Onderzoeksplan Duurzame Projectontwikkeling van historische gebouwen

Transcriptie

1 Kenniscentrum NoorderRuimte Onderzoeksplan Duurzame Projectontwikkeling van historische gebouwen Inhoud 1. Inleiding: context Energieke Restauratie 2. Probleemdefinitie 3. Onderzoeksdoel 4. Beoogd onderzoeksresultaat 5. Methode van onderzoek 6. Planning 7. Betrokken partijen (voorlopig) 8. Bronvermelding Versiebeheer Bespreking / vaststelling Versie 01 (concept) 21 september 2011 (viem) Versie 02 (voorstel) 23 oktober 2011 (viem) n.v.t. Startbijeenkomst 07 november 2011

2 1. Inleiding: Energieke Restauratie Van september 2011 tot juni 2013 vindt het onderzoek Energieke Restauraties bij het Kenniscentrum NoorderRuimte van de Hanzehogeschool Groningen. De hoofddoelstelling van het onderzoeksprogramma is de MKB-restauratiepraktijk te ondersteunen bij het verbeteren en ontwikkelen van Energieke Restauraties (het realiseren van hoge energieambities bij restauratie) van historische gebouwen 1. Concreet dienen tools ontwikkeld te worden met en voor de MKB-restauratiepraktijk. De volgende hoofdvraag is geformuleerd op basis van vragen uit de MKB-restauratiepraktijk: Hoe kunnen historische gebouwen worden gerestaureerd tot toekomstbestendige, comfortabele gebouwen, met een laag energiegebruik en met behoud van cultuurhistorische waarden (Hanzehogeschool Groningen 2010); Vanuit deze hoofdvraag zijn een viertal deelonderzoeken gedefinieerd: 1. Overkoepelend: Case studies Energiezuinige Restauraties (vergelijking bestaande en nieuwe projecten) 2. Karakteristieken Historische gebouwen (behouden en wijzigen: over risico s van energie-interventies) 3. Innovatieve Energieconcepten (energiesystemen, -concepten en het gebruik van installaties) 4. Duurzame projectontwikkeling Historische gebouwen (consumenten en de financiële constructie) 2. Probleemdefinitie Van historische gebouwen is een veelgehoorde klacht dat deze hoge kosten met zich meebrengen, met name aan het onderhoud van het gebouw en de bijkomende energielasten. Vanuit de algemene doelstelling van het onderzoeksprogramma spreekt de gedachte dat een Energieke Restauratie een oplossing kan bieden. Maar wat betekent dit concreet wanneer gesproken wordt over Duurzame Projectontwikkeling? Voor dit (voorlopig) onderzoeksplan zijn gesprekken gevoerd met verschillende bedrijven en instellingen maken hebben met restauratie en renovatie van onder andere historische gebouwen. Hieruit kwam naar voren dat er een aantal factoren van groot belang zijn voor het realiseren van hoge energieambities, en dat deze niet los van elkaar kunnen worden gezien. In willekeurige volgorde zijn dit: - De wensen van de eindgebruiker over het gebruik en comfort van het gebouw; - Het behouden van cultuurhistorische elementen van het historische gebouw; - Hoge ambities op het gebied van energie ten gunste van het milieu; - De financiële middelen om gedefinieerde ambities en wensen te realiseren. Een veelgehoorde klacht uit de restauratiepraktijk is dat innovatieve toepassingen met positieve effecten op de lange termijn niet altijd positief door de monumentenzorger wordt ontvangen. Dit ondanks de Belvedèregedachte behoud door ontwikkeling (OCW, 1999 en 2009) dat het denken over het veranderen van historische gebouwen aan het veranderen is veranderd. Door deze veranderende denkwijze kan via verandering meer zekerheid worden geboden voor het behouden van belangrijke cultuurhistorische elementen en ontstaan meer mogelijkheden voor innovatieve toepassingen met effecten voor de lange termijn. Alhoewel ambities op het gebied van Energieke Restauratie in het begin van de planontwikkeling veelal hoog zijn, worden deze naarmate het project worden niet vanzelfsprekend gerealiseerd. De financiële middelen bepalen welke ambities gerealiseerd worden. Een aantal ontwikkelingen onderstreept de urgentie om te zoeken naar mogelijkheden voor het realiseren van ambities op het gebied van Energieke Restauratie. 1 Bij historische gebouwen gaat het zowel om monumenten (met een wettelijke beschermde status) als om andere historische of beeldbepalende gebouwen (Hanzehogeschool Groningen, 2010). 2

