan het implementatieplan om aan de aanbevelingen te werken. Tip: De ergotherapeuten gebruiken het implementatieplan om de aanbevelingen in te voeren om de kwaliteitsverbetering op ergotherapieniveau vorm te geven. Aanbevelingen op het niveau van het organisatie-behandelproces: NAH team 3. Bespreek 1x per week tijdens het teamoverleg de ervaren vermoeidheid per revalidant. 21 P a gi n a
22 4. Voeg in het digitale teamverslag een kopje vermoeidheid toe. Tip: Maak, op basis van dit document, vaste afspraken over: - Wie gebruikt tijdschrijflijsten - Wie maakt de weekplanning - Wie gebruikt activiteitenweger - Wie meet vermoeidheid ET team 5. Het framework Occupational Adaptation is een geschikt ergotherapeutisch perspectief om binnen de Hoogstraat te gebruiken bij revalidanten die vermoeidheid ervaren bij NAH. 6. Bij de intake vragen ergotherapeuten naar ervaren vermoeidheidsklachten 7. Tijdens iedere behandeling worden vermoeidheidsklachten besproken met de revalidant en gerapporteerd. 8. De ergotherapeuten maken in de groepstherapie gebruik van drie compensatiestrategieën om de revalidanten te leren omgaan met vermoeidheidsklachten. 9. De ergotherapeut past de intensiteit van de behandeling aan op de ervaren vermoeidheid van de revalidant. 10. De Activiteitenweger kan worden ingezet als aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. 11. De ergotherapeuten gebruiken de VASF om de vermoeidheid van de revalidant te objectiveren. 12. De ergotherapeut staakt de behandeling als de VASF groter is dan 7. Tips: Met gegevens uit de theoretische onderbouwing schrijven de ergotherapeuten een protocol waarin beschreven wordt: - welk ergotherapeutisch model wordt gebruikt - welke interventies en instrumenten worden gebruikt - hoe graderen we de behandeling in relatie tot de uitslag van de VASF Tips op beleidsniveau Formuleer op basis van de onderzoeksgegevens een document waarin staat beschreven hoe het team aankijkt tegen vermoeidheid bij NAH. Formuleer op basis van de informatie uit de theoretische verkenningen een document waarin de visie van het ergotherapieteam staat. Om het implementatieplan overzichtelijk te houden, is er een onderscheid gemaakt in de aanbevelingen op operationeel niveau en op het niveau van het organisatie-behandelproces. De volgorde van de invoering en het tijdspad zijn bepaald in overeenstemming met het ergotherapieteam. 22 P a gi n a
23 Implementatieplan Aanbeveling op operationeel niveau Tijdsplanning invoering Kwartaal Kwartaal Kwartaal Kwartaal Kwartaal NAH team 1. Richt voor korte tijd een multidisciplinaire werkgroep op die de diverse aanbevelingen kan gaan afwegen en invoeren. X Ergotherapieteam 2. De ergotherapeuten besteden gezamenlijk 15 minuten per week aan het implementatieplan om aan de aanbevelingen te werken. X 23 P a gi n a
24 Aanbeveling op het niveau van het organisatie- behandelproces Tijdsplanning invoering Kwartaal Kwartaal Kwartaal Kwartaal Kwartaal NAH team 3. Bespreek 1x per week tijdens het teamoverleg de ervaren vermoeidheid per revalidant. X 4. Voeg in het digitale teamverslag een kopje vermoeidheid toe. X Ergotherapieteam 5. Het framework Occupational Adaptation is een geschikt ergotherapeutisch perspectief om binnen de Hoogstraat te gebruiken bij revalidanten die vermoeidheid ervaren bij NAH. X 24 P a gi n a
25 6. Bij de intake vragen ergotherapeuten naar ervaren vermoeidheidsklachten X 7. Tijdens iedere behandeling worden vermoeidheidsklachten besproken met de revalidant en gerapporteerd. X 8. De ergotherapeuten maken in de groepstherapie gebruik van drie compensatiestrategieën om de revalidanten te leren omgaan met vermoeidheidsklachten. X 9. De ergotherapeut past de intensiteit van de behandeling aan op de ervaren vermoeidheid van de revalidant. X 10. De Activiteitenweger kan worden ingezet als aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. X 25 P a gi n a
