Nucleaire Veiligheid en Rampenplanning herbekeken Omgaan met Doel en Gravelines na Fukushima

Transcriptie

1 Nucleaire Veiligheid en Rampenplanning herbekeken Omgaan met Doel en Gravelines na Fukushima Gilbert Eggermont Rode Kruis Vlaanderen 27/10/ Symposium Medisch Rampenmanagement 1

2 Overzicht Historiek nucleaire veiligheid Lessen uit de drie grote ongevallen Situa9e kernenergie in/rond Vlaanderen Stress tests en verbeteringsac9es Op9malisering rampenplanning 2

3 Geschiedenis controverse kernenergie in België (en EU) VIWTA (geactualiseerd rapport ViWTA) Laes E., Eggermont G. et al ACCO, Leuven 2007, 367p 3

4 Militaire op9es bepaalden 70 jaar lang de geschiedenis van kernenergie Militair gebruik ( 42-45) kernenergie: België leverde Katanga uranium voor atoombom USA vergoeding voor nucleair onderzoek SCK Mol Onbeperkte energie, technologische droom Succes atoomduikboot technologie: water reactor Atoombom testen ( 58-60) met globale pollu9e Koude oorlog: experimenten op mensen, afval Kabinet VdB beslist bouw 7 reactoren in 66 poli9ek van het voldongen feit 4

5 5

6 Globale pollu9e door atoombom testen 60 (Genicot) Gemiddelde radioacwviteit in de lucht (mbq/m³) Cs- 137 lichaams besme[ng personeel SCK (Bq) Cs-137 lichaamsbesmetting (Bq) 1000 Lichaam 800 Luchtstof Bèta activiteit luchtstof (mbq/m³) 6

7 1 Uranium mijn 2 Verrijking U Fabrica9e splijtstof Splijtstofcyclus Kerncentrale 4 6 Afval beheer 5 Opwerking 7

8 Van euforie tot ongeval: industriële ambi9es met groeiende controverse Start controverse na oliecrisis 1973 ReacWe tegen op9e reactoren in Europa ContestaWe kust reactoren( 73-79) > NIMBY Commissie Beraad Kernenergie: reactorveiligheid Ongeval TMI, Harrisburg (1979): menselijke fout? Gebrek besluitvorming splijtstof industrie Uranium, Opwerking, MOx, kweekreactoren - Snel opeenvolgende afval crisissen Zeeberging in vraag gesteld(1984) 8

9 Nucleaire afvalberging op de poli9eke agenda vanaf de jaren 80 9

10 Nucleaire afval crisissen schaden het imago tot aan keerpunt Chernobyl Uraniumschip Montlouis strandt aan Belgische kust ( 84) Ontploffing Russische reactor: Chernobyl 86 OrganisaWefalen leidt tot milieuramp Focus op veiligheidscultuur Unieke meetervaring in milieu tot op 2000 km Belgische overheid niet voorbereid op een ramp Nieuwe reactor ambiwes terug naar af Afvalschandaal Mol (door)start NIRAS 10

11 NIRAS op zoek naar site voor nucleaire afval berging: NIMBY of gebrek aan vertrouwen in de overheid? 11

12 Kernuitstap viel paradoxaal samen met nucleaire renaissance tot 11/3/2011 Nood grotere rol overheid: moeizame creawe FANC Wet op kernuitstap > Nucleare renaissance door klimaat? Revival snelle kweekreactoren (MYRRHA) Probleem verdeling lasten & baten (kwh, verzeker.) Fukushima ongeval: veiligheid op de helling Onverzekerbaar risico in dicht bevolkt gebied Duitse uitstap of Franse nieuwe reactoren Gen III 12

13 Overzicht Nucleaire Veiligheid herbekeken Lessen uit grote ongevallen Kernenergie in & rond Vlaanderen Stress tests en verbeteringsacwes OpWmalisering rampenplanning 13

14 Verwaarloosde indica9es uit vroege Europese ongevallen met pollu9e RadioacWeve wolk (ongeval in Windscale- UK in 1957) trok ook over België INES 5 Geheim gehouden ongeval KhysWm (SU 57) INES 7 Ondergrondse bouw Fr- Be reactor (Chooz 66) VroegWjdige sluiwng na triwum polluwe in de Maas CriWcaliteitsongeval reactor Venus (SCK Mol 1966) ( bij start construcwes reactoren in Doel & Tihange) Afvalkost koude oorlog & kernenergie onderschat 14