3 Economische situatie in ons land. Vastgoed- en grondprijzen zijn erg hoog, bedrijven en instellingen bezuinigen, banken staan onder strenger toezicht voor het verlenen van hypotheken en ook subsidies voor energiebesparing en restauratie zijn niet altijd en voor iedereen toereikend of toegankelijk om te voorzien aan de wensen van burgers en bedrijven. Energiebewustzijn. We vinden als maatschappij steeds meer dat we zuinig moeten omspringen met energie, en indien de energievraag toch hoog is de vraag moet worden beantwoord door (lokale) duurzame energiebronnen. Daar tegenover staat dat voor het realiseren van hoge energieambities ook hoge kosten gemoeid zijn met de uitvoering van energie-interventies. Hypotheekvoordeel. Een positieve ontwikkeling is dat banken van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) meer ruimte hebben gekregen iets hogere hypotheken te verstrekken indien kan worden aangetoond dat het energieverbruik daadwerkelijk terug zal lopen. Echter is dit geen dekkende financiering van de totale investeringskosten voor energie-interventies, maar wel een stimulans. Laagrentende lening. Voor monumenteigenaren is er de mogelijkheid tegen een laagrentende lening (gedeeltelijke) financiering te krijgen voor onderhoud en herstel. Echter vernieuwing, zoals energie-interventies en het terugbrengen van verloren cultuurhistorische elementen, vallen buiten deze lening. Het realiseren van hoge ambities op het gebied van Energieke Restauratie lijkt vooral weggelegd voor initiatiefnemers met een goed budget en daarmee onafhankelijk zijn van financierende bedrijven en instellingen. 3. Onderzoeksdoel De genoemde aspecten in de probleemdefinitie vormen ook uitgangspunten waaraan de tool voor bedrijven en instellingen over een kleine twee jaar moet voldoen. De hoofddoelstelling van dit onderzoek is om een oplossing te vinden voor de grote groep eigenaren van historische panden die voor het realiseren van ambities op het gebied van Energieke Restauratie afhankelijk is van financierende bedrijven en instellingen. Op basis van deze hoofddoelstelling is de volgende hoofdvraag geformuleerd: Wanneer kan Energieke Restauratie voor eindgebruikers aantrekkelijk worden op grote schaal? 4. Beoogd onderzoeksresultaat Als resultaat van dit onderzoek kan gedacht worden aan een financieel concept voor Energieke Restauratie waarbij de wensen van en het comfort voor de eindgebruiker het uitgangspunt zijn. Een multidisciplinaire aanpak is daarbij als vanzelfsprekend aangenomen. Met een financiële concept zal de eindgebruiker ontzorgt moeten worden op verschillende vlakken: - Financieel: financiering van Energieke Restauratie waardoor financieel meer mogelijkheden ontstaan om energiezuinigheid te bevorderen, met behoud van cultuurhistorische elementen; - Beheer: het onderhoud van het gebouw en de installaties is in een meerjarenplan vastgelegd (randvoorwaarden: goede documentatie); - Energie: via domotica (en het monitoren van installaties en het gedrag van eindgebruikers) zullen installaties in samenhang met elkaar het meest effectief en efficiënt ingezet moeten worden zodat de eindgebruiker niet voor verassingen komt te staan. 3