26 11. De ergotherapeuten gebruiken de VASF om de vermoeidheid van de revalidant te objectiveren. X 12. De ergotherapeut staakt de behandeling als de VASF groter is dan 7. X 26 P a gi n a
Focus op vermoeidheid
Focus op vermoeidheid Onderzoek naar ergotherapeutische interventies gericht op vermoeidheid bij niet aangeboren hersenletsel Theoretische onderbouwing Opdrachtgever Revalidatiecentrum De Hoogstraat Utrecht
Nadere informatieEven voorstellen. Anje Korsten Dorine van Nispen. Ergotherapeuten werkzaam in Rivierenland Ziekenhuis Tiel
Ergotherapie & Even voorstellen Anje Korsten Dorine van Nispen Ergotherapeuten werkzaam in Rivierenland Ziekenhuis Tiel Opbouw presentatie Vermoeidheid en ergotherapie, een intro Health Counseling Praktijk
Nadere informatieErgotherapeutische conceptrichtlijn voor de individuele behandeling van borstkankerpatiënten in de nazorgfase
Ergotherapeutische conceptrichtlijn voor de individuele behandeling van borstkankerpatiënten in de nazorgfase In het kader van: Toegepast Onderzoek Kwaliteitszorg en Ondernemen Realisatiefase 18 december
Nadere informatieBehandelprogramma chronische pijn. Almere
Behandelprogramma chronische pijn Almere Voor wie is het behandelprogramma zinvol? Als eerdere behandelingen zoals fysiotherapie of een operatie niet geholpen hebben komen mensen met chronische pijn vaak
Nadere informatieNiet Rennen maar Plannen
Niet Rennen maar Plannen Projectgroep: Caroline Van Heugten Anne Visser-Meily Annette Baars-Elsinga Chantal Geusgens Cognitieve revalidatie Consortium cognitieve revalidatie Protocollen voor cognitieve
Nadere informatieDe Activiteitenweger. Een hulpmiddel voor het meetbaar maken van activiteiten. presentatie Meander Medisch Centrum, Greke Hulstein, Ergotherapeut
De Activiteitenweger Een hulpmiddel voor het meetbaar maken van activiteiten presentatie Meander Medisch Centrum, Greke Hulstein, Ergotherapeut Voorstellen Greke Hulstein, ergotherapeut Meander Medisch
Nadere informatieErgotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers: het EDOMAH programma
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers: het EDOMAH programma De toepassing van de richtlijn Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Post - HBO cursus 2012
Nadere informatieSymposium NAH NH 30 november. Marit Dhondt Psychomotorisch therapeut
Symposium NAH NH 30 november Marit Dhondt Psychomotorisch therapeut Ketenzorg na hersenletsel Ziekenhuis Medisch herstel Fysieke, curatieve zorg Gericht op zo snel mogelijk ontslag Nazorg poliklinisch
Nadere informatieRevalidatie bij kanker
Revalidatie Revalidatie bij kanker Vermoeidheid bij kanker BEHANDELING Revalidatie bij kanker Tijdens en na de behandeling van kanker kunt u allerlei klachten krijgen. Zo gaat onder andere uw conditie
Nadere informatieRevalidatie bij kanker
REVALIDATIE Revalidatie bij kanker BEHANDELING Revalidatie bij kanker Tijdens en na de behandeling van kanker kunt u allerlei klachten krijgen. Zo gaat onder andere uw conditie achteruit. U kunt zich hierdoor
Nadere informatieCognitieve revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel voor patiënten met milde cognitieve problemen
HersenletselCongres 2013 5 november A7 Niet Rennen maar Plannen Cognitieve revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel voor patiënten met milde cognitieve problemen Chantal Geusgens Consortium cognitieve
Nadere informatieCVA Vitaliteitscoach. Programma. In beweging ondanks vermoeidheid. Vermoeidheid na CVA. Casuïstiek, patiënt 2. Wat zou je doen?