15 De grote ongevallen met reactoren voor elektriciteitsproduc9e 1. USA 1979 : Three Miles Island, Harrisburg 2. URSS 1986: Chernobyl, Oekraine 2. Japan 2011: Fukushima 15

16 Kerncentrale Algemene Werking ProducWe elektriciteit Warmte van kernsplijwng ProducWe van stoom Aandrijven turbine Alternator Source : US NRC REX- RGG/AWR Simon Coenen Didier Degueldre

17 1. TMI ongeval was meer dan mense- lijke fout en toonde gebrek aan MRP Onwaarschijnlijke reactorsmelt reëel voor PWR 5 à 25X te opwmiswsche inscha[ng PSA van MIT Rol van mens onderschat in ongevalsverloop Veiligheidscultuur liep al langer mis Schierongevallen, gebrek ALARA in USA Reactorkuip en containment bleven intact! Kleine lozing radioacwviteit: spontane evacua9e Zwakke noodplanning: geen KI beschikbaar 17

18 2. Ongeval Chernobyl 1986 (Genicot) Gemiddelde radioacwviteit in de lucht (mbq/m³) Cs- 137 lichaamsbesme[ng personeel SCK (Bq) Cs-137 lichaamsbesmetting (Bq) 1000 Lichaam 800 Luchtstof Bèta activiteit luchtstof (mbq/m³) 18

19 Chernobyl pollu9e meetbaar (met beperkt risico) tot in België Ontploffing reactor zonder containment Verre verspreiding van radioacwviteit (9 d) Geen coriumsmelt doorgedrongen in de bodem Late ramp maatregelen (evacua9e mensen) Militaire intervenwe: liquidators Oorzaak ongeval bij organisawe van veiligheid Schildklierkanker bij 7000 kinderen in 3 landen Succesvolle KI profylaxie in Polen 19

20 Evalua9e Chernobyl nog verre van afgerond (P.Smeesters, 2011; Legassov, 1988) Risico waterstof explosie was reëel Interessante nieuwe risico indicawes Weinig leukemie vergeleken verwachwngen Risico van straling voor ooglens (cataract) onderschat: nieuwe strengere normen wereldwijd Cardiovasculaire effecten van straling mogelijk Controverse over lage dosiseffect op grote afstand Enorme afvalberg van opruiming onderschat! 20

21 3. Aardbeving en tsunami leiden tot meervoudig reactor ongeval Fukushima 11 Maart 2011 from: L. Mohrbach, VGB 21

22 From: L. Mohrbach, VGB

23 Grootste kernpark ter wereld (9GWe; 71) niet veilig gebouwd in risico zone Seisme (9 Ri) in zee op 163 km; tsunami na 52 Geslaagde Scram BWR reactoren(ge- Tosh- Hit.) Maar externe elektriciteit uitgevallen doden in 5km kustzone door tsunami Overstroomde machinekamers in 3 reactoren 11/12 nooddiesels defect Zonder koeling en voeding smelt reactorfuel R1 kern gesmolten na 16h en R2&3 na 3-4 dagen Waterstofexplosies op R2&R3/schade piscine R4 23

24 4 reactorongevallen op 1 onder- gelopen site in geteisterde streek Noodtoestand na 4h: INES 4 > april INES 7 TEPCO nalawg, te invloedrijk en onvoorbereid 10 dagen lozingen met besme[ng >100 km RA edele gassen(schuilen),i- 131,Cs- 137,diverse OrganisaWe rampenplan chaowsch Paniek exploitant belet door eerste minister Koeling met zeewater en externe hulp Overstroomde site met bedreigde fuel piscine 24

25 Ondanks chao9sche aanpak lijkt schade beperkter dan Chernobyl Weinig directe stralingseffecten werknemers werknemers ingezet: 169 >100 msv Meeste radioacweve dispersie over de Pacific (75%) Late verwarde instrucwe tot schuilen EvacuaWeaanpak (>20 msv) divers en aarzelend; nog geen relocawe 20 km exclusiezone Slecht georganiseerde KI profylaxie Maar mariene pollu9e zonder voorgaande! Franse snelle (non)intervenwe: EdF, AREVA 25

