Magnetocalorische materialen voor koeltoepassingen bij kamertemperatuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Magnetocalorische materialen voor koeltoepassingen bij kamertemperatuur"

Transcriptie

1 Tekst E. Brück, N.H. Dung, Z.Q. Ou, L. Caron, L. Zhang, K.H.J. Buschow Magnetocalorische materialen voor koeltoepassingen bij kamertemperatuur De efficiënte koppeling tussen rooster-vrijheidsgraden en spin-vrijheidsgraden in magnetische materialen kan worden gebruikt voor koeling. Deze koppeling wordt nog krachtiger in materialen die een sterk magnetocalorisch effect vertonen. Van de co-existentie van sterk en zwak magnetisme in afwisselende atomaire lagen is onlangs aangetoond dat het een instrument kan zijn om nieuwe materialen te ontwerpen. Het zwakke magnetisme van Fe-lagen (het verdwijnen van het lokale magnetische moment bij de curietemperatuur) is verantwoordelijk voor een sterke koppeling met het kristalrooster terwijl het sterke magnetisme in aangrenzende Mn-lagen ervoor zorgt dat de curietemperatuur hoog genoeg is om de werking mogelijk te maken bij en boven kamertemperatuur. Variaties in de samenstelling van deze magnetische sub-roosters bieden een mogelijkheid om de werktemperatuur af te stemmen en om een sterke vermindering te bereiken van de ongewenste thermische hysteresis. Op deze manier ontwikkelen wij nieuwe materialen op basis van in ruime mate beschikbare elementen met eigenschappen die afgestemd zijn op de eisen van een efficiënt koelsysteem. De moderne samenleving rekent op direct beschikbare koeling. Magnetische koeling heeft drie belangrijke voordelen in vergelijking met de meestal gebruikte dampcompressie. Ten eerste zijn er geen schadelijke gassen bij betrokken, ten tweede is het meer energie-efficiënt en ten derde veroorzaken magnetische koelkasten minder lawaai. Onlangs is een nieuwe klasse van magnetische materialen voor koeltoepassingen bij kamertemperatuur ontdekt. Deze nieuwe materialen bieden belangrijke voordelen over bestaande magnetische materialen. Ze vertonen een groot magnetocalorisch effect (MCE) in combinatie met een magnetische fase-overgang van de eerste orde. Dit MCE is groter dan die van het metaal gadolinium (Gd), dat wordt gebruikt in de demonstratiekoelkasten, die gemaakt zijn om de mogelijkheden van deze ontwikkelende technologie te verkennen. Een geoptimaliseerde magnetoca- lorisch materiaal kan worden beschouwd als een zeer efficiënte omzetter voor energie uit de spinsector (magnetisering, magnetisch veld) naar fononen (thermische energie) en vice versa. Vanwege de microscopische quantumaard van het spinsysteem in een vaste stof en de koppeling met het rooster bezit deze energieoverdracht een inherent hoge efficiëntie. Als we dus het juiste magnetocalorische systeem hebben, kunnen we de warmtestroom tussen het materiaal en zijn omgeving gebruiken om een geschikt materiaal in een magnetocalorische overgang te schakelen en zo kunnen we deze thermische energie efficiënt omzetten in een verandering in magnetisch veld. Deze behoeft slechts te worden opgepakt in een solenoïde en de overdracht van warmte naar elektrische stroom is voltooid. Als alternatief kan men magnetische velden die worden toegepast in magnetocalorisch materiaal omschakelen en dat zal resulteren in een verandering van temperatuur. Deze verandering van temperatuur kan worden toegepast in een warmtepomp. Onlangs is een aantal magnetocalorische demonstratiekoelkasten gebouwd die werken rond kamertemperatuur. De meeste van deze apparaten gebruiken het metaal gadolinium (Gd) als magnetocalorisch materiaal. Gd is zeer geschikt voor demonstraties om zijn curietemperatuur die zich dicht bij kamertemperatuur bevindt en zijn grote magnetische moment. Echter, vanwege de vrij hoge materiaalkosten en de beperkte beschikbaarheid van zeldzame aardmetalen, waartoe galodinium behoort, kunnen commerciële producten gebaseerd op Gd niet concurreren. De ontwikkeling van nieuwe magnetocalorische materialen is dan ook een voorwaarde voor de marktintroductie van deze technologie. In dit artikel zullen we de basis-thermodynamica van magnetische koeling introduceren en enkele voorbeelden geven van prototypes en tenslotte bespreken we nieuwe op transitiemetaal gebaseerde magnetocalorische materialen die momenteel worden ontwikkeld en kunnen leiden tot commercieel concurrerende warmtepompen. Magnetische koeling Wanneer een materiaal wordt gemagnetiseerd in een opgelegd magnetisch veld, verandert de entropie geassocieerd met de magnetische vrijheidsgraden, de zo genoemde magnetische entropie 106e JAARGANG SEPTEMBER

2 RCC Koude & luchtbehandeling Sm, omdat het veld de magnetische orde van het materiaal verandert. Onder adiabatische omstandigheden moet Sm worden gecompenseerd door een gelijke maar tegengestelde verandering van de entropie verbonden met het rooster, resulterend in een verandering in temperatuur van het materiaal. Deze wijziging van de temperatuur Tad wordt meestal aangeduid met het magnetocalorisch effect. Het is gerelateerd aan de magnetische eigenschappen van het materiaal door de thermodynamische Maxwell-vergelijking (1) Voor magnetisatie-metingen op discrete temperatuurintervallen kan Sm worden berekend door middel van (2) waarbij Mi +1 (Ti +1, B) en Mi (Ti, B) de waarden van de magnetisatie in een magnetisch veld B bij de temperaturen Ti respectievelijk Ti +1 vertegenwoordigen. Anderzijds kan de magnetische entropieverandering meer rechtstreeks worden verkregen uit een calorimetrische meting van de veldafhankelijkheid van de warmtecapaciteit en daaropvolgende integratie: (3) De adiabatische temperatuurverandering kan numeriek geïntegreerd worden met behulp van de experimenteel gemeten of theoretisch voorspelde magnetisatie en warmtecapaciteit (4) Uiteraard is de MCE groot wanneer aanzienlijk en C(T,B) klein is bij dezelfde temperatuur. Deze voorwaarde geldt voor paramagnetische materialen van bijna nul Kelvin waar de graad van Figuur 1: Foto van een 500 W koelkast magnetisatie gaat afwijken en de warmtecapaciteit nul nadert. Dit is de reden waarom de eerste totstandkoming van magnetische koeling werkte bij zeer lage temperaturen. Omdat wij geïnteresseerd zijn in een werking bij hogere temperaturen is de warmtecapaciteit meestal vrij groot, in de orde van de regel van Dulong Petit: C 3NR met N het aantal atomen en R de molaire gasconstante. Daarom moeten we ons concentreren op het vinden van een grote verandering in magnetisatie bij de relevante temperatuur. Aangezien het sterkst is bij de temperatuur van de magnetische ordening wordt een grote MCE verwacht dicht bij deze magnetische faseovergang en het effect kan verder worden gemaximaliseerd wanneer de orde-parameter van de faseovergang sterk verandert binnen een klein temperatuurinterval. Het laatste geldt voor faseovergangen van de eerste orde. Gezien het belang van de toepassingen is de interesse in de overgang van de eerste orde direct gerelateerd aan het feit dat een relatief klein aangelegd magnetisch veld een belangrijke verandering in entropie kan bewerkstelligen omdat het een bepaalde hoeveelheid latente warmte bevat. Bij een eerste orde-overgang treedt ook thermische- of veld-hysteresis op die echter voor onze toepassingen klein moet zijn. Magnetische koelkasten In het magnetische koelsysteem worden aanvankelijk willekeurig georiënteerde magnetische momenten uitgelijnd door een magnetisch veld, waardoor de temperatuur van het magnetische materiaal stijgt. Deze warmte wordt uit het materiaal door warmteoverdracht naar de omgeving verplaatst. Het verwijderen van het veld, waardoor de magnetische momenten zich in willekeurige volgorde herschikken, leidt tot koeling van het materiaal tot onder de omgevingstemperatuur. Warmte uit het te koelen systeem kan vervolgens worden onttrokken via een warmteoverdrachtsmedium. Afhankelijk van de temperatuur kan het warmteoverdrachtsmedium water (met antivries) of lucht zijn en voor zeer lage temperaturen helium. Daarom is magnetische koeling een milieuvriendelijke koeltechnologie. Het maakt geen gebruik van ozonafbrekende stoffen (CFK s), gevaarlijke chemische stoffen (NH3), of broeikasgassen (HCFK s en HFK s). Een ander belangrijk verschil tussen koelkasten werkend op een verdampingskringloop en magnetische koelkasten is de hoeveelheid energieverlies tijdens de koelcyclus. Van de koelefficiëntie in magnetische koelkasten werkend met gadolinium is aangetoond dat deze 60 procent van de theoretische limiet 38 SEPTEMBER e JAARGANG