Programma In beweging ondanks vermoeidheid CVA Vitaliteitscoach Casuïstiek Wat is vermoeidheid na een CVA? Wie behandelt en hoe? De CVA vitaliteitscoach UKON symposium 15 april 2014, Anja Kuperus Casuïstiek,
Nadere informatiePAS. Handleiding. Deel B. Persoonlijke Arbeidsvaardigheden Signaleren. Een hulpmiddel bij het zoeken naar passend werk
PAS Een hulpmiddel bij het zoeken naar passend werk Handleiding Deel B Handleiding Adviesgroep ErgoJob Auteurs: Senioradviseur: In opdracht van: Marije Goos Lieke van de Graaf Wendy Speksnijder Natascha
Nadere informatieEnergieverdeling & coaching
Energieverdeling & coaching Jantina Kroese, MSc/ Ergotherapeut Ruth Kuiper, maatschappelijk werk nov 2017 Indeling Verwachtingen Brainstorm Theorie Interventies maatschappelijk werk en ergotherapie Meetinstrumenten
Nadere informatieBack2Basic. Groepsbehandeling voor kinderen en jongeren met chronische pijnklachten op het gebied van houding en beweging
Back2Basic Groepsbehandeling voor kinderen en jongeren met chronische pijnklachten op het gebied van houding en beweging Inleiding Chronische pijnklachten op het gebied van houding en beweging zijn pijnklachten
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieOncologische Revalidatie:
Oncologische Revalidatie: Verleden Heden - Toekomst dr. Jan Paul van den Berg, revalidatiearts Meander MC Doelstelling Oncologische Revalidatie Het verbeteren van de kwaliteit van leven van patiënten met
Nadere informatieEUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM
EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM Programma Welkomstwoord door Anja van Enckevort, ketenregisseur Film: CVA-keten Noord-Limburg Vermoeidheid na CVA door Anja Kuperus, geriatriefysiotherapeut
Nadere informatieVan Revalidatie naar thuissituatie
Van Revalidatie naar thuissituatie De inzet van mantelzorgers en ambulante begeleiding bij complexe NAH Projekt van Centrum voor Revalidatie De Vogellanden, in samenwerking met Interakt Contour en Professionals
Nadere informatieDrs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille
Drs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille Inhoud presentatie Aspecifieke KANS Project GRIP op KANS Ontwikkeling GRIP op KANS Inhoud programma Voorlopige resultaten A-specifieke KANS Aan werk of activiteiten
Nadere informatieFIA: Fibromyalgie In Actie
FIA: Fibromyalgie In Actie Groepsbehandeling fibromyalgie Sterk in beweging Inhoud Inleiding 3 Fibromyalgie 3 Voor wie is deze behandeling? 3 Wat is het doel van het behandelprogramma? 3 Screening 4 Intake
Nadere informatie1. Introductie 2. Feiten over vermoeidheid 3. Persoonlijke ervaringsverhaal 4. Tips en adviezen 5. Hulp en steun
Thea Brouwer 1. Introductie 2. Feiten over vermoeidheid 3. Persoonlijke ervaringsverhaal 4. Tips en adviezen 5. Hulp en steun Ervaringsdeskundige kanker en vermoeidheid Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten
Nadere informatieErgotherapie en oncologische revalidatie
1620 november juni 20092011 Ergotherapie en oncologische revalidatie 16 november 2011 Ergotherapeute Margot van Melick 1620 november juni 20092011 Inleiding Inleiding casus Mevr. Janssen Ergotherapie:
Nadere informatieLibra R&A locatie Leijpark NAH/CVA. Poliklinische revalidatie