4 5. Methode van onderzoek Om over twee jaar het financiële concept te kunnen afronden zal van de betrokken bedrijven en instellingen en van de onderzoekers en studenten van de Hanzehogeschool Groningen een actieve bijdrage worden gevraagd. Er zijn verschillende vormen denkbaar, zoals bijvoorbeeld: - Kritisch en constructief bijdragen aan discussies; - Het doen van huiswerk : voorbereiding voor het delen van vakkennis, het uitvoeren van berekeningen, tekeningen, ed; - Het begeleiden van studenten: optreden als stagebedrijf, het geven van expertadvies bij afstudeeropdrachten, het af laten nemen van een of enkele interview(s); - Het oplossen van een casus: in de vorm van een brainstormsessie of workshop. Dit kan gaan over het opzetten van een concept of het concept toepassen. 6. Planning Organisatorisch. Om de doelstellingen van dit onderzoek te voldoen is in de projectgroep een tandem constructie opgezet. De gedachte hierachter is om het onderzoek- en onderwijsbelang en het belang van de bedrijven nauwkeurig te kunnen behartigen. Vanuit de Hanzehogeschool Groningen ligt hier een taak bij Maarten Vieveen en namens de bedrijven en instellingen bij Ad Rutgers van WoonPlan en E.nu. November startbijeenkomst, kennismaking en vaststellen onderzoeksplan Duurzame Projectontwikkeling December Werkconferentie 4 deelprojecten Energieke Restauratie - Indienen onderzoeksopdrachten bij afstudeer- en stagebureaus (groep A) Februari Start afstudeer- en stageopdrachten (kennismaken) (groep A) April Werkconferentie 4 deelprojecten Energieke Restauratie Mei Workshop bedrijven en studenten Duurzame Projectontwikkeling (groep A) - Indienen onderzoeksopdrachten bij afstudeer- en stagebureaus (groep B) Juni 2012 partijen, vervolg onderzoeksvragen/wensen m.b.t. resultaten (ook groep A) September Start afstudeer- en stageopdrachten (kennismaken) (groep B) Oktober Workshop bedrijven en studenten Duurzame Projectontwikkeling (groep B) November Werkconferentie 4 deelprojecten Energieke Restauratie - Indienen opdrachten bij afstudeer- en stagebureaus (groep C) Februari Start afstudeer- en stageopdrachten (kennismaken) (groep C) partijen, vervolg onderzoeksvragen/wensen m.b.t. resultaten (ook groep B) April Workshop bedrijven en studenten Duurzame Projectontwikkeling (groep C) Juni 2013 partijen, vervolg onderzoeksvragen/wensen m.b.t. resultaten (ook groep C) - Werkconferentie 4 deelprojecten Energieke Restauratie (eindresultaten) 4

5 7. Betrokken partijen (voorlopig) Nog niet alle hieronder genoemde deelnemers hebben expliciet aangegeven (regelmatig) deel te nemen aan de onderzoeksgroep Duurzame Projectontwikkeling. Ook is het mogelijk dat gedurende het onderzoek andere en/of meer bedrijven en instellingen zullen participeren. Deelnemer (voorlopig) Dhr. Rutgers Dhr. Nieuwveld Dhr. Wiekamp Dhr. Hardus Dhr. Van Waning Dhr. Barneveld Dhr. Brondijk Dhr. Vieveen Bedrijf/Instelling (Plaats) WoonPlan (Leeuwarden) en E.nu Fryslân Seinen Projectontwikkeling (Sneek) Breman Installatietechniek (Meppel) SIENN: Stichting Industrieel Erfgoed Noord Nederland (Groningen), en Hardus Fondsen en subsidieadvies (Groningen) Restauratiefonds (Hoevelaken) O.V.T. Architecten (Groningen) Rabobank Stad en Midden (Groningen) Hanzehogeschool Groningen 8. Bronvermelding - Hanzehogeschool Groningen (2010); Energieke Restauratie, Lower Energy in Historical Buildings; RAAK MKB aanvraag; - Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) (1999); Nota Belvedere. Beleidsnota over de relatie cultuurhistorie en ruimtelijke inrichting; samengesteld in samenwerking met de ministeries van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en Verkeer en Waterstaat; juli 1999; ISBN Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) (2009); Beleidsbrief Modernisering Monumentenzorg; september Verwijzing gesprekken in tekst hebben plaatsgevonden met de betrokken partijen (zie paragraaf 7.) 5