3 bedraagt. Deze energie-efficiëntie zal resulteren in een verminderde CO2-uitstoot. De meeste van de moderne magnetische koelkasten maken gebruik van het actieve magnetische regenerator -kringproces (AMR) die het werken over een veel breder temperatuurbereik mogelijk maakt dan de enkele stap van temperatuurverandering die optreedt tijdens het magnetiseren of demagnetiseren. Er zijn vele verschillende ontwerpen van prototypes voorgesteld. Als voorbeeld tonen we in figuur 1 een 500 W koelsysteem werkend met roterende permanente magneten en Gd-bollen als koudebron. Bovendien worden in tabel I enkele van de eerste ontwerpen met hun kenmerken vermeld. Zowel zuigeren roterende ontwerpen zijn gebruikt en ook de veldbron is zeer divers, variërend van eenvoudige permanente magneten tot elektromagneten en supergeleidende spoelen. Een opvallend kenmerk van al deze machines is dat ze op één uitzondering na alle galodinium of een legering van andere zeldzame aardmetalen gebruiken als werkende stof. De enige uitzondering is de machine van Astronautics die gebruik maakt van een LaFeSiH-legering.¹) Enerzijds vergemakkelijkt dit de vergelijking van de prestaties van verschillende machineontwerpen, anderzijds weerspiegelt het echter ook de beperkte beschikbaarheid van geschikte alternatieven. Pas onlangs kwamen er grotere hoeveelheden op overgangs- of transitiemetalen gebaseerde magnetische koudebronnen beschikbaar. Dit blijkt uit een snelle stijging van het aantal warmtepompontwerpen. Bij de THERMAGconferentie van september 2012 in Grenoble zijn 29 nieuwe prototypes en machine-ontwerpen gepresenteerd in een vermogensbereik van enkele W tot 2 kw. Deze warmtepompen gebruiken naast legeringen van zeldzame aardmetalen, LaFeCoSi, LaFeMnSiH, LaFeSiH, MnFePAs en MnFePGe.¹) Magnetocalorische materialen Na de ontdekking van een zeer sterk magnetocalorisch effect (MCE) in Gd5(Si, Ge)4, is een aantal magnetocalorische materialen met een eersteorde magnetische faseovergang (FOMT - first order magnetic phase transition) intensief onderzocht. In deze materialen versterkt de FOMT het magnetocalorisch effect in de nabijheid van de magnetische Naam Ames Laboratory / Astronautics Actieve Magnetische Regenerator Type Actieve Magnetische Regenerator Materiaal faseovergang. De maximum isothermische entropieverandering is derhalve vaak aanzienlijk groter dan die van het referentiemateriaal Gd die een tweede-orde magnetische faseovergang geeft. Door het combineren van sterk magnetocalorische materialen met verschillende TC (curietemperatuur) in diverse samenstellingen wordt een hogere efficiëntie en een groter temperatuurbereik Magnetisch veld(t) Opmerkingen Gd bollen 5 (S) COPT 10 Barcelona roterend Gd folie 0,3 (P) Olijfolie Universiteit van Victoria Lab. Electric Grenoble Astronautics Tokyo Inst. Techno. / Chubu roterend roterend Gd, Gd.74%Tb.26% 2 (S) epoxy-gebonden bolletjes Gd folie 0,8 (P) COPR 2,2 Gd, Gd-Er, bollen LaFeSiH deeltjes Gd-Dy, Gd-Y bollen 1,5 (P) 4 Hz 0,7 (P) Koppel 52 Nm COPR 0,2 Natl Inst. Appl. Sci. / Cooltech roterend Gd platen 1 (P) Koppel 10 Nm Xian Jiaotong Univ. Universiteit van Victoria Gd bollen; Gd5(Si, Ge)4 poeder Gd, Gd.74%Tb.26% Gd.85%Er.15% 2,18 (E) COPT (S) DT 50K Tabel I: Demonstratiemodellen van magnetische koeling. De magnetische veldbron is: (S) = supergeleidende magneet; (P) = permanente magneet; (E) = elektromagneet. Wanneer auteurs prestaties vermelden is er sprake van COPT (alleen op basis van het koelvermogen en het gedissipeerde vermogen bij de warmzijdige warmtewisselaar) en COPR (koelvermogen gedeeld door het totale elektrische vermogen). ) 106e JAARGANG SEPTEMBER

4 RCC Koude & luchtbehandeling verkregen dan bij alleen Gd. Voor optimale prestaties moeten de gebruikte materialen in een zo samengestelde regenerator zeer gelijke magnetocalorische eigenschappen bezitten teneinde een constante entropieverandering als functie van de temperatuur te bewerkstelligen. De grote thermische hysteresis (= naijleffect), vaak geassocieerd met de FOMT, bemoeilijkt in ernstige mate de toepassing in een koelcyclus. Thermische en veld-hystereses zijn intrinsieke eigenschappen van een eerste-ordemateriaal. De grootte van deze hysteresis kan echter sterk afhankelijk zijn van de microstructuur of mechanische spanning in het systeem. Bovendien blijkt dat het type FOMT belangrijk is. Materialen die een magneto-elastische overgang vertonen zonder verandering van symmetrie kennen minder hysteresis dan materialen met een magneto-structurele faseovergang met verandering van symmetrie. Tot nu toe is slechts een zeer beperkt aantal magnetische legeringen bekend die deze eigenschappen vertonen, namelijk legeringen op basis van La (Fe, Si)13 en MnFe (P, X) met als X: As, Ge en Si. De zoektocht naar nieuwe materialen wordt duidelijk gehinderd door de beperkte kennis van de onderliggende fysische mechanismen die leiden tot deze gewenste eigenschappen. Omdat deze legeringen, afhankelijk van hun stoichiometrie (de massaverhouding van de stoffen die betrokken zijn bij een chemisch of fysisch verschijnsel), een ferromagnetische of antiferromagnetische orde kunnen vertonen, nam men tot voor kort aan dat elkaar tegenwerkende ferromagnetische en antiferromagnetische interacties een belangrijke rol spelen in het creëren van goede magnetocalorische materialen. Deze aanname is perfect in overeenstemming met het fenomenologische beeld van de theorie van Landau over faseovergangen van de eerste orde. De voorspellende kracht van dit model is echter zeer beperkt omdat het bekend is dat vele samenstellingen aan deze voorwaarden voldoen, maar geen tekenen vertonen van sterke magnetocalorische effecten. Gemengd magnetisme zoals recent waargenomen voor de samenstellingen (Mn, Fe)2(P, Si) belooft van veel groter belang te zijn voor het selecteren van nieuwe materialen. Een dergelijke combinatie van sterk en zwak magnetisme in één en dezelfde samenstelling is onverwacht. Zwak magnetisme is zeldzaam, het is te vinden in materialen zoals ZrZn2 of Ni3Al. De curietempe- - Een compleet pakket voor installatie en onderhoud aan klimaatbeheersingsinstallaties - Reinigt, onderhoudt en renoveert alle systemen op het gebied van luchtbehandeling, koeling en ventilatie - Inspecties - Desinfecteren - Legionellabestrijding - Vermindering bedrijfskosten en lager ziekteverzuim - VCA gecertificeerd - Milieubewust door professioneel onderhoud - Gericht op een inspirerende en comfortabele leef- en werkomgeving, waarin gezondheid, veiligheid en duurzaamheid zijn verankerd Expert op het gebied van conditioneren van water- en luchtgekoelde systemen 40 SEPTEMBER e JAARGANG Tel: (010)