26 Evalua9es anderhalf jaar na Fukushima wijzen op falende exploitant en overheid Verbeelding in Risk Assesment schoot (weer) te kort Gebrek aan onazankelijke controlerende overheid Nucleaire elektriciteitsproducwe Japan (27%) gestopt NegaWeve invloed op percepwe en beleid overal Japanse bevolking wil niet leven in besmet gebied Duitsland stapte na ethische analyse uit kernenergie Belgische percepwe barometer op rood Uitklaring door groot UNSCEAR project 2013 dosimetrie (o.a.kinderen) en milieu evaluawe Met minimalisering risicos pour le besoin de la cause 26

27 Indicator for percep9on : In the third month aker the accident less people in favour of nuclear energy, a third undecided - 14% +21% N=1020 Source: SCK CEN Barometer Data collected from 25 May to 24 June

28 Proac9eve lessen uit aanpak rampenplanning (RP) na Fukushima Onzekerheden natuur ernswger nemen Aanpak risico s met lage kans en grote impact draswsch herzien ook in rampenplanning (RP) R planning benaderen vanuit slachtoffers Risico bewustzijn verbeteren; probleem percepwe expert! CrisiscommunicaWe: rol van ongefilterde nieuwe media! MeWngen operawoneel houden en integreren RP oefening in reële omstandigheden > 10-20km Probleem risico evacuawe zieken & ouderen 28

29 Overzicht Historie Nucleaire Veiligheid Lessen uit drie grote ongevallen Kernenergie in&rond Vlaanderen Stress tests en verbeteringsacwes OpWmalisering rampenplanning 29

30 Grootste concentratie nucleaire elektriciteit van de EU: 30 kerncentrales binnen 300 km van Brussel Dungeness (UK) (Telerad/AFCN) a30

31 Voornaamste Strukturen, Systemen en Componenten Onaangekondigde ThemaWsche InspecWe Simon Coenen

32 Kwetsbare streken bij ongeval met verspreiding radioac9viteit Gravelines 6X 910 MWe zonder koeltorens, aan zee Eén beton koepel; geen bunkering splijtstof Doel 1&2 (420MWe) en 3&4 (1060 MWe) 1&2: stalen sfeer+voorgespannen beton koepel 3&4: dubbel beton containment + bunkering fuel Tihange 1 beperkter containment dan Tih 2&3 Borsele 480 MWe PWR Fr:Penly,Paluel,Ca}enom(4),Chooz(2);Dungeness(UK ) 32

33 Met ervaring 3 ongevallen moet nucleaire RP een massale evacua9e voorbereiden PopulaWedensiteit op 20 & 30 km/evacuawe- ervaring Chernobyl: respecwevelijk Fukushima: > resp PopulaWe in onze streken op 30 en 100 km Gravelines: > M Chooz (Tih.): (.83 M) 6-7 M Doel: >1 M >10 M EvacuaWe ervaring voor overstromingen(2005) Franse oefening Grenoble: USA realiteit Katrina N- Orleans: 1.2 M 33

34 Overzicht Historie Nucleaire Veiligheid Lessen uit drie grote ongevallen Kernenergie in & rond Vlaanderen Stress tests en verbeteringsac9es OpWmalisering rampenplanning Conclusies 34

35 EU vroeg ENSREG om stresstests te organiseren na Fukushima ENSREG: Europees netwerk van 27 FANC s Verbetering robuustheid nucleaire veiligheid natuurrampen, verlies koeling, ongeval organisawe Beperkte scope: geen off site ramp voorbereiding zelfevaluawe gestuurd door FANC in België Geen review kwetsbaarheid voor terrorisme EU peer reviews & acweplannen dec Leren uit gelijkenis met aanpak bankcrisis 35

