PERMANENT ONDERZOEK LEEFSITUATIE. RECHT Slachtofferschap van criminaliteit, Rechtshulp DOCUMENTATIE

Transcriptie

1 PERMANENT ONDERZOEK LEEFSITUATIE RECHT Slachtofferschap van criminaliteit, Rechtshulp 2000 DOCUMENTATIE

2 Inhoudsopgave Inleiding 1. Doelstellingen onderzoek 1.1 Doel onderzoek 1.2 Onderzoeksopzet 1.3 Opdrachtgever 1.4 Historie 2. Steekproef 2.1 Doelpopulatie 2.2 Steekproefkader 2.3 Steekproeftrekking 2.4 Steekproefomvang 3. Veldwerk 3.1 Screening en uitzet van de steekproef 3.2 Instructie 3.3 Respons 3.4 Evaluatie 4. Verwerking 4.1 Dataprocessing 4.2 Afgeleide variabelen 5. Ophoging 5.1 Methodiek 5.2 Hulpvariabelen en weegschema s 6. Kwaliteit 6.1 Soorten fouten 6.2 Nauwkeurigheid 6.3 Betrouwbaarheid 7. Beveiliging Bijlage 1: Codeboek en rechte tellingen POLS bestand Recht: Slachtofferschap van criminaliteit, Rechtshulp 2000 Bijlage 2: Vragenlijst Recht en Milieu 2000 Bijlage 3: Vragenlijst Recht en Participatie 2000 rec000dc.doc 1

3 Inleiding De informatie die in deze documentatie is opgenomen gaat specifiek in op de bijzonderheden die gelden voor de genoemde module en vult in dat opzicht de algemene documentatie voor POLS aan. Waar er voor de onderwerp-specifieke modules geen sprake is van afwijkingen van procedures of activiteiten ten opzichte van het algemene onderzoek POLS wordt dan ook verwezen naar de algemene documentatie. Voor de duidelijkheid wordt de structuur van de algemene documentatie aangehouden, zodat gebruikers eenvoudig kunnen zien waar er sprake is van bijzonderheden. De vragenlijstmodules Recht en Milieu (REM) en Recht en Participatie (REP) bevatten een gemeenschappelijk vragenlijstdeel met vragen over slachtofferschap van criminaliteit en over het beroep op rechtshulp. Daarnaast worden in de module REM vragen gesteld over milieu, politieke partijbinding, de opinie over buitenlanders en over maatschappelijke waarden (N= 4 643). Het alternerende minitijdsbestedingsonderzoek, een onderdeel van de module REM, is in 2000 niet gehouden. In de module REP gaan de overige vragen over onveiligheid, preventie, politiehulp, maatschappelijke participatie en welzijn (N= 4590). In het bestand Recht zijn de gegevens opgenomen over slachtofferschap van criminaliteit en beroep op rechtshulp van alle respondenten van REP en REM samen (N=9233). 1. Doelstellingen onderzoek 1.1 Doel onderzoek Het doel van de gemeenschappelijke vragen in de modules REP en REM is het verzamelen van gegevens over de mate waarin de bevolking slachtoffer wordt van een of meer vormen van veel voorkomende criminaliteit. De uitkomsten geven tevens zicht op de omvang van veel voorkomende criminaliteit. Dit is een belangrijke aanvulling op gegevens van door de opsporingsinstanties (vooral politie) geregistreerde criminaliteit. Met behulp van de eveneens gevraagde informatie over het al of niet doen van aangifte bij de politie kan inzicht in de omvang van de criminaliteit inclusief het niet geregistreerde deel worden verkregen. Daarnaast wordt aanvullende informatie verzameld over de ondervonden delicten. Tevens wordt gevraagd naar de gevolgen (lichamelijk, emotioneel, materieel en financieel) en of aangifte bij de politie is gedaan. Een ander doel betreft het verzamelen van informatie over de mate waarin de bevolking problemen ervaart, die op het terrein van civiel of administratief recht kunnen liggen, en in hoeverre daarbij een beroep gedaan wordt op rechtshulp van (juridische) instanties. In het bestand Participatie zijn gerelateerde onderwerpen opgenomen zoals onveiligheidsgevoelens, preventieve maatregelen en enkele summiere gegevens over de algemene hulpverlening door de politie. 1.2 Onderzoeksopzet Voor de algemene onderzoeksopzet wordt verwezen naar de algemene documentatie POLS In de steekproef voor REP en REM zijn personen van 12 jaar en ouder opgenomen; voor sommige onderwerpen worden de vragen vanaf 15 of 18 jaar afgenomen. In CBS-publicaties over slachtofferschap en onveiligheidsgevoelens wordt meestal de leeftijdsgrens van 15 jaar gehanteerd. rec000dc.doc 2