5 raturen zijn laag (bijvoorbeeld ZrZn2: 33 K; Ni3Al: K, afhankelijk van de samenstelling). Naar ons beste weten zijn eerder geen andere gevallen van gemengd magnetisme beschreven. Het is direct gerelateerd aan het sterke magnetocalorische effect, omdat in vaste materialen de aanwezigheid van magnetische momenten rivaliseert met de chemische binding. Dit wordt het best geïllustreerd in het geval van een half gevulde d-schil: de niet-magnetische omstandigheid geeft een maximum aan chemische binding (zoals alle half gevulde schillen), maar de hoge-spintoestand toont geen binding, aangezien de hogere en lagere subbanden volledig gevuld respectievelijk leeg zijn. Het verlies van de moment-oriëntatie bij de curietemperatuur brengt daar geen verandering in. Het verdwijnen van de momenten is nodig om de d-elektronen deel te laten nemen aan chemische bindingen. Het verlies van de magnetische momenten van ijzer maakt de sterke koppeling naar het rooster boven de curietemperatuur mogelijk, hetgeen resulteert in de discontinuïteit van de c/a-verhouding (maatverhouding binnen een kristal) die leidt naar de FOMT. Anderzijds, het sterke magnetisme van de mangaanlagen zorgt voor een curietemperatuur rond de kamertemperatuur. Het magneto-elastische effect dat nauw verbonden is met de verandering in de bezetting van de elektronorbitalen is direct verbonden met de sterke magnetische entropieveranderingen door de bijdrage van de latente warmte. Op deze manier kunnen berekeningen van de elektronische structuur direct worden gebruikt om potentiële materialen te kiezen met goede magnetocalorische eigenschappen. We hebben experimenteel het effect bestudeerd van het veranderen van de roosterplaatsbezettingen. De structuur van het zeshoekige Fe2P-type blijkt over een breed bereik van samenstellingen stabiel te zijn. Figuur 2: Partiëel fasediagram van het viervoudige (MnFePSi) systeem (onderste figuur). Het toont de samenstellingsafhankelijkheid van de magnetische-ordeningtemperatuur TC (K) voor MnxFe2xP1ySiy mengsels. Samenstellingsafhankelijkheid van de thermische hysteresis Thys (K) voor MnxFe2x- P1ySiy-mengsels (bovenste figuur). Vergelijkbaar met de orthorhombische samenstelling neemt TC toe bij een toenemend Si-gehalte. Deze toename in TC wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een Best verkochte geïsoleerde koelleiding! KENMERKEN: µ > 6000 SGS do IS OOK VERKRIJGBAAR BIJ: T e JAARGANG SEPTEMBER

6 RCC Koude & luchtbehandeling Figuur 3. Isotherm magnetische entropieverandering (onderste figuur) bij een veldverandering van 0-1 T (open lijnen) en 0-2 T (volle lijnen) en magnetische respons (bovenste figuur) voor enkele typische MnxFe1,95-xP1-ySiy-samenstellingen. Chemische symbolen, gebruikt in dit artikel: Al = aluminium As = arseen Co = kobalt** Dy = dysprosium* Er = erbium* Fe = ijzer** Gd = galodinium* Ge = germanium H = waterstof La = lanthaan* Mn = mangaan** Ni = nikkel** P = fosfor S = zwavel Si = silicium Tb = terbium* Y = yttrium* Zn = zink** Zr = zirkoon** Elementen gemerkt met * behoren tot de zeldzame aardmetalen; met ** tot de overgangs- of transitiemetalen (red.). toename van magnetische momenten die experimenteel en vanuit theoretische berekeningen wordt waargenomen. Deze berekeningen geven aan dat vooral het Fe-moment op 3f-locaties wordt versterkt. Er zijn neutronendiffractieproefnemingen uitgevoerd om deze bevinding (experimenteel) te bevestigen. Bij het verhogen van het Mn-gehalte in MnFe(P, Si) samenstellingen, vermindert TC (zie fiuur 3 onderste figuur). Deze bevinding lijkt op het eerste gezicht verbazingwekkend omdat Mn een groter moment lijkt te hebben dan Fe. Echter, de overmaat Mn-atomen moeten nu de 3f-locatie bezetten waar zij alleen een relatief laag moment van 1,25µB kunnen ontwikkelen vergeleken met de 1,54µB van Fe atomen als zij die plaatsen bezetten. Bovendien is bekend dat Mn-legeringen vaak neigen naar een antiferromagnetische orde beneden een kritische Mn-Mnafstand. De afstand tussen 3g- en 3f-locaties is duidelijk kleiner dan deze kritische afstand en dus zal Mn op 3f-locaties niet bijdragen aan het sterke ferromagnetisme. Anderzijds resulteert een toename van het Fe-gehalte in een toename van TC. De overmaat Fe zal de 3g-locaties bezetten waar Fe altijd een groot magnetisch moment heeft, en de TC van zeshoekig Fe2P0,8Si0,2 510 K is hoger dan de TC van de legering met Mn. Beide Fe-substituties op het Mn-subrooster of Mn-substituties op het Fe-subrooster, alsmede een toename in Si-gehalte zijn gunstig omdat zij tot een afname in Thys leiden (figuur 3 bovenste figuur). Uit deze trends leiden we af dat een grote Sm gekoppeld aan een kleine Thys kan worden verkregen door het uitbalanceren van de Mn:Feverhouding en de P:Si-verhouding. Bovendien kan TC worden afgestemd door het gelijktijdig veranderen van de Mn:Fe- en P:Si-verhoudingen om zowel een grote Sm en een kleine Thys te behouden. Deze trends gaan ook op voor enigszins niet-stoichiometrische samenstellingen. Door het gelijktijdig veranderen van Mn:Fe- en P:Si-verhoudingen in MnxFe1,95- xp1-ysiy samenstellingen kan de werktemperatuur worden geregeld tussen 210 en 430 K voor x = 1,35, y = 0,46 respectievelijk x = 0,66 en y = 0,42, terwijl de overgang steil blijft en de Thys klein (1-1,5 K). De entropie verandert als functie van de temperatuur, afkomstig van magnetische isothermen via de Maxwell-vergelijkingen (vergelijking 2), weergegeven in figuur 3. De absolute waarde van Sm wordt 18 Jkg -1 K -1 bij zowel 215 en 350 K, onder een verandering van het magnetisch veld 0-2 T. De piekwaarden zijn relatief stabiel (tussen 12,8-18,3 Jkg -1 K -1 ) in het gehele temperatuurbereik van 220 tot 380 K. Deze waarden zijn ongeveer 4 keer groter dan die van Gd (zie de gegevens in figuur 3) voor instelbare temperaturen. Merk op dat voor hetzelfde effect meer dan tweemaal de waarde van de veldverandering, namelijk 0-5 T, vereist is voor MnFe(P, As), eerder vermeld. Op deze wijze kunnen met algemeen gangbare stoffen veel goedkoper magneten worden toegepast in magnetocalorische koelkasten. Omdat het grote effect over een breed bereik van samenstellingen wordt waargenomen, kan men een net zo grote MCE over een breed temperatuur-interval bereiken door verschillende legeringen met enigszins verschillende samenstel- 42 SEPTEMBER e JAARGANG