Libra R&A locatie Leijpark NAH/CVA Poliklinische revalidatie Door mijn hersenletsel staat mijn leven op zijn kop. Mijn arm doet het niet meer, ik ben zo moe en ik ben mijn eigen ik kwijt door veranderingen
Nadere informatieChronische pijn. Locatie Arnhem
Chronische pijn Locatie Arnhem Chronische pijn We spreken van chronische pijn als pijnklachten langer dan zes maanden blijven bestaan. De pijn kan in verschillende delen van het lichaam voorkomen. Soms
Nadere informatieToekomst ondanks pijn
Patiënteninformatie Toekomst ondanks pijn Bestelnummer: 2810 Revalidatie Versie: januari 2019 www.ziekenhuisamstelland.nl Telefoon: 020 755 7144 Pijn kan een behoorlijke belemmering zijn in het dagelijks
Nadere informatieGeen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten. Joyce Vermeer 21 September 2018
Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten Joyce Vermeer 21 September 2018 Oefening Ga eens met je blik naar binnen Let op de beweging van je adem. Hoe is het eigenlijk
Nadere informatieOncologische Revalidatie. Zuyderland Revalidatie
Oncologische Revalidatie Zuyderland Revalidatie Inleiding Kanker is een veel voorkomende, ingrijpende ziekte. Het aantal mensen dat leeft met kanker of met de psychische, fysieke en sociale gevolgen daarvan,
Nadere informatieVERMOEIDHEID na een CVA
Vermoeidheidsrichtlijn in CVA-richtlijn 2 voorbeelden na een CVA De richtlijn Vermoeidheid in de praktijk Ernst Evenhuis & Isaline Eijssen Werk, p 100 Effectieve behandelmethoden voor het omgaan met de
Nadere informatieMS en vermoeidheid; Energiemanagement als interventie
MS en vermoeidheid; Energiemanagement als interventie Gera Hakkesteegt Ergotherapeut Afdeling Revalidatie MS en vermoeidheid Ongeveer 80% van de mensen met MS ervaren vermoeidheid 2/3 ervaart het als grootste
Nadere informatieDenkWijzertraining Groepsgewijze cognitieve revalidatie
DenkWijzertraining Groepsgewijze cognitieve revalidatie Carline Santman Willem Vreeken Ergotherapeut Kaderarts GRZ i.o. Ik hoop jullie nooit terug te zien. Maar weet ook: Ik zal jullie nooit vergeten!
Nadere informatieRESET Revalidatiecentrum Breda
RESET Revalidatiecentrum Breda Een revalidatieprogramma voor kinderen en jongeren met medisch onverklaarde lichamelijke klachten (Informatie voor kinderen, jongeren en ouders) Inleiding Jij en je ouders
Nadere informatieErgotherapeutische Energiemanagement interventies en de effecten op vermoeidheid
Ergotherapeutische Energiemanagement interventies en de effecten op vermoeidheid Resultaten van een systematisch review en een toepassing voor de praktijk Lyan Blikman, MSc. Bewegingswetenschapper PhD
Nadere informatieZorgpad Persoonlijkheidsproblematiek
Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat
Nadere informatieChronische pijn en chronische vermoeidheid bij jongeren Reigerbos
Chronische pijn en chronische vermoeidheid bij jongeren Reigerbos Chronische pijn en chronische vermoeidheid bij jongeren. Ik werd eindelijk serieus genomen. Revalidatiecentrum voor kinderen en jeugd Reigerbos,
Nadere informatieU gezondheid, onze uitdaging!
Hertsteltraject Grip- krijgen- op- stress. Een te hoge werkdruk, te veel drukte thuis, ingrijpende gebeurtenissen in ons leven, zorgen, problemen, conflicten of dagelijkse ergernissen kunnen stress opleveren.