36 Nog veel werk voor de boeg in België en (met) Europa China volgt al! Marges nagaan weinig waarschijnlijke events Extreme weersomstandigheden: vb. ijsophoping Maas 1954 maximale overstroming? Gebunkerde commandopost Wjdens ongeval Resultaat: belangrijke investeringen gepland Be met levensduur verlenging >40y? >500 M /site EU 25 Be (134 reactoren); Ch en Fr 10B (40, 54) Onzekerheid natuur historisch uit te diepen Overstromingen, tsunami, seisme, extreem weer Onazankelijke sterke regulator(en) nodig 36

37 Stap(je) op weg naar harmonisering reactorveiligheid in Europa Groot verschil in veiligheids benadering in EU Integriteit containment en bunkering Kwetsbaarheid splijtstof bassins Nieuwe referenwe voor veiligheid:(epr) geen verspreiding Bodemplaat en core catcher tegen corium in grondwater? Ook soc- econ.kwetsbaarheid nagaan bij groot ongeval in reële omstandigheden Extreme ongevallen zoals breuk reactorvat en niet gebunkerde splijtstof bassins Grensoverschrijdende RaPla + post- accidenteel 37

38 Overzicht Historie Nucleaire Veiligheid Lessen uit drie grote ongevallen Kernenergie in&rond Vlaanderen Stress tests en verbeteringsacwes Op9malisering rampenplanning 38

39 Interven9e richtwaarden Belg. KB radiologische noodsitua9es (10-20 km) Beschermingsactie/ (afstand) Schuilen max. 24 h (10 km) Inname stab. Iodium (20 km) Evacuatie (10 km) Effect. Dosis lichaam 5 15 msv over 24 h msv over 7 d Orgaan Dosis Schildklier msv(<18y,zw) msv (volw.)

40 Stress test van externe noodplanning nodig met andere evacua9e aanpak Herziening NuRP KB s na Fukushima Betere integrawe mewngen (FANC, Civ.Bescherm., Brandw.) ParWcipaWef aoetsen criteria voor schuilen, profylaxie & evacua9e tot > km Sociaal- economische en klassieke risico impact integreren Ook dieren beheer en afvalimplicawes voorzien CommunicaWe baseren op percepwe indicawes met parwcipawe van actoren zoals o.m. Rode Kruis Meer internawonale coördinawe& coherent EU HarmonisaWe (NERIS pla orm) en paraatheid 40

41 Post accidentele voorbereiding vereist doctrine met lange termijn leidraad Meer aandacht voor opheffen noodmaatregelen RelocaWe, medische opvolging (epidem.) ProacWeve milieukennis ook hydrogeologisch Lange termijn herstel (soc- econ. weefsel) DecontaminaWe van infrastructuur (huizen, wegen,..) Scenarios plannen voor afval (NIRAS) Voorzorgsbenadering voorzien in complexe, onzekere ambigue situawes vb. terug leven in licht RA milieu aandacht voor parwcipaweve aanpak en waardeoordelen 41

42 Nucleair Europa met complexe risico s hee nood aan meer Europa Kwetsbaarheid bij ongeval is meer dan gezondheid (cfr.japan: 2/54 reactoren) en grensoverschrijdend Openbaar nut voorop stellen (Banksector//) ZelfevaluaWe, gebrek onazankelijke overheid, zelfde cultuur als de sector Herzien Euratom verdrag in energie transiwe Europese Overheid voor Nucleaire Veiligheid HarmonisaWe veiligheidscriteria en afstemming MRPla Nucleair eiland in risico aanpak integreren Belangen conflicten oplossen - Onazankelijkheid R&D richten op kleine en totale energie concepten 42

43 Tot slot: Kan kernenergie in dichte bevolkings- centra nog duurzaam en aanvaardbaar? Meer nodig dan stress tests Metaal problemen voor integriteit reactorvat Doel 3 toonden kwetsbaarheid van teveel kernelektriciteit (54%) Nucleair probleem > ongeval Afval, ProliferaWe (Rode Kruis posiwe ontwapening) Meer Europa nodig voor criteria en toezicht Met internawonaal gecoördineerde rampenplanning Met gedurfde evaluawe kwetsbaarheid regio s bij ongeval Met verzekering door internawon. Elektriciens van risico s Met betere integrawe van uitdaging van terrorisme RisicocommunicaWe die transparanwe creëert (RISCOM) 43