Het effect van afbeeldingen

Transcriptie

1 Amersfoort - 16 mei ProBiblio MLP Primair Onderwijs (PO) Het effect van afbeeldingen op het tekstbegrip van (beginnende) lezers Inez Wildhagen (leeswijs@gmail.com) 1

2 Most people think they know what a picture is, anything so familiar must be simple. They are wrong. (Gibson,1980) 2

3 Relatie tekst en beeld Wat is een goede afbeelding? Overzicht eerder onderzoek naar effect van illustraties op het tekstbegrip van lezers Dual-coding theory Het empirisch onderzoek Resultaten Take home message Vragen 3

4 In middeleeuwse boeken wordt een illustratie een illummination (verheldering) genoemd, afgeleid van het Latijnse werkwoord illuminare. Vanuit wetenschappelijk standpunt worden de volgende functies als het meest waardevol gezien: (Fang,1996) Bepalen setting en ondersteunen plot (verhalende teksten) Definiëren hoofdrolspelers (verhalende teksten) Geven een ander/aanvullend perspectief Samenhang verduidelijken Tekstaanvulling of -ondersteuning 4

5 Zijn we allemaal even goed in het interpreteren van illustraties? Uit onderzoek komt naar voren: (Spaulding,1956; Myatt & Carter,1979) Te veel onnodige details in de afbeelding verminderen begrip Een realistische weergave ondersteunt het begrip het best Symbolische elementen worden letterlijk opgevat door nietgeletterden Voorkennis is van invloed Een reeks afbeeldingen is beter dan een los plaatje Jonge meiden (kleuters) hebben een afwijkende beeldvoorkeur (alleen zij verkiezen complexe lijntekeningen boven foto s) 5

6 Een goede illustratie sluit aan bij de doelgroep ontbreken van continuïteit te weinig details cognitief te hoog gegrepen 6

7 Een verhaallijn wordt beter onthouden als illustraties worden aangeboden bij het oproepen ervan. (Halbert,1943) Illustraties hebben geen positief of negatief effect op het tekstbegrip. (Vernon,1953;1954) Illustraties moeten voorzien zijn van een toelichting om bij te kunnen dragen aan het tekstbegrip. (Lindseth,1969) Bij studenten is het leersucces bij informatieve teksten groter indien ze zijn voorzien van kleurafbeeldingen. (Kleinman & Dwyer,1999) 7

8 Een verhaallijn wordt beter onthouden als illustraties worden aangeboden bij het oproepen ervan. (Halbert,1943) Illustraties hebben geen positief of negatief effect op het tekstbegrip. (Vernon,1953;1954) Illustraties moeten voorzien zijn van een toelichting om bij te kunnen dragen aan het tekstbegrip. (Lindseth,1969) Bij studenten is het leersucces bij informatieve teksten groter indien ze zijn voorzien van kleurafbeeldingen. (Kleinman & Dwyer,1999) 8

9 Illustraties bij woorden vergroten het begrip van beginnende lezers niet. (Miller,1938) Aan illustraties worden minder associaties gekoppeld, dan aan woorden. (Bourisseau et al.,1965) Vooral op zwakke lezers heeft het gebruik van illustraties een negatief effect op het leren lezen van woorden. (Harris,1967; Braun,1969) Uit onderzoek onder studenten en volwassenen is gebleken, dat we teksten die niet geïllustreerd zijn beter begrijpen dan teksten met illustraties. (Samuels,1970) De hoogste begripscores bij studenten (18-22 jaar) worden behaald indien teksten niet zijn voorzien van illustraties. (Kuhen,2008) 9

10 Illustraties bij woorden vergroten het begrip van beginnende lezers niet. (Miller,1938) Aan illustraties worden minder associaties gekoppeld, dan aan woorden. (Bourisseau et al.,1965) Vooral op zwakke lezers heeft het gebruik van illustraties een negatief effect op het leren lezen van woorden. (Harris,1967; Braun,1969) Uit onderzoek onder studenten en volwassenen is gebleken, dat we teksten die niet geïllustreerd zijn beter begrijpen dan teksten met illustraties. (Samuels,1970) De hoogste begripscores bij studenten (18-22 jaar) worden behaald indien teksten niet zijn voorzien van illustraties. (Kuhen,2008) 10