Nadere informatieMEDINELLO POLIKLINISCHE REVALIDATIE ZORG
MEDINELLO POLIKLINISCHE REVALIDATIE ZORG Medinello is een nieuw ZBC, een zelfstandig behandelcentrum, voor poliklinische revalidatie in Amersfoort. Een multidisciplinair team behandelt hier cliënten met
Nadere informatieOnzichtbare gevolgen van hersenletsel Poliklinische cognitieve revalidatie na hersenletsel
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Onzichtbare gevolgen van hersenletsel Poliklinische cognitieve revalidatie na hersenletsel U start binnenkort met het poliklinische revalidatieprogramma
Nadere informatieVoor patiënten die na een ongeval deze klachten ondervinden. Omgaan met cognitieve, emotionele klachten en vermoeidheid
Omgaan met cognitieve, emotionele klachten en vermoeidheid Voor patiënten die na een ongeval deze klachten ondervinden Omgaan met cognitieve, emotionele klachten en vermoeidheid 1. Inleiding 3 2. Begeleiding
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieRevalidatieprogramma
Revalidatiegeneeskunde Revalidatieprogramma Chronische pijn Deze folder geeft u algemene informatie over revalidatie bij chronische pijn. Uiteraard komt de folder niet in plaats van een gesprek met uw
Nadere informatieMultiple Sclerose. Poliklinische revalidatie
Multiple Sclerose Poliklinische revalidatie Voor wie is deze folder? Bij u is de diagnose Multiple Sclerose (MS) gesteld. De aandoening Multiple Sclerose kan beperkingen met zich meebrengen in uw dagelijks
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Pijnrevalidatie. Locatie Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA
PATIËNTEN INFORMATIE Pijnrevalidatie Locatie Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA In deze folder geven het Maasstad Ziekenhuis, het Spijkenisse Medisch Centrum en Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Pijnrevalidatie. Groepsprogramma 'Anders Doen'
Libra R&A locatie Blixembosch Pijnrevalidatie Groepsprogramma 'Anders Doen' U bent bekend met chronische pijnklachten en gaat mogelijk revalideren bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch.
Nadere informatieweken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van
Richtlijn Cognitieve revalidatie Niveau A (1) Het is aangetoond dat.. Aandacht Het is aangetoond dat aandachtstraining gedurende de eerste 6 weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen
Nadere informatiePoliklinische revalidatie behandeling
Poliklinische revalidatie behandeling voor volwassenen U heeft samen met uw revalidatiearts besloten dat u gaat deelnemen aan de poliklinische revalidatiebehandeling (PRB). U komt dan één of enkele keren
Nadere informatieCOGNITIEVE REVALIDATIE THERAPIE VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN
VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN CURSUS VOOR ERGOTHERAPEUTEN OPLEIDING TOT CPCRT-GECERTIFICEERD THERAPEUT De cursus richt zich op de ergotherapeutische diagnostiek, benadering en behandeling
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie Oncologische Revalidatie
UMCG Centrum voor Revalidatie Oncologische Revalidatie Revalideren bij of na kanker UMCG Centrum voor Revalidatie Oncologische Revalidatie Revalideren bij of na kanker 1 Oncologische Revalidatie 2 UMCG
Nadere informatiearbo 42 11-10-2013 17:27:30
arbo 42 11-10-2013 17:27:30 e brengen een hoge werkdruk vaak in verband met een breed scala aan gezondheids- en veiligheidsrisico s, variërend van vermoeidheid en fysieke klachten tot hartziekten of ongelukken
Nadere informatieInformatie boekje CO-OP benadering
Informatie boekje CO-OP benadering Cognitive Orientation to daily Occupational Performance Heerlen, 2013 Dit informatieboekje is tot stand gekomen op vraag van therapeuten, ouders, partners en andere betrokkenen.
Nadere informatieWanneer is ergotherapie bij Parkinson effectief?
Wanneer is ergotherapie bij Parkinson effectief? Ingrid Sturkenboom, ergotherapeut-onderzoeker Radboudumc, Nijmegen Begeleiding vanuit Radboudumc: Promotoren: Ria Nijhuis- van der Sanden, Bas Bloem Co-promotoren:
Nadere informatiePoliklinische revalidatie bij Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda
Poliklinische revalidatie bij Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda De doelgroep Het behandelprogramma bij Revant Revalidatiecentrum Breda is bestemd voor mensen met een Niet- Aangeboren
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Chronische pijn. revalidatiebehandeling
Libra R&A locatie Blixembosch Chronische pijn revalidatiebehandeling Als langdurige pijnklachten voor beperkingen in het dagelijks leven zorgen, kan revalidatie zinvol zijn. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieMOHO EN DE MOHOST. Robbert Kruijne Docent/onderzoeker Lectoraat Ergotherapie, participatie en omgeving Hogeschool van Amsterdam
MOHO EN DE MOHOST Robbert Kruijne Docent/onderzoeker Lectoraat Ergotherapie, participatie en omgeving Hogeschool van Amsterdam EEN MODEL is een vereenvoudigde weergave van een theorie - verbanden worden
Nadere informatieVermoeidheid bij CNA. hoe gaan we ermee om?