7 MAGNETISCHE KOELING lingen in cascade aan te brengen in een actieve magnetische regenerator. Een andere belangrijke parameter om het magnetocalorisch effect te karakteriseren is de adiabatische temperatuurverandering. Van metingen van de soortelijke warmte in een aangelegd magnetische veld leiden we voor Mn1,24Fe0,71P0,46Si0,54 een adiabatische T van ongeveer 3K bij 320 K, bij een veldverandering van 1 T. Dit resultaat komt zeer dicht bij eerdere resultaten met Mn1,1Fe0,9P0,47As0,53 en Gd. Cassette Fancoils Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van ons uitgebreid leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor ieder klimaatprobleem. Conclusies Magnetocalorische koeling is een opkomende technologie, de thermodynamische kringloop is vergelijkbaar met de gascompressiekringloop en het aantal koelkastontwerpen neemt snel toe. Dit toenemende aantal ontwerpen weerspiegelt de groeiende belangstelling voor alternatieven voor de huidige dampcompressietechnologie. De tweede belangrijke ontwikkeling is de verbetering van het begrip van magnetocalorische effecten in materialen die een FOMT vertonen zonder symmetrieverandering. Dit maakt het mogelijk dat binnenkort materialen beschikbaar zijn die sterke magnetocalorische effecten vertonen in velden van minder dan 1 T. Hierdoor kunnen deze velden veel goedkoper gegenereerd worden door permanente magneetmaterialen zoals ferriet of AlNiCo. Hierdoor worden commercieel concurrerende warmtepompen toepasbaar. Dit werk maakt deel uit van het Industrial Partnership Program IPP I18 van de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Nederland, en medegefinancierd door BASF Future Business. ¹) Verklaring chemische symbolen: zie kader. Nomenclatuur B R T Sm C M magnetische inductie (T) molaire gasconstante (8, J mol-1 K-1) temperatuur (K) magnetische entropie (J kg-1 K-1) soortelijke warmte (J kg-1 K-1) magnetisatie (A m2 kg-1) Over de auteurs E. Brück, N.H. Dung, Z.Q. Ou, L. Caron, L. Zhang en K.H.J. Buschow Delft University of Technology, Fundamental Aspects of Materials and Energy, Faculty of Applied Sciences, Delft, NL2629 JB 15, The Netherlands, e.h.bruck@tudelft.nl SKYSTAR SK CASSETTE FANCOILS De nieuwe SkyStar SK fancoils onderscheiden zich door het zeer moderne design, het lage geluidsniveau en de energiezuinige werking. De belangrijkste kenmerken: t $PNQBDU FO [FFS NPEFSO POUXFSQ t NPEFMMFO Y PG Y t,pfmwfsnphfo L8 t 7FSXBSNJOHTWFSNPHFO L8 t 5FWFOT MFWFSCBBS NFU &$ WFOUJMBUPSNPUPS t $BTTFUUFSPPTUFST PQUJPOFFM MFWFSCBBS JO 3"- LMFVS OBBS LFV[F ENNIS MAAK K ZE UNIT MET DE VAN ND 331 OP STA IE A L TAL T DE INS S R U VAKBE! NBERG HARDE Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advies en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing. Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie! Anders denken in klimaatoplossingen ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I I e JAARGANG SEPTEMBER

Samenvatting. Introductie

Samenvatting. Introductie Samenvatting Introductie Wanneer er een spanning wordt aangelegd over een metaal, gaat er een stroom lopen. Deze stroom bestaat uit elektronen, elementaire deeltjes met fundamentele lading e = 1.6 10 16

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24306 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verhagen, T.G.A. Title: Magnetism and magnetization dynamics in thin film ferromagnets

Nadere informatie

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date:

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43299 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet

Nadere informatie

Vraagstuk 1 (10 eenheden) In het algemeen zal een ferro-magnetisch lichaam zich opsplitsen in een aantal magnetische domeinen.

Vraagstuk 1 (10 eenheden) In het algemeen zal een ferro-magnetisch lichaam zich opsplitsen in een aantal magnetische domeinen. Tentamen vragen DEEL B Materiaalkunde dec. 1999 Vraagstuk 1 (10 eenheden) In het algemeen zal een ferro-magnetisch lichaam zich opsplitsen in een aantal magnetische domeinen. a). Wanneer treedt deze toestand

Nadere informatie

Inhoud. 1 Inleiding 13. 1 energie 19

Inhoud. 1 Inleiding 13. 1 energie 19 Inhoud 1 Inleiding 13 1 onderzoeken van de natuur 13 Natuurwetenschappen 13 Onderzoeken 13 Ontwerpen 15 2 grootheden en eenheden 15 SI-stelsel 15 Voorvoegsels 15 3 meten 16 Meetinstrumenten 16 Nauwkeurigheid

Nadere informatie

Supergeleiding, hoe werkt dat? Samengevat. Onderwerp: elektrische stroom elektrisch veld en magnetisch veld

Supergeleiding, hoe werkt dat? Samengevat. Onderwerp: elektrische stroom elektrisch veld en magnetisch veld Supergeleiding, hoe werkt dat? atoomfysica Onderwerp: elektrische stroom elektrisch veld en magnetisch veld In 1911 deed de Nederlander Heike Kamerlingh Onnes een zeer merkwaardige ontdekking. Hij merkte

Nadere informatie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie Samenvatting Dit proefschrift behandelt de eigenschappen van een speciale klasse van halfgeleiders (halfgeleiders zijn materialen die veel slechter geleiden dan een metaal, maar nog altijd veel beter dan

Nadere informatie

Supergeleidende magneten in LHC. De beperktheid van traditionele magneten dwingen fysici supergeleidende

Supergeleidende magneten in LHC. De beperktheid van traditionele magneten dwingen fysici supergeleidende Supergeleidende magneten in LHC De beperktheid van traditionele magneten dwingen fysici supergeleidende magneten te gebruiken Magnetiserende veldsterkte H, permeabiliteit, magnetische veldsterkte B De

Nadere informatie

10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte.

10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte. 1 Materie en warmte Onderwerpen - Temperatuur en warmte. - Verschillende temperatuurschalen - Berekening hoeveelheid warmte t.o.v. bepaalde temperatuur. - Thermische geleidbaarheid van een stof. - Warmteweerstand

Nadere informatie

Bereken de luchtdruk in bar op 3000 m hoogte in de Franse Alpen. De soortelijke massa van lucht is 1,2 kg/m³. De druk op zeeniveau bedraagt 1 bar.

Bereken de luchtdruk in bar op 3000 m hoogte in de Franse Alpen. De soortelijke massa van lucht is 1,2 kg/m³. De druk op zeeniveau bedraagt 1 bar. 7. Gaswetten Opgave 1 Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4 Opgave 5 Opgave 6 Opgave 7 Bereken de luchtdruk in bar op 3000 m hoogte in de Franse Alpen. De soortelijke massa van lucht is 1,2 kg/m³. De druk op zeeniveau

Nadere informatie

Thermodynamica. Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven

Thermodynamica. Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Thermodynamica Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Academiejaar 2009-2010 Inhoudsopgave Eerste hoofdwet - deel 1 3 Oefening 1.1......................................