11 Illustraties leiden de aandacht af van de klank-tekenkoppeling, omdat de beeld-betekeniskoppeling onbewust meer aandacht naar zich toe trekt. (Newton,1995) Feitelijk komt het erop neer dat je hersenen kiezen voor het principe van de minste moeite (least of effort). Doorgaans haal je in één oogopslag meer informatie uit een illustratie, dan uit een tekst. En zelfs tussen illustraties onderling blijken er verschillen te zijn. Een kleurenillustratie trekt meer aandacht naar zicht toe, dan een zwart-witafbeelding. (Samuels,1970) 11

12 Beïnvloedt het gebruik van afbeeldingen het tekstbegrip van beginnende lezers? 1) In welke beeldconditie (passende, misleidende of geen foto) wordt de tekst het best begrepen en is daarbij een verschil waarneembaar tussen groep 3 en 4? 2) Laten jongens of juist meisjes zich meer door een afbeelding beïnvloeden? 3) Laten dyslectische leerlingen zich meer (mis)leiden door foto s dan niet dyslectische lezers? 4) Is er een verschil tussen jongens en meisjes in groep 3 en 4 op de tekstbegripscores bij gebruik van verschillende type illustraties? 5) Voegt de Talking Drawing methode iets toe in het verkrijgen van inzicht in het tekstbegrip van een beginnende lezer? 12

13 Uit Canadees onderzoek onder Engelstalige basisschoolleerlingen zonder taalproblemen is gebleken dat leerlingen uit groep 3 tot 5 (Grade 2 tot 4) hoger scoren op tekstbegrip indien tekst en beeld met elkaar in overeenstemming zijn en lager bij een mismatch of afwezigheid van beeld. Bij oudere leerlingen was dit effect niet meer aanwezig (Grade 5 en 6). De hogere Grades bleken dus minder gevoelig voor de invloed van beelden. (Pike et al., 2010) 13

14 Twee verschillende teksten op passend niveau (AVI 4 en 5) Sekseneutraal onderwerp (nieuwe dieren ontdekt bij diepzeeonderzoek, hooikoorts) Opstellen begripvragen (op 3 verschillende begripniveaus) en beslissingsschema voor de antwoorden Micro: op woordniveau (antwoord binnen de zin) Meso: begrip binnen de tekstcontext (antwoord in de tekst) Macro: combinatie nieuwe informatie kennis koppelen aan reeds aanwezige kennis (cognitie) 14

15 Micro: De onderzoekers hebben lang gezocht. Hoe veel jaar hebben ze gezocht? Meso: In regel 7 staat: Daar is geen zon. Welke plek wordt met daar bedoeld? Macro: De onderzoekers zagen veel nieuwe dieren. Waarom hebben we ze niet eerder gezien? Micro: op woordniveau (antwoord binnen de zin) Meso: begrip binnen de tekstcontext (antwoord in de tekst) Macro: combinatie nieuwe informatie kennis koppelen aan reeds aanwezige kennis (cognitie) 15

16 Tekst A (Nieuwe dieren in de zee) Passende / misleidende / geen foto 16

17 Tekst B (Hooikoorts) Passende foto / passende cartoon / geen afbeelding 17

18 18

19 In totaal namen 183 leerlingen deel, waarvan er 50 aan beide onderzoeken deelnamen. Beginnende lezers uit groep 3 en 4, aangevuld met een groep dyslectische leerlingen met een vergelijkbaar leesniveau. Basisonderwijs, waaronder: Jenaplan, Dalton en brede basisschool. Diverse locaties: Heerhugowaard, Bergschenhoek, Rotterdam, Spijkenisse en Tilburg. 19

20 Redenen om data uit te sluiten: Andere thuistaal (tweetaligen met eerste taal NL wel meegenomen in de analyse). Overschrijden gestelde leeftijdsgrens van 9 jaar (gold niet voor de dyslectische leerlingen) Concentratieproblemen tijdens de taak Ontbreken Talking Drawing Indien er een sterk vermoeden van dyslexie aanwezig was bij de basisschoolleerlingen, werden deze aan de dyslectische groep toegevoegd 20