4 Slachtofferschap van criminaliteit De vragen over slachtofferschap worden gesteld aan de hand van veertien veel voorkomende soorten delicten. Per ondervonden delict wordt doorgevraagd naar emotionele gevolgen, letsel, financiële schade, eventuele hulp en aangifte bij de politie. Dit gebeurt per soort delict voor maximaal drie voorvallen. Omdat de incidentie van de afzonderlijke delicten laag is, is een grote steekproefmassa van belang. Daarom zijn de vragen over slachtofferschap zowel in de module REP als REM opgenomen. Rechtshulp De vragen betreffende civiel en administratief recht gaan over rechtsproblemen en de wijze waarop men hiermee omgaat. Onder andere worden vragen gesteld over problemen met betrekking tot werkkring, uitkering, wonen en verzekeringen. Per probleem wordt doorgevraagd naar de eventuele juridische hulp die hiervoor gezocht is. Ook hier is de geringe incidentie reden om de vragen zowel in REP als REM op te nemen. Met de vragenlijstmodule REP wordt informatie verkregen over onveiligheidsgevoelens, preventiegedrag en algemene politiehulp. De steekproefomvang hiervoor is minder kritisch, daarom zijn deze vragen alleen opgenomen in de vragenlijstmodule REP. Door koppeling van het bestand Recht met het bestand Participatie kan de samenhang met slachtofferschap onderzocht worden. Voor puntschattingen van slachtofferschap en rechtshulp is dit gekoppelde bestand niet geschikt in verband met de geringere steekproefomvang. Onveiligheidsgevoelens. De vragen over onveiligheidsgevoelens geven inzicht in de belevingskant van criminaliteit. Zo worden vragen gesteld over risicomijdend gedrag en over al of niet bang zijn. Enkele vragen over onveiligheidgevoelens worden gesteld in de basisvragenlijst.in 1999 zijn twee vragen over of men zich wel eens onveilig voelt aan de basisvragenlijst toegevoegd en is de vraag over enge plekken overgeheveld van de basisvragenlijst naar de module REP. Preventie In het kader van preventie worden vragen gesteld over de beveiliging van de fiets, de auto en de woning tegen diefstal of inbraak. Hulpverlening door de politie. Het vragenblok hulpverlening door de politie gaat over de vraag naar dienstverlening door de politie in het algemeen. De leeftijdsgrens is 18 jaar. 1.3 Opdrachtgever Het Centraal Bureau voor de Statistiek is opdrachtgever voor het enquêteren over slachtofferschap van criminaliteit, het beroep op rechtshulp, onveiligheid, preventie en politiehulp. 1.4 Historie Cijfers over de officieel geregistreerde criminaliteit zijn bijgehouden sinds de vorige eeuw in de vorm van rechtbankstrafzaken en veroordelingen. Vanaf 1948 is de criminele politieële statistiek daar aan toegevoegd. Beiden geven slechts een deel weer van de werkelijke criminaliteit. Het deel van de criminaliteit waarvan slachtoffers geen aangifte doen, vooral de minder ernstige vormen, blijft in de geregistreerde criminaliteit onzichtbaar. Slachtofferenquêtes vormen daarop een belangrijke aanvulling. Bovendien kan bij slachtoffers andere informatie verzameld worden die met criminaliteit samenhangt. rec000dc.doc 3

5 De eerste slachtofferenquêtes in Nederland (vanaf 1973) zijn niet door het CBS gehouden. Vanaf 1981 heeft het CBS slachtofferenquêtes uitgevoerd. De Enquête Slachtoffers Misdrijven (vanaf 1981) en de Enquête Rechtsbescherming en Veiligheid ( ) zijn de voorlopers van de POLS- modules REP en REM wat betreft slachtoffers van criminaliteit, beroep op rechtshulp, onveiligheid, preventie en politiehulp. De ESM werd in de periode jaarlijks gehouden en vanaf 1985 in de oneven jaren, telkens over het voorgaande jaar. De ERV was een continue enquête d.w.z. dat de enquête gedurende het gehele jaar gehouden werd. Voor het ontstaan van de nieuwe enquête POLS wordt verwezen naar de algemene documentatie POLS rec000dc.doc 4