Nadere informatie

Opgave 1 Vervormd vierkant kristal en elektronische structuur (totaal 24 punten)

Opgave 1 Vervormd vierkant kristal en elektronische structuur (totaal 24 punten) 3NC2 Gecondenseerde materie 215 Extra tentamen, 1 april 215 Algemeen: Beargumenteer je antwoorden. Vermeld zowel de gebruikte basisformules als de tussenstappen in de afleiding. Mogelijk te gebruiken formules:

Nadere informatie

TOETS CTD voor 1 ste jaars MST (4051CHTHEY, MST1211TA1, LB1541) 10 maart 2015 14.00-15.30 uur Docenten: L. de Smet, B. Dam

TOETS CTD voor 1 ste jaars MST (4051CHTHEY, MST1211TA1, LB1541) 10 maart 2015 14.00-15.30 uur Docenten: L. de Smet, B. Dam TOETS CTD voor 1 ste jaars MST (4051CHTHEY, MST1211TA1, LB1541) 10 maart 2015 14.00-15.30 uur Docenten: L. de Smet, B. Dam Naam:. Studentnummer Leiden:... En/of Studentnummer Delft:... Dit tentamen bestaat

Nadere informatie

Datacenterkoeling zonder F-gassen: uw data center het gehele (!) jaar compressorloos geklimatiseerd. Spreker: Marius Klerk

Datacenterkoeling zonder F-gassen: uw data center het gehele (!) jaar compressorloos geklimatiseerd. Spreker: Marius Klerk Datacenterkoeling zonder F-gassen: uw data center het gehele (!) jaar compressorloos geklimatiseerd Spreker: Marius Klerk ZONDER F-GASSEN STAAT UW DATACENTER STIL! F-gassen? gefluoreerde broeikasgassen,

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 13. Noordhoff Uitgevers bv

Inhoud. Inleiding 13. Noordhoff Uitgevers bv Inhoud Inleiding 13 1 Algemene begrippen 15 1.1 Eenhedenstelsel 16 1.1.1 Druk en vermogen 18 1.1.2 Volume en dichtheid 19 1.2 Soortelijke warmte 19 1.2.1 Gemiddelde soortelijke warmte 20 1.3 Verbrandingswaarde

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Electron Transfer Properties in the Prussian Blue Analogues Rb x Mn[Fe() 6 ] y z 2 ederlandse Samenvatting Ieder element dat bestaat heeft een specifiek aantal protonen (positief geladen deeltjes in de

Nadere informatie

AIRCONDITIONING. Cool projects, Great experience AIRCONDITIONING LUCHTBEHANDELING SERVICE & ONDERHOUD

AIRCONDITIONING. Cool projects, Great experience AIRCONDITIONING LUCHTBEHANDELING SERVICE & ONDERHOUD AIRCONDITIONING Cool projects, Great experience AIRCONDITIONING LUCHTBEHANDELING SERVICE & ONDERHOUD IBK AIRCONDITIONING: EEN STERKE DIVISIE VAN DE IBK GROEP IBK Airconditioning levert alle denkbare componenten

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20843 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schramm, Sebastian Markus Title: Imaging with aberration-corrected low energy

Nadere informatie

XIII. Samenvatting. Samenvatting

XIII. Samenvatting. Samenvatting XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde

Nadere informatie

De verliezen van /in het systeem zijn ook het gevolg van energietransformaties!

De verliezen van /in het systeem zijn ook het gevolg van energietransformaties! Centrale Verwarmingssysteem Uitwerking van de deelvragen 1 ) Wat zijn de Energietransformaties in het systeem? De Energietransformaties die optreden in het CV-systeem zijn a. Boven de brander c.q. in de

Nadere informatie

Experiment DutchBE (Belgium) Dansende korrels - Een model voor fase-overgangen en instabiliteiten

Experiment DutchBE (Belgium) Dansende korrels - Een model voor fase-overgangen en instabiliteiten Q2-1 Dansende korrels - Een model voor fase-overgangen en instabiliteiten (10 punten) Lees de algemene instructies in de aparte enveloppe voor je met het experiment begint. Introductie Fase-overgangen

Nadere informatie

ABSTRACT Zonder magnetisme zou de wereld om ons heen er heel anders uitzien. De radio zou niet werken, computers zouden niet bestaan en op zee zou je

ABSTRACT Zonder magnetisme zou de wereld om ons heen er heel anders uitzien. De radio zou niet werken, computers zouden niet bestaan en op zee zou je ABSTRACT Zonder magnetisme zou de wereld om ons heen er heel anders uitzien. De radio zou niet werken, computers zouden niet bestaan en op zee zou je verdwalen zonder kompas. Maar wat is magnetisme nu

Nadere informatie

THERMODYNAMICA 2 (WB1224)

THERMODYNAMICA 2 (WB1224) THERMODYNAMICA 2 (WB1224) donderdag 27 januari 2005 14.00-17.00 u. AANWIJZINGEN Het tentamen bestaat uit twee of drie open vragen en 15 meerkeuzevragen. Voor de beantwoording van de meerkeuzevragen is

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Het tablet is om vele redenen een populaire toedieningsvorm van geneesmiddelen. Het gebruikersgemak en het gemak waarmee ze grootschalig kunnen worden geproduceerd zijn slechts twee van de

Nadere informatie

Unificatie. Zwakke Kracht. electro-zwakke kracht. Electriciteit. Maxwell theorie. Magnetisme. Optica. Sterke Kracht. Speciale Relativiteitstheorie

Unificatie. Zwakke Kracht. electro-zwakke kracht. Electriciteit. Maxwell theorie. Magnetisme. Optica. Sterke Kracht. Speciale Relativiteitstheorie Electriciteit Magnetisme Unificatie Maxwell theorie Zwakke Kracht electro-zwakke kracht Optica Statistische Mechanica Speciale Relativiteitstheorie quantumveldentheorie Sterke Kracht Klassieke Mechanica

Nadere informatie

Voortgangsverslag FOM-programma nr. IPP28 'Third generation magnetocaloric materials'

Voortgangsverslag FOM-programma nr. IPP28 'Third generation magnetocaloric materials' FOM - 13.0423 Voortgangsverslag 2012 FOM-programma nr. IPP28 'Third generation magnetocaloric materials' Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie www.fom.nl mei 2013 Inhoudsopgave Woord vooraf

Nadere informatie

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema De gecondenseerde materie is een vakgebied binnen de natuurkunde dat tot doel heeft om de fysische eigenschappen

Nadere informatie

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER SAMENVATTING In het begin van de vorige eeuw werd het fenomeen supergeleiding ontdekt. Als bepaalde materialen worden afgekoeld tot onder een kritische temperatuur geleiden ze stroom zonder weerstand.

Nadere informatie

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB januari 2013, uur

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB januari 2013, uur Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65 23 januari 2013, 1400-1700 uur Het tentamen bestaat uit drie, de hele stof omvattende opgaven, onderverdeeld in 15 deelopgaven die

Nadere informatie

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse...

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse... Page 1 of 5 Techniline v3 27-08-2010 Mechatronics Machines verbruiken minder energie door slimme keuze elektrische aandrijving (27-08-2010) Nr. 0 Ecologische en economische motieven, zoals nieuwe machinenormen

Nadere informatie

THERMODYNAMICA 2 (WB1224)

THERMODYNAMICA 2 (WB1224) THERMODYNAMICA 2 (WB1224) donderdag 2 februari 2006 14.00-17.00 u. AANWIJZINGEN Het tentamen bestaat uit twee of drie open vragen en 15 meerkeuzevragen. Voor de beantwoording van de meerkeuzevragen is

Nadere informatie

TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA. Dinsdag 25 oktober 2011 13.15 15.15

TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA. Dinsdag 25 oktober 2011 13.15 15.15 TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA Dinsdag 25 oktober 2011 13.15 15.15 Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van BINAS en een (grafische) rekenmachine. Let op eenheden en significante cijfers. 1.

Nadere informatie

Glossary. Begrippenlijst magnetisme

Glossary. Begrippenlijst magnetisme Glossary Begrippenlijst magnetisme ANISOTROOP ISOTROOP Wanneer het persen van een soort magneetmateriaal in een magneetveld plaats heeft dan noemt men het magneetmateriaal voorkeursgericht en anisotroop.

