Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011

Transcriptie

1 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet? 1

2 Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. Waterveiligheid 2. Zoetwatervoorziening 3. Klimaatbestendige natuur 4. Klimaatbestendige stedelijke ontwikkeling Nu vervolgonderzoek i.s.m. - Kennis voor Klimaat - Deltares 2

3 Kenmerken opgave klimaatbestendige ontwikkeling - Grote onzekerheden omvang/snelheid klimaatverandering => adaptieve strategie nodig * tijdig maatregelen nemen * grote onder/overinvesteringen voorkomen * oplossingruimte zoveel mogelijk behouden (aandacht onomkeerbaarheid ingrepen/ontwikkelingen) * stabiele lange termijn visie nodig met flexibele invulling en integratie klimaatbestendigheid in relevante beleidsvelden - Klimaatverandering is aanvullende opgave. * Leven in een delta vraagt continue aandacht. * Belangrijkste drivers voor ontwikkelingen/ingrepen: - economie, bevolkingsgroei, - maatschappelijke ontwikkelingen, - beleid 3

4 I Veiligheid tegen overstromen In Deltaprogramma: herziening normen veiligheid tegen overstromen (één van de Deltabeslissingen) Echter bredere herijking van strategie veiligheid tegen overstromen nodig op basis van risicobenadering, inclusief: - Risiconiveaus van veiligheid tegen overstromen - Inzet type dijken - Inzet sturing ruimtelijke ontwikkeling - Toets op gevoeligheid snelheid klimaatverandering 4

5 Opties veiligheid tegen overstromen 300 Kosten en effecten veiligheidsopties Schaderisico (mln euro/jaar) ? op orde brengen vlgs huidige normen deels scherpere normen o.b.v. kosteneffectiviteit veiligheidsnormen generiek factor 10 scherper doorbraakvrije dijken op strategische plekken normdifferentiatie en ruimtelijke sturing 1+ nieuwbouw buiten overstromingsgevoelig gebied Investeringskosten (miljard euro) 5

6 Doorbraakvrije dijken: structureel veiliger Ook: Minder gevoelig voor onverwacht snelle klimaatverandering 6

7 II Zoetwatervoorziening Opgave: zoetwaterbeschikbaarheid in de zomer (in ongunstig W+ scenario mogelijk knelpunt rond 2050) Ook nu al grote regionale verschillen in waterbeschikbaarheid Er zijn geen expliciete doelen wat betreft waterleverantie vanuit het hoofdwatersysteem Er zit nog veel rek in zowel wateraanvoer als terugdringen watergebruik regio; grootschalige ingrepen vooralsnog niet kosteneffectief 7

8 Analyse opties zoetwatervoorziening Voorraadvorming IJsselmeergebied Waterverdeling Waal/IJssel 8

9 Fundamentele vragen zoetwatervoorziening - Blijft huidige waterverdeling uitgangspunt? Worden er concrete doelen geformuleerd voor leverantie naar regio? - Tot waar reikt de verantwoordelijkheid van het Rijk? Welke risico s irt klimaatverandering neemt het Rijk voor haar rekening? - Wordt weglekken zoetwater via Nieuwe Waterweg aangepakt? Wat zijn de mogelijkheden irt varianten IJsselmeergebied? - Voor wie worden eventuele veranderingen doorgevoerd en hoe worden ze gefinancierd? Publieke financiering Rijk/Regio private financiering 9

10 III Herijking strategie natuur (EHS) Afronding EHS volgens huidig beleid leidt op langere termijn tot minder biodiversiteit dan oorspronkelijke EHS (PBL, 2011) Onderzoek wijst uit dat gerichte afronding van de EHS een klimaatbestendiger natuur oplevert (PBL, 2010) Strategie klimaatbestendige natuur omvat: - Internationaal belangrijke natuur/ecosystemen binnen Nederland: rivieren, kustzone, estuaria, grote meren en veenmoerassen Deltanatuur! - Nationaal kenmerkende natuur: clusters van bos, heide en beekdalsystemen op de hogere zandgronden. 10

11 Internationaal belangrijke natuur Ruimtelijke aanpassing Peilbeheer Zoet/zout Behoud oplossingsruimte 11

12 Verantwoordelijkheid Nederland: Natura

13 IV Stedelijke ontwikkeling Opgave vooral op het gebied van wateroverlast en hitteopbouw Belangrijkste drivers stedelijke ontwikkeling: woningbouw, herstructurering, vervanging, verbetering aansluiting stedelijke infrastructuur (OV, wegen, groen/blauw), verbetering leefomgevingskwaliteit. Flexibiliteit aanpassen aan klimaat is beperkt en ligt vooral op gebouwniveau en straatniveau. Maatregelen op wijk en stadsniveau weinig flexibel (nieuwbouw, herstructurering, aanleg groen/blauw structuren, WKO systemen, riolering) Strategie: meeliften/aansluiten bij allerlei ingrepen en geplande investerringen nieuwbouw/herstructurering/vervanging.meerkosten lijken beperkt. Risico s op onderinvesteringen indien kansen voor meeliften niet worden benut. 13

14 Schaalniveaus aangrijpingspunten stedelijk gebied 14

15 Ouderdom wijken veel herstructurering komende 20 jaar Maar opgaven en opties verschillen per wijk -Hoog stedelijk -Laag stedelijk -Rand stedelijk -wijken jaren 30/50/70 -Dorpen 15

16 Is het Rijk aan zet? Van nationaal belang volgens beleidsbrief Ministerie I&M (2010): - Basisnormen op het gebied van milieu, leefomgeving, (water)veiligheid, en het beschermen van unieke ruimtelijke waarden - Ruimtelijke voorwaarden voor (inter)nationale hoofdnetten (weg, spoor, water, lucht, energie, natuur, landschap, buisleidingen, hoogspanningsleidingen en energiecentrales) - Voorwaarden voor versterking van de ruimtelijke economische hoofdstructuur onder andere m.b.t. verstedelijking en het vestigingsklimaat, i.h.b. mainports, brainports en greenports. 16

17 Van nationaal belang - Het ruimtelijk systeem als geheel (waterveiligheid, het watersysteem, mobiliteit- en energienetwerken) - Collectieve waarden waarvoor de marktwerking imperfect is (beschermen unieke ruimtelijke waarden, ruimtelijke voorwaarden natuur, landschap) Rijk is dus zeker aan zet! Waterveiligheid Zoetwatervoorziening Natuur/EHS Stedelijk gebied? Primaat gemeenten Rol van het Rijk? - normen? - stimuleren/faciliteren? - opheffen blokkades? 17