6 2. Steekproef 2.1 Doelpopulatie De doelpopulatie voor de modules REP en REM samen is de in Nederland woonachtige bevolking van 12 jaar en ouder in particuliere huishoudens. De steekproef wordt getrokken uit de Gemeentelijke Basis- Administratie. Personen die in instellingen en tehuizen wonen worden niet benaderd. 2.2 Steekproefkader 2.3 Steekproeftrekking 2.4 Steekproefomvang De totale steekproefomvang voor POLS in 2000 bedraagt personen. Voor de modules REP en REM samen (hier verder Recht genoemd) is dit 18614, waarvan 9326 voor de module REM en 9288 voor de REP-module. Voor beide modules samen is de gewenste steekproefomvang De steekproef is echter niet volledig uitgezet. Van de personen die voor beide modules samen benaderd werden, hebben uiteindelijk personen deelgenomen. Dit betekent dat de respons ruim 51 procent bedraagt. Overzicht 1. Steekproef, uitzet en bruikbare respons van Recht en POLS-basisvragenlijst 2000 Onderzoek Gewenste respons Steekproef Uitzet Bruikbare respons absoluut Bruikbare respons % van uitzet Recht ,4 w.v. REM REP ,5 51,2 BASIS ,7 3. Veldwerk Voor informatie over het veldwerk, de screening en uitzet van de steekproef, het opleidingstraject van het enquêtecorps en de evaluatie van het veldwerk wordt verwezen naar de algemene POLSdocumentatie over rec000dc.doc 5

7 4. Verwerking 4.1 Dataprocessing De vragenlijst heeft een structuur waarbij aan respondenten eerst vragen gesteld worden over slachtofferschap van delicten, en over rechtsproblemen. Indien de respondent slachtoffer van een delict is of zich rechtsproblemen hebben voorgedaan, wordt per delict of rechtsprobleem doorgevraagd naar kenmerken hiervan. Dit gebeurt voor maximaal 3 voorvallen per soort delict of probleem. Deze gegevens over afzonderlijke delicten of rechtsproblemen zijn niet opgenomen in het Recht-bestand. 4.2 Afgeleide variabelen Voor het bestand Recht zijn slachtoffervariabelen afgeleid. Dit zijn variabelen die per soort delict weergeven of respondenten in een tijdsbestek van 12 maanden voor de enquêtedatum slachtoffer zijn geworden. De eerste reeks (dell1 tot en met dell14) geeft aan of iemand in die periode slachtoffer is geworden van een bepaald delict. De tweede reeks (del1 tot en met del14) geeft aan hoe vaak iemand in die periode slachtoffer is geworden van hetzelfde delict ( minimaal 0 en maximaal 3 keer). Bij sommige delicten zijn de vragen gesteld aan personen van 15 jaar en ouder. Het betreft de volgende delicten : Seksuele delicten dell1 del1 (15 jaar en ouder) Mishandeling dell2 del2 Bedreiging dell3 del3 Inbraak dell4 del4 (15 jaar en ouder) Fietsdiefstal dell5 del5 Autodiefstal dell6 del6 (autogebruikers) Diefstal uit auto dell7 del7 Beschadiging van auto dell8 del8 Zakkenrollerij dell9 del9 Overige diefstal dell10 del10 Overige vernielingen dell11 del11 Doorrijden na aanrijding dell12 del12 Kwaadwillige telefoontjes dell13 del13 (15 jaar en ouder) Rest dell14 del14 (15 jaar en ouder) rec000dc.doc 6

8 5. Ophoging 5.1 Methodiek 5.2 Hulpvariabelen en weegschema s Voor Recht (de totale respons van de vragenlijstmodules REP en REM) is het weegmodel: (geslacht leeftijd1) + burgerlijke staat + stedelijkheidsgraad + provincie-plus + werkzaam + eigen woning + enquêtemaand met de hulpvariabelen: geslacht (twee categorieën) man vrouw leeftijd1 (dertien categorieën) jaar jaar jaar 70 jaar of ouder jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar burgerlijke staat (vier categorieën) gehuwd gescheiden verweduwd nooit gehuwd geweest stedelijkheidsgraad (vijf categorieën) zeer sterk stedelijk sterk stedelijk matig stedelijk weinig stedelijk niet stedelijk provincie-plus (zestien categorieën) Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht, exclusief de stad Utrecht Noord-Holland, exclusief Amsterdam Zuid-Holland, exclusief Rotterdam en Den Haag Zeeland Noord-Brabant Limburg Flevoland Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht (stad) rec000dc.doc 7

9 werkzaam (drie categorieën) werkzaam twaalf uur of meer per week werkzaam minder dan twaalf uur per week niet werkzaam eigen woning ( twee categorieën) bezit eigen woning huurt woning enquêtemaand (12 categorieën) Januari Mei September Februari Juni Oktober Maart Juli November April Augustus December Voor de deelsteekproeven REP en REM (opgenomen in het bestand Participatie en het bestand Milieu) zijn de verkregen ophoogfactoren vermenigvuldigd met correctiefactoren zodanig dat de kruising ( geslacht x leeftijd, met leeftijd in drie categorieën: jaar, jaar, 55 jaar of ouder) de bekende populatietotalen oplevert. Bij de ophoging is rekening gehouden met de ongelijke uitzet over de maanden. 6. Kwaliteit Voor informatie over de kwaliteit van de verzamelde gegevens wordt verwezen naar de algemene POLS- documentatie over Beveiliging rec000dc.doc 8