Nadere informatie

1) Stoffen, moleculen en atomen

1) Stoffen, moleculen en atomen Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;

Nadere informatie

Repetitie magnetisme voor 3HAVO (opgavenblad met waar/niet waar vragen)

Repetitie magnetisme voor 3HAVO (opgavenblad met waar/niet waar vragen) Repetitie magnetisme voor 3HAVO (opgavenblad met waar/niet waar vragen) Ga na of de onderstaande beweringen waar of niet waar zijn (invullen op antwoordblad). 1) De krachtwerking van een magneet is bij

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting door L. 710 woorden 7 december 2016 6,8 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 3: Reacties 3.2 Kenmerken van een chemische

Nadere informatie

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS APRIL :00 12:45 uur

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS APRIL :00 12:45 uur TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS 1 24 APRIL 2013 11:00 12:45 uur MECHANICA 1 Blok en veer. (5 punten) Een blok van 3,0 kg glijdt over een wrijvingsloos tafelblad met een snelheid van 8,0 m/s

Nadere informatie

De twee snelheidsconstanten hangen op niet identieke wijze af van de temperatuur.

De twee snelheidsconstanten hangen op niet identieke wijze af van de temperatuur. In tegenstelling tot een verandering van druk of concentratie zal een verandering in temperatuur wel degelijk de evenwichtsconstante wijzigen, want C k / k L De twee snelheidsconstanten hangen op niet

Nadere informatie

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Samenvattig Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Duursportprestaties worden negatief beïnvloed in een warme omgeving. Deze invloed kan worden verminderd door het toepassen

Nadere informatie

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2019 TOETS APRIL 2019 Tijdsduur: 1h45

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2019 TOETS APRIL 2019 Tijdsduur: 1h45 TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2019 TOETS 1 17 APRIL 2019 Tijdsduur: 1h45 Enige constanten en dergelijke MECHANICA 1 Twee prisma`s. (4 punten) Twee gelijkvormige prisma s met een hoek α van 30 hebben

Nadere informatie

Verhaaltje ZX ronde 3 juli 2011

Verhaaltje ZX ronde 3 juli 2011 Verhaaltje ZX ronde 3 juli 2011 Magnetisme Eén van de geheimzinnigste krachten op aarde is het magnetisme. Het is een kracht die we allemaal in dagelijkse leven tegen komen. Het is een kracht waarvan gedacht

Nadere informatie

Samenvatting. Weerstand, magnetoweerstand en multilaagjes

Samenvatting. Weerstand, magnetoweerstand en multilaagjes Samenvatting In de wereld om ons heen manifesteert materie zich in voornamelijk drie toestands-fasen, te weten: de gasvormige, vloeibare en vaste fase. In de gasvormige fase zijn de deeltjes, waaruit het

Nadere informatie

TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA voor F2/MNW2. Vrijdag 23 december 2005

TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA voor F2/MNW2. Vrijdag 23 december 2005 TENTAMEN CHEMISCHE THERMODYNAMICA voor F/MNW Vrijdag 3 december 005 Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een GR. Mogelijk nodige constantes: Gasconstante R = 8.31447 Jmol 1 K 1 = 8.0574 10 L

Nadere informatie

Verdyn & Verdyn Cool. Plug and play. Hoog rendement warmte terugwinning. Energiezuinige ventilatoren. Hoge COP. HR-balansventilatie units

Verdyn & Verdyn Cool. Plug and play. Hoog rendement warmte terugwinning. Energiezuinige ventilatoren. Hoge COP. HR-balansventilatie units Verdyn & Verdyn Cool HR-balansventilatie units Plug and play Hoog rendement warmte terugwinning Energiezuinige ventilatoren Hoge COP HR-balansventilatie units type Verdyn & Verdyn Cool Ventileren is noodzakelijk

Nadere informatie

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam GREEN PACKAGE Energie uit de lucht - 100% duurzaam Het comfort van vloerverwarming, koeling en warmtapwater in een duurzaam energiesysteem voor bij u thuis. Frisse Lucht Green Package, duurzame energie

Nadere informatie

AC-inductiemotoren en BLDC-motoren lijken erg op elkaar. Het grootste verschil ligt in de constructie van de rotor.

AC-inductiemotoren en BLDC-motoren lijken erg op elkaar. Het grootste verschil ligt in de constructie van de rotor. Pneumatische pompen vormen al vele jaren de steunpilaar van de verfcirculatiewereld en daar zijn goede redenen voor. Ze zijn eenvoudig, betrouwbaar en dankzij de langzame heenen-weer gaande beweging beschadigen

Nadere informatie

Pot & Elektromagneten

Pot & Elektromagneten Driven by magnetism since 199 Goudsmit agnetic Supplies Goudsmit agnetic Supplies behoort tot de internationale Goudsmit agnetics Group, met meer dan 0 jaar ervaring een van de meest vooraanstaande magneetleveranciers

Nadere informatie

Samenvatting. Klassieke! deeltjes. Bosonen

Samenvatting. Klassieke! deeltjes. Bosonen Samenvatting Dit proefschrift gaat over kwantummaterie, oftewel de collectieve gedragingen van een veelheid aan kwantumdeeltjes. In een stukje metaal of legering zitten circa 10 26 atomen die zich meestal

Nadere informatie

SEPTEMBERCURSUS CHEMIE HOOFDSTUK 3: STOICHIOMETRIE

SEPTEMBERCURSUS CHEMIE HOOFDSTUK 3: STOICHIOMETRIE SEPTEMBERCURSUS CHEMIE HOOFDSTUK 3: STOICHIOMETRIE 1 OVERZICHT 1. Basisgrootheden en eenheden 2. Berekening van het aantal mol 3. Berekening in niet-normale omstandigheden 4. Oplossingen 5. Berekeningen

Nadere informatie

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen. koelsysteem» Solution. AquaFREE RESIDENTIEEL

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen. koelsysteem» Solution. AquaFREE RESIDENTIEEL Verwarming & Airconditioning «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen koelsysteem» Solution AquaFREE RESIDENTIEEL Solution Ik wens een performante verwarming. Ik wens een milieuvriendelijke

Nadere informatie

Warmte- en stromingsleer Examennummer: 93071 Datum: 14 december 2013 Tijd: 13:00 uur - 14:30 uur

Warmte- en stromingsleer Examennummer: 93071 Datum: 14 december 2013 Tijd: 13:00 uur - 14:30 uur Warmte- en stromingsleer Examennummer: 93071 Datum: 14 december 2013 Tijd: 13:00 uur - 14:30 uur Dit examen bestaat uit 10 pagina s. De opbouw van het examen is als volgt: 20 meerkeuzevragen (maximaal

Nadere informatie

Samenvatting. Injectie van SiC deeltjes in Al

Samenvatting. Injectie van SiC deeltjes in Al In technologische toepassingen wordt het oppervlak vaak het meeste belast. Dit heeft geleid tot het ontstaan van een nieuw vakgebied, de oppervlakte technologie. Constructie-onderdelen falen door hoge

Nadere informatie

THERMODYNAMICA 2 (WB1224)

THERMODYNAMICA 2 (WB1224) THERMODYNAMICA 2 (WB1224) dinsdag 21 januari 2003 14.00-17.00 u. AANWIJZINGEN Het tentamen bestaat uit twee open vragen en 15 meerkeuzevragen. Voor de beantwoording van de meerkeuzevragen is een formulier

Nadere informatie

ECO V. lg Electronics Ventilatie - warmteterugwinning. Speciefieke kenmerken van de Eco V-unit:

ECO V. lg Electronics Ventilatie - warmteterugwinning. Speciefieke kenmerken van de Eco V-unit: lg Electronics Ventilatie - warmteterugwinning ECO V In het kader van het huidige bouwbesluit, waarin een eis is opgenomen dat uw werk of verblijfsruimte een juiste luchtverversing behaald, heeft LG Electronics