Vermoeidheid bij CNA hoe gaan we ermee om? Inhoud Wat is vermoeidheid? Wat is géén vermoeidheid? Hoe ervaart de cliënt vermoeidheid? Behandeling lichamelijke vermoeidheid Behandeling chronische vermoeidheid
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieProgramma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen
Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch NAH/CVA. Poliklinische revalidatie
Libra R&A locatie Blixembosch NAH/CVA Poliklinische revalidatie U heeft niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en bent verwezen naar Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch voor poliklinische revalidatie.
Nadere informatieEven voorstellen: Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel van de Amarant Groep
Even voorstellen: Pauwer biedt zorg op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een lichamelijke beperking, een meervoudige beperking of met nietaangeboren hersenletsel. Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel
Nadere informatieArbeidsrevalidatie bij NAH
Arbeidsrevalidatie bij NAH Diagnostisch traject voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel gericht op arbeid Informatie voor patiënten Quickscan NAH Werknemers met niet-aangeboren hersenletsel, die (dreigen)
Nadere informatieErgotherapie. Patiënteninformatie. Vermoeidheid na hersenletsel. Slingeland Ziekenhuis
Ergotherapie Vermoeidheid na hersenletsel i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Vermoeidheid is één van de meest voorkomende klachten na hersenletsel. Als u hersenletsel heeft gehad, kunt
Nadere informatiePraktijkgericht onderzoek - Easysteppers
Praktijkgericht onderzoek - Easysteppers Opdrachtgever: Naam studenten: Wil Peters Saleha Mughal & Marloes Boers Studentnummers: 500694382 & 500683615 Plaats: Amsterdam Datum: 13 juni 2017 Opleiding: Naam
Nadere informatieENERGIEK. Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen
ENERGIEK Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen Achtergrond Bewegen is goed, voor iedereen! Dat is wat u vaak hoort en ziet in de media. En het is waar, bewegen houdt ons fit en
Nadere informatiePoliklinische Revalidatie voor kinderen en jongeren met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda
Poliklinische Revalidatie voor kinderen en jongeren met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda Informatie voor ouders/verzorgers Uw kind wordt aangereden door een auto, valt hard van
Nadere informatieWAAROM ERGOTHERAPIE ONDERSCHEIDEND IS BINNEN DE ONCOLOGISCHE REVALIDATIE
WAAROM ERGOTHERAPIE ONDERSCHEIDEND IS BINNEN DE ONCOLOGISCHE REVALIDATIE VOORSTELLEN ANDY VAN LUTTIKHUIZEN ERGO- EN FYSIOTHERAPEUT CORINE RIJPKEMA ERGOTHERAPEUT/ GEZONDHEIDSWETENSCHAPPER 2 IK HOU VAN
Nadere informatieVERMOEIDHEID BIJ MS Oorzaken, werkingsmechanismen en revalidatiebehandeling VERMOEIDHEID DEFINITIE VERMOEIDHEID
VERMOEIDHEID BIJ MS Oorzaken, werkingsmechanismen en revalidatiebehandeling Mw.dr. Jetty van Meeteren, Revalidatiearts, Rijndam, RVE Erasmus MC VERMOEIDHEID Komt bij 60 tot 80% van de patienten voor Het
Nadere informatieBack on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc
Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc Disclosure slide Companies No relations Research funding CZ Fonds Provincie Limburg Adelante epartment
Nadere informatieOncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER
Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER ONCOLOGISCHE REVALIDATIE De ziekte kanker kan grote gevolgen hebben. Tijdens en na de behandeling kunt u last krijgen van allerlei klachten. Uw conditie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik
Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling
Nadere informatieGraded Activity. Zuyderland Revalidatie
Graded Activity Zuyderland Revalidatie Inleiding In deze folder geven we u informatie over de behandeling van langdurige pijn door graded activity.deze therapie is niet gericht op het verminderen van uw
Nadere informatieDe ACLs in de praktijk. Margreet Heuvelman, Msc Wieneke van Doorn, Cognitief Revalidatie Therapeut
De ACLs in de praktijk Margreet Heuvelman, Msc Wieneke van Doorn, Cognitief Revalidatie Therapeut Aanleiding en Missie Opbouw Introductie Het model Onderzoek De biecht Knelpunten Cognitive Disabilities
Nadere informatieStof doen opwaaien. Ergotherapie bij mensen met een verstandelijke beperking & Huishoudelijke activiteiten
Stof doen opwaaien Ergotherapie bij mensen met een verstandelijke beperking & Huishoudelijke activiteiten Deel A:Theoretische onderbouwing Deel B: Ergotherapie en huishouden Deel C: Implementatie en profilering
Nadere informatieRevalidatie bij kanker
REVALIDATIE Revalidatie bij kanker De mogelijkheden BEHANDELING Revalidatie bij kanker U kunt in het St. Antonius Ziekenhuis terecht voor verschillende revalidatieprogramma s bij kanker. Revalidatie bij
Nadere informatieGROEPSBEHANDELING FIBROMYALGIE
GROEPSBEHANDELING FIBROMYALGIE Brochure Groepsbehandeling Fibromyalgie Tijdens uw bezoek aan de reumatoloog is bij u de diagnose fibromyalgie gesteld. Mogelijk komt u in aanmerking voor de groepsbehandeling
Nadere informatieVanuit huis verder revalideren in Naarderheem? Kies. foto 2. Kies. foto 1. Kies. foto 3. Polikliniek Vivium Naarderheem. Vivium helpt u verder
Polikliniek Vivium Naarderheem Kies foto 2 Kies foto 1 Kies foto 3 iek Poliklin Vanuit huis verder revalideren in Naarderheem? Vivium helpt u verder Welkom op de polikliniek Naarderheem U bent tijdelijk
Nadere informatieProgramma Stichting Educatie Atrium Innovations GEZONDHEID
Programma Stichting Educatie Atrium Innovations GEZONDHEID Groeien in gezondheid door kennis Onze gezondheid is ons belangrijkste bezit. Daarom is het goed dat we ons er steeds meer van bewust worden dat
Nadere informatieDe Activiteitenweger in ontwikkeling
DeActiviteitenwegerinontwikkeling Eennieuweimpulsdoormiddelvaneentheoretischeonderbouwing Inopdrachtvan: KarintenHove MoerdijkenGrekeHulstein vangennep AfdelingergotherapievanMeanderMedischCentrumteAmersfoort
Nadere informatieDuurzame Re-integratie
Duurzame Re-integratie van mensen met aanhoudende vermoeidheidsklachten Margot Joosen Monique Frings-Dresen Judith Sluiter Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Multiple Sclerose
Libra R&A locatie Blixembosch MS Multiple Sclerose Deze folder is bedoeld voor mensen met multiple sclerose (MS) die worden behandeld bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch. Tijdens uw
Nadere informatieArbeidsrevalidatie bij NAH
Arbeidsrevalidatie bij NAH Diagnostisch traject voor mensen met nietaangeboren hersenletsel gericht op arbeid Informatie voor patiënten Quickscan NAH Werknemers met niet-aangeboren hersenletsel, die (dreigen)
Nadere informatieLongrevalidatie Een eerste kennismaking
Longrevalidatie Een eerste kennismaking Inleiding Longrevalidatie U heeft een chronische longaandoening. Iedereen ervaart deze aandoening anders en vindt een eigen manier om ermee te leven. Revant Schoondonck
Nadere informatieAltijd moe... Jochem Verdonk
Altijd moe... Jochem Verdonk Onderwerpen Wat is ME/CVS? Soorten vermoeidheid Gevolgen vermoeidheid Omgaan met vermoeidheid Leven met vermoeidheid Tips Wat is ME/CVS? ME: Myalgische Encefalomyelitis myalgisch:
Nadere informatieONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie
ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie 21-11-2014 INHOUDSOPGAVE Introductie Relevantie Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie Conclusie Aanbeveling
Nadere informatieIs cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Nadere informatieRevalidatieprogramma
Revalidatiegeneeskunde Revalidatieprogramma Chronische pijn Deze folder geeft u algemene informatie over revalidatie bij chronische pijn. Uiteraard komt de folder niet in plaats van een gesprek met uw
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Onzichtbare gevolgen van hersenletsel
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Onzichtbare gevolgen van hersenletsel Poliklinische cognitieve revalidatie na hersenletsel UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord U start binnenkort
Nadere informatieBrochure Vitaliteitstraining
Brochure Vitaliteitstraining Persoonlijke grip op vitaliteit 1 Vitaliteitstrainingen met een blijvend effect Het is wetenschappelijk bewezen dat vitale medewerkers zich niet alleen beter voelen, maar ook
Nadere informatieRevalidatie tijdens en na kanker
Revalidatie tijdens en na kanker Informatie en behandeling Revalidatie tijdens en na kanker Een medische behandeling voor kanker is zwaar, ook nadat de behandeling is afgerond. Het heeft veel impact. Lichamelijk,
Nadere informatieBrochure Vitaliteitstraining
Brochure Vitaliteitstraining Persoonlijke grip op vitaliteit 1 Vitaliteitstrainingen met een blijvend effect Het is wetenschappelijk bewezen dat vitale medeers zich niet alleen beter voelen, maar ook productiever
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieNiet Rennen maar Plannen
Folder cognitieve training Niet Rennen maar Plannen Projectgroep: Chantal Geusgens, Annette Baars-Elsinga, Anne Visser-Meily en Caroline van Heugten UMC Utrecht Hersencentrum Colofon Ontwikkeling: Drs.
Nadere informatieMonitoren in de thuissituatie na een heup fractuur, ervaringen met de SO-HIP studie
Monitoren in de thuissituatie na een heup fractuur, ervaringen met de SO-HIP studie Margriet Pol MSc Docent/onderzoeker Ergotherapie Hogeschool van Amsterdam Kenniscentrum ACHIEVE 1 TRENDS IN SENSOR TECHNOLOGIE
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieVanuit het perspectief van de cliënt Het afnemen van de COPM bij hulpbehoevende ouderen en anderen in hun omgeving
Vanuit het perspectief van de cliënt Het afnemen van de COPM bij hulpbehoevende ouderen en anderen in hun omgeving Ank Eijkelkamp, ergotherapeut MSc, ArteveldehogeschoolGent Studiedag De ergotherapeut
Nadere informatiePijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders
Wat staat er in deze folder? UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieHoe beweegprogramma's voor kwetsbare ouderen te implementeren?!
Hoe beweegprogramma's voor kwetsbare ouderen te implementeren?! Goede implementatiestrategieën voor interventies gericht op behoud van cognitie (45+) i.o.v. de Hersenstichting en i.s.m. Mulier Instituut
Nadere informatieRICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE
RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE Samenvatting versie voor mensen met afasie en naasten Afasie is een taalstoornis, geen intelligentiestoornis Juli 2017 1 van 23 Inhoud Inleiding... 3 H1:
Nadere informatieSamenwerking en INnovatie in GEriatrische Revalidatie Ineke Zekveld LUMC
Resultaten monitor proeftuinen SINGER Samenwerking en INnovatie in GEriatrische Revalidatie Ineke Zekveld LUMC Inhoud presentatie Organisatie proeftuinen Vraagstelling SINGER Conclusies uit eerder onderzoek
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie Pijn beïnvloedt uw dagelijks leven minder UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Als u vanwege uw pijnklachten naar de revalidatiearts
Nadere informatie