21 Tekstvragen: 1 punt per vraag (moeilijkheidsgraad was al verwerkt in de vraagstelling) Talking Drawing (5 minutentekening bij een vraag): zie schema 21

22 Voorbeelden van de verkregen Talking Drawings 22

23 In welke beeldconditie (test A: passende, misleidende of geen foto) wordt de tekst het best begrepen en is daarbij een verschil waarneembaar tussen groep 3 en 4? totaal tekstbegrip (F(1,89) = 10.16, p <.05) passende illustratie (F(1,32) = 4.10, p <.05) geen illustratie (F(1,28) = 9.48, p <.05) misleidende illustratie (F(1,29) =.88, p =.355) 23

24 Is er een verschil tussen jongens en meisjes in groep 3 en 4 op de tekstbegripscores bij gebruik van verschillende type illustraties (test B: foto, cartoon, geen illustratie)? totaal tekstbegrip (H(5)= 14.36, p <.05) groep 4 scoort hoger sekseverschillen (H(5)= 3.038, p =.694) conditieverschillen (H(5)= 2.349, p =.799) 24

25 Zijn illustraties van invloed op het tekstbegrip van beginnende lezers? Ja! Jongens en meisjes lijken anders om te gaan met illustraties bij een tekst. Vermoedelijk hebben jonge jongens baat bij fotografisch materiaal en jonge meiden juist bij cartoons. Indien je geen passend beeldmateriaal bij een tekst kan vinden, laat het dan achterwege. 25

26 Bourisseau, W., Davis, O.L.,Jr., & Yamamoto, K. (1965). Sense-impression responses to differing pictorial and verbal stimuli. Audio-Visual Communication Review,13, Braun, C. (1969). Interest loading and modality effects on textural response acquisition. Reading Research Quarterly, 4, Fang, Z. (1996). Illustrations, text, and the child reader. What are pictures in children s storybooks for? Reading Horizons, 37, Gibson, J.J. (1980). Forward: A prefatory essay on the perception of surfaces versus the perception of markings on a surface. In M.A. Hagen (Eds.), The perception of pictures, Volume 1. (p. xi-xviii). New York: Academic Press. Halbert, M. (1943). An experimental study of children's understanding of instructional materials. 15(4), Bureau of School Service, University of Kentucky. Harris, L.A. (1967). A study of the rate of acquisition and retention of interest-loaded words by low socio-economic kindergarten children. (ongepubliceerde doctoraalrede). Minneapolis, MN: University of Minnesota. Kleinman, E.B. & Dwyer, F.M. (1999). Analysis of computerized visual skills: Relationships to intellectual skills and achievement. International Journal of Instructional Media, 26(1), Kuhen, D.M. (2008). The effect of explanatory and non-explanatory illustrations on text comprehension. (masterthesis). Marietta, OH: Marietta College. Lindseth, M.L. (1969). The use of pictures to answer comprehension questions in a selected developmental reading series. (ongepubliceerde masterthesis). Minneapolis, MN: University of Minnesota. Miller, W. (1938). Reading with and without pictures. Elementary School Journal, 38, Myatt, B. & Carter, J.M. (1979). Picture preferences of children and young adults. Educational, Communication & Technology Journal, 27(1), Newton, D.P. (1995). The role of pictures in Learning to read. Educational Studies, 21(1), Pike, M.M., Barnes, M.A. & Barron, R.W. (2010). The role of illustrations in children s inferential comprehension. Journal of Experimental Child Psychology, 105, Samuels, S.J. (1970). Effects of pictures on learning to read, comprehension and attitudes. Review of educational research, 40(3), Shulevitz, U. (1997).Writing with pictures. How to write and illustrate children s books. Paperback edition, first printing. New York: Watson-Guptill Publications. Spaulding, S. (1956). Communication potential of pictorial illustrations. Audio-Visual Communication Review, 4, Vernon, M.D. (1953).The value of pictorial illustration. British Journal of Educational Psychology, 23, Vernon, M.D. (1954).The instruction of children by pictorial illustration. British Journal of Educational Psychology, 24,