Nadere informatie

Kieming en. Jilt Sietsma. groei in metalen

Kieming en. Jilt Sietsma. groei in metalen Kieming en Jilt Sietsma groei in metalen 1 Metalen 2 METALEN STRUCTUUR microstructuur 0,5 nm 26 mei 2010 atomaire structuur Delft University of Technology 3 Challenge the future Metaal maken processing

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25580 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kamran, Muhammad Title: Photosynthetic light reactions at the gold interface Issue

Nadere informatie

Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie. Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt:

Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie. Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt: Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie 1 Vraag 1 Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt: Bij constante T het volume reversibel verdubbeld. Het

Nadere informatie

Oefening-examen fysische chemie 2e bachelor materiaalkunde & chemische ingenieurstechnieken

Oefening-examen fysische chemie 2e bachelor materiaalkunde & chemische ingenieurstechnieken Oefening-examen fysische chemie 2e bachelor materiaalkunde & chemische ingenieurstechnieken Prof. Zeger Hens 16 juni 2009 08:30 Vraag 1 Magnesium (Mg) is een metaal dat tegenwoordig bestudeerd wordt als

Nadere informatie

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65. 15 augustus 2011, 9.00-12.00 uur

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65. 15 augustus 2011, 9.00-12.00 uur Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65 15 augustus 2011, 9.00-12.00 uur Het tentamen bestaat uit drie, de hele stof omvattende opgaven, onderverdeeld in 15 deelopgaven die

Nadere informatie

Hertentamen Statistische en Thermische Fysica II Woensdag 14 februari 2007 Duur: 3 uur

Hertentamen Statistische en Thermische Fysica II Woensdag 14 februari 2007 Duur: 3 uur Hertentamen Statistische en Thermische Fysica II Woensdag 14 februari 2007 Duur: 3 uur Vermeld op elk blad duidelijk je naam, studierichting, en evt. collegekaartnummer! (TIP: lees eerst alle vragen rustig

Nadere informatie

DIAMAGNETISCHE LEVITATIE MET BISMUTH.

DIAMAGNETISCHE LEVITATIE MET BISMUTH. DIAMAGNETISCHE LEVITATIE MET BISMUTH. Dank zij de komst van sterke neodymium magneten is het mogelijk om het afstotend gedrag van sommige diamagnetische materialen zichtbaar te maken. Ofschoon er veel

Nadere informatie

Duurzaam gekoeld ventileren. Door Willem van Dijk

Duurzaam gekoeld ventileren. Door Willem van Dijk Duurzaam gekoeld ventileren Door Willem van Dijk Even Voorstellen Willem van Dijk Technisch Commercieel Adviseur De afgelopen 30 jaar, vanuit de praktijk en bij verschillende bedrijven op het gebied van

Nadere informatie

Warmte en Koude Opslag in PCM materialen

Warmte en Koude Opslag in PCM materialen Warmte en Koude Opslag in PCM materialen Praktijkvoorbeelden Ing. Walter van Kampen 1 De praktijk : Renoveren en verhuren 2 De praktijk : Gebouwen zonder aardgas? 3 Er is geen plan(eet) B 4 Onze klanten

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20925 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20925 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20925 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Tabak, F.C. Title: Towards high-speed scanning tunneling microscopy Issue Date:

Nadere informatie

Thermodynamische analyse van het gebruik van een warmtepomp voor residentiële verwarming

Thermodynamische analyse van het gebruik van een warmtepomp voor residentiële verwarming H01N2a: Energieconversiemachines- en systemen Academiejaar 2010-2011 Thermodynamische analyse van het gebruik van een warmtepomp voor residentiële verwarming Professor: Martine Baelmans Assistent: Clara

Nadere informatie

Airconditioners Wandmodellen. Creators of Air

Airconditioners Wandmodellen. Creators of Air Airconditioners Wandmodellen Creators of Air Bedieningen Fuji Electric en, voor elk wat wils. Met onze uitgebreide is het instellen en beheren van onze airconditioner kinderspel. Fuji Electric levert een

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek

HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek 1. Elektrostatica ladingen, velden en krachten lading fundamentele eigenschap van materie geheel veelvoud van elementaire lading = lading proton/elektron

Nadere informatie

Jaarplan. Quark 4.2. 4 Quark 4.2 Handleiding. TSO-BTW/VT TSO-TeWe. ASO-Wet

Jaarplan. Quark 4.2. 4 Quark 4.2 Handleiding. TSO-BTW/VT TSO-TeWe. ASO-Wet Jaarplan TSO-BTW/VT TSO-TeWe ASO-Wet Fysica TWEEDE GRAAD ASO VVKSO BRUSSEL D/2012/7841/009 4de jaar, 2u/week JAARPLAN Vul de donkergrijze kolommen in en je hebt een jaarplan; vul de andere ook in en je

Nadere informatie

RICON HOUSING SOLUTIONS. Luchtstroomoptimalisatie

RICON HOUSING SOLUTIONS. Luchtstroomoptimalisatie V RICON HOUSING SOLUTIONS Luchtstroomoptimalisatie Door het optimaliseren van luchtstromen in het datacenter valt veel energiewinst te behalen zonder kapitaalintensieve investeringen te doen. Er is alleen

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton)

Samenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton) Samenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton) Samenvatting door een scholier 1404 woorden 25 augustus 2003 5,4 75 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Verwarmen en isoleren Warmte en energie 2.1 Energievraag

Nadere informatie

Q l = 23ste Vlaamse Fysica Olympiade. R s. ρ water = 1, kg/m 3 ( ϑ = 4 C ) Eerste ronde - 23ste Vlaamse Fysica Olympiade 1

Q l = 23ste Vlaamse Fysica Olympiade. R s. ρ water = 1, kg/m 3 ( ϑ = 4 C ) Eerste ronde - 23ste Vlaamse Fysica Olympiade 1 Eerste ronde - 3ste Vlaamse Fysica Olympiade 3ste Vlaamse Fysica Olympiade Eerste ronde. De eerste ronde van deze Vlaamse Fysica Olympiade bestaat uit 5 vragen met vier mogelijke antwoorden. Er is telkens

Nadere informatie

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel. Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen

Nadere informatie

Warmtepompen. Een introductie

Warmtepompen. Een introductie Warmtepompen Een introductie Inhoud presentatie Introductie 040energie Warmtepompen: Principe Varianten Financieel Is mijn huis geschikt? Vragen? Introductie 040Energie 040energie is een vereniging van

Nadere informatie

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen. koelsysteem» Solution. AquaFREE RESIDENTIEEL

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen. koelsysteem» Solution. AquaFREE RESIDENTIEEL Verwarming & Airconditioning «Ik wens een VOLWAARDIG alternatief voor een klassiek verwarmingsen koelsysteem» Solution AquaFREE RESIDENTIEEL Solution Ik wens een performante verwarming. Ik wens een milieuvriendelijke

Nadere informatie

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens het beste van het beste, ik wil me goed voelen!» Vloermodel RESIDENTIEEL

Verwarming & Airconditioning. «Ik wens het beste van het beste, ik wil me goed voelen!» Vloermodel RESIDENTIEEL Verwarming & Airconditioning * «Ik wens het beste van het beste, ik wil me goed voelen!» Vloermodel RESIDENTIEEL Vloermodel Ik wens comfort. Ik wens gebruiksgemak. Ik wens stilte. Ik wens de beste prestaties.

Nadere informatie

Ecoverter. hoog-voelbaar inverter splitairco

Ecoverter. hoog-voelbaar inverter splitairco Ecoverter hoog-voelbaar inverter splitairco Ecoverter Koeling technische lokalen Model/klasse/vermogen Type AS07RIY Type AS09RIY Type AS12RIY Type AS14RIY 2,0kW 2,5kW 3,4kW 4,0kW Type AS18RIY Type AS24RIY

Nadere informatie

DE EFFICIËNTE EN MILIEUVRIENDELIJKE OPLOSSING VOOR DE PRODUCTIE VAN SANITAIR WARM WATER

DE EFFICIËNTE EN MILIEUVRIENDELIJKE OPLOSSING VOOR DE PRODUCTIE VAN SANITAIR WARM WATER EOS PLUS HP DE EFFICIËNTE EN MILIEUVRIENDELIJKE OPLOSSING VOOR DE PRODUCTIE VAN SANITAIR WARM WATER Lucht-water warmtepomp voor de productie van Sanitair Warm Water zonder gebruik van gas. Deze pomp, speciaal

Nadere informatie

De Climalife aanbevelingen

De Climalife aanbevelingen koudemiddelen De Climalife aanbevelingen Toepassing Koudemiddelen Klimaatregeling Airconditioning R-134a R-404A R-507 R-407C R-410A R-417A (ISCEON MO59) R-422D (ISCEON MO29) R-422A (ISCEON MO79) R-427A

Nadere informatie

Eindtoets 3BTX1: Thermische Fysica. Datum: 3 juli 2014 Tijd: uur Locatie: paviljoen study hub 2 vak c & d

Eindtoets 3BTX1: Thermische Fysica. Datum: 3 juli 2014 Tijd: uur Locatie: paviljoen study hub 2 vak c & d Eindtoets 3BTX1: Thermische Fysica Datum: 3 juli 2014 Tijd: 9.00-12.00 uur Locatie: paviljoen study hub 2 vak c & d Deze toets bestaat uit 3 opgaven die elk op een nieuwe pagina aanvangen. Maak de opgaven

Nadere informatie

DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP

DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS WARMTEPOMP 890.327-04 WWW.INTERGASVERWARMING.NL Daikin en Intergas, het ultieme duurzame verwarmingskoppel Hoge energiekosten en nieuwe Europese wetgeving op

Nadere informatie

Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (2)

Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (2) Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek () E. Gernaat, ISBN 97-9-97-3- 1 Inductiespanning 1.1 Introductie Eén van de belangrijkste ontdekkingen op het gebied van de elektriciteit was het

Nadere informatie

XXX INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE PADUA, ITALIË THEORIE-TOETS

XXX INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE PADUA, ITALIË THEORIE-TOETS XXX INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE PADUA, ITALIË THEORIE-TOETS 22 juli 1999 70 --- 13 de internationale olympiade Opgave 1. Absorptie van straling door een gas Een cilindervormig vat, met de as vertikaal,

Nadere informatie

Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.

Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden. Copyright 2009 Pearson Education, Inc. Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden Magnetisch Veld van een Stroomdraad Magneetveld omgekeerd evenredig met afstand tot draad : Constante μ 0 is de permeabiliteit van het vacuum: μ 0 = 4π x 10-7

Nadere informatie

Thermische Centrales voor Elektriciteit

Thermische Centrales voor Elektriciteit Thermische Centrales voor Elektriciteit College spm1520 5 maart 2013 Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema Universitair Hoofddocent Energie en Industrie Faculty of Technology, Policy and Management Industry and Energy

Nadere informatie

Braadpannen voor inductiekoken

Braadpannen voor inductiekoken Braadpannen voor inductiekoken Inductiekoken Bij de aanschaf van een pan is het erg belangrijk dat je pan geschikt is voor de juiste warmtebron. Een moderne warmtebron die snel aan populariteit wint is

Nadere informatie

natuurkunde 1,2 Compex

natuurkunde 1,2 Compex Examen HAVO 2007 tijdvak 1 woensdag 23 mei totale examentijd 3,5 uur natuurkunde 1,2 Compex Vragen 1 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt. Bij

Nadere informatie

5 Formules en reactievergelijkingen

5 Formules en reactievergelijkingen 5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje

Nadere informatie

H7 werken met stoffen

H7 werken met stoffen H7 werken met stoffen Stofeigenschappen Faseovergangen Veilig werken met stoffen Chemische reacties Stoffen Zuivere stoffen mengsels legeringen één soort moleculen opgebouwd uit een aantal verschillende

Nadere informatie

Opgave 3 Staafmagneten, hoefijzermagneten, naaldmagneten en schijfmagneten.

Opgave 3 Staafmagneten, hoefijzermagneten, naaldmagneten en schijfmagneten. Uitwerkingen 1 Opgave 1 IJzer, nikkel en kobalt. Opgave 2 ermanente magneten zijn blijvend magnetisch. Opgave 3 Staafmagneten, hoefijzermagneten, naaldmagneten en schijfmagneten. Opgave 4 Weekijzer is

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 Samenvatting door K. 1467 woorden 5 maart 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Samenvatting H3 3V 3.1 Energie Fossiele brandstoffen -> nu nog er afhankelijk

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Renema, Jelmer Jan Title: The physics of nanowire superconducting single-photon

Nadere informatie

Alternatieve koudemiddelen. Western Airconditioning B.V. Anton Dijksma Product & Quality Manager

Alternatieve koudemiddelen. Western Airconditioning B.V. Anton Dijksma Product & Quality Manager Alternatieve koudemiddelen Western Airconditioning B.V. Anton Dijksma Product & Quality Manager Western Airconditioning B.V. Is al 30 jaar leverancier van klimaatairconditioners, koelmachines, warmtepompen,

Nadere informatie

Deze Informatie is gratis en mag op geen enkele wijze tegen betaling aangeboden worden. Vraag 1

Deze Informatie is gratis en mag op geen enkele wijze tegen betaling aangeboden worden. Vraag 1 Vraag 1 Twee stenen van op dezelfde hoogte horizontaal weggeworpen in het punt A: steen 1 met een snelheid v 1 en steen 2 met snelheid v 2 Steen 1 komt neer op een afstand x 1 van het punt O en steen 2

Nadere informatie

Elektro-magnetisme Q B Q A

Elektro-magnetisme Q B Q A Elektro-magnetisme 1. Een lading QA =4Q bevindt zich in de buurt van een tweede lading QB = Q. In welk punt zal de resulterende kracht op een kleine positieve lading QC gelijk zijn aan nul? X O P Y

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.

Nadere informatie

Hoofdstuk 8. Opgave 2. Opgave 1. Oefenvragen scheikunde, hoofdstuk 8 en 10, 5 VWO,

Hoofdstuk 8. Opgave 2. Opgave 1. Oefenvragen scheikunde, hoofdstuk 8 en 10, 5 VWO, Oefenvragen scheikunde, hoofdstuk 8 en 10, 5 VWO, Hoofdstuk 8 Opgave 1 Bruistabletten bevatten onder andere natriumwaterstofcarbonaat. Als je deze tabletten in water brengt, treedt een reactie op waarbij

Nadere informatie

Warmte. Hoofdstuk 2. Vaak zetten we Chemische energie om in Warmte

Warmte. Hoofdstuk 2. Vaak zetten we Chemische energie om in Warmte Warmte Hoofdstuk 2 Warmte is Energie Vaak zetten we Chemische energie om in Warmte Brandstoffen verbranden: Brandstof Zuurstof voldoende hoge temperatuur (ontbrandingstemperatuur) 1 Grootheid Symbool Eenheid

Nadere informatie

* Verwarmen * Koelen * Warm Water. DC Inverter Lucht / Water Warmtepomp. Versati II

* Verwarmen * Koelen * Warm Water. DC Inverter Lucht / Water Warmtepomp. Versati II * Verwarmen * Koelen * Warm Water DC Inverter Lucht / Water Warmtepomp Versati II Nr.1 Air Conditioner fabrikant van de wereld Gree Electric Appliances, Inc. of Zhuhai, opgericht in 1991, is s werelds

Nadere informatie